Alfavita Newsroom Με αφορμή το δημοψήφισμα στη Βρετανία και την επικράτηση του Brexit θα ήθελα να καταθέσω κάποιες σκέψεις. Δεν είμαι πολιτικός αναλυτής ή ειδικός των διεθνών σχέσεων. Πανεπιστημιακός (μετάφραση διδάσκω στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο) και τραγουδοποιός είμαι και ό,τι γράφω είναι απλώς απόψεις και ιδέες ενός ανθρώπου που θεωρεί εαυτόν ενεργό κι ενημερωμένο πολίτη που προσπαθεί να ερμηνεύσει το φαινόμενο του ευρωσκεπτικισμού και τους λόγους της ανόδου του εθνικισμού και της ακροδεξιάς σε ολόκληρη σχεδόν την ευρωπαϊκή ήπειρο. Θα έλεγα ξεκινώντας ότι ένας σημαντικός λόγος είναι η οικονομική κρίση και οι αντιλαϊκές πολιτικές της ΕΕ. Γιατί όμως παρατηρούμε ανάλογα φαινόμενα σε χώρες που ακόμα δεν έχουν σχεδόν καθόλου χτυπηθεί από την κρίση, όπως η Νορβηγία ή η Σουηδία ενώ το πολιτικό τους μοντέλο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις αρχές του Κράτους Δικαίου;
Πιστεύω ότι ένας ακόμα πιο σημαντικός λόγος είναι η ποιοτική εξέλιξη του καπιταλισμού. Η έμφυτη ανάγκη του για διαρκώς μεγαλύτερο κέρδος κι έχοντας σχεδόν εξαντλήσει τα περιθώρια κέρδους από την εκμετάλλευση του Τρίτου Κόσμου και των αναπτυσσόμενων χωρών, δεν του αφήνει πλέον άλλη επιλογή από το να επιτεθεί στα δικαιώματα και τις κατακτήσεις του ανεπτυγμένου κόσμου. Στην προσπάθεια του κεφαλαίου ν’ αποκομίσει περισσότερη υπεραξία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του εργατικού δυναμικού, το έθνος-κράτος στέκεται εμπόδιο με την έννοια ότι εντός του λειτουργούν ακόμα κάποια φιλολαϊκά αντανακλαστικά που αντιστέκονται στη συρρίκνωση των μισθών, των εργασιακών δικαιωμάτων, της κοινωνικής πρόνοιας κ.λπ. Το κεφάλαιο σήμερα χρειάζεται υπερεθνικές αγορές, μεγάλες γεωγραφικές περιφέρειες που θα ελέγχονται από ένα κέντρο το οποίο θα επεξεργάζεται συγκεκριμένες φιλοκαπιταλιστικές πολιτικές και θα επιβάλλει την υλοποίησή τους σε κυβερνήσεις-ανδρείκελα των κατά τόπους προτεκτοράτων. Το έθνος-κράτος δεν είναι πια βολικό. Γι’ αυτό το λόγο επιλέχθηκε η Ελλάδα να κάνει το πείραμα. Η επίθεση στα δικαιώματα και τη ζωή του εργαζόμενου λαού συνδυάζεται με πλήρη απώλεια της εθνικής κυριαρχίας, εκποίηση του δημόσιου πλούτου και συρρίκνωση του κράτους που μετατρέπεται σε εξυπηρετητή των εντολών του υπερεθνικού κέντρου, στην περίπτωσή μας των Βρυξελλών, και σε μηχανισμό διασφάλισης της καπιταλιστικής κερδοφορίας αναδιανέμοντας το εθνικό εισόδημα υπέρ του κεφαλαίου μέσα από τις περικοπές των δημοσίων δαπανών για υγεία, παιδεία, κοινωνική ασφάλιση, πολιτισμό κ.λπ.
Οι λαοί της Ευρώπης το έχουν αντιληφθεί και φυσικό κι επόμενο είναι να μην αισθάνονται ιδιαίτερα ευτυχείς με μια τέτοια εξέλιξη, πόσο μάλλον όταν υφίστανται ήδη σφοδρή επίθεση στο βιοτικό επίπεδο και τα κεκτημένα τους. Η ακροδεξιά και ο φασισμός κατά τη γνώμη μου ανδρώθηκαν εξ αιτίας α) του φόβου και της ανασφάλειας που βιώνουν καθημερινά οι Ευρωπαίοι πολίτες από την εφαρμογή των “ευρωπαϊκών” πολιτικών, β) του γεγονότος ότι αντιλαμβάνονται πλέον τη συστημική αριστερά (σοσιαλδημοκρατία, Σύριζα σ΄ εμάς) ως άλλον ένα φορέα πολιτικής εξαπάτησης κι εφαρμογής αντιλαϊκών μέτρων και γ) της περιορισμένης μέχρι σήμερα εμβέλειας του λόγου της αντισυστημικής Αριστεράς που προτείνει μια διέξοδο έξω από τα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος. Η επιστροφή στην τοπικότητα, στο έθνος-κράτος δηλαδή, φαντάζει σήμερα στους περισσότερους Ευρωπαίους ως η μόνη ασφαλής λύση και μοναδικός τρόπος αντίστασης στην οικονομική και πολιτική ολοκλήρωση που επιδιώκει η ΕΕ. Μια τάση που τώρα ενοχλεί τους ιθύνοντες της ΕΕ αλλά τους έκανε μια χαρά όταν διέλυαν τη Γιουγκοσλαβία και ωρύονταν υπέρ του δικαιώματος των λαών στην αυτοδιάθεση.
