Νίκος Τσούλιας Πρόκειται για «πολιτισμικά συμβάντα», τα οποία επιτάχυναν τη ροή της ιστορίας και άνοιγαν όλο και πιο νέους δρόμους στην πρόοδο και στη διαρκή μετεξέλιξη των κοινωνικών δρώμενων.
Δεν αναφερόμαστε σε πολεμικά γεγονότα – όπου η εξουσία και η κυριαρχία είχαν τον πρώτο λόγο στη γραφίδα της ιστορίας – ούτε σε ιστορικές φάσεις οπισθοδρόμησης της ανθρωπότητας (πολέμους και άλλα τέτοια σχετικά) αλλά σε διαφωτιστικούς σταθμούς προαγωγής της ευημερίας και της γενικότερης πνευματικής ανέλιξης. Είναι γεγονότα που προωθούν τον εξανθρωπισμό του ανθρώπου και αναδεικνύουν την κοινή ρίζα και το κοινό μέλλον του γένους των ανθρώπων.
Ωστόσο, πρέπει να σημειώσουμε ότι αυτά τα «συμβάντα» δεν εμφανίστηκαν από το «πουθενά» και μάλλον αποτελούν συνέχειες και κρίκους μιας διαρκούς ανέλιξης του πνεύματος του ανθρώπου παρά ασυνέχειες και μεμονωμένα στοιχεία. Για την εμφάνιση αυτών των επαναστατικών αναβαθμίδων της ιστορίας έχουν προηγηθεί πολλές προσπάθειες και μεγάλοι αγώνες προετοιμασίας και καλλιέργειας, που απλώς συσσώρευαν γνώση και σοφία και όταν αυτή η συσσώρευση γινόταν καρπός ώριμος, όταν το νερό της θερμαινόμενης χύτρας έφτανε στο «σημείο βρασμού», όταν η ποσότητα μετασχηματιζόταν σε ποιότητα, είχαμε την ανάδυση των φωτεινών εκλάμψεων.
Αλλά ποιους σταθμούς μπορούμε να αξιολογήσουμε ως πρώτους των πρώτων, όταν η αναζήτηση και η έρευνα, η γνώση και η καινοτομία είναι συστατικά στοιχεία σε κάθε δημιουργικό βήμα του ανθρώπου; Δεν θα αποφύγουμε λοιπόν και μια σχετική αυθαιρεσία.
Το ταξίδι των μεγάλων σταθμών της ούτως ή άλλως κοινής ιστορίας όλων των ανθρώπων ξεκινά από τη γλώσσα. Είναι η ουσιαστική αφετηρία της ιστορίας, αφού από εδώ αρχίζει η οριστική έξοδος του ανθρώπου από το ζωικό είδος, και όλα πάνω στον πλανήτη μας αρχίζουν να αλλάζουν. Γιατί μέχρι εκείνη τη «στιγμή» – και για τα 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια ζωής – κανένα βιολογικό είδος δεν μπορεί να βγει έξω από το πεδίο της βιολογικής εξέλιξης για να αυτοκαθορίσει τη δική του πορεία και για να δώσει το προνόμιο στην ίδια τη φύση να αυτοπαρατηρηθεί και να αποκτήσει κάποιο νόημα.
Ίσως ο δεύτερος μεγάλος σταθμός στην πολιτισμική εξέλιξη όλων των λαών να είναι η απαρχή της συστηματικής γεωργικής καλλιέργειας και της οικόσιτης κτηνοτροφίας που συνδέθηκαν με την έναρξη των πρώτων μεγάλων οικισμών. Τώρα ο άνθρωπος δεν είναι μόνο κυνηγός και διαρκώς μεταναστεύων προς αναζήτηση της τροφής του, αλλά αρχίζει τον πρώτο μετασχηματισμό του φυσικού περιβάλλοντος με την παράλληλη δική του ανάπτυξη του εν πολλοίς αυτόνομου κοινωνικού / πολιτιστικού περιβάλλοντος. Και θα είναι τα σιτηρά το πρώτο μεγάλο πεδίο των καλλιεργειών μέσα από το οποίο η μητέρα – Γη θα αρχίσει να γίνεται πιο οικεία και πιο διαθέσιμη στις ανάγκες των ανθρώπων.
Η επιρροή του σταθμού αυτού θα κρατήσει χιλιάδες χρόνια μέχρι να εμφανιστεί ο επόμενος, που θα δώσει την πρώτη μεγάλη πνευματική αναβαθμίδα των ανθρώπων, η επινόηση της γραφής. Τώρα η ανθρώπινη εμπειρία αναπαράγεται πιο εύκολα και γίνεται πιο εύκολα μεταβιβαζόμενη σε λαούς και λαούς. Απ’ αυτό το σημείο θα αρχίσει και η έννοια της συστηματικής εκπαίδευσης – όχι βέβαια με το μαζικό και συστηματικό χαρακτήρα των σύγχρονων εκπαιδευτικών συστημάτων – αλλά με την οργανική ένταξης της μόρφωσης στα πρώτα βήματα των παιδιών και των νέων των ευνοημένων όμως κοινωνικών τάξεων.
