Κώστας Παπαδάκης 1) ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
Αναρτήθηκε πριν λίγες ημέρες και δόθηκε στη δημοσιότητα για διαβούλευση το σχέδιο Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, που καταρτίστηκε από τη νομοπαρασκευαστική επιτροπή του Υπουργείου Δικαιοσύνης που έχει συγκροτηθεί από το 2015.
Σε αντίθεση με το σχέδιο Ποινικού Κώδικα, οι μεταρρυθμίσεις και τροποποιήσεις του σχεδίου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας είναι πολύ λιγότερες, κυρίως παρακολουθηματικές της φιλοσοφίας του Ποινικού Κώδικα για τα οικονομικά αδικήματα, η σχετικοποίηση των οποίων υλοποιείται με τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας μέσα από την αναβάθμιση του Εισαγγελέα και από θεσμούς νέους που δημιουργούνται, όπως η αποχή από την ποινική δίωξη, η ποινική διαταγή, η μη άσκηση ποινικής δίωξης, η αναστολή της έρευνας ποινικών αδικημάτων, η ποινική συνδιαλλαγή και η ποινική διαπραγμάτευση.
Ωστόσο, λόγω του τεράστιου όγκου του κειμένου του Κ.Ποιν.Δ. σε σχέση με αυτό του Π.Κ. οι επιχειρούμενες αλλαγές δεν παύουν να είναι αρκετές. Οι αντιφάσεις διαπερνούν και αυτό το σχέδιο :
Από τη μία μεριά πανηγυρικές διατυπώσεις του τεκμηρίου αθωότητας και αρκετές βελτιώσεις υπερασπιστικών δικαιωμάτων, από την άλλη ενίσχυση της εισαγγελικής και δικαστικής αυθαιρεσίας με τους παραπάνω θεσμούς.
Σε κάποιες περιπτώσεις το σχέδιο αποκαθιστά ελλείψεις και αδικίες των διατάξεων που ισχύουν, σε καμία περίπτωση όμως δεν αποκαθιστά τυπικά και ουσιαστικά τα δικαιώματα των διαδίκων στο επίπεδο που βρίσκονταν πριν τις τελευταίες νομοθετικές επιδρομές αποψίλωσής τους και ακόμη χειρότερα ούτε καν το διατυπώνει σαν στόχο και ανάγκη.
Το κείμενο αυτό αποτελεί μια πρώτη προσέγγιση στο περιεχόμενό του, με σύντομες απόψεις και σχόλια, χωρίς να διεκδικεί σε καμία περίπτωση χαρακτηριστικά πληρότητας, κάτι που θα προϋπέθετε πολυήμερη απασχόληση, που όμως και δεν είναι εφικτή και δεν υπηρετεί την ανάγκη της άμεσης και επίκαιρης προβολής των σχολίων και απόψεων που ακολουθούν.
Και είναι και πολύ συνοπτική ως αποτέλεσμα της ανάγκης να διανυθεί «η ύλη» σε ελάχιστο χρόνο με τη βεβαιότητα ότι έχουν παραβλεφθεί πολλές διατάξεις που δεν θίγονται, πράγμα για το οποίο ελπίζω στην συγνώμη των αναγνωστών.
Άλλωστε το Υπουργείο Δικαιοσύνης έχει ορίσει και για αυτό το Ν/Σ ως ημερομηνία ολοκλήρωσης της διαβούλευσης την 27-3-2019, δηλαδή κάτι λιγότερο από τρεις εβδομάδες για ένα νομοσχέδιο το οποίο επωαζόταν στις συνεδριάσεις της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής για χρονικό διάστημα τεσσάρων ετών, όπως και στον Ποινικό Κώδικα.
Συζήτησή τους δεν θα γίνει ούτε στη Βουλή, η οποία θα κληθεί με τη «διαδικασία των κωδίκων» να πεί ένα ναι ή όχι συνολικά στο σχέδιο νόμου που θα εισαχθεί μετά την ολοκλήρωση της «διαβούλευσης», χωρίς κατ άρθρο συζήτηση και τροπολογίες..
