Ο καμένος, τον καπνό θα φοβηθεί;

 

Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για τη ρύπανση λόγω της αιθαλομίχλης που εκλύεται κυρίως  από τα τζάκια και τις  ξυλόσομπες  . Τα επίπεδα του μονοξειδίου του άνθρακα και τα αιωρούμενα σωματίδια, τουλάχιστον διπλασιάστηκαν και σε ορισμένες περιοχές της Αττικής τριπλασιάστηκαν, δημιουργώντας ένα τόσο πυκνό νέφος αιθαλομίχλης, που θύμιζε το Λονδίνο των αρχών της δεκαετίας του ΄50 .Κατά τη γνώμη μου κάποια πράγματα είναι υπερβολές αλλά και κάποια άλλα εντάσσονται σε μηχανισμούς απώθησης για να μην δούμε τη διάσταση του προβλήματος   ̇ αυτό που οι ειδικοί λένε ‘’sleepers effect’’(κάνουμε ότι δεν υπάρχει το πρόβλημα ή ότι θα περάσει μόνο του).Ας  τα πάρουμε με τη σειρά .

Ας ξεκινήσουμε με μια αποκατάσταση της αλήθειας όσον αφορά τηn ομοιότητα που παρουσιάζει η αιθαλομίχλη της Αττικής με την αιθαλομίχλη του Λονδίνου στη δεκαετία του 50  που θεωρήθηκε υπεύθυνη για το θάνατο αρκετών χιλιάδων ανθρώπων. Τα δυο φαινόμενα δεν έχουν καμία σχέση : στο Λονδίνο έκαιγαν ορυκτό άνθρακα(γαιάνθρακα) που ήταν πλούσιος σε προσμείξεις του θείου (S) .Αυτό είχε σαν συνέπεια την έκλυση διοξειδίου  του θείου (SO2) που είναι ο βασικός ρύπος που σχηματίζει την όξινη   βροχή .Οπότε η εισπνοή των οξέων της όξινης βροχής (κυρίως το θειϊκό  οξύ-H2SO4) ήταν η αιτία του θανάτου όλων αυτών των Λονδρέζων. Επίσης αυτός ο τύπος ρύπανσης ονομάστηκε smog τύπου Λονδίνου.(από τις λέξεις  smoke και fog) ) και δημιουργείται κυρίως από τον καπνό σε συνδυασμό με το διοξείδιο του θείου. Η αιτία λοιπόν των θανάτων στο Λονδίνο το 1952 ήταν η καύση ορυκτού άνθρακα και όχι ξύλου. Ας έρθουμε όμως στα δικά μας γιατί οι Άγγλοι λύσανε το δικό τους πρόβλημα. Απαγόρευσαν  το κάρβουνο για τα τζάκια. Και δώσανε κίνητρα για τη χρήση του   φυσικού αερίου και του ηλεκτρισμού. (Κάνοντας  επιστροφή χρημάτων σαν δώρο στον καταναλωτή).

 

Στην Αττική έχουμε άλλο τύπο  άτμοσφαιρικής ρύπανσης: την φωτοχημική ρύπανση(τύπου Los Angeles)  , που στον σχηματισμό της συμβάλλει η ηλιακή ακτινοβολία και αναγνωρίζεται από το χαρακτηριστικό καφετί χρώμα του ατμοσφαιρικού αέρα(φωτοχημικό νέφος). Η φωτοχημική ρύπανση οφείλεται στις εξής κατηγορίες ρυπαντών: τα οξείδια του αζώτου, τους υδρογονάνθρακες, , το όζον και το νιτρικό υπεροξυακετυλένιο (ΡΑΝ)  αλλά  κυρίως τα αιωρούμενα σωματίδια και  το μονοξείδιο του άνθρακα (CO).

 

Α. στη καύση υγρών καυσίμων (αυτοκίνητα, καυστήρες  πετρελαίου κ.α)

Β. στην έντονη οικοδομική δραστηριότητα

Γ. τώρα τελευταία  στα καυσαέρια των τζακιών , των ξυλόσομπων και των καυστήρων βιομάζας(κυρίως ξύλου ή  pellets).

