Λέγοντας «δημιουργικότητα», δημιουργική σκέψη, αναφερόμαστε σε εκείνη την ικανότητα του ανθρώπου να βρίσκει πολλές και πρωτότυπες λύσεις για την επίλυση ενός προβλήματος. Πρόκειται για μια από τις ανώτερες νοητικές λειτουργίες του ανθρώπου, μαζί με την πρόσληψη, τη μνήμη και την κριτική σκέψη και ενεργοποιείται όταν δοθεί η αντίστοιχη εντολή. Παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή μας, καθώς αξιοποιεί τη φαντασία μας και προσφέρει την απαραίτητη ευελιξία σκέψης, ώστε να μην φτάνουμε σε νοητικά αδιέξοδα και να προσαρμοζόμαστε στις προκλήσεις ενός κόσμου που αλλάζει.
Η δημιουργικότητα είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό του κάθε ανθρώπου, κάθε ηλικίας, που απαιτεί αισθήσεις και συναισθήματα για να λειτουργήσει σωστά. Όλοι ανεξαιρέτως γεννιόμαστε με την ικανότητα να δημιουργούμε. Αρκεί να καλλιεργήσουμε την ικανότητα αυτή από την παιδική ηλικία.
Δεδομένου λοιπόν ότι η πρώτη επαφή του παιδιού είναι το οικογενειακό του περιβάλλον και τα πρόσωπα που ζουν μέσα σ΄ αυτό, είναι αναγκαίο να βρεθούν τρόποι και ρόλοι ώστε τα ενήλικα μέλη της οικογένειας, από κοινού με το παιδί, να δημιουργήσουν συνθήκες που εξάπτουν την φαντασία, την περιέργεια, την σκέψη του και, αντίθετα, αποτρέπουν παράγοντες, όπως ανασφάλεια, φόβος, άγχος, βιασύνη και άλλους, που αναστέλλουν ή και καταστέλλουν την δημιουργικότητα του παιδιού.
Έρευνες έχουν δείξει ότι τα δημιουργικά παιδιά παρουσιάζουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ενδεικτικά, κάποια παιδιά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε προβλήματα που αντιμετωπίζουν ως μαθητές στην τάξη, αναλαμβάνουν δράση και πρωτοβουλία, κινητοποιώντας τους συμμαθητές τους, βαριούνται με τα συνηθισμένα και ενεργοποιούνται με τα άχρηστα αντικείμενα και τις δυσκολίες, δεν φοβούνται να ρισκάρουν και να αποτύχουν, απομονώνονται και πειραματίζονται σε κατασκευές, κάνουν αθλήματα και μαθαίνουν πολλές ξένες γλώσσες, διατυπώνουν συνεχώς απορίες ακόμη και για δεδομένα πράγματα. Απεχθάνονται το σωστό και τον κανόνα, δεν ικανοποιούνται εύκολα και αμφισβητούν τα πάντα. Είναι ετοιμόλογα και διαθέτουν έξυπνο χιούμορ. Αγαπούν με πάθος την τεχνολογία και τα ηλεκτρονικά παιγνίδια.
Οι ασχολούμενοι λοιπόν με τα παιδιά πρέπει να δημιουργήσουν τέτοιες συνθήκες που να αφυπνίζουν, να εμπνέουν, να καλλιεργούν και να υποστηρίζουν την δημιουργικότητα και κριτική σκέψη των παιδιών, με την παροχή ποικίλων εμπειριών και ερεθισμάτων, χώρου και χρόνου. Να αποφεύγουν την τυπολατρία, την επαναλαμβανόμενη διαδικασία είτε στο σπίτι είτε στο σχολείο. Η καθημερινότητα των ενηλίκων και των παιδιών στην σημερινή κοινωνία, όπως αυτή έχει δομηθεί, πνίγεται από την ρουτίνα, τους κανόνες, τις τυποποιημένες – εύκολες λύσεις των προβλημάτων, τις οδηγίες και τις παρατηρήσεις είτε από γονείς είτε από εκπαιδευτικούς.
