Πλαστά προσόντα και ατιμωρησία. Ποιος φταίει; Γιατί δεν γίνεται τίποτα;

Οδηγούμε κοιτάζοντας στον καθρέφτη. Πίσω στην ένδοξη ιστορία μας. Δεν μπορούμε να πάμε μπροστά έτσι. Θα τρακάρουμε. (Α. Παπαχελάς)

Σε αυτό το άρθρο, εξερευνούμε την αναπάντητη ερώτηση για την ατιμωρησία που επικρατεί σε ορισμένους τομείς της κοινωνίας μας. Μέσα από μικρές ιστορίες, προσπαθούμε να ρίξουμε φως στο πρόβλημα και να κατανοήσουμε τον λόγο πίσω από την αδράνεια και την έλλειψη δράσης. Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτήν την πρόκληση και να εξελιχθούμε ως κοινωνία;

Εργασίες επί πληρωμή (Contract cheating)

Δύο φοιτητές με επισκέφτηκαν στο γραφείο μου. "Έχουμε πρόβλημα με έναν συμφοιτητή μας", μου είπαν. "Αγοράζει τις εργασίες του και καταλήγει να παίρνει καλύτερους βαθμούς από εμάς".

"Έχετε δίκιο. Είναι απαράδεκτο. Ποιος είναι;"

"Δεν μπορούμε να σας πούμε".

"Και τι θέλετε να κάνω; Γιατί ήρθατε εδώ";

"Να τον βρείτε και να τον τιμωρήσετε".

"Πώς θα τον βρω αν δεν μου πείτε";

"Δεν γίνεται, είμαστε συμφοιτητές".

"Καλά, τουλάχιστον μιλήστε του και πείτε του να μην το ξανακάνει, διότι είναι ανήθικο. Καταλαβαίνετε ότι στο μέλλον θα σας πάρει τη δουλειά";

"Δεν γίνεται".

Τους ευχήθηκα καλή τύχη με την επιλογή τους αυτή. Όταν είμαστε νέοι, υποθέτουμε ότι το μέλλον είναι πολύ μακριά και ότι εμείς δε χρειάζεται να κάνουμε τίποτα, τα πράγματα θα διορθωθούν από μόνα τους.

Θέλετε και άλλα παραδείγματα;

Ένας μεταπτυχιακός φοιτητής καταθέτει την εργασία του, ξεχνώντας να αφαιρέσει την πρώτη σελίδα όπου αναφέρεται η επωνυμία της επιχείρησης που συνέγραψε την εργασία.

Ένας άλλος φοιτητής γράφει 4.5 στην δια ζώσης εξέταση για το μάθημα μεθοδολογία έρευνας, αλλά παίρνει 10 στην εργασία της στατιστικής. Ο καθηγητής, απορημένος, εξετάζει την εργασία που κατέθεσε και διαπιστώνει ότι ο πραγματικός συγγραφέας του αρχείου είναι ένας μαθηματικός.

Μια εταιρεία συγγραφής εργασιών καταγγέλλει στο πανεπιστήμιο  φοιτητή για τον οποίο έγραψε την εργασία του επειδή αυτός δεν πλήρωσε το συμφωνηθέν ποσό.

Τι προβλέπεται;

Έχω εργαστεί σε 11 πανεπιστήμια, σε ένα εξ αυτών ως υπεύθυνος για την ακαδημαϊκή δεοντολογία. Τον τελευταίο έναν και πλέον χρόνο, εργάζομαι στο μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της χώρας. Από τις πρώτες εβδομάδες, διαπίστωσα την έλλειψη κανονισμών και ενός αναλυτικού πλαισίου όσον αφορά την ακαδημαϊκή ακεραιότητα. Ο καθηγητής καλείται να τιμωρήσει τους φοιτητές, αλλά δεν υπάρχουν σαφείς οδηγίες και κανονισμοί για τα τρία επίπεδα ακαδημαϊκής παράβασης, τις επιλογές των ποινών, ένα σύστημα καταγραφής των συμβάντων, ούτε λειτουργούν οι σχετικές πειθαρχικές επιτροπές. Κατά συνέπεια, δεν υπάρχει προστασία ούτε για το φοιτητή, αλλά ούτε και για τον καθηγητή.

