Αρχαία ελληνικά και γλωσσική επάρκεια: Από το 1987 στο 2016

Πριν τριάντα χρόνια, το 1987, ο τότε υπουργός Παιδείας Αντώνης Τρίτσης ανακίνησε το ζήτημα της επαναφοράς της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών από το πρωτότυπο στο Γυμνάσιο. Όπως μας πληροφορεί η Φιλολογική, περιοδική έκδοση της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων (τεύχος 22, σελ. 3), ο υπουργός Παιδείας ανακοίνωσε την απόφασή του «να εισαγάγει την πληρέστερη γνώση της Ελληνικής γλώσσας στη διαχρονική της εξέλιξη και ιδιαίτερα στην αρχαία μορφή της στις ευαίσθητες βαθμίδες του Γυμνασίου ή και του Δημοτικού.»

Ακολούθησαν έντονες αντιδράσεις του φιλολογικού –και όχι μόνο- κόσμου της χώρας που έθεσαν το ζήτημα στις σωστές του διαστάσεις. Η επιχειρηματολογία που περιλήφθηκε στις τοποθετήσεις αρμόδιων φορέων εκείνη την περίοδο είναι άκρως ενδιαφέρουσα και παραμένει ιδιαίτερα χρήσιμη και στην τρέχουσα συγκυρία.

Σταχυολογούμε, εντελώς ενδεικτικά, κάποια αποσπάσματα των σχετικών ανακοινώσεων που είδαν το φως της δημοσιότητας εκείνη την περίοδο.

Ανακοίνωση της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων

«Η επαναφορά της αρχαίας γλωσσικής διδασκαλίας στο Γυμνάσιο και η επέκτασή της στο Δημοτικό όχι μόνο δεν πρόκειται να βοηθήσει τους μαθητές των τάξεων αυτών στην προσπέλαση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και στη βελτίωση της σύγχρονης γλωσσικής τους επάρκειας, αν κρίνουμε από τις οδυνηρές και δαπανηρές εμπειρίες του παρελθόντος, αλλά, αντίθετα, θα αμφισβητήσει και θα υπονομεύσει τη σοβαρή προσπάθεια που άρχισε μετά το 1981 για τη συστηματική διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας σύμφωνα με τα δεδομένα της σύγχρονης γλωσσολογίας, χωρίς μάλιστα ακόμη να έχουν αξιολογηθεί τα αποτελέσματα της προσπάθειας αυτής. […]

Θεωρούμε πως η αψυχολόγητη και αιφνιδιαστική ανακοίνωση της απόφασης και η εσπευσμένη πειραματική εφαρμογή της από το επόμενο σχολικό έτος, χωρίς προηγουμένως να έχει μελετηθεί επιστημονικά η σημερινή εκπαιδευτική πραγματικότητα, όπως διαμορφώθηκε μετά το 1981 και μετά την επέκταση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης στο Γυμνάσιο, θα επιτείνουν την υπάρχουσα σύγχυση που έχει δημιουργήσει ο Εθνικός Διάλογος για την παιδεία και θα ενθαρρύνουν την αμφισβήτηση των λύσεων που θα προκριθούν».

Φιλολογική, αρ. τεύχους 22, Οκτ. - Δεκ. 1987, σελ. 3-4

Διαπιστώσεις του Δ.Σ. της ΟΛΜΕ

Σε συνέντευξη τύπου, που δόθηκε στις 27 Ιουλίου του 1987, το Δ.Σ. της ΟΛΜΕ τοποθετήθηκε στο ζήτημα ως εξής:

«Βασικό συστατικό της εκπαιδευτικής πολιτικής της Ομοσπονδίας ήταν και παραμένει η καθιέρωση της νεοελληνικής γλώσσας στη σχολική διδασκαλία και η ουσιαστική προσέγγιση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού μέσα από μεταφράσεις. […]

Επιπλέον, οι σχετικές αποφάσεις δεν βασίζονται σε κανένα δεδομένο επιστημονικής έρευνας, παιδαγωγικής και εκπαιδευτικής.

Το Δ.Σ. της ΟΛΜΕ εκτιμάμε ότι η βελτίωση της γλωσσικής έκφρασης των μαθητών περνά μέσα από τη βελτίωση της διδασκαλίας της νεοελληνικής γλώσσας. Για το λόγο αυτό υποστηρίζει σταθερά την ανάγκη συνέχισης και βελτίωσης του προγράμματος νεοελληνικής διδασκαλίας που ακολουθείται τα τελευταία χρόνια.

Η εισαγωγή των αρχαίων ελληνικών στο Γυμνάσιο θα θέσει σε κίνδυνο το πρόγραμμα αυτό, θα δημιουργήσει σύγχυση και σοβαρό εμπόδιο στην ομαλή γλωσσική αγωγή των μαθητών.

Στην προσπάθεια βελτίωσης της νεοελληνικής γλωσσικής διδασκαλίας θα πρέπει να μελετηθούν και ν’ αντιμετωπισθούν και άλλοι παράγοντες που επιδρούν στη γλωσσική έκφραση των νέων. Ανάμεσα στους παράγοντες αυτούς, η γλώσσα της εικόνας (τηλεόραση, VIDEO) έχει ένα σημαντικό ρόλο.»

