Μετά την υγεία και την εργασία, η κυβέρνηση επιθυμεί να νομοθετήσει και στην εκπαίδευση με βασικό κριτήριο την ατομική ευθύνη. Σύμφωνα με την κυβερνητική λογική, εσύ έχεις την ευθύνη για την ζωή σου, για την εξασφάλιση της εργασίας σου με επαρκή μισθό, για την επιτυχία σου στο σχολείο και εν τέλει για την μόρφωση που θα σου επιτρέψει μία αξιοπρεπή ζωή.
Τι γίνεται όμως αν προκύψει μια έκτακτη κατάσταση; Πώς το κράτος εξασφαλίζει τις ευκαιρίες για τη διαβίωσή σου σε αυτή την περίπτωση; Έχει την ευθύνη να διασφαλίσει ένα ισχυρό δημόσιο σύστημα υγείας; Τι γίνεται αν ο εργοδότης σε απολύσει ή έμμεσα σε εκβιάσει προσφέροντάς σου έναν χαμηλό μισθό για περισσότερες ώρες εργασίας; Έχει το κράτος την ευθύνη να διασφαλίσει δίκαιους όρους εργασίας όπως και την πρόσβαση σε αυτήν; Ποια είναι εν τέλει η ασφάλεια που σου προσφέρει το κράτος ως πολίτη σε βασικά δικαιώματα που έχεις για την υγεία, την εργασία και την παιδεία, για μια ποιοτική ζωή;
Το προτεινόμενο προς ψήφιση νομοσχέδιο για την παιδεία φέρνει πολλές αλλαγές στην εκπαίδευση που έχουν σχολιαστεί σε ποίκιλα άρθρα, τα οποία τις παρουσιάζουν και αναλύουν τις συνέπειές τους. Στο άρθρο αυτό εξετάζω πώς το διακύβευμα της ατομικής ευθύνης εργαλειοποιείται στο προτεινόμενο νομοσχέδιο για την παιδεία ως μοναδική λύση για τη βελτίωση της εκπαίδευσης.
Ατομική ευθύνη απαιτείται λοιπόν από τους μαθητές και τις μαθήτριες, οι οποίοι πρέπει να τα καταφέρουν, ενώ παράλληλα το σχολείο γίνεται σκοπίμως δυσκoλότερο. Η αναγνώριση των διαφορετικών αφετηριών των μαθητών και των μαθητριών στο νομοσχέδιο γίνεται αποκλειστικά με την αναφορά στα ατομικά τους χαρακτηριστικά, τα οποία θα οδηγήσουν στην κατάταξή και κατανομή τους σε τάξεις ανάλογα με τις μαθησιακές ανάγκες και ικανότητες.
Ακόμα και αν η διάταξη αυτή αποσύρθηκε μετά τις αντιδράσεις που προκάλεσε, η αντίληψη για τη σχολική επιτυχία παραμένει ξεκάθαρη: δεν είναι για όλες και όλους, αφού δεν μπορούν όλες και όλοι να την εξασφαλίσουν. Μια αντίληψη που αποδέχεται ως αυτονόητους τους ταξικούς φραγμούς και υιοθετείται από ένα κράτος που παραβλέπει τη δική του ευθύνη στην άρση των κοινωνικών ανισοτήτων και στη διασφάλιση της επιτυχίας και της ευτυχίας των πολιτών του.
Η αποσυρθείσα διάταξη όχι μόνο είναι συνεπής με την πολιτική θέση της κυβέρνησης, διαχωρίζοντας το ατομικό από το κοινωνικό, αλλά είναι και εσφαλμένη για τουλάχιστον τρεις λόγους. Από τη μια, τα παιδιά αναπτύσσονται σε ένα κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο και άρα δεν έχουν την αποκλειστική ευθύνη για τις ικανότητες που αναπτύσσουν και διαθέτουν. Από την άλλη, η κοινωνία που μεγαλώνουν τα παιδιά είναι μεικτή ως προς τις ικανότητες και τις δυνατότητες των συμμετεχόντων σε αυτήν.
Είναι λοιπόν απαραίτητο στο σχολικό πλαίσιο, οι τάξεις να είναι μεικτές, ώστε τα παιδιά να γνωρίσουν πως να συμβιώνουν, να συνεργάζονται και να μαθαίνουν το ένα από το άλλο, αποκτώντας έτσι τα εφόδια για τη συμμετοχή τους στην κοινωνία με ρεαλιστικούς όρους. Επιπλέον, η μάθηση μεταξύ των συνομηλίκων με διαφορετικές ικανότητες έχει τεκμηριωθεί ερευνητικά στην παιδαγωγική επιστήμη ως ωφέλιμη και πολύ αποτελεσματική για όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες.
