◾Μαθηματικά: ψυχρή λογική ή προσπάθεια κατανόησης του κόσμου;
Ποιος μπορεί να ξεχάσει τον χιουμοριστικό αλλά και βαθιά αποκαλυπτικό διάλογο ανάμεσα στον Μικρό Πρίγκηπα και τον επιχειρηματία στο ομώνυμο έργο του Εξυπερύ;
“– Καλημέρα, είπε ο Μικρός Πρίγκηπας, το τσιγάρο σας είναι σβηστό.
– Τρία και δύο κάνουν πέντε. Πέντε κι εφτά, δώδεκα. Δώδεκα και τρία δεκαπέντε. Καλημέρα. Δεκαπέντε κι εφτά εικοσιδύο. Εικοσιδύο και έξι εκοσιοχτώ. Δεν μου μένει καιρός για να το ανάψω ξανά. Εικοσιέξι και πέντε, τριανταένα. Ουφ! Όλα μαζί, λοιπόν, μας κάνουν πεντακόσια ένα εκατομμύρια, εξακόσιες εικοσιδύο χιλιάδες εφτακόσια τριάντα και ένα.
– Πεντακόσια εκατομμύρια, τι;
– Ε! Ακόμη εδώ είσαι εσύ; Πεντακόσια ένα… δεν ξέρω πια… Έχω τόσο πολλή δουλειά! Εγώ είμαι σοβαρός, καθόλου δεν μ’ αρέσουν οι χαζοκουβέντες! Δυο και πέντε εφτά…
– Πεντακόσια εκατομμύρια τι; ξαναρώτησε ο μικρός πρίγκηπας, που σ’ όλη του τη ζωή ποτέ δεν υποχωρούσε αν δεν έπαιρνε απάντηση στην ερώτησή του.
Ο επιχειρηματίας σήκωσε το κεφάλι:
– Τώρα και πενηντατέσσερα χρόνια που κατοικώ σε τούτο τον πλανήτη, δεν μ’ έχουν διακόψει παρά μόνο τρεις φορές. Την πρώτη φορά, πάνε από τότε εικοσιδυό χρόνια, από μια χρυσόμυγα που έπεσε ένας Θεός ξέρει από πού. Βούιζε με τόσο φοβερό θόρυβο, που έκανα τέσσερα λάθη σε μια πρόσθεση. Τη δεύτερη φορά, έχουν περάσει έντεκα χρόνια τώρα πια, ήταν τότε που, εξαιτίας των ρευματισμών μου, είχα πάθει μια κρίση. Βλέπεις, μου λείπουν οι ασκήσεις. Δεν μου περισσεύει καιρός για να χαζογυρίζω πέρα-δώθε. Εγώ, είμαι σοβαρός άνθρωπος. Η τρίτη φορά … είναι τούτη ’δώ! Έλεγα, λοιπόν, πεντακόσια ένα εκατομμύρια …
– Εκατομμύρια τι;
”
Στο τέλος του διαλόγου, ο μικρός Πρίγκηπας μονολογεί: «Σίγουρα οι μεγάλοι είναι ολότελα παράξενοι άνθρωποι».
Ο διάλογος αποτυπώνει τη βαθιά ριζωμένη αντίληψη ότι τα μαθηματικά εκφράζουν την ψυχρή λογική. Το αποτυπώνει εύστοχα και ένα λαϊκό τραγούδι:
Συγχώρα με που δεν καταλαβαίνω τι λένε τα κομπιούτερ κι οι αριθμοί…
Όμως, τα μαθηματικά, η γλώσσα των αριθμών και των σχημάτων, δεν είναι μόνο μια αφηρημένη επιστήμη που εξετάζει τις σχέσεις μεταξύ των ποσοτήτων. Είναι, επίσης, μια βαθιά ανθρώπινη δημιουργία. Είναι μια προσπάθεια να κατανοήσουμε τον κόσμο γύρω μας και τη θέση μας μέσα σε αυτόν. Δεν είναι τυχαίο που τόσο πολύ βαθιά και διαχρονικά συνδέθηκαν με τη φιλοσοφία.
«Μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη, τρεις και τον επιάσανε»: όταν ο κλέφτης συλλαμβάνεται έπειτα από κατ’ εξακολούθηση αδίκημα.
