Χρήστος Κάτσικας «Βιομηχανικά διδακτορικά; Μα αν αποφασίσεις ότι χρηματοδοτείς κυρίως ότι ζητάει η αγορά ουσιαστικά αποκλείεις το μέλλον…Εάν σκεφτόμαστε έτσι τον 19ο αιώνα δεν θα είχε εφευρεθεί ποτέ ο ηλεκτρισμός. Θα είχαμε όμως εξαιρετικής ποιότητας κεριά και λαμπάδες… Γιατί αυτό ήταν το προϊόν που, την περίοδο εκείνη, ζητούσε ο κόσμος και οι επιχειρήσεις. Ο επιστήμονας όμως πρέπει να έχει μπροστά του τον καθαρό, ελεύθερο ουρανό…»
Στη διάρκεια της συζήτησης για το νέο νόμο - πλαίσιο (4957/2022), το επιτελείο του υπουργείου Παιδείας μιλούσε συνέχεια για καινοτόμες αλλαγές που θα συνδέσουν τα ΑΕΙ «με την κοινωνία και την αγορά εργασίας». Μέτρα όπως βιομηχανικά διδακτορικά και επαγγελματικά μεταπτυχιακά, συμμετοχή ανθρώπων της αγοράς στα Συμβούλια Διοίκησης, ευέλικτα προγράμματα σπουδών όπως τα λεγόμενα «minor degrees», παρουσιάζονταν επίμονα ως τέτοιες «καινοτομίες».
Πολλοί, εύλογα, αναρωτιούνται γιατί είναι κακό τα πανεπιστήμια να συνδέονται με τις ανάγκες της οικονομίας και να παρέχουν υπηρεσίες που να εξασφαλίζουν μεγαλύτερες πιθανότητες επαγγελματικής αποκατάστασης σε θέσεις συναφείς με το αντικείμενο που έχουν σπουδάσει οι απόφοιτοί τους. Και επισημαίνουν: Γίνεται να μην υπάρχει σύνδεση των πανεπιστημίων με τις ανάγκες της οικονομίας; Όχι δεν γίνεται απαντάμε, όμως...
Όμως τα πανεπιστήμια, όπως και κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα και λειτουργία δεν κινείται σε κενό αέρος, αλλά σε μια κοινωνία που σχετίζεται πάντα με τις ανάγκες της τάξης που έχει τα κλειδιά της οικονομίας. Ετσι και η πανεπιστημιακή εκπαίδευση οργανώνεται πάντα με βάση τις ανάγκες της κερδοφορίας με ότι σημαίνει αυτό για τη λειτουργία της και για τις προοπτικές των αποφοίτων της. Το διακύβευμα, λοιπόν, για την κυρίαρχη πολιτική δεν είναι αν τα πανεπιστήμια θα συνδέονται με τις ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας αλλά πως θα γίνει στενότερη η σύνδεση με την εργασιακή ζούγκλα και πως όλα θα μετατρέπονται σε εμπόρευμα ακόμα πιο προσιτό στην αγορά.
Τα Βιομηχανικά Διδακτορικά
Να δούμε, λοιπόν ένα παράδειγμα. Θα αναφερθούμε στα λεγόμενα Βιομηχανικά Διδακτορικά.
Η τροπολογία που ψηφίστηκε πριν λίγους μήνες (στο νομοσχέδιο περί «Πλοίων αναψυχής») για τα "βιομηχανικά διδακτορικά" δεν αποτελεί παρά ένα ακόμη επεισόδιο στο σίριαλ εμπορευματοποίηση της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης.
Όπως εύστοχα επισημαίνει η Δημοκρατική Πανεπιστημονική Κίνηση (ΔΗΠΑΚ - ΑΕΙ) η ρύθμιση για τα "βιομηχανικά διδακτορικά", κοντολογίς η κατά παραγγελία έρευνα
από μια ιδιωτική επιχείρηση που ήδη υπάρχει και η κυβέρνηση δίνει τώρα και θεσμική κάλυψη, θεσμοθετεί την απελευθέρωση της έρευνας από ακαδημαϊκά κριτήρια και απαιτήσεις.
