Νίκος Τσούλιας Ο εκπαιδευτικός πρέπει να ανακαλύψει τη δική κοσμοθεωρία για το σχολείο. Ανεξάρτητα από τη συστηματική παραμέλησή του από την κυβερνητική πολιτική της Ν.Δ., οφείλει να μαθαίνει διαρκώς τις εξελίξεις στην επιστήμη του και στην παιδαγωγική. Να βρει τα μονοπάτια των ονείρων και των φιλοδοξιών όλων των μαθητών του και μαθητριών του, για να μπορεί να βαδίσει μαζί τους…
Το πορτραίτο του εκπαιδευτικού δεν μπορεί παρά να φιλοτεχνηθεί μέσα από τη διαρκή τάση επαγγελματοποίησής του. Ωστόσο, δεν έχουμε καν λύσει τα λειτουργικά ζητήματα. Και έτσι είμαστε έξω από τις εξελίξεις. Υπάρχει ένα κρίσιμο ερώτημα. Πώς θα αυξήσουμε την κοινωνική ευθύνη του εκπαιδευτικού απέναντι στα νέα παιδαγωγικά προτάγματα και τι εφόδια του παρέχουμε ως πολιτεία; Γιατί, τι βλέπουμε σήμερα; Μια τάση υπαλληλοποίησης του εκπαιδευτικού επαγγέλματος. Και αυτό συνιστά επιστροφή στο παρελθόν, στο …πολύ παρελθόν!
Υπαλληλοποίηση σημαίνει ότι κάποιοι διαμορφώνουν το σύνολο της εκπαιδευτικής πολιτικής και οι εκπαιδευτικοί λειτουργούν ως αντηχεία αναπαράγοντας τα έξωθεν διαμορφωμένα πλαίσια στους μαθητές τους. Χωρίς ουσιαστική συμμετοχή των εκπαιδευτικών στη διαμόρφωση της πολιτικής δεν υπάρχει προοπτική. Αυτό που τελικά είναι η θεσμική εκπαίδευση είναι τα συμβαίνοντα στο σχολείο, η σχέση εκπαιδευτικού και εκπαιδευόμενων, η σχολική αίθουσα. Και στη σχολική αίθουσα τα δρώντα πρόσωπα είναι ο μαθητής και ο εκπαιδευτικός, και αυτό πρέπει να το συνειδητοποιήσουν οι πολιτικά υπεύθυνοι.
Το κεντρικό ερώτημα, που απασχολεί τον εκπαιδευτικό, είναι το εξής: «Σ΄ αυτές τις κοινωνίες της μάθησης, ο δικός μου ο ρόλος θα είναι πιο κεντρικός ή όχι»; Αυτό είναι το ερώτημα που τον βασανίζει. Και επ’ αυτού οφείλουμε να πούμε ότι η αιχμή του δόρατος της ουμανιστικής παιδαγωγικής και της δημοκρατικής παιδείας είναι η διαμόρφωση ενεργού πολίτη, η προαγωγή δημοκρατικής πολιτείας, η ανάπτυξη ενός ορθολογικού και ανθρωπιστικού συστήματος αξιών, η δυναμική Μορφωτικού και Διαφωτιστικού Κινήματος.
Η γνώση πρέπει να συνδέεται με την αρετή (Σωκράτης), και να οδηγεί στην αυτογνωσία του ατόμου και σε μια κουλτούρα χειραφέτησης, ώστε κανένας άνθρωπος να μην μπορεί να ετεροκαθορίζεται. Χωρίς το παιδαγωγικό πρόταγμα: για ουμανιστικό σχολείο, για ανθρωπιστικές αξίες, για δημοκρατική πολιτεία δεν μπορεί να υπάρξει σχολείο.
Το σχολείο και οι εκπαιδευτικοί δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τα ΜΜΕ – κυρίως τα ηλεκτρονικά, που παράγουν μια υποκουλτούρα, μια αισθητική εν πολλοίς κιτς. Είναι διαφορετικοί οι κόσμοι τους. Πρέπει να εντάξουμε τις νέες τεχνολογικές δυνατότητες, αλλά με σχέδιο και με στόχο για να υπηρετήσουν τους βασικούς σκοπούς της εκπαίδευσης, και όχι να αναπαράγεται μια αυτόνομη τεχνολογική κινητικότητα. Το σχολείο έρχεται από μακριά, από τότε που υπάρχει ανθρώπινη κοινωνία και θα πάει πολύ μακριά – όσο υπάρχει άνθρωπος
Σαφώς πρέπει να εξελιχθεί το σχολείο, να δει τα καινούργια ρεύματα. Όμως εξέλιξη δεν είναι μόνο η εμφάνιση του «καινούργιου», να έχουμε δηλαδή ένα μόνιμο άγχος στον αστερισμό του τεχνολογικού ευδαιμονισμού. Εξέλιξη είναι και η δημιουργική αναπαραγωγή του «παλιού». Άλλωστε, το όλο corpus της θεσμικής γνώσης δεν είναι κυρίως πεδίο του παρελθόντος
Το σχολείο έχει δύο όψεις: κουβαλάει την κληρονομιά του παρελθόντος και παράλληλα ανοίγει τους ορίζοντες του μέλλοντος. Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα ασκούνται στις διδαχές του Ομήρου, του Αριστοτέλη, του Ευκλείδη, του Νεύτωνα, του Καρτέσιου, του Αϊνστάιν, της Μοντεσσόρι, του Ντιούι, του Δελμούζου… αλλά θα ασκούνται και στην Τεχνητή Νοημοσύνη, που έχει αρχίσει να συνυπάρχει με τη δική μας αυτόνομη βιολογική και κοινωνική σκέψη, γιατί το «αύριο» είναι ήδη εδώ!
Παράλληλα, δεν μπορούμε να κρύβουμε τα μείζονα κοινωνικά προβλήματα. Αν δηλαδή έχουμε κοινωνικό αποκλεισμό, επέκταση της φτωχοποίησης, διεύρυνση των περιθωριοποιημένων ανθρώπων, τι δημοκρατία θα υπάρχει, τι σχολείο μπορεί να λειτουργεί, ο εκπαιδευτικός σε τι ακριβώς θα διαπαιδαγωγεί, αν δεν λαμβάνει υπόψη του την κοινωνική πραγματικότητα και τον προσανατολισμό της παιδείας;
Ισχυρίζομαι ότι ο εκπαιδευτικός πρέπει να συναφθεί με μορφωτικά, κοινωνικά κινήματα για να φτιάξει το σχολείο που απαιτεί η παιδαγωγική αισθητική και ηθική. Αλλιώς, καμιά συζήτηση εντός των δικών του τειχών γύρω δεν μπορεί να δώσει απαντήσεις στα μείζονα παιδαγωγικά και μορφωτικά του προτάγματα.