Σε αυτό το περιβάλλον, τα ακροδεξιά-εθνικιστικά σχήματα προβάλλουν ως το πολιτικό όχημα γι’ αυτή την επιστροφή. Και μπορεί τώρα, με το Brexit να έχει αναδειχθεί νικητής του δημοψηφίσματος, τέτοιου είδους σχήματα και η ρητορική τους να ενοχλούν τις Βρυξέλλες και τους απολογητές της πολιτικής τους, όταν όμως εξυπηρετούσαν τους γεωπολιτικούς τους σκοπούς δεν δίστασαν είτε να τα στηρίξουν ενεργά, όπως στην περίπτωση της Ουκρανίας είτε, στην καλύτερη περίπτωση, να τ’ ανεχθούν, όπως όταν η Λετονία ανακήρυξε σ’ εθνική επέτειο την ημερομηνία ίδρυσης των Λετονικών SS. Ο αντιμεταναστευτικός, φοβικός λόγος της ακροδεξιάς πείθει πολλούς διότι από τη μια μεριά εκμεταλλεύεται τα αντιολοκληρωτικά αντανακλαστικά των πολιτών και από την άλλη ακολουθεί την κλασική, δοκιμασμένη συνταγή: υιοθετώντας μια δήθεν πατριωτική και ψευδο-αντισυστημική ρητορική, αναγορεύει τον μετανάστη και τον πρόσφυγα σε αιτία κάθε κακού (όπως έκανε με τους Εβραίους κάποτε) και τον δείχνει στον εξαθλιωμένο, τον φτωχό και τον φοβισμένο μικροαστό για να εκτονώσει την ανασφάλεια και το μίσος του που, υπό άλλες συνθήκες, θα μπορούσε να στρέψει εναντίον του συστήματος.
Σε αυτό βοηθάει βέβαια και η επί δεκαετίες αποπολιτικοποίηση των πολιτών, κυρίως λόγω της πτώσης του υπαρκτού σοσιαλισμού και της συνεπακόλουθης απαξίωσης του κομμουνιστικού οράματος, που έδωσε τη δυνατότητα στον καπιταλισμό να προβάλει ως το μοναδικό βιώσιμο οικονομικό και πολιτικό σύστημα. Από τους ποικίλους τρόπους ανάγνωσης της πραγματικότητας, οι απολογητές του καπιταλισμού επέλεξαν ως αυτόχρημα μοναδικό εκείνον που παρουσίαζε ως μονόδρομο την καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση και τη δικτατορία των αγορών και, στη συνέχεια, τον ταύτισαν με την ίδια την πραγματικότητα αποκλείοντας έτσι από τη συζήτηση κάθε διαφορετική εννοιολογική οριοθέτηση, παραδοχή και υπόθεση που οδηγούσε σε εναλλακτικές αναγνώσεις. Το περιβάλλον αυτό αποτέλεσε γόνιμο έδαφος για την καλλιέργεια ρευμάτων όπως ο σχετικισμός, που δίνει σημασία στο υποκειμενικό νόημα των ατομικών και κοινωνικών εμπειριών και αρνείται τη σύνδεση του μερικού με το ευρύτερο και, κατά συνέπεια, την αιτιακή εξήγηση των φαινομένων. Η προβολή τους σε επίπεδο πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης ευνόησε την αποσπασματικότητα, τον κατακερματισμό και την εγκατάλειψη κάθε φιλοδοξίας ριζικού μετασχηματισμού της κοινωνικής πραγματικότητας, κάθε ολικού σχεδίου κοινωνικής αλλαγής συμβάλλοντας σε μεγάλο βαθμό στο περιορισμό των πολιτικών οριζόντων στα πλαίσια των σημερινών ταξικών και ανταγωνιστικών κοινωνικών δομών. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η ΕΕ έχει σήμερα τη δυνατότητα ν’ αυτοανακηρύσσεται εγγυητής της δημοκρατίας, να προβάλει το ολοκληρωτικό της όραμα ως τη μοναδική διέξοδο στα αδιέξοδα της κοινωνίας και, ταυτίζοντας αυθαίρετα τον εαυτό της με την Ευρώπη, να εγκλωβίζει σημαντικό αριθμό πολιτών στο δίλημμα τάξη και δημοκρατία εντός Ευρώπης ή χάος και φασισμός έξω από αυτήν.
Πιστεύω ότι η αντισυστημική Αριστερά σήμερα οφείλει να παλέψει για να μετατρέψει τον ‘ευρωσκεπτικισμό’ σε, ας μου επιτραπεί ο νεολογισμός, ‘καπιταλισμοσκεπτικισμό’ δείχνοντας σε κάθε λαό ότι το έθνος των εκμεταλλευτών δεν μπορεί να συμβιώσει με το έθνος των εκμεταλλευόμενων και ότι το ζήτημα δεν είναι μόνο να διαλυθεί αυτό το αντιδημοκρατικό τερατούργημα που ονομάζεται Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά να εκλείψουν και οι συνθήκες που ευνοούν τη δημιουργία και την ύπαρξη τέτοιων τερατουργημάτων. Αυτές δεν είναι άλλες από την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, την καταστροφή δηλαδή του καπιταλισμού και την αντικατάστασή του από ένα σύστημα χωρίς εκμετάλλευση και κοινωνικές ανισότητες όπου ο παραγόμενος πλούτος θα επιστρέφει στους δημιουργούς του και όχι σε μια ισχνή μειοψηφία τοκογλύφων, παράσιτων κι εκμεταλλευτών. Και αυτό κανένα Brexit από μόνο του δεν μπορεί να το διασφαλίσει.
Παναγιώτης Κελάνδριας
Αναπληρωτής Καθηγητής
Τμημα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας
Ιόνιο Πανεπιστήμιο
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