Η πνευματική αναζήτηση του ανθρώπου θα φτάσει σε κορύφωση με το ροδοχάραμα του ορθολογισμού, με την αυγή του αρχαιοελληνικού διαφωτισμού. Οι αρχαίοι Έλληνες μπολιασμένοι με ιδέες και αντιλήψεις των χωρών των πιο πρώιμων πολιτισμών, της Αιγύπτου και της Μεσοποταμίας, θα θέσουν τις βάσεις του μεγάλου ταξιδιού του Δυτικού πολιτισμού. Τώρα οι ανορθολογικές ερμηνείες του Κόσμου δίνουν όλο και περισσότερο έδαφος στο λόγο της φιλοσοφίας και της επιστήμης.
Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι θα θέσουν τα μεγάλα διαχρονικά ερωτήματα για τη «θέση» του ανθρώπου στο φυσικό κόσμο και οι εμβληματικές μορφές του Σωκράτη και του Πλάτωνα θα μετατοπίσουν το πεδίο του στοχασμού προς τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου. Στους ίδιους καιρούς της αρχαιότητας ο Αριστοτέλης θα γίνει ο πρώτος Homo Universalis και θα θέσει τις βάσεις για το μεγάλο διάλογο του Δυτικού πολιτισμού για αιώνες και αιώνες μέχρι και σήμερα…
Θα ακολουθήσει η ανάπτυξη ενός τύπου μαζικού εμπορίου, που δεν θα παραμείνει μόνο σε επίπεδο ανταλλαγής προϊόντων και υλικών αγαθών αλλά θα τροφοδοτήσει τη γενικότερη αλληλοεπίδραση των διαφόρων εκφράσεων της κουλτούρας και την πολιτιστική σύνδεση των λαών μέσα από την έννοια του αμοιβαίου και του κοινού συμφέροντος. Οι λαοί μάλιστα που θα επιδοθούν πιο συστηματικά στο εμπόριο και θα έχουν ανοιχτές κοινωνίες είναι αυτοί που θα βάλουν τη σφραγίδα τους στην αιχμή των εξελίξεων.
Η επόμενη μεγάλη «στιγμή» θα αργήσει να έλθει. Είναι η ανάπτυξη της τυπογραφίας. Οι Κινέζοι θα προηγηθούν και σ’ αυτό τον τομέα, αλλά για το Δυτικό πολιτισμό η τυπογραφία θα συνδεθεί με το όνομα του Γουτεμβέργιου στα μέσα του 15ου μ.Χ. αιώνα. Τώρα η μετάδοση των γραμμάτων γίνεται μαζική, αφορά όλο και περισσότερους ανθρώπους. Το βιβλίο θα γίνει σύμβολο των νέων εποχών. Θα συνδεθεί με το νεότερο Ευρωπαϊκό διαφωτισμό και θα συνεργήσει στη γέννηση και στην ανάπτυξη των σύγχρονων εκπαιδευτικών συστημάτων. Τώρα η γνώση και η εκπαίδευση αρχίζουν να γνωρίζουν έναν πραγματικό εκδημοκρατισμό.
Η επιστήμη αρχίζει να θεμελιώνεται πιο ουσιαστικά και γίνεται η μεγάλη κοσμοθεωρία όλων των ανθρώπων και όλων των λαών. Αυτή θα αναλάβει να λύνει τα μεγάλα προβλήματα του ανθρώπου και θα συνεργήσει αποφασιστικά στην απομείωση της εξουσίας της θρησκείας και της εκκλησίας επί των κοινωνιών και στην εκκοσμίκευση των περισσότερων ευρωπαϊκών κρατών. Εδώ θα γίνουν και οι μεγάλες συγκρούσεις τόσο σε επίπεδο κοσμοθεωριών όσο και στο πεδίο της πολιτικής και της ιδεολογίας. Ο Γαλιλαίος και ο Δαρβίνος θα γίνουν δύο συμβολικές μορφές της μεγάλης αντιπαράθεσης στους καιρούς της πρώιμης νεωτερικότητας.
Η γνώση και η συστηματική έρευνα θα βοηθήσουν την τεχνολογία του ανθρώπου να εισέλθει σε νέες εποχές. Η μηχανή που θα στηρίζεται στον ατμό γίνεται το μεγάλο βήμα για έναν πρωτόγνωρο μετασχηματισμό των πολιτισμών και των κοινωνιών. Ο Γουάτ θα οδηγήσει την ανθρωπότητα σε ένα εντελώς πρωτόγνωρο ταξίδι, εκείνο της βιομηχανικής επανάστασης. Τώρα η παρέμβαση του ανθρώπου στη φύση αποκτά καθολικά / παγκόσμια στοιχεία και πολλά χαρακτηριστικά της φύσης σχεδόν σταθερά για δισεκατομμύρια χρόνια θα αρχίσουν να αλλάζουν και θα αρχίσουμε να μιλάμε για περιβαλλοντική κρίση και για οικολογική θεώρηση των πραγμάτων. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η όξινη βροχή, η τρύπα του όζοντος είναι τα νέα μεγάλα φαινόμενα που επηρεάζουν τη φυσιογνωμία της γήινης ατμόσφαιρας και κατ’ επέκταση το ίδιο το φαινόμενο της ζωής.