Ενημέρωσα για αυτό το πρόβλημα τον πρόεδρο του τμήματος, τον κοσμήτορα της σχολής, την επιτροπή ακαδημαϊκής ηθικής και δεοντολογίας, τον αντιπρύτανη ακαδημαϊκών υποθέσεων και στελέχη του Υπουργείου Παιδείας, προτείνοντας να συνδράμω στη δημιουργία οδηγιών και κανονισμών. Δυστυχώς, από όσο γνωρίζω, δεν έχει γίνει κάποια ενέργεια.

Πριν λίγους μήνες έκρουσα τον κώδωνα κινδύνου προβλέποντας ότι οι φοιτητές αυτό το εξάμηνο θα έγραφαν τις εργασίες τους με εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης. Σε πρόσφατη συνέλευση του τμήματος προειδοποίησα ότι σε λίγες εβδομάδες οι συνάδελφοι θα διόρθωναν εργασίες γραμμένες από την ΤΝ θεωρώντας ότι αξιολογούν τους φοιτητές. Αδράνεια και πάλι.

Τους ευχήθηκα καλή τύχη με την επιλογή τους αυτή. Όταν είμαστε μεγάλοι, υποθέτουμε ότι εμείς δε χρειάζεται να κάνουμε τίποτα, τα πράγματα θα διορθωθούν από μόνα τους.

Γιατί απορώ, θα μου πείτε. Έπρεπε να το περιμένω, αφού πέρασα τα τελευταία 20 χρόνια στα δικαστήρια με έναν καθηγητή που απέκτησε τα προσόντα του αντιγράφοντας εργασίες – μια εκ των οποίων ήταν η διπλωματική μου. Δεν έγινε τίποτα. Η ιστορία εν συντομία; Το 2005 ήμουν υποψήφιος για μία θέση στο Πανεπιστήμιο. Ο "εσωτερικός" υποψήφιος παρουσίασε στις επιστημονικές του δημοσιεύσεις τη διπλωματική μου ως δική του εργασία. Παρά τη δημόσια ομολογία του και την αποκάλυψη άλλων 6 αντιγράφων εργασιών, καθώς και τις επανειλημμένες ενστάσεις μου, οι συνάδελφοί του τον ψήφισαν επί 17 έτη σε 5 διαδοχικές εκλογές, αγνοώντας την ανήθική του συμπεριφορά. Προσέφυγα στα δικαστήρια, αλλά αθωώθηκε με την υποστήριξη των συναδέλφων του, των προέδρων του τμήματος, των πρυτάνεων και άλλων σκοτεινών δυνάμεων. Στη συνέχεια, με αγωγή του κατηγορήθηκα για … συκοφαντική δυσφήμιση.

Ποιος φταίει; Ίσως φταίει η στρεβλή αντίληψη της ηθικής. Οι καθηγητές θεωρούν ότι το πανεπιστήμιο ανήκει σε αυτούς και προτιμούν να προστατεύσουν τους συναδέλφους τους, αντί να υπηρετήσουν τους φοιτητές, τους γονείς και την εκπαίδευση με ακεραιότητα, επιλέγοντας τον καταλληλότερο και τιμωρώντας τον παράνομο.

Ποιος φταίει; Ίσως φταίει το γεγονός ότι έχουμε συνηθίσει στη διαφθορά και τη θεωρούμε φυσιολογική. Για παράδειγμα, αποκαλύπτεται ότι ο πρόεδρος του ιατρικού συλλόγου έχει διαπράξει λογοκλοπή στο διδακτορικό του. Γίνεται πρωτοσέλιδο για μια εβδομάδα, όλοι κουνάνε το κεφάλι τους, αλλά στη συνέχεια το γεγονός ξεχνιέται και δεν γίνεται καμία ενέργεια από τους υπεύθυνους. Έχουμε αποδεχτεί ότι οι "κακοί" σε αυτήν τη χώρα μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν;

Ποιος φταίει, γενικότερα; Ίσως φταίει το γεγονός ότι η σιωπηλή αριστεία, η μειονότητα των καλών φοιτητών, των σκληρά εργαζομένων και των ηθικών ατόμων διστάζει, παρακολουθεί αμέτοχη – και δεν ενώνεται ενάντια στην αναξιοκρατία. Όμως, επιλέγοντας την αδράνεια, δίνουμε δύναμη στην παρανομία. Η απάθεια είναι σαν ένας ιός. Όταν γίνεται ο κανόνας, τίποτα δεν λειτουργεί πλέον.