◾Μαθηματικά και γλώσσα
Η γλώσσα μας, ως καθρέφτης της σκέψης μας, φέρει τα σημάδια αυτής της προσπάθειας. Μαθηματικές έννοιες και διαδικασίες έχουν εισχωρήσει στην καθημερινή μας επικοινωνία, εμπλουτίζοντάς την με νέες σημασίες και μεταφορές.
Μολονότι φαίνεται εντελώς αντιφατική η συνεξέταση γλώσσας και μαθηματικών, αν εγκύψουμε πάνω στο ζήτημα, θα δούμε σχέσεις που εκπλήσσουν ευχάριστα. Κατ’ αρχάς να σημειωθεί ότι τα γράμματα του αλφαβήτου δηλώνουν τους ελληνικούς αριθμούς (α΄, β΄, γ΄, δ΄…), παράλληλα με τους αραβικούς (1, 2, 3…) και τους λιγότερο χρησιμοποιούμενους λατινικούς αριθμούς (I, II, III, IV… ). Σημειώνεται ότι στους ελληνικούς αριθμούς τίθεται τόνος πάνω δεξιά, ενώ αν τεθεί κάτω αριστερά δηλώνει χιλιάδα (π.χ. ͵αωκα΄ = 1821). Οι μόνοι αριθμοί που δηλώνονται με άλλα σύμβολα είναι το 90 (κόππα Ϟʹ) και το 900 (σαμπί Ϡʹ). Τα κεφαλαία γράμματα σημαίνουν τακτικό αριθμητικό, π.χ. Ο βασιλιάς Ροβέρτος Γ΄ της Σκωτίας (=τρίτος, αφού προϋπήρξαν άλλοι συνονόματοί του). Επίσης τα γράμματα χρησιμοποιούνται ευρύτατα στα μαθηματικά (ο αριθμός π, α, β στις εξισώσεις κ.ο.κ.).
Στο παρόν άρθρο, θα εξερευνήσουμε (όχι βέβαια εξαντλητικά) την πλούσια γκάμα γλωσσικών εκφράσεων που προέρχονται από τα μαθηματικά.
Για να είμαι ειλικρινής, το είχα σαν απωθημένο αυτό το άρθρο, ίσως για να ξορκίσω τον φόβο που μου προκαλούσαν τα μαθηματικά, ειδικά όταν δυσκόλεψαν πολύ, στο λύκειο. Οπότε ό,τι ακολουθεί, ίσως εμπεριέχει και μια νότα προσωπικής ψυχανάλυσης…
Ας καταδυθούμε λοιπόν με τη στολή του γλωσσικού αυτοδύτη, αν όχι στην άβυσσο των μαθηματικών, τουλάχιστον στα λίγο πιο βαθιά, εκεί βέβαια που… δεν πατώνουμε στη βαθμολογία! Μέσα από την ανάλυση παραδειγμάτων, θα διαπιστώσουμε πώς τα μαθηματικά, πέρα από κατεξοχήν θετική επιστήμη, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της γλωσσικής μας έκφρασης και του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Σημειώνουμε ότι δεν θα ασχοληθούμε με την ψευδοεπιστημονική θεωρία των λεξάριθμων.
Tα μαθηματικά, η γλώσσα των αριθμών και των σχημάτων, δεν είναι μόνο μια αφηρημένη επιστήμη που εξετάζει τις σχέσεις μεταξύ των ποσοτήτων. Είναι, επίσης, μια βαθιά ανθρώπινη δημιουργία. Είναι μια προσπάθεια να κατανοήσουμε τον κόσμο γύρω μας και τη θέση μας μέσα σε αυτόν.
◾Βασικές πράξεις και μεταφορικές σημασίες
Πρόσθεση και Αφαίρεση
- Προσθέτω → βάζω, ενσωματώνω. Προσθέτουμε στο μείγμα μας μισό κιλό ανθότυρο…
- Αφαιρούμαι → δεν συγκεντρώνομαι, δεν δίνω προσοχή. Αφαιρέθηκα μιλώντας στο τηλέφωνο, γι’ αυτό πέρασα με κόκκινο…
- Αφαιρώ →
- Χειρουργικά: Οι γιατροί αφαίρεσαν τη σφαίρα από το στήθος του άτυχου νεαρού.
