«Δάσκαλε, κόπιασε απόψε να κάνουμε παρέα…». Σχεδόν κάθε βράδυ, 40 χρόνια πριν, άκουγα αυτή την όμορφη φράση, από τους ευγενικούς και φιλόξενους κατοίκους της Κρυόβρυσης Λακωνίας - γονείς των μαθητών μου – στο μονοθέσιο Δημοτικό Σχολείο του χωριού που πρωτοδιορίστηκα.
Ήταν τέτοιες μέρες και το λεωφορείο της γραμμής προς Νεάπολη, με είχε αφήσει στον κεντρικό δρόμο μέσα στο μεσημέρι. Συνέχισα περπατώντας 2,5 χιλιόμετρα χωματόδρομο, ανηφορίζοντας στην πλαγιά του βουνού, για να φτάσω στο χωριό. Τα κατάφερα σχετικά εύκολα, συνηθισμένος από τις πορείες στην στρατιωτική θητεία (είχα απολυθεί μόλις ένα μήνα πριν). Βλέπεις ήμασταν η τυχερή γενιά, που βρίσκαμε αμέσως δουλειά. Στις 11 του Σεπτέμβρη του 1984, πρωτόμπαινα στο Δημοτικό Σχολείο με τα 9 - 10 παιδιά. Το σχολείο σκαρφαλωμένο ένα χιλιόμετρο πάνω από το χωριό κι εγώ ν’ αγναντεύω το Λακωνικό κόλπο. Από τότε δεν μου έτυχε καλύτερη θέα στα σχολεία που δούλεψα, σε Ελλάδα και Κύπρο.
«Δάσκαλε, κόπιασε απόψε να κάνουμε παρέα…». Λίγες ήταν οι βραδιές που έφαγα μόνος μου στο σπίτι που είχα νοικιάσει στο χωριό. Μ’ αυτήν την φράση έκαναν πράξη την φιλοξενία τους απέναντι στο δάσκαλο του χωριού. Με την ευγένεια και τη διακριτικότητα που τους διέκρινε, ουδέποτε ανέφεραν τη λέξη φαγητό στην πρόσκλησή τους. Πολύτεκνοι όλοι τους, έβαζαν ένα πιάτο φαγητό επιπλέον και για το δάσκαλο των παιδιών τους. Η έμφαση όμως ήταν στην παρέα, στην κουβέντα που ανοίγαμε γύρω από το τραπέζι, στην συζήτηση για την πρόοδο των παιδιών τους, αλλά και στ’ άλλα ζητήματα που τους απασχολούσαν. Η προσφορά των γονιών προς εμένα, αλλά και κάθε δάσκαλο που πέρασε από το χωριό, ασφαλώς κι ήταν σημαντική στο πρακτικό κομμάτι της σίτισης. Την ίδια ώρα όμως ήταν σημαντική και στην οικοδόμηση δυνατών σχέσεων εμπιστοσύνης και συνεργασίας, στην μετάδοση δυνατών μηνυμάτων και αξιών στα παιδιά τους και σ’ εμένα.
Οι γονείς και τα παιδιά γνωρίζουν τι τους δίδαξα εκείνη τη σχολική χρονιά. Δεν ξέρω αν έχουν συνηδητοποιήσει πόσα πολλά πράγματα δίδαξαν εκείνοι σ’ εμένα, 40 χρόνια πριν. Δεν είμαι σίγουρος ακόμα πόσο καλός μαθητής αποδείχθηκα. Το σίγουρο είναι ότι τα παιδιά τους ήταν από τους/τις καλύτερους/ες μαθητές/τριες που συνάντησα τόσο ακαδημαϊκά όσο και σε συμπεριφορά και ήθος.