Η συνέχεια είναι εκρηκτική. Ο ηλεκτρισμός, μια κρυμμένη ιδιότητα της ύλης, φέρνει φως, περισσότερο φως στην επιφάνεια αυτού του πλανήτη. Σχεδόν όλος ο πολιτισμός του ανθρώπου αλλάζει σκηνικό. Τίποτα δεν θυμίζει το χθες. Όλη η τεχνολογική πανοπλία της ανθρωπότητας γίνεται ηλεκτρική. Κανένας άνθρωπος αυτών των εποχών δεν μπορεί να φανταστεί το πώς θα ήταν η ζωή του χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα… Μια και μόνο διακοπή του για μερικές ώρες τον αποσυντονίζει πλήρως.
Οι επιστημονικές επαναστάσεις στον 20ο αιώνα με αιχμή τη φυσική αρχικά και τη βιολογία στη συνέχεια θα αλλάξουν πλήρως το πεδίο αναφοράς της έρευνας και της γνώσης. Ο Αϊνστάιν και ο Γουάτσον θα γίνουν τα κεντρικά πρόσωπα μιας νέας εποχής διαρκώς ανατρεπτικής. Τώρα η αστρονομία θραύει τα παραδοσιακά όρια και αναζητεί με πολύ πειστικό τρόπο την απαρχή του χρόνου και του χώρου και την απαρχή των πάντων, ενώ η μηχανική γενετική και η βιοτεχνολογία μεταμορφώνουν με το «μαγικό ραβδί» του DNA τους κανόνες και τους ρυθμούς της βιολογικής εξέλιξης. Τώρα ο άνθρωπος γίνεται ο μικρός θεός και κανένας δεν ξέρει πού μπορεί να τον οδηγήσει η δύναμη της γνώσης του και της τεχνολογίας του.
Και πριν καλά – καλά κατανοήσουμε τη διαρκή επιστημονική επανάσταση του 20ου αιώνα «εμφανίζονται» οι νέες τεχνολογίες και ο ψηφιακός κόσμος. Ο χώρος και ο χρόνος συμπυκνώνονται όσο ποτέ άλλοτε. Η Γη και ο κόσμος της μικραίνει. Οι τεχνολογικής μορφής επικοινωνίες των ανθρώπων σε κάθε γωνιά του πλανήτη μας συνδέονται σαν να είμαστε μια γειτονιά. Μπορεί οι φυσικές αποστάσεις να εκμηδενίζονται αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο με τις κοινωνικές ανισότητες και με τις συναισθηματικές και ψυχικές προσεγγίσεις που όλο και μεγαλώνουν και κανένας δεν ξέρει αν η ανθρωπότητα βαδίζει προς την πρόοδο ή προς τη βαρβαρότητα.
Βέβαια οι μεγάλοι σταθμοί στην ιστορία δεν είναι μόνο αυτοί και ούτε μπορούν να αξιολογηθούν συνήθως σε μεγάλους και μικρούς, αφού η σπουδαιότητά τους μάλλον συνυφαίνεται και αλληλοεπηρεάζεται. Δεν αναφερθήκαμε καθόλου σε μεμονωμένα πνευματικά έργα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν επηρέασαν τη ροή της παγκόσμιας ιστορίας. Γιατί κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι η «Ιλιάδα» και η «Οδύσσεια» ή ο «Δον Κιχώτης» ή το όλο συγγραφικό έργο του Αριστοτέλη ή οι πίνακες ζωγραφικής του Βαν Γκογκ ή η μουσική του Μπετόβεν ή…. ατέλειωτα «ή» δεν διαμόρφωσαν σε σημαντικό βαθμό το χάρτη του ταξιδιού της ανθρωπότητας.
Παράλληλα με αυτή την παρατήρηση οφείλουμε να προβληματιστούμε και στο εξής στοιχεία. Πώς γίνεται και όλοι αυτοί οι σταθμοί της κοινωνικής προόδου και της πολιτισμικής ανθοφορίας δεν καθόρισαν και έναν εξευγενισμένο χαρακτήρα της ιστορίας της ανθρωπότητας; Γιατί όλη αυτή η αλληλουχία των φωτεινών σταθμών δεν αμφισβήτησε ουσιαστικά τη βαρβαρότητα των τόσων και τόσων πολέμων, την αμορφωσιά και τον σκοταδισμό, την πείνα και την εξαθλίωση;
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 19/7
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
