Δημήτρης Τσιριγώτης Παρόλο που οι κίνδυνοι για τη σωματική υγεία που διατρέχουν τα παιδιά και οι έφηβοι από την πανδημία είναι περιορισμένοι, δεν συμβαίνει το ίδιο με τους κινδύνους για την ψυχολογική και την πνευματική τους υγεία. Η παρατεταμένη καραντίνα και η ιδρυματοποίηση που αυτή επιφέρει, τα κλειστά σχολεία, το άγχος και η αβεβαιότητα για το τι μέλλει γενέσθαι σε σχέση με την πανδημία, η αναγκαστική κοινωνική απόσταση που πρέπει να τηρούν, η βαρεμάρα και η χρήση της οθόνης υπολογιστών και κινητών ως σχεδόν μοναδικού μέσου επικοινωνίας με τον έξω κόσμο, επιφέρουν έντονη ψυχολογική και πνευματική επιβάρυνση στα παιδιά και στους εφήβους.
Ο μεγάλος κίνδυνος φυσικά δεν είναι το «μένουμε σπίτι» αλλά το «μένουμε μακριά από άλλους ανθρώπους». Ειδικά στις μικρές ηλικίες όπου που οι άνθρωποι βρίσκονται «υπό διαμόρφωση και υπό κατασκευή» και που οι εμπειρίες που αποκομίζουν από τις σχέσεις τους με τους άλλους είναι καθοριστικές. Σήμερα λοιπόν αντί να βιώνουν την παιδικότητά τους, τους ζητείται η αναστολή της και η απενεργοποίηση της ζωτικότητας και της κοινωνικότητάς τους. Ακόμα και αυτή η αίσθηση της ανεμελιάς που συνοδεύει αυτές τις ηλικίες: «εμείς είμαστε νέοι και δεν κινδυνεύουμε από τίποτα» φαίνεται να δοκιμάζεται από την πρόωρη συνειδητοποίηση της θνητότητας. Κοντολογίς λαμβάνει χώρα μια πράξη ενάντια στην ίδια τους την φύση. Χρειάζεται την προσοχή μας.
Το μειωμένο βίωμα εμπειριών επιβραδύνει την ανάπτυξη
Ας δούμε ποιοι τομείς είναι απαραίτητοι για την ολιστική και υγιή ανάπτυξη της προσωπικότητας: Η ενσυναίσθηση (η ικανότητα να μπαίνεις στη θέση του άλλου), η συναισθηματική νοημοσύνη ( κυρίως η ικανότητα να κατανοείς τα συναισθήματά σου και να τα ελέγχεις), η γνωστική και κοινωνική ανάπτυξη η οποία έρχεται με την εκπαίδευση και το βίωμα εμπειριών και η καλλιέργεια ήθους και κοινωνικής ευαισθησίας η οποία επιτυγχάνεται με την βοήθεια επιρροής των προτύπων. Δυστυχώς όλα τα παραπάνω βρίσκονται σε έλλειμμα λόγω της πανδημίας, της καραντίνας και όλων των παρελκόμενων αυτών.
Όσοι είναι εκπαιδευτικοί έχουν ήδη διαπιστώσει κάποια φαινόμενα που φανερώνουν αυτές τις επιπτώσεις. Έχουν παρατηρήσει πως οι μαθητές κάποιας τάξης έχουν συμπεριφορά και γνωστική ετοιμότητα προγενέστερων τάξεων. Επί παραδείγματι, μαθητές γυμνασίου συμπεριφέρονται σαν είναι ακόμα στο δημοτικό. Τα παιδιά όπως είναι γνωστό στην ηλικία 13 ετών αλλάζουν βαθμίδα (από στο δημοτικό στο γυμνάσιο) λόγω της εισόδου τους στην εφηβεία πράγμα που συνοδεύεται από την ικανότητά τους πλέον να κάνουν χρήση της αφαιρετικής σκέψης και της συνθετικής-αναλυτικής σκέψης. Όμως τη σημερινή εποχή η αναμενόμενη αυτή αλλαγή στη νέα βαθμίδα είναι φανερό πως βρίσκεται σε αναστολή.