- Κλοπή: Οι δράστες αφαίρεσαν τρία χρυσά ρολόγια αξίας 100.000 ευρώ.
- Στέρηση: Ο πρόεδρος της Βουλής τού αφαίρεσε το δικαίωμα λόγου.
- Φόνος: Όποιος αφαιρεί τη ζωή ενός τετράποδου μπορεί εύκολα να διαπράξει φόνο.
- Αφαίρεση δικαιώματος: Μου αφαίρεσαν την άδεια οδήγησης.
- Αφηρημένος →
- Τέχνη: υπερρεαλιστικός, σουρεαλιστικός, αυτός που δεν απεικονίζει πιστά την πραγματικότητα Η έκθεση αφηρημένης τέχνης θα διαρκέσει μέχρι τον Ιούνιο.
- Φιλοσοφικές έννοιες: Αφηρημένες έννοιες, όπως καλοσύνη και ανωτερότητα, είναι δύσκολο να αποδοθούν σε ένα λεξικό.
- Μειώνω → υποτιμώ. Δεν άντεχα άλλο τη ζωή μου μ’ αυτόν τον άνθρωπο! Ξέρεις τι είναι να σε μειώνει καθημερινά, και μάλιστα μπροστά σε άλλους;
Πολλαπλασιασμός
- Πολλαπλασιάζω → αυξάνω, διευρύνω. Στόχος μας είναι να πολλαπλασιάσουμε τις εθελοντικές δράσεις.
- Πολλαπλασιασμός →
- Ανεξέλεγκτη αύξηση: Το φάρμακο καταστέλλει τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων.
- Πολλαπλασιαστής → τμήμα μηχανής. Πωλείται πολλαπλασιαστής μοτοσικλέτας σε άριστη κατάσταση.
- Πολλαπλασιαστικός → αναπαραγωγικός. Πολλαπλασιαστικό υλικό πατάτας διαθέσιμο στην εταιρεία μας.
Διαίρεση
- Διαίρεση →
- Ψυχική απομάκρυνση: Η διαίρεση της οικογένειας έγινε για κληρονομικά ζητήματα.
- Διχασμός: Δεν έχουμε την πολυτέλεια για περαιτέρω διαίρεση στη χώρα μας.
- Βιολογία: Η διαίρεση κυττάρων αποτελεί βασικό βιολογικό μηχανισμό.
- Πολιτική και ιστορία: Η διαίρεση της Κύπρου συμπληρώνει μισό αιώνα.
Εδώ, σημασία έχουν μόνο οι αριθμοί…
◾Συναφείς μαθηματικές έννοιες
Γνωστές εκφράσεις
- Άγνωστος Χ → αβεβαιότητα. Άγνωστος Χ η στάση της αντιπολίτευσης στην κρίσιμη ψηφοφορία.
- Εξίσωση →
- Δύσκολο πρόβλημα: Εξίσωση για δυνατούς λύτες αποτελεί η κατασκευή του φιλόδοξου έργου, το κόστος του οποίου εκτιμάται σε 342 εκατ. ευρώ.
- Εξομοίωση: Η εξίσωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων μεταξύ πτυχιούχων του ΕΜΠ και των ΤΕΙ προκάλεσε έντονες αντιδράσεις.
- Παρονομαστής → κοινή κατάσταση. Κι αυτός που έχει τρία παιδιά και εγώ που έμεινα ανύπαντρος, στον ίδιο παρονομαστή είμαστε, αφού μένουμε στο ίδιο γηροκομείο.
Μαθηματικά σύμβολα στη γλώσσα
- Συν/πλην → πλεονεκτήματα/μειονεκτήματα. Τα συν και τα πλην της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης θα αναλυθούν στο αποψινό δελτίο ειδήσεων.
- Ίσον → φωνητική συνοδεία στην ψαλτική με συνεχή εκφώνηση του βασικού τονικού φθόγγου (π.χ. σε χορωδία ιεροψαλτών)· το ισοκράτημα.
- <, > → ετυμολογία λέξεων αλλά και μαθηματικές συγκρίσεις.
Άλλα
- κλασματικός: ο σχετικός με τη διύλιση, τη χημική απόσταξη. Με την κλασματική απόσταξη του πετρελαίου παράγονται διάφορα προϊόντα που διευκολύνουν την καθημερινότητά μας.