Προβλέπει ότι τα επιστημονικά ερωτήματα της έρευνας η μεθοδολογία το χρονοδιάγραμμα η αξιολόγηση και διάδοση των αποτελεσμάτων τα πνευματικά δικαιώματα που απορρέουν από
αυτά οι όροι εργασίας και αμοιβής των φοιτητών αλλά και οι αμοιβές των καθηγητών θα είναι αποτέλεσμα ατομικής διαπραγμάτευσης μεταξύ τριών ισότιμων μερών Καθηγητή-φοιτητή- επιχείρησης.
Οι δε συσχετισμοί της θα αποτυπώνονται σε μια τριμερή συμφωνία που θα επικυρώνεται από ένα επιχειρηματικό πανεπιστήμιο που διψά για έσοδα.
Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος του ξεπουλήματος και της απαξίωσης των διδακτορικών σπουδών αρκεί να σημειώσουμε ότι προβλέπεται ακόμα και εκπροσώπηση της επιχείρησης στην τριμελή επιτροπή με μόνο προσόν την κατοχή διδακτορικού τίτλου σπουδών του εκπροσώπου της
Συγκεκριμένα, προβλέπεται:
«η συνεργαζόμενη επιχείρηση ή βιομηχανία υποδεικνύει έναν (1) εκπρόσωπό της με εμπειρία και γνώση σχετική με το αντικείμενο της διδακτορικής διατριβής, που έχει ως καθήκοντα την καθοδήγηση του υποψήφιου διδάκτορα. Ο εκπρόσωπος της επιχείρησης ή της βιομηχανίας δύναται να συμμετέχει ως μέλος στην τριμελή συμβουλευτική επιτροπή, εφόσον είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος, κατόπιν σύμφωνης γνώμης Συνέλευσης του τμήματος κατά παρέκκλιση των άρθρων 38 και 41 του ν. 4485/2017».
Είναι εξαιρετικά επικίνδυνο και δυσοίωνο το γεγονός ότι ενώ η τροπολογία αναφέρεται με αρκετή λεπτομέρεια στα δικαιώματα των επιχειρήσεων δεν προβλέπει κάποιο δικαίωμα για τα άλλα δύο μέρη της συμφωνίας: τον φοιτητή και τον καθηγητή.
Ο θεσμός των βιομηχανικών διδακτορικών
Ο θεσμός των βιομηχανικών διδακτορικών ανήκει στο πλαίσιο επιδότησης του ιδιωτικού τομέα για να πράξει αυτό που θα έπρεπε ούτως ή άλλως να κάνει στην προσπάθεια να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητά του.
Σύμφωνα με τον υφιστάμενο σχεδιασμό, τα βιομηχανικά διδακτορικά στοχεύουν στην εξεύρεση μιας επιστημονικά τεκμηριωμένης λύσης σε συγκεκριμένο τεχνικό πρόβλημα μιας επιχείρησης που είναι, κατά κανόνα, και ο παραγγελιοδόχος της έρευνας.
Η πρακτική αυτή θα οδηγήσει στην υποβάθμιση του εγχώριου ερευνητικού και ακαδημαϊκού οικοσυστήματος και, ενάντια στις σύγχρονες ανάγκες της χώρας, θα αποτελέσει εμπόδιο για την ανάπτυξη ενός νέου παραγωγικού προτύπου που οφείλει να βασίζεται στην οικονομία και στην κοινωνία της γνώσης
Όπως εύστοχα επισημαίνει ο διδάκτωρ Φυσικής Γιώργος Χουρδάκης:
■ Αλλοιώνει τον χαρακτήρα της έρευνας. Η εκπόνηση ενός διδακτορικού στοχεύει στην παραγωγή νέας πρωτότυπης γνώσης για την προαγωγή της επιστήμης, στο πλαίσιο ελεύθερης (βασικής) έρευνας και όχι στην επίλυση ενός τεχνικού προβλήματος με διεξαγωγή βιομηχανικής έρευνας ή πειραματικής ανάπτυξης. Υπάρχουν άλλα πιο πρόσφορα εργαλεία για τα δύο τελευταία είδη.