Εώς τις τα τέλη του 2012 οι αιωρούμενοι ρύποι στο λεκανοπέδιο Αττικής μειώνονταν κατά εντυπωσιακό ρυθμό που αποδίδεται στη σταδιακή αποβιομηχάνιση της περιοχής, λόγω της οικονομικής κρίσης(λιγότερα αυτοκίνητα, λιγότερα εργοστάσια).Από τα  τέλη του  2012 η εικόνα άλλαξε και οι ρύποι άρχισαν και πάλι να αυξάνονται( οφείλεται κυρίως στα καυσαέρια των τζακιών , των ξυλόσομπων και των καυστήρων βιομάζας).

Ποιοι είναι όμως οι παράγοντες που κάνουν τόσο έντονο το φαινόμενο της εμφάνισης  αιθαλομίχλης στην Αττική  με τη χρήση βιομάζας (ξύλου και pellet );

1.Η ρυμοτομία της Αττικής .Η Αθήνα είναι μια πόλη με στενούς δρόμους ,με ψηλές πολυκατοικίες ,με ελάχιστες νησίδες πράσινου και έτσι ευνοείται η ακινησία των καυσαερίων .Σύμφωνα με τους ειδικούς τα τζάκια δεν είναι γενικά  κατάλληλα για αστικές περιοχές .Και από εκεί που τα τζάκια ήταν περισσότερο διακοσμητικά και θέμα πρεστίζ ,τώρα έγιναν βασική πηγή θέρμανσης. Το γιατί όμως οι Έλληνες επέλεξαν να επιστρέψουν σε απαρχαιωμένους τρόπους θέρμανσης θα το αναλύσω παρακάτω.  

2. Η Αττική είναι ανάμεσα σε πέντε βουνά (Πάρνηθα, Υμηττός, Πεντέλη, Αιγάλεω, Ποικίλο Όρος )  πράγμα που προκαλεί πολλές φορές συνθήκες άπνοιας.

3. Το κάψιμο των δασών της Αττικής που πλέον δεν δίνουν το απαραίτητο για τη ζωή μας οξυγόνο.

4. Το φαινόμενο της θερμοκρασιακής αναστροφής που είναι πολύ συχνό στην Αττική .  (όσο ανεβαίνουμε προς τα πάνω η θερμοκρασία πρέπει κανονικά να μικραίνει ,ενώ τώρα αυξάνεται).Αυτό έχει σαν συνέπεια τους ακίνητους ρύπους .Κανονικά δηλαδή οι νέοι θερμοί ρύποι θα έπρεπε να ανεβαίνουν ψηλά στην ατμόσφαιρα και να διαχέονται .Ενώ τώρα μένουν ακίνητοι και χαμηλά. Οι ενώσεις άνθρακα που απελευθερώνονται από τις καύσεις στα τζάκια και στις ξυλόσομπες , εγκλωβίζονται μέχρι και τις πρώτες πρωινές ώρες σε υψόμετρο 500- 1000 μέτρων εξαιτίας του φαινομένου της θερμοκρασιακής αναστροφής στην ατμόσφαιρα. Δημιουργείται ένα «ταβάνι», που εμποδίζει τη διαφυγή των ρύπων.Το χειρότερο είναι ότι η θερμοκρασιακή αναστροφή λαμβάνει χώρα ,συνήθως, μετά από μια καθαρή ή και ηλιόλουστη μέρα  που απολαμβάνουμε  πολύ συχνά στην Ελλάδα. Αυτό συμβαίνει γιατί η αιτία της θερμοκρασιακής αναστροφής είναι συνήθως  η ακτινοβολία που εκπέμπεται από το έδαφος μετά από μια ΄΄ καλή μέρα΄΄.

5.Η  μεγάλη υγρασία σε συνδυασμό με ασθενείς ανέμους (άπνοια) και χαμηλή θερμοκρασία ενισχύουν πάρα πολύ το φαινόμενο.