◾Χρήση των αριθμών στη γλώσσα
Μηδέν και Παράγωγα
- Μηδαμινός → ελάχιστος, ανάξιος λόγου. Οι αυξήσεις στις συντάξεις ήταν μηδαμινές.
- Μηδέν →
- Ανυπαρξία: Φτιάξαμε το μαγαζί από το μηδέν.
- Κατώτατο όριο: Έφτασα στο μηδέν, αλλά δεν σεβάστηκε τίποτα!
- Ώρα μηδέν → κρίσιμο σημείο. Ώρα μηδέν για τον πόλεμο!
- Μηδενίζω →
- Αρνητική κριτική: Μην τα μηδενίζεις όλα, μαζί κάνατε τρία παιδιά!
- Νέα αρχή: Μηδένισε το κοντέρ και ξεκίνησε νέα σχέση.
- Ακύρωση εξέτασης: Ο καθηγητής μηδένισε το γραπτό του Νίκου επειδή αντέγραφε.
- Μηδενικό → αναξιοπρεπής, άξιος χλευασμού. Αυτός παντρεύτηκε ένα μηδενικό!
Ένας – Μία – Ένα
- Πονηρός, επιδέξιος στις διαπροσωπικές σχέσεις: –Είσαι η πρώτη και μοναδική μου αγάπη! –Είσαι εσύ ένας… Είμαι σίγουρη ότι το ίδιο είπες σε πολλές άλλες γυναίκες…
- Κάποιος: Σε είχε καλέσει νωρίτερα ένας Ευθυμίου, αλλά δεν ήθελε να αφήσει μήνυμα.
- Αναντικατάστατος: Παρακολούθησα διαδικτυακά τη διάλεξη. Μετριότατη! Ένας ήταν ο αείμνηστος καθηγητής μας…
- Κορυφαίος: Πάρ’ το χαμπάρι! Μία είναι η ομάδα, αγόρι μου…
- Ο μόνος: Ένας Θεός ξέρει τι ήταν αυτό που οδήγησε τον συμφοιτητή μας στην αυτοκτονία.
- Παροιμιώδεις φράσεις
- Ένας κι ένας: με εγκωμιαστική ή μειωτική διάθεση. Σήμερα πήρα κάτι μπλουζάκια… ένα κι ένα! / –Είναι καλοί οι νέοι συνάδελφοί σου; –Τι να σου πω… Είναι ένας κι ένας!
- Μία σου και μία μου: για πράξεις αντεκδίκησης.
- Αυστηρή προειδοποίηση: Σπύρο, ένα κι ένα κάνουν δύο! Ή πιάνεις δουλειά απ’ την άλλη βδομάδα ή φεύγεις απ’ το σπίτι!
- Νούμερο ένα/Υπ’ αριθμόν ένα: το σημαντικότερο. Νούμερο ένα πρόβλημα για την κυβέρνηση είναι η ανεξέλεγκτη ακρίβεια.
- Υποτιμητική διάθεση: Αυτό το τμήμα έχει προϊστάμενο κάποιον που δεν ξέρει πόσο κάνει ένα κι ένα!
Δύο/Δυο
- Κανα-δυο: ελάχιστα. Πήγα στο σούπερ μάρκετ, ήθελα κανα-δυο πραγματάκια.
- Χίλια δυο: πάρα πολλά. Έχω χίλιες δυο σκοτούρες στο κεφάλι μου, τα γενέθλια της Ρούλας ήθελες να θυμάμαι;
- Και μια και δυο: σε πολύ σύντομο χρόνο. Και μια και δυο, το ίδιο βράδυ ήμασταν κιόλας στο νησί!
- Παροιμιώδεις φράσεις
- Δεν ξέρει να μοιράσει δυο γαϊδουριών άχυρα: για παντελώς ανίδεο.
- Δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα: για όσους φιλονικούν για ξένες υποθέσεις.
- Θα γίνουμε από δυο χωριά χωριάτες: θα μαλώσουμε έντονα.