■ Ακυρώνει το πλεονέκτημα και τη δυναμική της έρευνας να παράγει αποτελέσματα σε τομείς συχνά διαφορετικούς από την αρχική της κατεύθυνση. Ολα τα σημαντικά επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα της σύγχρονης εποχής, σε επιστημονικές περιοχές όπως η Βιοτεχνολογία, η Νανοτεχνολογία και η Πληροφορική, προέρχονται ή στηρίχτηκαν από ερευνητικές δραστηριότητες σε τομείς όπως τα Αφηρημένα Μαθηματικά και η Θεωρητική Φυσική που δεν είχαν αρχικά προφανή σχέση με την τελική εφαρμογή και φυσικά καμία προοπτική εμπορικής εκμετάλλευσης.
■ Εμποδίζει την ελεύθερη διακίνηση της γνώσης. Στο πλαίσιο των βιομηχανικών διδακτορικών, τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας ανήκουν σε όλους τους εμπλεκομένους και ορίζονται με ιδιωτικό συμφωνητικό. Η κατοχύρωση πατεντών, η βιομηχανική ιδιοκτησία και το εμπορικό απόρρητο θα δυσχεράνουν την απρόσκοπτη διάχυση της γνώσης, τις δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά και τις ανακοινώσεις σε συνέδρια.
■ Διαμορφώνει επιστήμονες που δεν μαθαίνουν να σκέπτονται ελεύθερα, «out of the box», αλλά κοντόφθαλμα, με περιορισμένο οπτικό πεδίο. Ομως αυτός ακριβώς ο ρηξικέλευθος τρόπος σκέψης είναι το προσόν που αναζητούν όλες οι καινοτόμες εταιρείες σε παγκόσμιο επίπεδο στα νέα ταλέντα που προσλαμβάνουν.
■ Σε χώρες όπως η Ελλάδα, οι οποίες και λόγω μεγέθους δεν συμμετέχουν αποφασιστικά στη διαμόρφωση των διεθνών αποφάσεων για την κατεύθυνση της έρευνας, είναι άστοχος και επικίνδυνος ο εγκλωβισμός του επιστημονικού δυναμικού στις εκάστοτε ανάγκες της αγοράς. Οι αποφάσεις της αγοράς είναι απρόβλεπτες, ευμετάβλητες, με βραχυπρόθεσμο ορίζοντα και σίγουρα δεν λαμβάνονται με κύριο γνώμονα το ευρύτερο κοινωνικό όφελος και τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας.
■ Ως τελευταίο σημαντικό σημείο, αξίζει πραγματικά να αναρωτηθούμε για την τύχη των Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών στο πλαίσιο του θεσμού των βιομηχανικών διδακτορικών.
Απροκάλυπτα
Καθόλου τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι, πριν λίγους μήνες ο υφυπουργός παιδείας, αρμόδιος για τα ΑΕΙ, Άγγελος Συρίγος ανακοίνωσε στη Βουλή την συν χρηματοδότηση Κράτους και ιδιωτικών φορέων με το ποσό των 37 εκατομμυρίων ευρώ για τα Βιομηχανικά Διδακτορικά.
Ακόμη πιο απροκάλυπτα ο Γενικός Γραμματέας Έρευνας Θανάσης Κυριαζής για τα Βιομηχανικά Διδακτορικά σημειώνει:
- θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας, ότι μέσω των βιομηχανικών διδακτορικών δίνεται η δυνατότητα, κάποια εργαστήρια να γίνονται μέσα στη βιομηχανία.
- Είναι μεγάλη υπόθεση να μπει στην παραγωγή από την αρχή και εκτός της πρακτικής άσκησης, στην οποία υποβάλλονται ή δέχονται να πάνε κάποιοι φοιτητές -και κατά την άποψή μου πρέπει να είναι υποχρεωτική η πρακτική άσκηση, γιατί με την πρακτική αξία έρχεσαι σε επαφή, ακριβώς, με αυτά τα οποία θέλει οικονομία- αλλά με βιομηχανικά διδακτορικά, είναι ακόμη πιο πολύ, γιατί μέσω των διδακτορικών κάνεις την έρευνα και η έρευνα αυτή γίνεται μέσα στη βιομηχανία και ξέρεις.
