Νίκος Τσούλιας Του Νίκου Τσούλια
Το Βυζάντιο υπήρξε μια μεγάλη αυτοκρατορία που επηρέασε σημαντικά με την όλη ιστορική της διαδρομή την πορεία του Δυτικού αλλά και του Ανατολικού κόσμου. Για εμάς τους Έλληνες αποτελεί μια ξεχωριστή έκφραση του πολιτισμού μας με πολλές ιδιαιτερότητες που το κάνουν να διαφοροποιείται και από την προηγούμενη περίοδο των Ρωμαϊκών και Ελληνιστικών χρόνων αλλά και από τη μετέπειτα πορεία μας τόσο με τη σκλαβωμένη Ελλάδα στην Οθωμανική αυτοκρατορία όσο και με τη δημιουργία και την εξέλιξη του σύγχρονου έθνους – κράτους μας.
Είναι το Βυζάντιο ο αντίστοιχος Μεσαίωνας της Ελληνικής εκδοχής; Κάθε άλλο, γι’ εμάς Μεσαίωνας – με την πολιτική και πολιτισμική έννοια του όρου – δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί η περίοδος της Τουρκοκρατίας. Σε κάθε περίπτωση το Βυζάντιο είναι μια σχετικά ιδιαίτερη πολιτική και πολιτισμική έκφραση του ελληνισμού. Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά του. Το Βυζάντιο καταλαμβάνει στην χρονοκλίμακα της Ιστορίας μεγάλο διάστημα, περίπου 10 αιώνες. Η χρονική απόσταση που έχουμε εμείς σήμερα από το τέλος του είναι πολύ μικρότερη από την αντίστοιχη απόσταση μεταξύ αρχής και τέλους του Βυζαντίου! Για το Δυτικό κόσμο είναι η μεγαλύτερη από πλευράς χρόνου αυτοκρατορία και πολιτισμική έκφραση.
Το Βυζάντιο έχει πολυπολιτισμικό χαρακτήρα. Εδώ συνυπάρχουν διαφορετικοί λαοί και εθνότητες, επιμέρους πολιτισμοί, γλώσσες και κουλτούρες. Διαμορφώνεται ένα κλίμα ανοχής και ανεκτικότητας σε καθετί «διαφορετικό» και η διαφορετικότητα καθίσταται συστατικό στοιχείο της αυτοκρατορίας. Φυσικά δεν υπάρχουν ακόμα τα έθνη – κράτη και η όλη συγκρότηση των εθνοτικών εκφράσεων έχει στοιχεία ενός συγκεκριμένου κάθε φορά λαού χωρίς σταθερή εδαφική αναφορά.
Το Βυζάντιο είναι θρησκευτικό πολιτιστικό φαινόμενο, είναι χριστιανικό μόρφωμα. Έδωσε μάχες πολέμου και πολιτισμού για να τονίσει αυτό το χαρακτήρα του. Οι πολιτικοί του θεσμοί είναι σύμφυτοι και εν πολλοίς συλλειτουργούν με τους αντίστοιχους εκκλησιαστικούς θεσμούς. Τα μεγάλα του σύμβολα θα είναι η μορφή της Παναγίας, οι πολλές σε όλη την επικράτειά του εκκλησίες και κυρίως η Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη. Χρησιμοποίησε σε μεγάλο βαθμό τη διάδοση της ορθοδοξίας και στην Ανατολή (Παλαιστίνη, Συρία, Αίγυπτος) και στο Βορρά (Ρωσία και Βαλκάνια) για να εδραιώσει και να επεκτείνει την κυριαρχία του. Η θρησκευτική του ταυτότητα δεν θα γίνει όμως στοιχείο φανατισμού και σκοταδισμού, δεν θα δούμε εδώ Ιερά Εξέταση, όπως έχουμε στην Καθολική εκκλησία την ίδια περίοδο ή και αργότερα που θα έχουμε την πτώση του Βυζαντίου. Ο λόγος ήταν – κατά τη γνώμη μου – και η πολυπολιτισμική του φύση και η μεγάλη διάδοση της ελληνικής γλώσσας από τους ελληνιστικούς χρόνους που έφερνε πιο κοντά την επικοινωνία των διαφορετικών λαών.