6.Η κακή ποιότητα των καυσίμων υλικών. Τα ποσοστά υγρασίας της ξυλείας και  η χρήση  ακατάλληλων ξύλων (π.χ. παλιά έπιπλα βαμμένα με βερνίκια, μελαμίνες, νοβοπάν κλπ.) η οποία μπορεί να οδηγήσει στην έκλυση επικίνδυνων για τη δημόσια υγεία ατμοσφαιρικών ρύπων τόσο στο εξωτερικό περιβάλλον όσο και στο εσωτερικό των σπιτιών. Μέχρι αρσενικό και μόλυβδος μπορεί να ελευθερωθεί που είναι τοξικά δηλητήρια. Ακόμα ο κόσμος πρέπει να γνωρίζει ότι όλα τα ξύλα δεν είναι το ίδιο.(π.χ είναι πολύ καλύτερο να καίς ελιά παρά πεύκο που έχει μέσα και ρετσίνι) . Το  αρμόδιο υπουργείο πρέπει άμεσα  να προχωρήσει στην έκδοση οδηγιών σχετικά με τα καυσόξυλα με ανώτερο επιτρεπόμενο ποσοστό υγρασίας.Το μόνο θετικό που έχει πράξει μέχρι τώρα το υπουργείο εμπορίου πάνω στο θέμα αυτό είναι ότι έβγαλε εντολή να πωλούνται τα ξύλα με τον όγκο και όχι με το βάρος τους που ίσχυε μέχρι πρότινος(και αυτό γιατί κάποιοι επιτήδειοι βρέχανε τα ξύλα για να βαραίνουν)  .  Πρέπει επίσης να δοθούν πληροφορίες για τις διάφορες ποιότητες  ξύλων .  Επίσης πρέπει να βελτιστοποιηθεί η τυποποίηση και να γίνεται συστηματικός έλεγχος της ποιότητας των πέλετ  που διατίθενται στην αγορά.Από ότι φαίνεται παρόλο που το πέλετ είναι πιο φιλικό στο περιβάλλον (πολύ μικρότερη παραγωγή μικροσωματίδιων και CO από ότι οι άλλοι τύπου καυστήρες )εντούτοις η χρήση μη ελεγμένου και καθαρού πελετ  το καθιστά επίσης επικίνδυνο. Είναι επιβεβλημένο να γίνονται  εντατικοί έλεγχοι στα υλικά καύσης από τους αρμόδιους φορείς.

 

7.Η κακή ποιότητα των πηγών θέρμανσης(καυστήρες ξύλου,τζάκια ,ξυλόσομπες κ.α).Τα τελευταία χρόνια έγιναν εισαγωγές αγνώστου ποιότητας θερμαντικές  πηγές που δεν πληρούσαν τις  προδιαγραφές ,αφού τέτοιες   δεν έχουν ακόμα  καθοριστεί από τα αρμόδια υπουργεία. Πρέπει άμεσα να καθοριστούν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά λειτουργίας των τζακιών και ξυλοσομπών που χρησιμοποιούνται στη χώρα μας, ως προς τις εκπομπές ρύπων.  Όλες οι σοβαρές χώρες έχουν νομοθεσία η οποία αφορά τις εκπομπές από καύσιμα παντός  είδους. Έχουν επίσης εγκρίσεις για καυστήρες η σόμπες παντός είδους και φυσικά εφαρμόζουν την Ευρωπαϊκή νομοθεσία για την ποιότητα της ατμόσφαιρας.Εδώ στην Ελλάδα ακούσαμε εκπρόσωπο  του υπουργείου εμπορίου να λέει ότι έχουν μόνο στη διάθεσή τους τα πρότυπα λειτουργίας των θερμαντικών μέσων .Επιτέλους ας μετατρέψουν τα πρότυπα σε τεχνικές  προδιαγραφές να τελειώνουμε. Και αν δεν μπορούν ούτε αυτό να κάνουν ας τις πάρουν αυτούσιες από άλλα κράτη της Ε.Ε(πάνω κάτω οι ίδιες είναι για όλα τα ευρωπαϊκά κράτη). Τα όρια εκπομπών από τις συσκευές αυτές θα πρέπει να έχουν πιστοποιητικό από τα αρμόδια υπουργεία με χρέωση στον κατασκευαστή. 