Ατομική ευθύνη απαιτείται και από τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι πρέπει να καταφέρουν να πετύχουν υψηλά μαθησιακά αποτελέσματα, διαφορετικά κινδυνεύουν να καταταχτούν και οι ίδιοι σε λιγότερο ή περισσότερο ικανούς. Αντίστοιχα μέσα από την εξωτερική αξιολόγηση των σχολείων, θα υπάρξει η κατάταξή τους σε κακά, καλά και καλύτερα σχολεία, παραγνωρίζοντας το κοινωνικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο λειτουργίας τους και δίνοντας την ψευδαίσθηση ότι τα σχολεία μπορούν να συγκριθούν μεταξύ τους, ανεξαρτήτως αυτών των πλαισίων.
Έχουμε σκεφτεί όμως τι αποτελέσματα αναμένουμε από ένα σχολείο και από τον εκπαιδευτικό της τάξης όταν οι δομικές παράμετροι και οι συνθήκες εργασίας, τις οποίες δεν μπορεί να ελέγξει, επηρεάζουν το έργο του; Όταν οι εκπαιδευτικοί καλούνται να κάνουν το καλύτερο που μπορούν σε έναν ακατάλληλο χώρο, με λιγοστά μέσα, με πολλούς μαθητές και μαθήτριες, με ανεπαρκή στελέχωση σε επίπεδο σχολείου, με μεγάλη και δύσκολη ύλη που πρέπει να μετασχηματίσουν σε μάθηση σε ορισμένο συγκεκριμένο χρόνο ανεξάρτητα από τη μαθησιακή ετοιμότητα των μαθητών/τριών τους και το πολιτισμικό τους κεφάλαιο;
Το ερώτημα όμως είναι αν το σχολείο και οι εκπαιδευτικοί αποτελούν τον κρίσιμο παράγοντα για να πετύχουν οι μαθητές και οι μαθήτριές του; Έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο το 5-20% της σχολικής επίδοσης μπορεί να αποδοθεί σε παράγοντες της τάξης ή του σχολείου. Άρα, δεν είναι απαραίτητα το σχολείο και οι εκπαιδευτικοί που δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους, αλλά οι δομικοί παράγοντες που επιφέρουν κοινωνικές αδικίες, οι ελλείψεις στη στήριξη των αδύναμων παιδιών και των οικογενειών τους, τα υλοκεντρικά αναλυτικά προγράμματα, η αδυναμία αναστοχασμού και αναθεώρησης για την επίλυση ουσιαστικών και μακροχρόνιων προβλημάτων στην εκπαίδευση και η έμφαση στην αξιολόγηση και όχι στη διδασκαλία και τη μάθηση.
Όμως, από ποιον θα αξιολογούνται οι εκπαιδευτικοί και τα σχολεία; Ποιος θα έχει την ευθύνη βελτίωσης της εκπαίδευσης μέσα από αυτές τις αξιολογικές διαδικασίες; Στο νομοσχέδιο υπάρχει επιστροφή στα μονοπρόσωπα όργανα και κατάργηση των Περιφερειακών Κέντρων Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού (ΠΕ.Κ.Ε.Σ.), ενός πρόσφατου θεσμού που δεν πρόλαβε να δοκιμαστεί σε βάθος χρόνου. Μονοπρόσωπα όργανα, τα οποία εκτός από τον συμβουλευτικό θα έχουν και αξιολογικό ρόλο. Αυτή η επιλογή έχει ήδη δείξει τις αδυναμίες της, όταν εφαρμόστηκε πριν από κάποια χρόνια, αφού οι δύο ρόλοι λειτούργησαν συγκρουσιακά και η σύμπτωσή τους πρόδωσε την εμπιστοσύνη της εκπαιδευτικής κοινότητας.