Οι γονείς πρέπει να επενδύσουν στη φαντασία των παιδιών, αναπτύσσοντας πρώτα την αυτοπεποίθησή τους, ακούγοντάς τα, αφήνοντάς τα να μοιρασθούν σκέψεις, προβληματισμούς και συναισθήματα. Η ποιοτική σχέση των παιδιών με τους γονείς είναι καθοριστική για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους και την ανάδυση των δημιουργικών δεξιοτήτων. Το ισορροπημένο, υγιές και ασφαλές οικογενειακό περιβάλλον, που πλαισιώνει τα μέλη του με αγάπη και σεβασμό είναι πλέον πιθανό να αναδείξει δημιουργικά παιδιά. Εξετάζοντας τον παράγοντα της οικογένειας στη συμβολή της ανάδειξης των δημιουργικών δεξιοτήτων σε παιδιά, παρατηρούμε ότι οι δημιουργικοί ενήλικες είχαν ζήσει ως παιδιά σε ένα περιβάλλον σεβασμού, εμπιστοσύνης, πειθαρχίας και ελευθερίας έκφρασης (Παρασκευόπουλος, 2013).
Οι γονείς, ήδη από την προσχολική ηλικία, μπορούν να επηρεάσουν θετικά την δημιουργικότητα των παιδιών τους μέσα από το παιγνίδι, τη χρήση εικόνας και ήχου, τις ιστορίες, τα παραμύθια. Από εκεί τα παιδιά μπορούν να αντλήσουν έμπνευση, οραματισμό και φαντασία, να ταυτισθούν με χαρακτήρες, να μοιρασθούν σκέψεις και συναισθήματα αλλά και να δώσουν δικές τους λύσεις. Ακόμα και πριν μάθει να διαβάζει το παιδί, οι γονείς μπορούν μέσα από εικονογραφημένα βιβλία να ασκήσουν την φαντασία του. Μέσα από ερωτήσεις και συνδυασμούς μικρού – μεγάλου, ανοιχτού – κλειστού, πάνω – κάτω, αλλαγών στο χρώμα, στο σχήμα, στη μορφή ενός αντικειμένου, αλλά και υποθετικές ερωτήσεις, θα κάνουν το παιδί να σκεφθεί, να προσδιορίσει, να παρατηρήσει, να αποφασίσει.
Έτσι, πχ. μπορούν να του δώσουν λέξεις και να του ζητήσουν να φτιάξει μία φανταστική ιστορία. Όσοι έχουμε επαφή με παιδιά, γνωρίζουμε πόσο πολύ καλά εφαρμόζουν τα παιδιά την τεχνική αυτή και διασκεδάζουν.
Μια άλλη δραστηριότητα που μπορούν να κάνουν μαζί είναι το παιγνίδι της μεταμφίεσης, που βοηθά το παιδί να μπαίνει στη θέση άλλου, να ανακαλύπτει κινήσεις, να σκέφτεται και να βρίσκει διαλόγους. Να χορέψουν, να αθληθούν μαζί του και να περπατήσουν στη φύση παρατηρώντας τη ζωή εκεί.
Να παρακολουθήσουν μαζί ηλεκτρονικά παιγνίδια, που αρέσουν πολύ στα παιδιά. Η επαφή τους με την τεχνολογία των παιγνιδιών αυτών, με τα χρώματα, σχήματα, σχέδια και σκηνικά, εξάπτει την φαντασία τους, εμπλουτίζει την νοητική συλλογή τους από εικόνες, ήχους, συναισθήματα. Μέσα από τις φανταστικές περιπέτειες των ηρώων των παιγνιδιών αυτών που καλούνται να αντιμετωπίσουν εμπόδια και να πάρουν αποφάσεις, τα παιδιά εκπαιδεύονται στην κριτική τους σκέψη.
Να τα προτρέπουν να κάνουν πράγματα μόνα τους, καλλιεργώντας την ανεξαρτησία τους, αρχικά σε απλά πράγματα όπως την ένδυσή τους ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες, την ψυχαγωγία τους, την προετοιμασία του φαγητού τους, την σωματική τους καθαριότητα, καθημερινές εργασίες, που για τον γονέα είναι ρουτίνα αλλά για τα παιδιά συναρπαστική εμπειρία που κινητοποιεί τις αισθήσεις τους, γνωρίζουν την αυτοεξυπηρέτηση και αυτονομία και γενικά κινητοποιούν νοητικές και γνωστικές λειτουργίες.