Και να ήταν μόνο αυτό. Ακόμα και τα πιο απλά πράγματα όπως το να καθίσουν οι μαθητές στις θέσεις τους για 5-6 ώρες την ημέρα για να παρακολουθήσουν τα μαθήματα, ή η ικανότητα συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια του μαθήματος είναι εξαιρετικά πιθανό να δοκιμαστούν όταν κάποια στιγμή ανοίξουν τα σχολεία. Ας έχουμε κατά νου πως το διάστημα της καραντίνας οι μαθητές βρίσκονται πάρα πολλές ώρες της ημέρας μπροστά σε οθόνες και οι γρήγορη εναλλαγή των εικόνων που αντικρίζουν έχει αποδειχτεί πως μειώνει το χρόνο συγκέντρωσης σε κάτι συγκεκριμένο.
Επίσης ας γνωρίζουμε πως η έννοια της τάξης την ώρα του τηλε-μαθήματος (με την έννοια των ησυχίας, της προσοχής και πειθαρχίας) δεν υφίσταται κατά μεγάλο ποσοστό. Οι μαθητές την ώρα των τηλε-μαθημάτων πολλές φορές βρίσκονται ξαπλωμένοι, με τις πυτζάμες τους, αφηρημένοι και ασχολούμενοι ταυτόχρονα με κάτι άλλο πέρα από το μάθημα.
Επιπλέον πρέπει να λάβουμε υπόψη μας πως το απαραίτητο, για την ομαλή ωρίμανση των μαθητών, πρόγραμμα δεν τηρείται μέσα στην καραντίνα. Πριν την καραντίνα οι μαθητές, στην πλειοψηφία τους, επιμέριζαν τον χρόνο τους σε χρόνο διαβάσματος, σε χρόνο εξωσχολικών υποχρεώσεων, σε χρόνο προσωπικής ευχαρίστησης και σε χρόνο επικοινωνίας (κυρίως με τους συνομηλίκους τους). Μέσα όμως στην καραντίνα το «πρόγραμμα» όχι μόνο δεν τηρείται αλλά αρκετοί μαθητές έχουν αλλάξει τις συνήθειές τους ακόμα και για τις ώρες του ύπνου. Κάποιοι άλλοι έχουν πέσει με τα μούτρα στα on- line παιχνίδια και στην παρακολούθηση σειρών και ταινιών, ακόμα και κατά τη διάρκεια των τηλεμαθημάτων. Και ο κίνδυνος δεν είναι μόνο για την μείωση της σχολικής επίδοσης αλλά και για το σοβαρό «εθισμό στο διαδίκτυο» που μπορεί να προκύψει.
Η πιο μεγάλη παγίδα για τους μαθητές στην καραντίνα είναι να βρεθούν να περιδινίζονται μέσα σε ένα σπιράλ αδράνειας όπου μετατρέπονται σε παθητικούς δέκτες οπτικοακουστικών πληροφοριών και που βαθμιαία εκπίπτει η ικανότητα της κρίσης και της αντίδρασης στα ερεθίσματα. Η αδράνεια μετατρέπεται σε μαλθακότητα και τελικά σε αποβλάκωση. Χρειάζεται προσοχή ώστε τα παιδιά και οι έφηβοι να μην εξελιχθούν σε ψηφιακούς ιδιώτες (ηλίθιους).