Φέτος αρχές Αυγούστου, 40 χρόνια μετά, γονείς και παιδιά, βρεθήκαμε για λίγο στο χωριό. Έλειπαν δυστυχώς όσοι οι ανάγκες της ζωής τους έφεραν μακριά και όσοι το νήμα της ζωής τους κόπηκε πρόωρα. Το σύντομο συναπάντημα έφερε πολλές συγκινήσεις, αναμνήσεις, χαρά και νοσταλγία. Συγχρόνως όμως έφερε και πολλά ερωτήματα και θλίψη. Για το χωριό και την ύπαιθρο της Ελλάδας που ερημώνει ραγδαία. Για την απαξίωση των σπουδών και τους μισθούς πείνας. Για την ανεργία και την εγκατάλειψη της νέας γενιάς. Για την προοπτική και το μέλλον των δικών τους παιδιών. Για τις πολιτικές που γύρισαν την πλάτη στην αγροτική παραγωγή. Για τα έργα υποδομής που δεν έγιναν ποτέ. Για τις πολιτικές που οδήγησαν στην αστυφιλία και στο ξερίζωμα των ανθρώπων από τον τόπο τους. Για τις δυσκολίες των ανθρώπων που μένουν στα χωριά εγκαταλειμμένοι από την πολιτεία.
40 χρόνια πριν, με την ορμή της νιότης, την ημιμάθεια και την αφέλεια, πίστευα ότι έδινα εύλολα τις απαντήσεις στα ερωτήματα των παιδιών (ή έτσι νόμιζα…). 40 χρόνια μετά τα ερωτήματα καίνε, ξύνουν βαθιές πληγές και οι απαντήσεις κρύβονται καλά στους αγώνες που δώσαμε ή εγκαταλείψαμε. Ξύνουν και τις δικές μας πληγές, των δασκάλων, που με την αδράνεια ή την αφέλειά μας συνηγορήσαμε ή ανεχτήκαμε το κλείσιμο των ολιγοθέσιων σχολείων. Πιστέψαμε με περισσή ευκολία τις υποσχέσεις για νέα περιφερειακά σχολεία, πλήρως εξοπλισμένα και στελεχωμένα με εργαστήρια, ειδικές αίθουσες, γυμναστήρια, όλες τις ειδικότητες κ.ά. Στις περισσότερες περιπτώσεις ότι απέμεινε είναι το κλείσιμο των σχολείων και η λειτουργία μερικών τάξεων σε κάποια μεγαλύτερα χωριά.
Συμβάλλαμε άθελά μας να έρθει μια ώρα αρχύτερα η ερήμωση της επαρχίας. Κάποιοι πιστεύουν ότι η εξέλιξη αυτή ήταν αναπόφευκτη και μη αναστρέψιμη. Το γεγονός είναι ότι συγκεκριμένες πολιτικές διέλυσαν την παιδεία και την υγεία, ιδιαίτερα στην ελληνική επαρχία. Ο δάσκαλος και ο γιατρός στα χωριά μας θεωρήθηκε περιττό κόστος. Σήμερα πλέον ακόμα και τα περιφερειακά σχολεία και νοσοκομεία οδηγούνται στο κλείσιμο. Ακόμα και μέσα στις μεγάλες πόλεις και στην Αθήνα κλείνουν τάξεις και σχολεία, στοιβάζοντας τα παιδιά σε υπερπλήρεις αίθουσες. Τα ιατρεία και τα νοσοκομεία υπολειτουργούν.
40 χρόνια πριν οι κάτοικοι σε πολλά χωριά, με προσωπικό κόστος, διέθεταν σπίτι για το δάσκαλο και τον γιατρό. 40 χρόνια μετά, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, δάσκαλοι και γιατροί αφήνονται να κοιμούνται στα αυτοκίνητα, σε κάμπινγκ, σε παγκάκια, κ.ά. Πάρα πολλοί αναγκάζονται σε παραίτηση μη αντέχοντας το κόστος και τις συνθήκες διαβίωσης. Κυβέρνηση και τοπικοί άρχοντες κλείνουν τα μάτια, με μια απύθμενη επίδειξη κοινωνικής αναλγησίας.