- Δεν είναι θέμα το αν θα εκμεταλλευτεί η βιομηχανία τα δικά σου θέματα. Είναι ότι θα εκμεταλλευτείς και εσύ τα θέματα της βιομηχανίας, για να μπορείς να προχωρήσεις.
Σύμφωνα με τη Δρ Μαρία Μποζούδη, Senior Advisor ΣΕΒ, "κεντρική πρόκληση της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης είναι η μετατροπή της γνώσης σε προστιθέμενη αξία, ανταγωνιστικά βιομηχανικά προϊόντα, και καλές θέσεις εργασίας. Ο θεσμός των βιομηχανικών διδακτορικών διευκολύνει τη διάδραση της επιστημονικής κοινότητας με τον βιομηχανικό κόσμο προς αυτό. Πρόκειται για πλήρη διδακτορικά προγράμματα που βασίζονται στη συνεργασία ερευνητών, πανεπιστημίων και βιομηχανίας, και συνδυάζουν την επιστημονική έρευνα και γνωστική εξειδίκευση των υποψηφίων διδακτόρων με την πρακτική εφαρμογή της γνώσης στην παραγωγή".
Ο ν. 4957/2022 για τα Βιομηχανικά Διδακτορικά
Στο άρθρο 96 του ν. 4957/2022 "Νέοι Ορίζοντες στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Ενίσχυση της ποιότητας, της λειτουργικότητας και της σύνδεσης των Α.Ε.Ι. με την κοινωνία και λοιπές διατάξεις". που γίνεται αναφορά στα Βιομηχανικά Διδακτορικά φαίνεται ότι δεσμεύεται η θεματολογία, η μεθοδολογία και η ανάπτυξη της ερευνητικής εργασίας στις επιδιώξεις των συνεργαζόμενων βιομηχανιών, που αποτελούν κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Με ευκολία υποδεικνύεται η συμμετοχή ανθρώπων της επιχείρησης στις συμβουλευτικές επιτροπές. Ενώ με μαθηματική ακρίβεια φαίνεται ότι οι υπ. διδάκτορες θα βρεθούν αντιμέτωποι με ρήτρες, δεσμεύσεις και καθυστερήσεις αν διακυβεύονται τα συμφέροντα της επιχείρησης, κατά συνέπεια ενδέχεται να υπάρξουν εμπόδια στην ουσιαστική ανάπτυξη νέας γνώσης.
Συγκεκριμένα
Άρθρο 96
Βιομηχανικά διδακτορικά
1. Υποψήφιοι που πληρούν τις προϋποθέσεις εγγραφής σε προγράμματα διδακτορικών σπουδών σύμφωνα με το άρθρο 92 δύνανται να υποβάλουν αίτηση για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής σε συνεργασία με επιχείρηση ή βιομηχανία, που εδρεύει ή παράρτημά της λειτουργεί στην ημεδαπή, η οποία αφορά στη διεξαγωγή βιομηχανικής ή εφαρμοσμένης έρευνας με σκοπό την εξαγωγή ερευνητικών αποτελεσμάτων για την παραγωγή καινοτόμων προϊόντων ή υπηρεσιών.
2. Η συνεργαζόμενη επιχείρηση ή βιομηχανία υποδεικνύει έναν (1) εκπρόσωπό της με εμπειρία και γνώση σχετική με το αντικείμενο της διδακτορικής διατριβής, που έχει ως καθήκοντα την καθοδήγηση του υποψήφιου διδάκτορα. Ο εκπρόσωπος της επιχείρησης ή βιομηχανίας δύναται να συμμετέχει, χωρίς δικαίωμα ψήφου, στις συνεδριάσεις της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής και στην επταμελή εξεταστική επιτροπή, εκφράζοντας τις απόψεις του.
