Δεδομένου ότι από τον Γενάρη του 2021 έχει θεσμοθετηθεί στη χώρα μας η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου των σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στο παρόν κείμενο θα επιχειρήσουμε να αναλύσουμε τους τομείς λήψης αποφάσεων, που επηρεάζουν το εκπαιδευτικό έργο της σχολικής μονάδας και που διαχρονικά στη χώρα μας αγνοούνται σε κάθε προσπάθεια αξιολόγησης του έργου των σχολείων και συνακόλουθα των εκπαιδευτικών.
Θα ξεκινήσω με τις εξής τρεις παραδοχές:
1.Η αξιολόγηση είναι μια διαδικασία η οποία συνοδεύει κάθε στοχευμένη και οργανωμένη ανθρώπινη δραστηριότητα. Με την έννοια αυτή, το εκπαιδευτικό έργο δεν µπορεί παρά να αξιολογείται συνεχώς.
2. Το «εκπαιδευτικό έργο της σχολικής μονάδας» ως το σύνολο των διαδικασιών που λαμβάνουν χώρα στο σχολείο, στην κατεύθυνση της επίτευξης των εκπαιδευτικών Σκοπών, εξαρτάται καθοριστικά, κυρίως από τις επιλογές και αποφάσεις που λαμβάνονται στους εξής τομείς1: α. τις Γενικές Αρχές και τους Σκοπούς του εκπαιδευτικού συστήματος, β. τα Γνωστικά Αντικείμενα και το Περιεχόμενό τους μέσω των αναλυτικών προγραμμάτων, γ. τις Μεθόδους Διδασκαλίας, δ. τα διδακτικά Μέσα.
3. Η ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου της σχολικής μονάδας επηρεάζεται από τους εξής παράγοντες: α. τους Ανθρωπογενείς παράγοντες (μαθητές, γονείς και ο κοινωνικός περίγυρος του σχολείου), β. τις εκάστοτε Κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες .
Επομένως, το εκπαιδευτικό έργο του σχολείου είναι, προϊόν των επιλογών στους παραπάνω τέσσερις τομείς αποφάσεων (Γενικές Αρχές και Σκοποί του εκπαιδευτικού συστήματος, Περιεχόμενο των επιμέρους γνωστικών αντικειμένων μέσω των αναλυτικών προγραμμάτων, Μέθοδοι διδασκαλίας και διδακτικά Μέσα) σε συνάρτηση με τους δύο παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου (ανθρωπογενείς παράγοντες, κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες).
Κάθε αλλαγή στους παραπάνω τέσσερις τομείς αποφάσεων αλλάζει τα αποτελέσματα του εκπαιδευτικού έργου και, επίσης, όταν δεν έχουμε καμία αλλαγή στους τέσσερις αυτούς τομείς αποφάσεων, αλλά αλλάζουν οι παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου (π.χ. κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο των μαθητών), τότε αλλάζει και το παραγόμενο εκπαιδευτικό έργο του σχολείου.
Συνεπώς, επιτυχία ή αποτυχία στο εκπαιδευτικό έργο σημαίνει αντίστοιχα κατάλληλη ή ακατάλληλη επιλογή στο επίπεδο των αποφάσεων των παραπάνω τομέων σε σχέση με τις συγκεκριμένες συνθήκες (ανθρωπογενείς, κοινωνικές και πολιτισμικές).
Παραδείγματος χάριν, εάν η παιδαγωγική πρόθεση αυτών που παίρνουν τις αποφάσεις είναι να επιφέρουν αλλαγές στο Περιεχόμενο των επιμέρους γνωστικών αντικειμένων με δραστική μείωση της διδακτέας ύλης και αντικατάσταση των σχολικών εγχειριδίων με Φάκελο Μαθητή/τριας, Φύλλα Εργασίας κλπ, (δεύτερος τομέας απόφασης), τότε αυτή η αλλαγή θα επηρεάσει ή / και θα αλλάξει το εκπαιδευτικό έργο της σχολικής μονάδας.
Ομοίως, αποφάσεις για αλλαγές στα Μέσα διδασκαλίας (τέταρτος τομέας αποφάσεων), παραδείγματος χάριν να εξοπλιστούν όλες οι σχολικές μονάδες με Η/Υ τελευταίας γενιάς και να αποκτήσουν δίκτυα και ψηφιακές υπηρεσίες υψηλών ταχυτήτων, είναι σίγουρο ότι θα επιφέρουν αλλαγές στο παραγόμενο εκπαιδευτικό έργο.
Ο πρώτος τομέας λήψης αποφάσεων, που σχετίζεται με τις παιδαγωγικές προθέσεις των εκπαιδευτικών συστημάτων (Γενικές Αρχές και Γενικοί Σκοποί) είναι ιδιαίτερα σημαντικός, διότι εκφράζει την φιλοσοφία και τις αντιλήψεις της εκάστοτε εκπαιδευτικής πολιτικής Ωστόσο, παραμένουν οι εκπαιδευτικές προθέσεις σε επίπεδο διακηρυκτικού λόγου, εάν δεν εξειδικευθούν με τις κατάλληλες επιλογές στους άλλους τομείς όπως το Περιεχόμενο και οι Μέθοδοι διδασκαλίας.
Σε ότι αφορά τον τρίτο τομέα, ο οποίος αναφέρεται στις Μεθόδους, δηλαδή στις στρατηγικές και στις μορφές διδασκαλίας, είναι προφανές ότι οποιαδήποτε αλλαγή σ΄ αυτόν τον τομέα επηρεάζει και αλλάζει το παραγόμενο εκπαιδευτικό έργο. Ωστόσο, οι αποφάσεις στον τομέα των διδακτικών προσεγγίσεων συναρτώνται με τις επιλογές στα προηγούμενα επίπεδα (Γενικοί Σκοποί και Περιεχόμενα).