Κι εδώ στην Κύπρο, που τα οικογενειακά και επαγγελματικά βήματα μ’ έφεραν τα περισσότερα χρόνια, οι δάσκαλοι βιώνουν κάθε χρόνο τον παραλογισμό των ακατανόητων μεταθέσεων και μετακινήσεων. Κάθε χρόνο (!!!) χιλιάδες εκπαιδευτικοί αλλάζουν σχολείο έτσι χωρίς ουσιαστικό λόγο. Στην Ευρώπη (είχα πολλές συναντήσεις στα πλαίσια προγραμμάτων Comenius και Erasmus) απορούν και γελάνε μαζί μας, όταν μαθαίνουν ότι δεν έχουμε σταθερότητα προσωπικού στα σχολεία μας. Είναι αδιανόητο γι αυτούς ότι δεν γνωρίζουν οι εκπαιδευτικοί σε ποιο σχολείο θα εργαστούν την επόμενη χρονιά.
Στη Σλοβενία, για παράδειγμα, (σε σχολείο που επισκέφτηκα) μου έδωσαν από τον Μάη βιβλιαράκι που παρέλαβαν οι γονείς για την επόμενη σχολική χρονιά. Με όλες τις πληροφορίες: δάσκαλοι και προγράμματα για κάθε τάξη, ημερομηνίες εκδρομών, καινοτομίες και δραστηριότητες. Εβδομάδες κατασκηνώσεων με κάθε λεπτομέρεια (ναι, από το νηπιαγωγείο συμμετέχουν με τους δασκάλους τους, σε τέσσερις εβδομαδιαίες κατασκηνώσεις, ιστορικού, περιβαλλοντικού, αθλητικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος). Όλα προγραμματισμένα και καταγραμμένα από την προηγούμενη χρονιά. Όλοι ενημερωμένοι με ποιους θα συνεργαστούν, έτοιμοι να οργανωθούν και να προγραμματίσουν στην διάρκεια του καλοκαιριού. Εμείς, σε μια σταλιά τόπο, ανακοινώνουμε ακόμα διορισμούς, μεταθέσεις, μετακινήσεις, κομπάζουμε για χρόνια ότι τα σχολεία μας είναι έτοιμα και κρύβουμε επιμελώς τα ουσιαστικά προβλήματα κάτω από το χαλί ή το χάλι μας. Κάθε σύγκριση φέρνει θλίψη, οργή και αγανάκτηση …
Ας το επαναλάβουμε και στη νέα Υπουργό, που γνωρίζει καλά το θέμα: Όσες ευφάνταστες μεταρρυθμίσεις και να σχεδιάσεις, όσες σπουδαίες επιτροπές και να διορίσεις, όσα και πρωτοπόρα προγράμματα να εισαγάγεις, θα κτίζεις «παλάτια με τραπουλόχαρτα στην άμμο». Θα γκρεμίζονται στο πρώτο φύσημα του ανέμου. Δεν μπορεί να δημιουργηθεί κλίμα και κουλτούρα σχολείου. Κανένας δεν θα νιώσει σύνδεση με το σχολείο του, οι εκπαιδευτικοί έρχονται και μέχρι να μάθουν τους χώρους και τους ανθρώπους του, φεύγουν γι αλλού. Η νοοτροπία του προσωρινού «βασιλεύει» και υπονομεύει οποιαδήποτε αξιόλογη προσπάθεια σε όλους τους τομείς.
«Δάσκαλε, κόπιασε απόψε να κάνουμε παρέα…». Αυτή η φράση που ξανάκουσα φέτος, 40 χρόνια μετά, από τα παιδιά και τους γονείς τους στην Κρυόβρυση, στροβιλίζεται συνέχεια στο μυαλό μου, καθώς ξέρω καλά πως το δάκρυ που κύλησε απ’ τα μάτια μας δεν ήταν μόνο από την συγκίνηση της αντάμωσης. Ήταν και δάκρυ της πίκρας και της οργής για όλους αυτούς που για δεκαετίες ρήμαξαν τον τόπο μας.
Εμείς υποσχεθήκαμε, όσο είμαστε καλά, να συνεχίσουμε να κάνουμε παρέα και να … «μετράμε τ’ άστρα».
*Πρώην Διευθυντής Δημοτικού Σχολείου και γονιός
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέα έρευνα συνδέει γνωστά μαγειρικά λάδια με κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής - Αιτήσεις έως 30/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