Να κάνουν χειροτεχνίες, διατροφικές παρασκευές, να παίζουν επιτραπέζια που χρειάζονται σκέψη ή παιγνίδια που απαιτούν φαντασία και κατασκευές. Να επισκέπτονται μουσεία, και γκαλερί που εντυπωσιάζουν τα παιδιά και τα βοηθούν να καλλιεργήσουν την αισθητική τους άποψη και να αναπτύξουν την κριτική και δημιουργική τους σκέψη και μετά να δημιουργήσουν τα δικά τους έργα. Να τα γνωρίσουν με τη μουσική και τα μουσικά όργανα τα οποία ενθουσιάζουν τα παιδιά και μπορούν να έρθουν εύκολα σε επαφή με διαφορετικούς ήχους.
Να τους δίνουν χρόνο να ολοκληρώνουν ότι κάνουν, με τους δικούς τους ρυθμούς, χωρίς πίεση και κάθε φορά, στο τέλος, να αναγνωρίζουν τα έργα τους και τις πράξεις τους ώστε τα παιδιά να εισπράξουν την επιτυχία της δημιουργίας τους.
Σε μεγαλύτερες ηλικίες, μπορούν να γνωρίσουν τα παιδιά με έννοιες όπως π.χ. πρόβλημα, απόφαση, κρίση, επιχείρημα, ανάλυση, λύση, δημιουργία, ιδέα, συνθέτω, ξεχωρίζω, συνδυάζω, παρατηρώ, απορρίπτω και να τις εξηγήσουν καθώς και να επιμείνουν στην χρήση τους είτε κατά τη συζήτηση είτε κατά την εργασία. (Παπαγεωργίου, 2021). Η επίσκεψη σε μουσεία, η παρακολούθηση από κοινού ταινιών, το διάβασμα βιβλίων, οι κατασκευές, η επίσκεψη σε ξένες χώρες, οι συζητήσεις, η επαφή με τη φύση, η μουσική, είναι μερικές δραστηριότητες που μπορούν να κάνουν από κοινού οι γονείς με τα μεγαλύτερα παιδιά τους. Να τα παροτρύνουν να παίρνουν αποφάσεις μόνα τους και να συζητούν μαζί τους τις συνέπειες που μπορεί να έχει η απόφασή τους και να τους δίνουν την ευκαιρία να αξιολογήσουν τα ίδια την απόφασή τους. Να δίνουν έμφαση στη συναισθηματική αυτοδιαχείρισή τους και να τους εξηγούν τις συνθήκες κάτω από τις οποίες πρέπει να λαμβάνουν αποφάσεις.
Αυτό τελικά που έχει σημασία πάνω απ΄ όλα είναι να ενθαρρύνουμε τα παιδιά μέσα σε ένα κλίμα αποδοχής και ασφάλειας, μαθαίνοντάς τα να αντλούν όσο μπορούν περισσότερα από τη σχέση τους με τους γονείς και το περιβάλλον γύρω τους.
«Όταν η παιδικότητα πεθαίνει, το πτώμα της το αποκαλούμε «ενηλικίωση» είχε κάποιος σχολιάσει. Το τραγικό είναι ότι συχνά χάνουμε την παιδικότητά μας χωρίς να αποκτήσουμε ωριμότητα. Ευτυχώς ποτέ δεν είναι αργά να απαλλαγούμε από τις παρωπίδες της σοβαροφάνειας και να ξαναγίνουμε παιδιά», όπως λέει και ο αιώνιος παραμυθάς Ευγένιος Τριβιζάς.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Παρασκευόπουλος, Ι. (2013) Δημιουργική σκέψη - Παραγωγή καινοτόμων και πρωτότυπων ιδεών, Αθήνα ΙΔΕΚΕ (Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων).
- Παπαγεωργίου, Ρ. (2021). Κριτική και δημιουργική σκέψη. Πώς οι γονείς να βοηθήσουν.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 18/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