Φιλολογική, αρ. τεύχους 22, Οκτ. - Δεκ. 1987, σελ. 4-5

Η θέση των σχολικών συμβούλων του Λεκανοπεδίου Αττικής

Με κοινή τους δήλωση είκοσι δύο φιλόλογοι σχολικοί σύμβουλοι του Λεκανοπεδίου τονίζουν τα εξής:

«Σήμερα ύστερα από την έκταση και την ποιότητα του λεγόμενου διαλόγου για το σοβαρό αυτό ζήτημα της παιδείας μας, αλλά και τη μεθόδευση που φαίνεται ότι υποκρύπτει, κρίνουμε επιτακτικό καθήκον μας:

α. να ενημερώσουμε τους αρμοδίους για την εκπαιδευτική πολιτική, ως υπεύθυνοι στο να προωθούμε και την ανάπτυξη της γλωσσικής ικανότητας των μαθητών, σχετικά με την εξέλιξη των προγραμμάτων και το γλωσσικό επίπεδο των μαθητών.

β. να διαφωτίσουμε την ελληνική γνώμη, ως πολίτες αυτής της χώρας, για τους διαγραφόμενους κινδύνους που συνεπάγεται για την παιδεία γενικότερα η τυχόν επάνοδος σε προγενέστερο γλωσσικό καθεστώς, από το οποίο απαλλάχτηκε η εκπαίδευσή μας με μια σειρά εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων, για τις οποίες αγωνίστηκαν γενιές δημοτικιστών από τις αρχές του αιώνα μας.

Πίσω από την αθώα προβολή του αιτήματος για την επάνοδο της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών από το πρωτότυπο στο Γυμνάσιο – ή την παραλλαγή του – για τη διαχρονική διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας ελλοχεύει ο κίνδυνος επανόδου στη διγλωσσία και εμπλοκής της εκπαίδευσης στη γλωσσική ασυναρτησία του παρελθόντος.»

[Ακολουθούν οι υπογραφές είκοσι δύο σχολικών συμβούλων. Μεταξύ αυτών και οι Γ. Γιαννόπουλος, Ν. Γρηγοριάδης, Λ. Κούσουλας, Γ. Λεοντσίνης, Χρ. Μηλιώνης, Κ. Μπαλάσκας, Γ. Παγανός, Δ. Πλάκας, Κ. Πλησής, Γ. Ρηγόπουλος, Μ. Σαμαρά, Δ. Σκλαβενίτης, Αγγ. Στασινοπούλου και Αν. Στέφος.]

Φιλολογική, αρ. τεύχους 21, Ιούλ. - Σεπτ. 1987

Η θέση των σχολικών συμβούλων του βορειοελλαδικού χώρου

Σε παρόμοια κατεύθυνση κινήθηκαν και οι φιλόλογοι σχολικοί σύμβουλοι της Βόρειας Ελλάδας:

«α. Διαφωνούμε τόσο με την κίνηση για επαναφορά των Αρχαίων Ελληνικών από το πρωτότυπο στο Γυμνάσιο, όσο και με την κίνηση για την κατάργηση των Αρχαίων Ελληνικών από το πρωτότυπο στο Λύκειο.

β. Θεωρούμε αναγκαίες και μόνιμες: τη διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας από μετάφραση στο Γυμνάσιο· τη διδασκαλία της Νεοελληνικής γλώσσας στο Δημοτικό και το Γυμνάσιο· τη συνέχιση της γλωσσικής διδασκαλίας , με τη μορφή έκφρασης-έκθεσης, στο Λύκειο· τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών από το πρωτότυπο στο Λύκειο. […]

ε. Είναι να θλίβεται κανείς για την ευκολία με την οποία μιλούν για τη γλώσσα μας οι κινδυνολογούντες. Και είναι να απογοητεύεται από την άγνοια που δείχνουν για ένα τόσο καίριο θέμα μορφωμένοι, υποτίθεται, λόγιοι. […]

στ. Και όμως τα μηνύματα που έρχονται από κάθε ελληνική γωνιά είναι ενθαρρυντικά. Καθηγητές και μαθητές βεβαιώνουν ότι τα νέα βιβλία Γλωσσικής διδασκαλίας(Νεοελληνική Γλώσσα για το Γυμνάσιο) τάραξαν τα λιμνάζοντα νερά της γραμματικής και της συντακτικής αδράνειας στο Γυμνάσιο. […]

Τώρα όμως η στροφή έγινε. Το μάθημα από παθητικό, στατικό, μνημονικό έχει γίνει δυναμικό, ενεργητικό κριτικό. Έχει μεταρρυθμιστεί εσωτερικά και έχει εκσυγχρονιστεί, ανταποκρινόμενο στη φλεγόμενη φύση του νέου ανθρώπου που ζητάει μορφές και ανοίγματα, για να εκφραστεί. Αυτά σημαίνουν ότι η γλωσσική μεταρρύθμιση έχει βρει το δρόμο της και τον πορεύεται. Τώρα, λοιπόν, θα γυρίσουμε πίσω; Και δε φοβόμαστε μήπως αυτό το αλληθώρισμα προς τους Αρχαίους γίνει αιτία να χάσουμε και πάλι το δρόμο μας;»

[Ακολουθούν οι υπογραφές είκοσι ενός σχολικών συμβούλων. Μεταξύ αυτών και οι Ν. Βαρμάζης, Γ. Ιγνατιάδης, Ν. Καλογερόπουλος, Αν. Μουμτζάκης, Ζ. Ορφανουδάκης, Ιω. Πανέρης, Κ. Προκόβας, Δ. Τάνης, Λ. Τσακτσίρας και Χρ. Τσολάκης.]

Φιλολογική, αρ. τεύχους 21, Ιούλ. - Σεπτ. 1987, σελ. 7-8

ΠΗΓΗ: ΑΥΓΗ