Αφορμή για να γράψω το παρακάτω κείμενο είναι το γεγονός της παραίτησης ενός αναπληρωτή εκπαιδευτικού από ένα σχολείο στη Δυτική Ελλάδα και μάλιστα ΕΠΑΛ. Επειδή διετέλεσα διευθυντής ΕΠΑΛ για πάνω από 14 χρόνια νομίζω ότι μπορώ να καταθέσω κάποιες σκέψεις σχετικά με την λειτουργία των ΕΠΑΛ και την παραπάνω επιστολή παραίτησης.
Όταν ανέλαβα αρχικά ως διευθυντής του ΣΕΚ Χαλκίδας το 2007 και αργότερα από το 2011 ως διευθυντής του 2ου ΕΠΑΛ Χαλκίδας μέχρι την συνταξιοδότηση μου το 2021 στο συγκεκριμένο σχολείο υπήρχαν ανάλογης φύσης προβλήματα.
Από κάπου έπρεπε να ξεκινήσω ώστε να αμβλύνω, μειώσω και να εξαλείψω όσα από αυτά τα προβλήματα μπορούσα. Το πρώτο που σκέφτηκα ήταν να κερδίσω την εμπιστοσύνη των εκπαιδευτικών μαθητών και γονέων του σχολείου. Πώς όμως θα το πετύχαινα αυτό;
Ξεκίνησα λοιπόν από το σύλλογο των εκπαιδευτικών αναπτύσσοντας τη φιλοσοφία και το όραμα μου για το συγκεκριμένο σχολείο. Ταυτόχρονα ανάλογες κινήσεις έκανα και με τους μαθητές συναντώντας τους μέσα στην τάξη, κατά τη διάρκεια των μαθημάτων αλλά και τον καθένα ξεχωριστά ή σε ομάδες στην αυλή του σχολείου στα διαλείμματα.
Συνέχισα με πρόσκληση ατομική στον κάθε γονέα των μαθητών για συνάντηση και ενημέρωση για το σχολείο και τα προβλήματά του. Αρχικά ανταποκρίθηκε μικρός αριθμός σε σχέση με τον αριθμό των μαθητών. Αυτό όμως δεν με απογοήτευσε, αλλά το θεώρησα ως ένα καλό αρχικό πυρήνα για να συνεχίσω. Εδώ θα πρέπει να τονίσω ότι δεν υπήρχε Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων και επίσης το 15μελες συμβούλιο μαθητών εκλέγονταν με αδιαφανείς διαδικασίες.
Προσπάθησα να αξιοποιήσω τις δυνατότητες και τα πλεονεκτήματα των εκπαιδευτικών εντάσσοντας τους σε κατάλληλες ομάδες δράσης με τέτοιο τρόπο ώστε να συμπληρώνει ο ένας τον άλλον. Φρόντισα η κατανομή των εξωσχολικών δραστηριοτήτων και ομάδων εκπαιδευτικών να γίνει με διαφανή διαδικασία και δημοκρατικά. Εφάρμοσα διαφάνεια ισονομία και δικαιοσύνη στη λήψη αποφάσεων και στις διάφορες δράσεις του σχολείου. Πιστεύω ότι με αυτό τον τρόπο κατόρθωσα να κερδίσω την εμπιστοσύνη και την εκτίμηση των εκπαιδευτικών, μαθητών και γονέων. Φυσικά όλα αυτά τα λίγα που αναφέρω δεν έγιναν από τη μία μέρα στην άλλη. Χρειάστηκε χρόνος, υπομονή, επιμονή, συνεχή εργασία, αξιολόγηση και ανατροφοδότηση για ό,τι κάναμε. Είχαμε επιτυχίες και αποτυχίες σε πολλά ζητήματα. Αυτό όμως δεν μας απογοήτευε αντίθετα μας ενδυνάμωνε για να συνεχίσουμε ώστε να πετύχουμε τους σκοπούς και τους στόχους που είχαμε θέσει. Ενδεικτικά αναφέρω ότι κατορθώθηκε να δημιουργηθεί Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων και οι εκλογές των πενταμελών και 15μελών Συμβουλίων των μαθητών έγιναν με διαφάνεια με τη διακριτική εποπτεία όλων των εκπαιδευτικών.