Ένας καλός τρόπος θέρμανσης και όχι ρυπογόνος, είναι αυτή που προέρχεται από ενεργειακά τζάκια, τα οποία έχουν καυστήρες υψηλής απόδοσης. Το λειτουργικό τους κόστος είναι κατά 50% φθηνότερο από το πετρέλαιο, έχουν καλύτερη απόδοση και είναι λιγότερο ρυπογόνοι από τους παλιούς λέβητες πετρελαίου.Κατά τη δευτερογενή καύση ,μάλιστα,καίνε και τους τοξικούς ρύπους της καμινάδας. Η καύσιμη ύλη για τα ενεργειακά τζάκια πρέπει να είναι πέλετς καλής ποιότητας ή ξερά ξύλα.Οι ενεργειακές απώλειες είναι ελάχιστες (γύρω στο 20 %) και μπορούν να θερμάνουν και όλο το σπίτι. Το κόστος εγκατάστασης  (ή μετατροπής κλασσικού τύπου τζακιού σε ενεργειακό ) δεν ξεπερνά τα 2000 ευρώ.

Κάτι άλλο πολύ βασικό που πρέπει να προσεχθεί είναι η σωστή ενεργειακή θωράκιση των σπιτιών μας ώστε να έχουμε λίγες απώλειες  θερμότητας και οικονομία στα καύσιμα. Είναι τρομερό  να σκεφτούμε ότι σε σχέση με μία χώρα όπως τη Δανία που έχει πολύ βαρύτερο και μακρύτερο χειμώνα από εμάς ,κάθε ελληνικό σπίτι χρειάζεται κατά μέσο όρο τετραπλάσια ποσότητα καυσίμων ανά έτος από ότι ένα δανέζικο. Και αυτό επιτυγχάνεται λόγω της σωστής μόνωσης του σπιτιού.

 

 

Α.  Το μονοξείδιο του άνθρακα (CO).Εκλύεται κατά τις ατελείς καύσεις δηλαδή εκείνες που δεν έχουμε επάρκεια οξυγόνου. Λέγεται και ΄΄σιωπηλός δολοφόνος΄΄ γιατί είναι ύπουλο αέριο το οποίο παραλύει το νευρικό σύστημα σιγά σιγά (προκαλεί ένα είδος μέθης)και που άμα το εισπνεύσεις σε μεγάλες ποσότητες απλά σε αφήνει να παρακολουθείς το θάνατό σου χωρίς να μπορείς να κουνηθείς. Να γιατί δεν πρέπει να καίμε βρεγμένα ξύλα .Γιατί τότε έχουμε ατελείς καύσεις (αφού μεγάλο μέρος της θερμότητας δαπανάται στην εξάτμιση του νερού και όχι στη τέλεια καύση του ξύλου ) . Επίσης είναι πολύ σημαντικό για όσους αφήνουν το τζάκι ή τη ξυλόσπομπα αναμμένα για πολύ ώρα να αφήνουν ανοικτό ,ή έστω μισάνοικτο ένα παράθυρο γιατί  αλλιώς ενδέχεται να μειωθεί το οξυγόνο του σπιτιού και να έχουμε ατελείς καύσεις (εσωτερική ρύπανση).Επίσης προκαλεί πολλά προβλήματα στο αναπνευστικό σύστημα.

