Είναι γεγονός ότι η διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας στο δημόσιο σχολείο έχει αναχθεί τα τελευταία χρόνια σε «σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες». Το μάθημα της Ιστορίας δύσκολα φαίνεται να προσελκύει το ενδιαφέρον των μαθητών στις σχολικές τάξεις, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις τους απωθεί και τους προβληματίζει.
Ο λόγος είναι ότι η Ιστορία έχει ταυτιστεί στη συνείδησή τους με την αποθησαύριση πολλών ‒συχνά άχρηστων‒ ιστορικών πληροφοριών και τη «στείρα» απομνημόνευση. Συνεπώς, η απουσία δημιουργικού χαρακτήρα από το μάθημα σχεδόν το «περιθωριοποιεί», καθώς απομειώνει το ενδιαφέρον του μέσου μαθητή γι’ αυτό.
Συγκροτώντας, λοιπόν, έναν όμιλο προφορικής ιστορίας στο πλαίσιο της διδασκαλίας του μαθήματος στο σχολείο, ο στόχος είναι σαφής και προδιαγεγραμμένος από τις συνήθεις «ανορθόδοξες» πρακτικές διδασκαλίας του: οι μαθητές να προσεγγίσουν βιωματικά ιστορικά ορόσημα της ελληνικής ιστορίας ‒ κυρίως του 20ού αιώνα.
Επιπλέον, οι μαθητές συνειδητοποιούν μέσα από τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα ότι οι προφορικές μαρτυρίες αποτελούν «ζωντανή» και αυθόρμητη πηγή για τη συγγραφή της Ιστορίας, ενώ οι ίδιοι ασκούνται και στο πεδίο της ιστορικής σύνθεσης, της ικανότητας δηλαδή του ιστορικού να περνά από τις κατακερματισμένες και αλληλοσυγκρουόμενες αφηγήσεις στη συγγραφή ιστορικού κειμένου.
Ειδικότερα, την ιστορική αφετηρία ενός προγράμματος προφορικής ιστορίας μπορεί να αποτελεί η «ελληνική εμπλοκή» στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, που καθόρισε άλλωστε γεωγραφικά και εθνολογικά τη σύγχρονη Ελλάδα. Αποτέλεσμα αυτής, ήταν, στην περίπτωση του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, η Μικρασιατική καταστροφή και η βίαιη απομάκρυνση των Ελλήνων από τις πατρογονικές τους εστίες με τη Συνθήκη της Λοζάνης (προσφυγιά), ενώ η ελληνική εμπειρία του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου συνδέθηκε με τα γεγονότα του ελληνοϊταλικού μετώπου, της γερμανικής Κατοχής και του Εμφύλιου Πολέμου.
Η εμπειρία του Εμφυλίου επανέρχεται συχνά στη δημόσια σφαίρα μέσω της συλλογικής μνήμης ή λήθης, αλλά και σε αρκετά λογοτεχνικά κείμενα της τελευταίας περιόδου, καθώς φαίνεται ότι οι πληγές που άφησε η δραματική αυτή εποχή παραμένουν «χαίνουσες». Αυτό, ωστόσο, δεν μπορεί να αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για μια ειλικρινή και έντιμη διαπραγμάτευση των γεγονότων του Εμφυλίου αλλά και των συνεπειών του στο σχολείο, με ενεργό συμμετοχή των μαθητών.
Στο πλαίσιο του προγράμματος προφορικής ιστορίας, τις μαρτυρίες συλλέγουν μαθητές με τη χρήση ημιδομημένων ερωτηματολογίων και συνεντεύξεων, καθένα από τα οποία αναφέρεται στην υπό μελέτη ιστορική περίοδο, ενώ, σε συνάρτηση με την εξοικείωσή τους στις Νέες Τεχνολογίες, αξιοποιούν σύγχρονα οπτικοακουστικά μέσα.
Ανάλογα με την περίπτωση, είναι δυνατό κάποιες από τις προφορικές μαρτυρίες των μαθητών να διασκευαστούν με τρόπο θεατρικό και να παρασταθούν στη σκηνή ‒ακόμη και με τη συνοδεία μουσικής.
Είναι φανερό ότι τα προγράμματα προφορικής ιστορίας μπορούν να αναδείξουν, μεταξύ άλλων, τις δυνατότητες διεπιστημονικότητας και συνεργασίας των εκπαιδευτικών στο σύγχρονο σχολείο και να καλλιεργήσουν το «ανεξερεύνητο» ακόμη ‒υπαρκτό, ωστόσο, και ζωηρό, όπως αποτυπώνεται στις πωλήσεις ιστορικών βιβλίων‒ ενδιαφέρον της κοινωνίας για την Ιστορία.
Και το πιο σημαντικό: η βιωματική σχέση των παιδιών με τους παππούδες και τις γιαγιάδες τους συντελεί στο να κατανοήσουν τα ιστορικό συγκείμενο κάθε εποχής και να αφουγκραστούν τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι πρόγονοί τους. Στο πλαίσιο αυτό, αρκετοί ίσως να μεταβάλουν την αρνητική «προδιάθεση» που είχαν εξαρχής για τη διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας στο ελληνικό σχολείο κατανοώντας τις εναλλακτικές δυνατότητες και τα εργαλεία που μπορεί να αξιοποιήσει ο εκπαιδευτικός.
Παράλληλα, οι μαθητές αντιλαμβάνονται ότι οι προφορικές μαρτυρίες αποτελούν έναν τρόπο προσέγγισης της ιστορικής αλήθειας, ο οποίος, ωστόσο, μπορεί να αποβεί μονοδιάστατος ‒εάν δεν συμπληρωθεί από αρχειακές και άλλες γραπτές μαρτυρίες‒ και να εγερθούν ερωτήματα για την αντικειμενικότητα και την αξιοπιστία των πορισμάτων.
* φιλόλογος-δρος Ιστορίας Α.Π.Θ.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 18/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