Το καλοπροαίρετο σφάλμα των φουσκωμένων βαθμών στο Α’ τετράμηνο
Εν τω μεταξύ η βαθμολόγηση των μαθητών στο Α’ τετράμηνο υπήρξε εξαιρετικά επιεικής από τη μεγάλη πλειοψηφία των εκπαιδευτικών, με καλοπροαίρετο σκοπό που πιθανόν όμως να προκαλέσει αρνητικά αποτελέσματα. Ένα μέρος των εκπαιδευτικών το έκανε με σκοπό να τονώσει κάπως την ψυχολογία των μαθητών και το υπόλοιπο μέρος παίρνοντας ως αιτία την έλλειψη ολοκληρωμένης εικόνας για την επίδοση των μαθητών λόγω των ιδιαιτεροτήτων του εξ αποστάσεως μαθήματος. Όμως με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο δεν προσφέρθηκε στους μαθητές η απαραίτητη ανατροφοδότηση ώστε να γνωρίζουν την πραγματική τους μέχρι τώρα επίδοση αλλά δόθηκε ενίσχυση της ήσσονος προσπάθειας των μαθητών. Αν στερούμε από τα παιδιά τις συνέπειες των πράξεών τους βάζουμε τροχοπέδη στη σωστή τους εκπαίδευση. Φυσικά και έχουν ανάγκη φροντίδας οι μαθητές, ειδικά αυτήν την περίοδο, πιθανόν όμως τα «δώρα» στη βαθμολογία να σκεπάζουν το πρόβλημα και πιθανόν να δημιουργούν νέα προβλήματα.
Η βοήθεια από τους μεγαλύτερους για να αποφύγουν ή να ξεφύγουν από το σπιράλ αδράνειας
Υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε εμείς οι μεγαλύτεροι (γονείς και εκπαιδευτικοί) για να μπορέσουμε να βοηθήσουμε τα παιδιά και τους εφήβους να βγουν αλώβητοι από την δοκιμασία της πανδημίας και της καραντίνας και ταυτόχρονα να αναπτύσσονται όσο γίνεται πιο φυσιολογικά και να μην μοιάζει πως απλά κόλλησε ο χρόνος; Φυσικά και υπάρχουν.
1)Προσδοκίες
Αυτό που σίγουρα θα πρέπει να χαρακτηρίζει τη στάση μας είναι η ισορροπία. Δεν πρέπει να πέσουμε στην διπλή παγίδα της ελαχιστοποίησης ή της μεγιστοποίησης των προσδοκιών από εκείνα. Κάπου στη μέση βρίσκεται η ισορροπία. Ούτε υπερβολική επιείκεια, ούτε υπερβολικές απαιτήσεις. Αν στην αδράνεια τους απαντήσουμε με υπερβολική αυστηρότητα και απαίτηση τότε υπάρχει ο κίνδυνος της επιδείνωσης της ψυχολογικής τους κατάστασης Αν από την άλλη αν, λόγω της κατάστασης, δείξουμε υπερβολική ανοχή τότε πέρα από πιθανή αύξηση της αδράνειας υπάρχει περίπτωση να νιώσουν μεγάλη ανασφάλεια αναλογιζόμενα πως για να είμαστε τόσο επιεικείς μαζί τους τα πράγματα είναι πολύ σοβαρά. Μην ξεχνάμε πως τα παιδιά κι οι έφηβοι μπορεί να είναι οι καλύτεροι δέκτες αλλά ταυτόχρονα είναι και οι χειρότεροι αποκωδικοποιητές. Τα νήματα που θα τους δώσουμε να πιαστούν για να τους τραβήξουμε έξω από το «σπιράλ αδράνειας» πρέπει να μην είναι ούτε πολύ χαλαρά ούτε όμως πολύ τεντωμένα κινδυνεύοντας να σπάσουν.
2) Κανόνες-Πρόγραμμα-Έλεγχος
Εδώ αντίθετα οι εκπαιδευτικοί και γονείς πρέπει να ανυποχώρητοι. Ας γνωρίζουμε πως τα παιδιά και οι έφηβοι παρόλο που πολλές φορές εναντιώνονται στην τήρηση κανόνων και προγραμμάτων, στην πραγματικότητα αισθάνονται ασφάλεια όταν αυτά υπάρχουν και τηρούνται. Γιατί οι κανόνες και τα προγράμματα τούς διασφαλίζουν το σταθερό εκείνο έδαφος για να πατούν γερά στα πόδια τους. Επίσης καλό θα ήταν από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς να υπήρχε ένας διακριτικός έλεγχος (εποπτεία) για το αν τα παιδιά και οι έφηβοι ως μαθητές παρακολουθούν όπως πρέπει τα τηλε-μαθήματα και είναι γενικά συνεπείς στα σχολικά τους καθήκοντα. Η απουσία ελέγχου μπορεί να εκληφθεί από τους μαθητές ως πεδίο ελεύθερο για αδράνεια ή σε αρκετές περιπτώσεις και ως αδιαφορία των γονέων και των εκπαιδευτικών. Δεν υπάρχει τίποτα πιο αγχωτικό για τα παιδιά και τους εφήβους από το laissez-faire (χαλαρά και χύμα) όσον αφορά την εφαρμογή κανόνων, προγραμμάτων και ελέγχου.
