Η ιδιωτική εκπαίδευση δεν είναι απλώς ένας τομέας επένδυσης, αλλά ένα ισχυρό εργαλείο διαμόρφωσης του μέλλοντος μιας κοινωνίας. Μέσω της εκπαίδευσης καλλιεργούνται οι αντιλήψεις, οι αξίες και οι ταυτότητες των επόμενων γενεών, καθιστώντας την έναν από τους πιο καθοριστικούς μηχανισμούς επιρροής. Στην περίπτωση της Ελλάδας, η τάση εξαγοράς ιδιωτικών σχολείων από πολυεθνικούς εκπαιδευτικούς ομίλους και επενδυτικά funds δεν είναι μια απλή οικονομική πράξη. Αντιθέτως, πρόκειται για μια στρατηγική κίνηση με βαθιές γεωπολιτικές και πολιτισμικές προεκτάσεις.
Η γεωγραφική τοποθέτηση της Ελλάδας – στο σταυροδρόμι Ευρώπης, Βαλκανίων, Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής – την καθιστά κόμβο επιρροής και ένα πρόσφορο πεδίο καλλιέργειας μιας νέας ελίτ. Η νέα αυτή ελίτ δεν είναι απλώς μορφωμένη· είναι εκπαιδευμένη να σκέφτεται με βάση πρότυπα που δεν προέρχονται από την εγχώρια παράδοση, αλλά από ένα ομοιογενές, αγγλοσαξονικό υπόδειγμα. Έτσι, η εκπαίδευση μετατρέπεται σε εργαλείο οικονομικής διείσδυσης και σε μηχανισμό μακροπρόθεσμου ελέγχου μέσω της διαμόρφωσης των αξιών και των προσδοκιών μιας ολόκληρης κοινωνίας.
Οι αξίες που προωθούνται μέσα από αυτή τη διαδικασία είναι σαφείς: ανταγωνιστικότητα, επιχειρηματικότητα, διεθνοποίηση, αποεθνοποίηση, τεχνοκρατικός ορθολογισμός και απόλυτη πίστη στη λογική της αγοράς. Οι μαθητές στα νέα ιδιωτικά σχολεία καλούνται να προσαρμοστούν σε ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον που δίνει προτεραιότητα στην προσωπική επιτυχία και τη δημιουργία ενός ατομικού brand, εις βάρος της συλλογικότητας και της κοινωνικής συνείδησης. Η ανθρωπιστική παιδεία παραμερίζεται, ενώ η τεχνοκρατική αριστεία – δομημένη γύρω από τα STEM αντικείμενα – αναδεικνύεται ως ο μόνος δρόμος προς το μέλλον.
Το νέο αυτό μοντέλο φέρει και έναν ισχυρό πολιτισμικό συμβολισμό. Ο ατομικισμός αντικαθιστά τη συλλογικότητα, υπονομεύοντας τη βαθιά ριζωμένη ελληνική αξία της κοινοτικής ευθύνης. Παράλληλα, η εθνική ταυτότητα παρουσιάζεται ως σχετική και ρευστή, με την ιστορία και τις παραδόσεις να υποχωρούν μπροστά σε πιο "ουδέτερα" αφηγήματα, κατάλληλα για ένα παγκοσμιοποιημένο κοινό. Η εκπαίδευση προσανατολίζεται προς τη δημιουργία "πολιτών του κόσμου", απαλλαγμένων από "βαρίδια" όπως η εθνική συνείδηση, η τοπική πολιτισμική ταυτότητα ή η κριτική στάση απέναντι στην καθεστηκυία τάξη.
Στο πλαίσιο αυτό, η πολυπολιτισμικότητα λειτουργεί περισσότερο ως εργαλείο marketing παρά ως γνήσια κοινωνική ένταξη. Η διαφορετικότητα μετατρέπεται σε lifestyle και branding, απογυμνωμένη από την ουσιαστική πολιτισμική και ιστορική της βαρύτητα. Οι μαθητές μαθαίνουν να καταναλώνουν πολιτισμούς, όχι να τους κατανοούν. Η αγγλική γλώσσα αναδεικνύεται ως η μοναδική γλώσσα της "επιτυχίας", μεταφέροντας μαζί της το βάρος ενός πολιτιστικού ιμπεριαλισμού που οδηγεί στην απαξίωση της ελληνικής διανόησης και στην απομάκρυνση από την εγχώρια επιστημονική παραγωγή.
Παράλληλα, ο τρόπος ζωής που προωθείται από αυτό το υπόδειγμα εκπαίδευσης εστιάζει στον εργασιακό υπερενθουσιασμό και στην υπερεργασία. Η επιτυχία μετριέται με όρους παραγωγικότητας, ενώ η προσωπική ζωή, η τέχνη, η φιλοσοφία και η εσωτερική αναζήτηση αντιμετωπίζονται ως δευτερεύουσες δραστηριότητες. Το άτομο μαθαίνει να βλέπει τον εαυτό του ως εργαλείο στην αγορά, ως μονάδα παραγωγής και κατανάλωσης, με τις σπουδές να λειτουργούν ως προθάλαμος για έναν κόσμο διαρκούς ανταγωνισμού και υπεραπόδοσης.
Η ιδιωτική εκπαίδευση που εξαγοράζεται από διεθνείς ομίλους αποπολιτικοποιεί τον μαθητή, αποδυναμώνοντας την ικανότητά του να αμφισβητήσει, να αναλύσει, να συμμετάσχει ενεργά στη διαμόρφωση της κοινωνίας. Οι ανθρωπιστικές επιστήμες υποβαθμίζονται, η κριτική σκέψη εξοβελίζεται, και η πολιτική συνείδηση υποκαθίσταται από την ουδετερότητα της αγοράς. Το σχολείο παύει να είναι χώρος δημιουργίας ελεύθερων πολιτών και γίνεται μηχανή παραγωγής τεχνοκρατών, έτοιμων να ενσωματωθούν ομαλά σε ένα προκαθορισμένο σύστημα.
Έτσι, οι εξαγορές των ελληνικών ιδιωτικών σχολείων συνιστούν πολύ περισσότερα από οικονομικές συμφωνίες. Αποτελούν την εισβολή ενός νέου πολιτισμικού παραδείγματος, το οποίο υποσκάπτει τις ελληνικές κοινωνικές και ιστορικές ρίζες, αντικαθιστώντας τις με ένα παγκοσμιοποιημένο μοντέλο όπου ο ατομικισμός, η κατανάλωση και η εργαλειακή σκέψη κυριαρχούν. Η ελληνική παιδεία μετασχηματίζεται σε έναν ουδέτερο, προβλέψιμο και εύκολα διαχειρίσιμο χώρο, απογυμνωμένο από τη δυναμική του λόγου, της ιστορίας, της πολιτικής, και – τελικά – της ίδιας της κοινωνίας. Αυτός ο μετασχηματισμός δεν είναι ούτε ουδέτερος ούτε τυχαίος· είναι βαθύτατα ιδεολογικός. Και ίσως η πιο κρίσιμη μάχη για το μέλλον της ελληνικής κοινωνίας θα δοθεί όχι στα κοινοβούλια, αλλά στις αίθουσες διδασκαλίας.
Δημήτρης Καλογιάννης
PhD στην Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης
Διδάσκων στο ΕΚΠΑ και στην ΑΣΠΑΙΤΕ
Επιστημονικός συνεργάτης του e-learning του ΕΚΠΑ
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Πανελλήνιος γραπτός διαγωνισμός: Βγήκε η προκήρυξη - Αιτήσεις από 29/4 έως 14/5
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 23/04
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