Η σύσταση ομάδας διαχείρισης περιστατικών ενδοσχολικής βίας (ΟΔΠ) που ενεργοποιήθηκε είχε πολύ καλά αποτελέσματα στον τομέα αυτό. Υπήρξε συνεχής ενημέρωση για προγράμματα και δράσεις (Περιβαλλοντικά, Αγωγής Υγείας κλπ) από τη Διεύθυνση του σχολείου και οι εκπαιδευτικοί του σχολείου με τους μαθητές άρχισαν σιγά-σιγά να αναλαμβάνουν τέτοιες δραστηριότητες. Ξεκίνησε η συμμετοχή μαθητών σε πανελλήνιους διαγωνισμούς με θετικά αποτελέσματα. Ομάδες μαθητών με την επίβλεψη εκπαιδευτικών εκτελούσαν διάφορες εργασίες στο σχολικό κτίριο με τη θέλησή τους.
Όλα αυτά σταδιακά βελτίωσαν την εικόνα και το σχολικό κλίμα στο σχολείο. Προβλήματα και αδυναμίες παρέμεναν ακόμη. Το σχολικό έτος 2015 - 2016 πραγματοποιήθηκαν συστηματικές παρεμβάσεις στο σχολείο και στο διπλανό συστεγαζόμενο 1ο ΕΠΑΛ Χαλκίδας με στόχο την αλλαγή της σχολικής κουλτούρας και τη βελτίωση του σχολικού κλίματος μέσω της οικοδόμησης σχέσεων εμπιστοσύνης ανάμεσα στα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας.
Επιμέρους στόχοι ήταν
α) η ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας των εκπαιδευτικών αλλά και η ανάπτυξη της επικοινωνίας των σχολικών μονάδων
β) η αποτελεσματική διαχείριση των συγκρούσεων στο πλαίσιο της σχολικής μονάδας και
γ) η αποστολή του μηνύματος στους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς ότι «το σχολείο νοιάζεται».
Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιήθηκαν δράσεις που αφορούσαν την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών τη δικτύωση των σχολείων με τις υποστηρικτικές δομές του νομού Ευβοίας όπως και μεταξύ τους αλλά και με άλλα σχολεία.
Οι εκπαιδευτικοί επιμορφώθηκαν σε θέματα όπως: Ενεργητική ακρόαση, Διαχείριση κρίσεων στο σχολικό περιβάλλον - Διατμηματική επικοινωνία στο χώρο εργασίας, Ο σύμβουλος καθηγητής: Καινοτομία - καλή πρακτική για τη βελτίωση του σχολικού κλίματος κλπ. Οι μαθητές της Α τάξης και των δύο σχολείων παρακολούθησαν σεμινάρια βιωματικού χαρακτήρα τα οποία διερευνούσαν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μαθητές στη σχολική μονάδα. Στόχος ήταν η καταγραφή των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι μαθητές και η επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών.
Η σχολική σύμβουλος Παιδαγωγικής ευθύνης των δύο σχολείων απηύθυνε πρόσκληση για συμμετοχή και συνεργασία στα μέλη του Κέντρου Διαφοροδιάγνωσης Διάγνωσης και Υποστήριξης Ειδικών Εκπαιδευτικών Αναγκών (ΚΕ.Δ.Δ.Υ), του κέντρου Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού (ΚΕ.ΣΥ.Π) και του Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων( Σ.Σ.Ν.) του Κέντρου Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας, της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων και Κοινωνικής Αρωγής, της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης νομού Ευβοίας. Η πρόσκληση οδήγησε στη συγκρότηση της υποστηρικτικής ομάδας που συντόνιζε η σχολική σύμβουλος. Τα στελέχη της υποστηρικτικής ομάδας πραγματοποιούσαν συναντήσεις με στόχο την ανταλλαγή απόψεων για την επίλυση προβλημάτων που ανέκυπταν. Οι συναντήσεις των δύο σχολικών μονάδων είχαν ως αποτέλεσμα τη διαμόρφωση προτάσεων για παρεμβάσεις στα δύο σχολεία και το συντονισμό των δράσεων. Σκοπός της υποστηρικτικής ομάδας ήταν η ενίσχυση, ενδυνάμωση και ενθάρρυνση των εκπαιδευτικών.
Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα αρχικά την υλοποίηση του θεσμού του συμβούλου καθηγητή. Η δικτύωση μεταξύ των δύο σχολείων διευρύνθηκε με το 1ο ΕΠΑΛ Δάφνης το οποίο είχε υλοποιήσει το θεσμό του συμβούλου καθηγητή. Πραγματοποιήθηκαν τηλεδιασκέψεις και επισκέψεις μεταξύ των σχολείων, ανταλλαγή απόψεων, ζυμώσεις και οικοδομήθηκε σχέση εμπιστοσύνης, επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των σχολικών μονάδων. Τελικά διοργανώθηκε ημερίδα στη Χαλκίδα από τα μέλη της υποστηρικτικής ομάδας με θέμα: «τρόποι συμβουλευτικής υποστήριξης μαθητών και δράσεις βελτίωσης του σχολικού κλίματος». Στην ημερίδα συμμετείχαν εκπαιδευτικοί κάποιων ΕΠΑΛ της Αττικής αλλά και των Γυμνασίων, ΓΕΛ και ΕΠΑΛ της Εύβοιας.
Το σχολικό έτος 2017-2018 τα δύο σχολεία εντάχθηκαν στο πιλοτικό πρόγραμμα «Μία Νέα Αρχή στα ΕΠΑΛ» (ΜΝΑΕ). Η υλοποίηση του θεσμού του συμβούλου καθηγητή, η πρόσληψη ψυχολόγου, η δικτύωση με τις υποστηρικτικές δομές και τις σχολικές μονάδες, ο εξοπλισμός του σχολείου με συστήματα τηλεδιάσκεψης και εκπαίδευσης στο πλαίσιο του ΜΝΑΕ βοήθησαν τη βελτίωση του σχολικού κλίματος. Επιπλέον η εναλλακτική ενισχυτική διδασκαλία στη Γλώσσα και στα Μαθηματικά βελτίωσε το γνωστικό επίπεδο των μαθητών.
Επιπλέον συντάχθηκε ένας κώδικας δεοντολογίας και εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας του σχολείου, δηλαδή ένα είδος συμβολαίου συνεργασίας με τη συναίνεση και συμφωνία όλων των εργαζομένων. Όλα αυτά οδήγησαν σε αύξηση των εγγράφων των μαθητών και την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών. Η βελτίωση του σχολικού κλίματος είχε ως αποτέλεσμα την μείωση έως και εξάλειψη της παραβατικής συμπεριφοράς των μαθητών και οδήγησε στην οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς γονείς και μαθητές.
Δημιουργήθηκε σχολή γονέων που λειτουργούσε τις απογευματινές ώρες στο χώρο του σχολείου με θέματα διαπαιδαγώγησης των παιδιών και προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι γονείς σε σχέση με τα παιδιά μαθητές. Τέλος τα δύο σχολεία συμμετείχαν σε ευρωπαϊκά προγράμματα Erasmus+ για εκπαιδευτικούς και μαθητές σε ετήσια βάση και πέτυχαν να κερδίσουν Διαπίστευση Erasmus+ για τα έτη 2021-2027.
Έγραψα όλα τα παραπάνω θέλοντας να δείξω πως το καλό σχολικό κλίμα μπορεί να μειώσει ή και να εξαλείψει τα φαινόμενα που αναφέρονται στην επιστολή παραίτησης του εκπαιδευτικού.