Αυτός είναι ο τρόπος αντίληψης της κοινωνικής συμμετοχής και των δημοσίων διαβουλεύσεων από την «κυβέρνηση της πρώτης φοράς…..» για τόσο σημαντικά εγχειρήματα και μακρόχρονες μεταρρυθμίσεις.
Το γεγονός ότι η παραγωγή των σχεδίων Π.Κ. και Κ.Ποιν.Δ. είναι τουλάχιστον αυτόχθονη και όχι υπαγορευμένη από την τρόϊκα - συγνώμη ήθελα να πώ «τους θεσμούς» - όπως καθ ομολογίαν στη Βουλή του τότε Υπουργού Δικαιοσύνης υπήρξε ο ν. 4335/2015 που, ψηφισμένος με την ίδια διαδικασία, αντικατέστησε τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας από 1/1/2016, δεν αποτελεί παρηγοριά, τουλάχιστον για τον γράφοντα.
Μεθοδολογικά λοιπόν θα αποτυπωθούν ορισμένες γενικές παρατηρήσεις που αποτυπώνουν τα κυριότερα χαρακτηριστικά του νέου σχεδίου του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, ακολουθεί ο κατ’ άρθρο σχολιασμός ορισμένων από τα άρθρα και κεφάλαιά του και το κείμενο κλείνει με συμπεράσματα και κατευθύνσεις. Είναι αυτονόητο ότι συνολική εκτίμηση του επιχειρούμενου έργου της κυβέρνησης στο χώρο του ποινικού δικαίου δεν μπορεί να γίνει αποσπασματικά και μόνο από τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, αλλά απαιτείται μια συνολική συνεκτίμηση αυτού, του Ποινικού Κώδικα, αλλά και της Σωφρονιστικού Κώδικα, αν τελικά εκδηλωθεί και σε αυτόν η σχετική νομοθετική πρωτοβουλία.
Επιφυλάσσομαι συνεπώς για ένα νεότερο συνολικό κείμενο, ενδεχομένως λαμβάνοντας υπόψη και το διάλογο ο οποίος ήδη έχει ανοίξει και θα συνεχιστεί τις επόμενες ημέρες στα πλαίσια της «διαβούλευσης».
2) ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Βασικές κατευθύνσεις του νέου σχεδίου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας είναι :
1. Ο προσανατολισμός του κύριου και μεγαλύτερου μέρους των μεταρρυθμίσεών του στην αντιμετώπιση των μεγάλων οικονομικών αδικημάτων με την αναδιάταξη της προδικασίας, την πρόβλεψη ειδικών ανακριτικών πράξεων και την εκτεταμένη δέσμευση περιουσιακών στοιχείων και στη συνέχεια θέσπιση πολλαπλής διαδικασίας συνδιαλλαγών με σκοπό την αποκατάσταση της περιουσιακής ζημίας, ακόμη και με διαπραγμάτευση της ποινής.
2. Οι Εισαγγελικές υπερεξουσίες, τόσο με τη δημιουργία υπερεισαγγελέων διαφθοράς και οικονομικού εγκλήματος, όσο και με την πρόβλεψη πολλαπλών δυνατοτήτων αποχής από την ποινική δίωξη, την ποινική συνδιαλλαγή και την ποινική διαπραγμάτευση με εμφανή στόχο την αποσυμφόρηση των ακροατηρίων.
3. Ο απροκάλυπτος εκτοπισμός από το πεδίο λειτουργίας των δικαστηρίων και το δικαίωμα ακρόασης των υποθέσεων του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου με τη θέσπιση της λεγόμενης «ποινικής διαταγής, που προβλέπει εκδίκαση χωρίς δικαίωμα ακρόασης του κατηγορουμένου, με αντάλλαγμα την επιβολή μειωμένης χρηματικής ποινής ή ποινής φυλάκισης.
4. Η κατάργηση του πολιτικώς ενάγοντος και της δυνατότητας του παθόντος να διεκδικεί έστω και συμβολική χρηματική ικανοποίηση ή αποζημίωση από τα ποινικά δικαστήρια και η μετονομασία του σε «παριστάμενο προς υποστήριξη της κατηγορίας», που όμως έχει δικαίωμα να παρίσταται ακόμη και αν έχει αποσβεσθεί η αστική του αξίωση.