3) Κοινωνικό δίκτυο
Καλό θα είναι να ωθούμε τα παιδιά και τους εφήβους να είναι, όσο γίνεται τηρουμένων των αναλογιών, κοινωνικοί. Να τους προτρέπουμε να επικοινωνούν με τους φίλους τους έστω και διαδικτυακά. Να προσέχουμε να μην κλείνονται στον εαυτό τους και να μην απομονώνονται πολλή ώρα την μέρα. Ειδικά οι γονείς, ας μην κάνουμε ίδιο λάθος που κάνουν και εκείνοι: να είμαστε την περισσότερη ώρα μπροστά σε μια οθόνη. Καλό θα είναι να μοιραζόμαστε πράγματα μαζί, να επικοινωνούμε. Ακόμα και αν αντιδράσουν, μιας και δεν έχουν συνηθίσει σε μια τέτοια σχέση μαζί μας, να επιμένουμε δοκιμάζοντας άλλες προσεγγίσεις. Να τους προτρέπουμε να γυμνάζονται γιατί εκτός από το σκούριασμα του μυαλού υπάρχει και εκείνο του σώματος. Το πιο σημαντικό όμως είναι να έχουμε κατά νου πως η ωρίμανση και η ανάπτυξή τους γίνεται μέσα από την βίωση εμπειριών. Επειδή όμως στην συγκεκριμένη συγκυρία ο ορίζοντας των βιωμένων εμπειριών είναι περιορισμένος πιθανόν να χρειαστεί να ανακαλύψουμε ή ακόμα και να εφεύρουμε εμπειρίες για τα παιδιά μας.
4) Πρότυπα
Τέλος καλό θα είναι να δείχνουμε μια θετική και αισιόδοξη στάση απέναντι στα όσα διαδραματίζονται αυτό το διάστημα. Να μην ξεχνάμε πως τα παιδιά και οι έφηβοι «μάς κοιτάνε στα μάτια» στα δύσκολα προκειμένου να εκτιμήσουν την σοβαρότητα μιας κατάστασης.
Η αδράνεια είναι μια φυσική τάση
Σύμφωνα με τον Νεύτωνα η αδράνεια είναι μια ιδιότητα όλων των σωμάτων. Μια φυσική τάση η οποία όμως εμποδίζει τις -πολλές φορές απαραίτητες- αλλαγές. Η αδράνεια ανακόπτεται με την εφαρμογή δύναμης. Δύναμης όμως που προσφέρεται από άλλα σώματα. Οι μεγαλύτεροι μπορούν λοιπόν να προσφέρουν αυτή την δύναμη στους μικρότερους ώστε να ξεφύγουν από τη στασιμότητα της αδράνειας και να αλλάξουν. Μην ξεχνάμε πως και η ίδια η Εκπαίδευση μια διαδικασία αλλαγής είναι και η αδράνεια ουσιαστικά δεν την αφήνει να εξελιχθεί.
Αν αδρανήσουν οι μεγαλύτεροι για την αδράνεια των μικρότερων τότε οι μικρότεροι θα μεταφέρουν την εμπειρία της αδράνειας στην μετέπειτα ζωή τους. Και αυτό εύκολα καταλαβαίνουμε που μπορεί να οδηγήσει. Βασική προϋπόθεση για να βοηθήσουν οι μεγαλύτεροι τους μικρότερους να ξεφύγουν από το σπιράλ αδράνειας είναι να ελέγξουν πρώτα μήπως και οι ίδιοι περιδινίζονται μέσα σε αυτό, χωρίς καν να το έχουν καταλάβει.
Δημήτρης Τσιριγώτης, Φυσικός
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