3. Με πρωτόκολλο συνεργασίας μεταξύ του Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (Α.Ε.Ι.), της συνεργαζόμενης επιχείρησης ή βιομηχανίας και του υποψήφιου διδάκτορα, το οποίο εγκρίνεται από τη Σύγκλητο του Α.Ε.Ι., κατόπιν εισήγησης του Τμήματος, καθορίζονται οι ειδικότεροι όροι συνεργασίας για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής στην επιχείρηση ή τη βιομηχανία και την εξαγωγή των ερευνητικών αποτελεσμάτων, τη χρήση υποδομών του εξοπλισμού του Α.Ε.Ι., αν η έρευνα διεξάγεται εντός του Α.Ε.Ι., τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα κάθε συμβαλλόμενου μέρους, συμπεριλαμβανομένου του καθορισμού των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επί του έργου που διεξάγεται κατά τη διάρκεια εκπόνησης της διδακτορικής διατριβής.
4. Κατά τη διάρκεια εκπόνησης της διδακτορικής διατριβής ο υποψήφιος διδάκτορας δύναται να διεξάγει, εν όλω ή εν μέρει, την ερευνητική του δραστηριότητα σε χώρους της επιχείρησης ή βιομηχανίας, μετά από σύμφωνη γνώμη της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής, υπό την προϋπόθεση ότι εξασφαλίζονται η υποστήριξη και η καθοδήγηση από τον επιβλέποντα και εφαρμόζονται οι διατάξεις του εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας του Α.Ε.Ι. και του εσωτερικού κανονισμού του προγράμματος σπουδών.
5. Οι υποψήφιοι διδάκτορες του παρόντος έχουν όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις, συμπεριλαμβανομένης της υποβολής προόδων, που προβλέπονται από τον εσωτερικό κανονισμό του Α.Ε.Ι. και τον εσωτερικό κανονισμό του προγράμματος.
6. Επιχειρήσεις ή βιομηχανίες που εδρεύουν ή έχουν παράρτημα στην ημεδαπή δύναται να χρηματοδοτούν, εν μέρει ή εν όλω, την εκπόνηση βιομηχανικού διδακτορικού. Η οικονομική διαχείριση της χρηματοδότησης πραγματοποιείται μέσω του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Έρευνας (Ε.Λ.Κ.Ε.) του Α.Ε.Ι. Ο Επιστημονικός Υπεύθυνος του έργου/προγράμματος καθορίζεται με το πρωτόκολλο συνεργασίας της παρ. 3.
7. Οι υποψήφιοι διδάκτορες που εκπονούν βιομηχανικά διδακτορικά, κατά τη διάρκεια των σπουδών τους, ασφαλίζονται για παροχές σε είδος και σε χρήμα στον Ηλεκτρονικό Εθνικό Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (e-ΕΦΚΑ), εκτός αν είναι παράλληλα ασφαλισμένοι, άμεσα ή έμμεσα, για υγειονομική περίθαλψη σε φορέα ασφάλισης ασθενείας. Η υποχρέωση καταβολής ασφαλιστικών εισφορών ασφαλισμένου και εργοδότη, οι οποίες υπολογίζονται επί του κατώτατου μισθού, βαρύνει τη συνεργαζόμενη επιχείρηση ή βιομηχανία, εκτός εάν η εκπόνηση διδακτορικής διατριβής χρηματοδοτείται μέσω της επιχείρησης ή της βιομηχανίας για την εκτέλεση έργου/προγράμματος μέσω του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Έρευνας (Ε.Λ.Κ.Ε.), οπότε οι ασφαλιστικές εισφορές δύνανται να βαρύνουν τον προϋπολογισμό του χρηματοδοτούμενου έργου/προγράμματος του Ε.Λ.Κ.Ε.
8. Η εκπόνηση βιομηχανικού διδακτορικού σύμφωνα με το παρόν άρθρο δύναται να χρηματοδοτείται από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και επιχειρήσεις ή βιομηχανίες, που εδρεύουν ή λειτουργούν παράρτημα στην ημεδαπή.
9. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Παιδείας και Θρησκευμάτων καθορίζονται ειδικότερα ζητήματα σχετικά με την εκπόνηση βιομηχανικών διδακτορικών που χρηματοδοτούνται από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 18/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