Β. Τα αιωρούμενα μικροσωματίδια. Χωρίζονται σε δύο κατηγορίες : τα PM 2.5 (είναι μικρά με διάμετρο μέχρι   2.5 μm και τα PM 10 (είναι πιο μεγάλα διαμέτρου μέχρι  10.0 μm) .                           Τα μικρά ΡΜ 2.5 που συνήθως αποτελούνται από οξείδια του αργιλίου, πυριτίου, σιδήρου και καλίου και είναι εσπνεύσιμα. Είναι αυτά που  παράγονται από την καύση  πετρελαίου ή  ξύλου.Οι ειδικοί λένε ότι ειδικότερα τα παραδοσιακά τζάκια με καυσόξυλα και οι ξυλόσομπες εκλύουν περίπου 30 φορές περισσότερα αιωρούμενα μικροσωματίδια ΡΜ 2.5  ανά κιλό καύσιμης ύλης από έναν σύγχρονο καυστήρα πετρελαίου και μπορούν να διεισδύσουν βαθύτερα στα πνευμόνια και να προκαλέσουν σοβαρότερη βλάβη, όπως άσθμα, αλλεργικές βρογχίτιδες, αποφρακτικές πνευμονοπάθειες, καρδιακά προβλήματα ακόμα και πνευμονικό οίδημα. Το πιο επικίνδυνο είναι ότι οι επιπτώσεις είναι μακροπρόθεσμες  και προσθετικές . Οπότε είναι ύπουλες αφού δρουν σιγά σιγά και πολλές φορές χωρίς άμεσα συμπτώματα.  Εκτιμάται ότι ετησίως πάνω από 250.000 άνθρωποι πεθαίνουν στην Ευρώπη  εξαιτίας της φωτοχημικής ρύπανσης .                                                                                                                                                                 Τα μεγάλα PM 10 είναι ουσιαστικά σωματίδια σκόνης ή χώματος  που παράγονται από τη τριβή ή τη σύνθλιψη κυρίως  οικοδομικών υλικών και διασκορπίζονται λόγω του αέρα. (Το 2004 στην Αττική λόγω των ολυμπιακών έργων είχαμε επίπεδα συγκέντρωσης των PM 10 πολύ πιο πάνω από τα επιτρεπόμενα όρια).Δεν είναι εύκολα εσπνεύσιμα γιατί εγκλωβίζονται στο ανώτερο αναπνευστικό .Παρόλα αυτά εάν τυχόν εισπνευσθούν είναι πολύ επικίνδυνα ακόμα και βραχυπρόθεσμα.  

 

 

Το κράτος αποφάσισε να εξισώσει το φόρο στο πετρέλαιο θέρμανσης με το πετρέλαιο κίνησης. Αυτό σήμαινε μια τεράστια αύξηση στη τιμή του πετρελαίου θέρμανσης.Γιατί το έκανε αυτό το κράτος ;Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του ,για να πατάξει το φαινόμενο του λαθρεμπορίου των υγρών καυσίμων.(Οι λαθρέμποροι αγόραζαν πετρέλαιο θέρμανσης που ήταν φθηνό και το πουλούσαν ως ακριβό πετρέλαιο κίνησης ,οπότε τώρα δεν θα είχαν αυτό το κίνητρο).Υπάρχουν όμως κάποια ερωτηματικά σε σχέση με αυτή την επιχειρηματολογία του κράτους:

 Ότι κάποιοι αποφάσισαν να αυξήσουν την τιμή του πετρελαίου, δήθεν για να πολεμήσουν τη φοροδιαφυγή, αλλά δεν έκαναν τον κόπο να δουν το σύνολο των επιπτώσεων.  Ετσι και αλλιώς τα πάντα στην Ελλάδα είναι είσπραξη φόρων   ̇ το περιβάλλον και η υγεία των πολιτών έρχονται σε δεύτερη μοίρα.

Έχει γίνει επίσης γνωστό ότι θα ήταν πολύ πιο απλό να γίνει μια μικρή χημική επεξεργασία στα διυλιστήρια ώστε να μην γίνεται το πετρέλαιο θέρμανσης να χρησιμοποιείται ως κίνησης. Γιατί δεν το κάνανε άραγε; 

 Ίσως βέβαια το κράτος αποσκοπούσε και στην είσπραξη μεγαλύτερων εσόδων από τον επιπλέον φόρο στο πετρέλαιο θέρμανσης. Όμως΄΄ λογάριαζε χωρίς τη καπνοδόχο΄΄ : 8 στους 10 δεν έχουν παραγγείλει φέτος πετρέλαιο και στράφηκαν σε άλλες μορφές θέρμανσης.Ετσι τα έσοδα του κράτους είναι πολύ πιο μειωμένα ,παρά το φόρο ,σε σχέση με άλλες χρονιές. 