Σε αντίθεση με τα μονοπρόσωπα όργανα,τα ΠΕ.ΚΕ.Σ. αποτέλεσαν μία τομή που συνέβαλλε στην καταγραφή αναγκών σε περιφερειακό επίπεδο, στην όσμωση μεταξύ πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και στην επίτευξη ανάλογων συνεργειών, στη συλλογική αντιμετώπιση των εκπαιδευτικών αναγκών σε τοπικό επίπεδο και στην ανάληψη πρωτοβουλιών όπως η οριζόντια συνεργασία μεταξύ των ΠΕ.Κ.Ε.Σ. και η επιμορφωτική στήριξη των εκπαιδευτικών κατά τη διάρκεια της τηλεκπαίδευσης. Παρά τις ελλείψεις και τις αδυναμίες που υπήρξαν ως προς την επαρκή στελέχωση των ΠΕ.Κ.Ε.Σ., τη διοικητική και οικονομική τους αυτοδυναμία και την έγκαιρη πρόβλεψη του χώρου και των υποδομών λειτουργίας τους, ο ρόλος τους ήταν πολύτιμος στην ευρύτερη οργάνωση του συστήματος υποστήριξης των σχολείων και των εκπαιδευτικών σε περιφερειακό επίπεδο. Περιδιαβαίνοντας κανείς στις ιστοσελίδες των ΠΕ.Κ.Ε.Σ. μπορεί εύκολα να διαπιστώσει ότι το έργο και οι δράσεις που υλοποίησαν ήταν αδύνατον να παραχθούν από τα στελέχη σε ατομικό επίπεδο.
Η αιτιολογία για όσα προτείνονται στο νέο νομοσχέδιο είναι ότι με όσα θα αλλάξουν θα ωφεληθούν τα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας, μαθητές, εκπαιδευτικοί και γονείς και θα επιτευχθούν καλύτερα αποτελέσματα. Ισχύει όμως αυτό; Η έμφαση στην αναζήτηση πόρων από τα σχολεία παρά στην εξασφάλιση της κρατικής χρηματοδότησής τους, η έμφαση στις προσδοκίες από τα άτομα, χωρίς την παροχή ενός πλαισίου που τα υποστηρίζει στο έργο τους, δείχνουν ότι το προτεινόμενο νομοσχέδιο θα έχει ακριβώς τις αντίθετες συνέπειες από αυτές που ισχυρίζεται.
Η κυβερνητική επιλογή να αποσυρθεί το κράτος από την πρόνοια και την ευθύνη που έχει για το δημόσιο καλό των πολιτών του, συμπεριλαμβανομένης και της υποχρέωσής του να προσφέρει την πρόσβαση όλων των παιδιών στην εκπαίδευση, θα έχει αναρίθμητες συνέπειες για ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού, το οποίο θα περιθωριοποιηθεί ακόμα περισσότερο.
Τι διεκδικούμε λοιπόν; Οι διεκδικήσεις για ένα καλύτερο σχολείο, για μια καλύτερη εκπαίδευση για τα παιδιά και τους νέους και τις νέες σημαίνει την έμπρακτη στήριξη της δημόσιας και δωρεάν εκπαίδευσης από το κράτος με αυξημένη χρηματοδότηση, μείωση του αριθμού των αναπληρωτών εκπαιδευτικών μέσω μόνιμων προσλήψεων, έγκαιρη στελέχωση των σχολείων, μείωση του αριθμού των μαθητών/μαθητριών ανά τμήμα, βελτίωση των σχολικών χώρων και ανέγερση νέων κτιρίων, αναστοχασμό για το περιεχόμενο και τη διαδικασία της εκπαίδευσης,εξορθολογισμό των στόχων και της ύλης ανά βαθμίδα και των αντίστοιχων προσδοκιών από τους μαθητές και τις μαθήτριες, επαναφορά των καλλιτεχνικών μαθημάτων και των μαθημάτων κοινωνικών επιστημών στο Λύκειο, ενίσχυση των δομών ενισχυτικής διδασκαλίας στο σχολείο, επιμόρφωση των εκπαιδευτικών με βάση τις ανάγκες τους, στήριξη της ελληνικής οικογένειας μέσα από τη διασφάλιση της υγείας και της εργασίας, ώστε και αυτή με τη σειρά της να μπορεί να υποστηρίξει τα παιδιά της.
Χωρίς τη δέσμευση της κυβέρνησης ότι θα εξασφαλίσει τα παραπάνω, η ατομική ευθύνη δεν επαρκεί για να αιτιολογήσει τα πολλαπλά εκπαιδευτικά ζητήματα αλλά και ούτε θα συμβάλει από μόνη της στη βελτίωση της εκπαίδευσης των παιδιών μας.
Σοφία Αυγητίδου, Καθηγήτρια Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Βάσεις Εισαγωγής: Πτώση σε Πολυτεχνεία και Νομικές αλλά οι Ιατρικές διεκδικούν να πάνε ψηλότερα
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 01/7
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