Η σχολική μονάδα που έχει καλό κλίμα σέβεται και αποδέχεται την διαφορετικότητα, καλλιεργεί την αλληλεγγύη μεταξύ των συναδέλφων, ενθαρρύνει το σεβασμό της προσωπικότητας και της αξιοπρέπειας και προωθεί τη συνεργασία και το διάλογο. Επιπλέον οι μαθητές δεν αισθάνονται μόνοι και έχουν διεξόδους και υποστηρικτικές δομές για να απευθυνθούν και να επιλύσουν τα προβλήματα που τους απασχολούν. Σημαντικό ρόλο παίζουν και έπαιξαν οι διευθυντές των δύο σχολείων ως διευθυντές - ηγέτες και τα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας εφόσον παραμερίσουν το προσωπικό τους όφελος και εθελοντικά και πρόθυμα συνεργαστούν για την επιδίωξη των στόχων της σχολικής μονάδας πού θα οδηγήσει στην αλλαγή και τη βελτίωση του σχολικού κλίματος. Εδώ πάλι έχει μεγάλη σημασία η ικανότητα του διευθυντή, ώστε αρχικά να ευαισθητοποιήσει και να ενεργοποιήσει τους εκπαιδευτικούς του σχολείου για να αναλάβουν δράσεις και να επιλέξει τον κατάλληλο εκπαιδευτικό στην κατάλληλη θέση σύμφωνα με τις ικανότητες και δεξιότητες του.
Πιστεύω ότι όλα αυτά δεν είναι φαινόμενα που εμφανίζονται μόνο στα ΕΠΑΛ αλλά και στα Γενικά Λύκεια και στα Γυμνάσια. Άλλωστε οι μαθητές προέρχονται και μετεγγράφονται από το ένα τύπου σχολείο στο άλλο. Τα περιοριστικά μέτρα για τον covid - 19 και η διαδικασία της τηλεκπαίδευσης, σύμφωνα με έρευνα, κατέδειξαν με σαφήνεια ότι στους τομείς της εκπαίδευσης, της ψυχικής υγείας, αλλά και της ενδοοικογενειακής βίας επηρέασαν αρνητικά και σημαντικά την υγεία και τη ζωή των παιδιών δημιουργώντας επιπλέον προβλήματα στη συμπεριφορά τους και επηρεάζοντας και την ομαλή λειτουργία των σχολείων.
Εν κατακλείδι, κάθε σχολική μονάδα αποτελεί ένα σύστημα που αλληλεπιδρά με την ευρύτερη τοπική κοινότητα στην οποία ανήκει. Είναι γνωστό ότι «τα κλειστά συστήματα είναι καταδικασμένα να πεθάνουν».
Η αλληλεπίδραση του σχολείου με την τοπική κοινωνία και τις υποστηρικτικές δομές φαίνεται ότι αποτελεί βασική παράμετρο για την βελτίωση του σχολικού κλίματος. Η συλλογικότητα και η δικτύωση είναι πιο αποτελεσματικές σε σύγκριση με τις ατομικές ηρωικές προσπάθειες.
Το σχολείο οφείλει να αλληλεπιδρά με την ευρύτερη κοινωνία και να προσφέρει ασφάλεια σε εκπαιδευτικούς, μαθητές και γονείς. «Κανείς δεν πρέπει να αισθάνεται μόνος του». Σε όλο αυτό το εγχείρημα σημαντικό πρόβλημα υπήρξε η διαχείριση χρόνου λόγω του φόρτου εργασίας των εκπαιδευτικών. Η εμψύχωση και το κοινό όραμα ενέπνευσαν τα μέλη της σχολικής κοινότητας. Χωρίς να θέλω να καταλογίσω ευθύνες στους εμπλεκόμενους στη λειτουργία των σχολείων, πιστεύω ότι καταθέτοντας την εμπειρία μου, δείχνω ένα δρόμο, ίσως δύσκολο και ανηφορικό για τη βελτίωση του κλίματος και της επίλυσης των προβλημάτων των σχολείων και ιδιαίτερα των ΕΠΑΛ εντός της σχολικής κοινότητας με δημοκρατικό τρόπο.
* Πρώην Διευθυντής του 2ου ΕΠΑΛ Χαλκίδας, Συνταξιούχος Εκπαιδευτικός
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