5. Η κατάργηση του αστικά υπεύθυνου.
6. Η απαλοιφή της εξαίρεσης του μέτρου της προσωρινής κράτησης για ανάπηρους.
7. Η κατάργηση των πταισματοδικείων, απόρροια της κατάργησης των πταισμάτων από το ταυτόχρονο σχέδιο Π.Κ.
8. Η πανηγυρική διατύπωση – αν και συγκρουόμενη με πολλές από τις επιχειρούμενες τροποποιήσεις - θεμελιωδών αρχών της ποινικής δικονομίας, όπως είναι το τεκμήριο αθωότητας και οι αμφιβολίες προς όφελος του κατηγορουμένου, η άσκηση του δικαιώματος σιωπής και μη αυτοενοχοποίησης, καθώς και η υποχρέωση ενημέρωσης των στοιχειωδών δικαιωμάτων του κατηγορουμένου,
9. Η κατάργηση του θρησκευτικού όρκου.
10. Η αποκατάσταση της αρμοδιότητας των Τριμελών Εφετείων Κακουργημάτων που είχε αποψιλωθεί από τα Μονομελή.
11. Στο επίπεδο των δικονομικών δικαιωμάτων και εγγυήσεων ο Κώδικας έχει - έστω και αποσπασματικά - αρκετά βήματα αποκατάστασης ή μετριασμού αυθαιρεσιών. Ενδεικτικά :
- Απαλοιφή περιορισμών στην εξαίρεση των δικαστών,
- Δικαίωμα του παρισταμένου προς υποστήριξη της κατηγορίας να έχει πρόσβαση στη δικογραφία και κατά την προκαταρκτική εξέταση, στο στάδιο της κλήσης του υπόπτου για παροχή εγγράφων εξηγήσεων,
- Επαναπρόβλεψη επίδοσης απορριπτικής, για την έγκληση, εισαγγελικής διάταξης ως αφετήριου χρόνου για την προθεσμία προσφυγής,
- Κατάργηση παραβόλων στις περισσότερες περιπτώσεις,
- Υποχρέωση του ανακριτή να εκδίδει αιτιολογημένη διάταξη όταν απορρίπτει αιτήματα διενέργειας αποδεικτικών πράξεων του κατηγορουμένου,
- Υποχρεωτική καθιέρωση τήρησης πρακτικών με φωνοληψία σε δίκες κακουργημάτων,
- Πλήρης παροχή της αρμοδιότητας στο δικάζον δικαστήριο, κατά τη διάρκεια της εκδίκασης, να αίρει εξ’ ολοκλήρου ή να αντικαθιστά προσωρινή κράτηση και περιοριστικούς όρους.
- Καθιέρωση γενικευμένης αυτεπάγγελτης υποχρέωσης γνωστοποίησης της εισαγγελικής πρότασης στους διαδίκους μετά την περάτωση της κύριας ανάκρισης.
- Γενίκευση της υποχρέωσης γνωστοποίησης των μαρτύρων κατηγορίας από εισαγγελέα και παριστάμενο προς υποστήριξη της κατηγορίας 5 ημέρες πριν τη δίκη, ακόμη και για αδικήματα του Μονομελούς.
- Αποτροπή αιφνιδιασμού του κατηγορουμένου με μάρτυρες και έγγραφα που προσκομίζονται στη διάρκεια της δίκης, χωρίς να έχουν προηγουμένως γνωστοποιηθεί.
- Αύξηση της προθεσμίας αναίρεσης, κατά καταδικαστικής απόφασης από κατηγορούμενο, σε 20 ημέρες (που και αυτή είναι μικρή), ανεξαρτήτως του τρόπου με τον οποίο ασκείται. Παραμένουν αμετάβλητες και δυσανάλογα ασφυκτικές οι υπόλοιπες προθεσμίες.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗΝ ΕΚΤΕΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΠΚ ΑΡΘΡΟ ΠΡΟΣ ΑΡΘΡΟ ΕΔΩ
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