Για να δώσουμε ένα συνολικό παράδειγμα, εάν σε επίπεδο εκπαιδευτικών προθέσεων (Γενικές Αρχές και Σκοποί της εκπαίδευσης) έχουμε αλλαγή της εκπαιδευτικής πολιτικής μιας χώρας, στο πλαίσιο της οποίας ο γνωσιοκεντρικός και εξετασιοκεντρικός προσανατολισμός του εκπαιδευτικού της συστήματος να μετεξελιχθεί σε ένα σύστημα πιο ελεύθερο και δημιουργικό για τους μαθητές/τριες, το οποίο θα κινείται στην κατεύθυνση της διαμόρφωσης ενεργών και κριτικά σκεπτόμενων ανθρώπων, τότε η αλλαγή αυτή θα επιφέρει αλλαγές και στους άλλους τομείς (Περιεχόμενο, Μέθοδοι, Μέσα διδασκαλίας). Είναι προφανές ότι οι αλλαγές αυτές στους τέσσερις τομείς λήψης αποφάσεων θα αλλάξουν και το εκπαιδευτικό έργο των σχολικών μονάδων, το οποίο θα κινείται στην κατεύθυνση της καλλιέργειας κομβικών ικανοτήτων στους μαθητές/τριες (δημιουργικότητα, κριτική σκέψη, επικοινωνία, συνεργασία, ψηφιακός γραμματισμός κλπ).
Από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω γίνεται φανερό ότι σε κάθε επίπεδο αποφάσεων η συγκεκριμένη απόφαση λαμβάνεται μέσα από ένα φάσμα δυνατών επιλογών και συνεπώς αυτός που επιλέγει έχει την ευθύνη για το τελικό αποτέλεσμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Συνεπώς για να επιμερίσουμε τις ευθύνες ως προς την επιτυχία ή αποτυχία του εκπαιδευτικού έργου, δεν χρειάζεται παρά να δούμε ποιος παίρνει αποφάσεις και σε ποιον τομέα. Επιπλέον, για να παρέμβουμε στο εκπαιδευτικό έργο με στόχο τη βελτίωσή του πρέπει να προχωρήσουμε σε μία αξιολόγηση των αποφάσεων αναλόγως της σπουδαιότητάς τους.
Σε ότι αφορά τώρα στο κρίσιμο ερώτημα ποιος παίρνει τις αποφάσεις στους τέσσερις τομείς που προαναφέρθηκαν, είναι προφανές ότι οι αποφάσεις στον πρώτο στο δεύτερο και στον τέταρτο τομέα είναι ευθύνη της πολιτείας με τους Θεσμούς της (Βουλή, ΥΠΑΙΘ, ΙΕΠ, Δήμοι κλπ.). Ακόμα και στο τρίτο τομέα (Μέθοδοι διδασκαλίας) ενώ φαίνεται η απόφαση να ανήκει στον εκπαιδευτικό, εν τούτοις όπως αναφέρθηκε στο προηγούμενο παράδειγμα, η απόφαση του εκπαιδευτικού για τις Διδακτικές προσεγγίσεις που θα αξιοποιήσει εξαρτάται εν πολλοίς από τις αποφάσεις της Πολιτείας στους άλλους τομείς λήψης αποφάσεων.
Το παράδοξο τώρα είναι ότι διαχρονικά οι προτάσεις για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου στη χώρας μας επικεντρώνονται λανθασμένα στην λειτουργία της σχολικής μονάδας και στον εκπαιδευτικό, αγνοώντας το γεγονός ότι οι αποφάσεις στους τέσσερις τομείς που αναλύσαμε προηγουμένως, οι οποίες επηρεάζουν καταλυτικά την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου, είναι ευθύνη της Πολιτείας και των θεσμοθετημένων οργάνων της. Στο ίδιο πνεύμα κινείται και η τελευταία απόφαση του ΥΠΑΙΘ (ΦΕΚ 140/20-01-2021) με τίτλο «Συλλογικός προγραμματισμός, εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση των σχολικών μονάδων ως προς το εκπαιδευτικό τους έργο», μολονότι δηλώνεται ρητά ότι στόχος είναι η βελτίωση των αρνητικών σημείων του εκπαιδευτικού τους έργου.
Συμπερασματικά
Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση και έχει νόημα μόνο όταν κατά την εφαρμογή της ακολουθείται η σειρά αποτίμησης των τεσσάρων τομέων αποφάσεων που αναλύσαμε, οι οποίοι καθορίζουν την επιτυχία ή την αποτυχία του έργου των σχολικών μονάδων. Αντίθετα, όταν ακολουθείται μια άλλη αξιολογική διαδικασία, η οποία επικεντρώνεται μόνο στην αξιολόγηση της εφαρμογής των αποφάσεων της Πολιτείας από την σχολική μονάδα και τους εκπαιδευτικούς, τότε η αξιολόγηση φαίνεται να παίζει το ρόλο της κάλυψης και της μετατόπισης ευθυνών.
1 Προφανώς υπάρχουν και άλλοι τομείς που επηρεάζουν το εκπαιδευτικό έργο, όπως η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, η μείωση της γραφειοκρατίας στη διοικητική λειτουργία του σχολείου κλπ., ανάλυση των οποίων θα μας οδηγούσε στα ίδια συμπεράσματα.
Χρήστος Πράμας, Οργανωτικός Συντονιστής του 4ου ΠΕΚΕΣ Κ. Μακεδονίας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 3/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