Σε ένα συμφωνούμε όλοι: Οι άλλοι φταίνε. Ποτέ εμείς. Ποτέ η αδράνειά μας. Φταίει ο σύστημα, η δικαστική/εκτελεστική εξουσία, οι νόμοι που δεν εφαρμόζονται. Όμως, κάθε φορά που δείχνουμε με ένα δάχτυλο, τρία δάχτυλα δείχνουν προς τα πίσω. Είμαστε το άθροισμα των επιλογών μας. Πρέπει να καταλάβουμε ότι κάθε πράξη έχει και ένα αποτέλεσμα.

Η ζωή είναι σαν ένα σουπερμάρκετ. Περνάς και ψωνίζεις δωρεάν, αλλά στην έξοδο πρέπει να πληρώσεις. Η μη επιλογή, η επιλογή να μην ενεργήσεις, είναι επιλογή.

Αν όμως συνεχίσουμε να κάνουμε αυτά που κάναμε, θα συνεχίσουμε να παίρνουμε αυτά που παίρναμε.

Φυσικά και δεν έχει γίνει τίποτα.

Φυσικά και δεν έχει γίνει τίποτα. Όπως δεν έχει γίνει τίποτα και για την προσαρμογή των προγραμμάτων σπουδών στις ανάγκες της εποχής. Προετοιμάζουμε τα παιδιά για δουλειές που δεν θα υπάρχουν σε 5 χρόνια. Παρά τις τρομακτικές αλλαγές στην τεχνολογία και την εκπαίδευση, το τμήμα από το οποίο αποφοίτησα πριν 30 χρόνια διδάσκει ακριβώς το ίδιο πρόγραμμα σπουδών και σήμερα. "Έτσι το κάναμε πάντα". Κρίνοντας από τα αποτελέσματα, δεν λειτούργησε!

Όπως δεν έχει γίνει τίποτα για την αλλαγή των αξιολογήσεων αλλά και του συνόλου της διδασκαλίας, με βάση τις νέες εξελίξεις με την τεχνητή νοημοσύνη. Τι νόημα έχει η απομνημόνευση όταν όλη η γνώση που υπάρχει στον πλανήτη βρίσκεται σε μια μικρή συσκευή στην τσέπη μας; Το ζητούμενο είναι η ικανότητα αναζήτησης και αξιολόγησης των πηγών και της γνώσης. Ας καταστρώσουμε, επιτέλους, ένα πλάνο για την εκπαίδευση. Πώς θα αντιμετωπίσουμε την έλλειψη ορθολογισμού και κριτικής σκέψης; Ας διδάξουμε πώς μαθαίνουμε (learnability), πώς να βρίσκουμε έγκυρες πληροφορίες.

Ε και; Τι έγινε;

Τα πλαστά προσόντα και τα πλαστά πτυχία αποτελούν μια σοβαρή απειλή για την κοινωνία, καθώς υπονομεύουν την αξιοκρατία και την ποιότητα των υπηρεσιών. Πολλοί άνθρωποι, επιδιώκοντας να εξασφαλίσουν μια θέση εργασίας ή να αυξήσουν τη φήμη τους, προσποιούνται ότι έχουν προσόντα που δεν διαθέτουν, χρησιμοποιώντας πτυχία που απέκτησαν με ανήθικες μεθόδους. Αυτό μπορεί να έχει επικίνδυνες συνέπειες για τους πελάτες ή τους ασθενείς τους, καθώς δεν μπορούν να εγγυηθούν τη σωστή εκτέλεση των καθηκόντων τους. Για παράδειγμα, ένας δικηγόρος με πλαστό πτυχίο μπορεί να χάσει μια υπόθεση λόγω έλλειψης γνώσης, εκθέτοντας τον πελάτη του σε δίκαιη ή άδικη καταδίκη. Ένας γιατρός με πλαστό πτυχίο μπορεί να κάνει λάθη στη διάγνωση ή τη θεραπεία ενός ασθενή, βάζοντας σε κίνδυνο τη ζωή του. Η κυβέρνηση και οι επαγγελματικές ενώσεις οφείλουν να λάβουν μέτρα για να αποτρέψουν και να εξαλείψουν αυτές τις πράξεις, προκειμένου να διαφυλάξουν τη δημόσια ασφάλεια και τη δίκαιη αξιολόγηση. Σήμερα. Γιατί αν συνεχίσουμε να κάνουμε αυτά που κάναμε, θα συνεχίσουμε να παίρνουμε αυτά που παίρναμε.