Το Βυζάντιο είναι προϊόν μακρόχρονου και βαθμιαίου μετασχηματισμού της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η ελληνική και η λατινική γλώσσα συνυπάρχουν με τη λατινική γλώσσα να κυριαρχεί συγκριτικά μέχρι τον 7ο μ.Χ. αιώνα στη Διοίκηση λόγω της πρότερης παρουσίας της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και την ελληνική να ακολουθεί στη συνέχεια μέχρι τον 15ο μ.Χ. αιώνα ως επίσημη γλώσσα, αλλά να είναι πάντα παρούσα και ισχυρή στις επικοινωνίες και στις συναλλαγές λαών και ανθρώπων καθ’ όλη τη διάρκεια του Βυζαντίου λόγω του γεγονότος ότι υπήρξε ως lingua franca από τους ελληνιστικούς χρόνους στη Μεσόγειο.
Η ζωή του Βυζαντίου είναι συνυφασμένη με εντάσεις και πολέμους μεταξύ λαών και εθνοτήτων. Η Μεσόγειος στο σύνολό της και ιδιαίτερα το ανατολικό μέρος της είναι ζώνη τριβών πολιτισμών και λαών. Και από την ανατολή και από τη δύση και από το βορρά το Βυζάντιο δέχεται διαρκώς επιθέσεις και τα σύνορά του ποτέ δεν θα είναι σταθερά, αντίθετα θα μεταβάλλονται ανάλογα με τους συσχετισμούς δυνάμεων. Το Βυζάντιο θα χρησιμοποιήσει με πολύ ευφυή αλλά και με πολύ δαπανηρό τρόπο τη διπλωματία για να αποφεύγει τους πολέμους και παράλληλα θα χρησιμοποιεί τους στρατούς των ακριτικών περιοχών του και των γειτονικών λαών του προς όφελός του δημιουργώντας διαφορετικές σε κάθε περίοδο συμμαχίες ή και βάζοντας τους εχθρούς του να βρίσκονται σε διενέξεις. Χρησιμοποίησε σε μεγάλο βαθμό επίσης τους γάμους των νέων της αυτοκρατορικής οικογένειας με βασιλιάδες και πρίγκιπες άλλων λαών και αυτοκρατοριών για να δημιουργεί συμμαχίες και να επεκτείνει την επιρροή του.
Η πρωτεύουσά του, η Κωνσταντινούπολη, θα αναδειχθεί η πολυτελέστερη πόλη της εποχής της. Ο πλούτος της, η αρχιτεκτονική της, το εμπόριό της, οι θησαυροί της δημιουργούν ένα μεγαλείο πόλης που γοητεύει τους επισκέπτες της και δημιουργεί την μύθο της «Βασιλεύουσας των πόλεων» και της «Πόλης των πόλεων».
Δυστυχώς δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το Βυζάντιο καλλιέργησε ανάλογα και τα γράμματα. Στον τομέα αυτό η βασική συνεισφορά του στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι η αναπαραγωγή (αντιγραφή) και η διαιώνιση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Το Βυζάντιο δεν εξέφραζε πρωτίστως ένα πνεύμα αναζήτησης και καινοτομίας αλλά ένα πνεύμα παράδοσης και μοναχισμού. Ο Βυζαντινός θεωρούσε σε μεγάλο βαθμό ότι η σωτηρία του είναι ο ασκητικός τρόπος ζωής.
Η οικονομία της αυτοκρατορίας στηρίχτηκε κυρίως στην αγροτική παραγωγή, στις μικρές βιοτεχνίες και στο εμπόριο. Το εμπόριο θα αναδειχθεί μάλιστα στο μεγάλο διάστημα της ζωής της αυτοκρατορίας του ως η ισχυρή δύναμή του τόσο γιατί έχει αναπτυχθεί ένας σημαντικός αυτόνομος στόλος όσο και γιατί στην περιοχή του Βυζαντίου διασταυρώνονται όλοι οι δρόμοι του διεθνούς εμπορίου της εποχής. Όταν μάλιστα η Βενετία και η Γένοβα θα αναπτύξουν το δικό τους εμπόριο και στόλο – και μάλιστα εντός των συνόρων του Βυζαντίου ακόμα και στην ίδια την Κωνσταντινούπολη -, τότε θα αρχίσει και η παρακμή της οικονομίας του και θα γίνει στη συνέχεια εύκολος αντίπαλος για τις επεκτατικές ορέξεις των Τούρκων που έχουν έλθει από τα ανατολικά μέρη.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