Αυτή η φαεινή ιδέα  αύξησης της τιμής για να “παταχθεί το λαθρεμπόριο” είναι τόσο σοβαρή και δίκαιη, όσο σοβαρή και δίκαιη θα ήταν η καταπολέμηση των ληστειών μέσω αναγκαστικής κατάσχεσης όλων των κινητών περιουσιακών μας στοιχείων, ώστε όταν οι ληστές μπαίνουν στα σπίτια να μην βρίσκουν τίποτα να κλέψουν ! Με λίγα λόγια, εμείς που δεν κάνουμε λαθρεμπόριο έπρεπε να τιμωρηθούμε, να παγώσουμε ή να μολυνθούμε για να αποθαρρυνθούν οι λαθρέμποροι !Το τέλος της λογικής πραγματικά. Δεν θα ήταν πιο απλό να πιάσουν και να τιμωρήσουν  τους λαθρέμπορους ,παρά όλους εμάς.

Τα επιδοτούμενα προγράμματα τύπου ‘’Εξοικονομώ κατ ’ οίκον’’(επίδομα θέρμανσης για τους οικονομικά ασθενείς) δεν φαίνεται να αποδίδουν γιατί έχουν πολύ χαμηλά εισοδηματικά κριτήρια ,είναι πολύ γραφειοκρατικές οι διαδικασίες για τη λήψη του επιδόματος και ,το κυριότερο, ότι η απόφαση για τη μη αγορά πετρελαίου παίρνεται από ολόκληρη τη πολυκατοικία και όχι ατομικά. Το μέτρο αυτό εντάσσεται στη φιλανθρωπική επίθεση  που έχει εξαπολύσει το κράτος με σκοπό να κρύψει την ασκήμιά του.

Τώρα τελευταία ακούγονται και κάποιες περίεργες απόψεις γύρω από το ζήτημα και γιατί  να μην τις πιστέψουμε  αφού τα περισσότερα δρώμενα που ζούμε ξεπερνάνε τη συνωμοσιολογία ,έτσι και αλλιώς : Κάποιοι αναλυτές λένε ότι μπορεί με αυτό τον τρόπο  να ωφεληθεί το ισοζύγιο γιατί θα μειωθούν οι εισαγωγές πετρελαίου. Η υπερφορολόγηση των εισαγόμενων υγρών καυσίμων ,λένε,αποσκοπούσε στην  μείωση της ζήτησης και κατ’ επέκταση στην ελάφρυνση του εμπορικού ισοζυγίου. Κινείται στη λογική της εσωτερικής υποτίμησης που μας έχει επιβληθεί .Είναι μια άποψη και αυτή η οποία ,η αλήθεια είναι, έχει εφαρμοστεί σε άλλες χώρες (π.χ στη Ρουμανία).Λέτε;

Κάποιοι αυστηροί ανθρωποκριτές επίσης λένε ότι αυτοί που ανάβουν τα τζάκια και τις ξυλόσομπες ή που καίνε ότι βρούν μπροστά τους δεν έχουν οικολογική και κοινωνική συνείδηση. Πρέπει όμως να σκεφτούν ότι το κάνουν αυτό γιατί κρυώνουν και όχι από ρομαντισμό.(υπάρχουν βέβαια και κάποιοι που έχουν πάρει ανάποδες και εκφράζουν μια τάση του τύπου ΄΄δεν πληρώνω΄΄ )  . Πώς να ζητήσεις κοινωνική συνείδηση  από κάποιον όταν πρίν τον έχεις εξαθλιώσει ;  Ο καμένος, τον καπνό θα φοβηθεί; 

Να γιατί  πρέπει να καταργηθούν αμέσως οι φόροι στο πετρέλαιο θέρμανσης, καμία αύξηση στα τιμολόγια της ΔΕΗ, να καταργηθούν τα χαράτσια και να δοθούν οικονομικά κίνητρα για τη χρήση φιλικών προς το περιβάλλον πηγών θέρμανσης .Τελικά ακόμα και η αιθαλομίχλη έχει πολιτικές ρίζες, .Επιτέλους ας σταματήσει να πληρώνει ο λαός όλα τα σπασμένα. Γιατί η εξαθλίωση μπορεί να οδηγήσει στην πλήρη αδιαφορία  για την ζωή ημών και αλλήλων. Όταν κάποιος έχει γίνει ,ο ίδιος κομμάτια,  είναι αναμενόμενο να θεωρεί ότι όλα πρέπει να γίνουν «στάχτη και μπούρμπερη».

 

                                             Δημήτρης Τσιριγώτης .Φυσικός