Τρεις
- Κάθε τρεις και λίγο: πολύ συχνά. Κάθε τρεις και λίγο, πετούσαν σκουπίδια από το μπαλκόνι τους στον δρόμο…
- Τρεις κι ο κούκος: ελάχιστοι άνθρωποι. Τρεις κι ο κούκος στην παρουσίαση του βιβλίου!
- Τρία πουλάκια κάθονταν: για ασυνεννοησία ή ανοησία. –Εγώ του είπα ότι δεν μπορεί να καταλαμβάνει θέση πάρκινγκ βάζοντας μια καρέκλα κι αυτός μού είπε ότι είναι νόμιμος γιατί πληρώνει κανονικά τα τέλη κυκλοφορίας! –Τρία πουλάκια κάθονταν!
- Παροιμιώδεις φράσεις
- Μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη, τρεις και τον επιάσανε: όταν ο κλέφτης συλλαμβάνεται έπειτα από κατ’ εξακολούθηση αδίκημα.
- Τρεις το λάδι, τρεις το ξίδι, πόσο το λαδόξιδο;: για κάποιον που επιδεικνύει κουτοπονηριά.
Τέσσερις
- Στα τέσσερα: στηριζόμενος στα γόνατα και στα χέρια.
- Τον πήραν τέσσερις: τον μετέφεραν στο φέρετρο.
- Στους τέσσερις ανέμους: σε διαφορετικά μέρη του κόσμου.
- Μετά την αποφοίτησή μας, σκορπίσαμε όλοι στους τέσσερις ανέμους.
- Δεν ξέρει πού πάν’ τα τέσσερα: πλήρως ανίδεος.
- Αυτός δεν ξέρει πού πάν’ τα τέσσερα και θέλει να κάνει σχόλια για την κατάσταση στη Μέση Ανατολή.
Πέντε
- Στους πέντε δρόμους: εγκατάλειψη. Όταν ο πατέρας τους σκότωσε τη μητέρα τους, τα τρία παιδιά έμειναν μόνα στους πέντε δρόμους.
- Κάλλιο πέντε και στο χέρι, παρά δέκα και καρτέρει: προτιμότερη η άμεση λήψη προσφοράς, έστω και μικρής.
- Πάρε πέντε, να μη σ’ τα χρωστάω: φασκέλωμα (χειρονομία).
Εννιά
- Εννιά έχει ο μήνας: για παντελώς αδιάφορο άτομο.
- Στις εννιά: το εννεαήμερο μνημόσυνο νεκρού. Στις εννιά του μακαρίτη, άλλον έβαλε στο σπίτι (λαϊκό τραγούδι).
Δέκα
- Δέκα με τόνο: η μέγιστη βαθμολογία. Η έκφραση αφορά εξαιρετικό γραπτό ή εργασία από το παλαιότερο σύστημα βαθμολόγησης.
- Το δέκα το καλό: σημαντικό πλεονέκτημα, συχνά σε χαρτοπαίγνιο. Το καλό το δέκα είναι η γυναίκα (λαϊκό τραγούδι).
Εκατό
- Εκατό φορές: όταν μετανιώνουμε για μια απόφασή μας. Αν ήξερα ότι θα αργούσε τόσο να μας φέρει τους καφέδες, εκατό φορές να πήγαινα μόνος μου να τους πάρω.
◾Λαϊκές εκφράσεις & τζόγος
Λαϊκές λέξεις
- αυγατίζω (λαϊκότροπο/διαλεκτικό): αυξάνω, πολλαπλασιάζω. Παλιότερα είχαμε καταθέσεις στην τράπεζα κι αυγάτιζε το κεφάλαιο. Σήμερα, αρνητικό το επιτόκιο… // Ο συχωρεμένος ο μπάρμπας μου μου είχε δώσει 5.000 ευρώ κι αυτά με σκληρή δουλειά τ’ αυγάτισα για ν’ ανοίξω το μαγαζί.
- βάζω: προσθέτω. –Τρία κιλά είναι τα παϊδάκια… –Βάλε κάνα κιλό ακόμα, γιατί στο φαγητό δεν αστειευόμαστε…
- βγάζω: αφαιρώ. –Τα φασόλια είναι 2.350 (εννοεί γραμμάρια). Να τα αφήσω; –Όχι, βγάλε. Δύο κιλά θέλω.
- καντάρι (τουρκικό kantar, μεσαιωνικό κεντηνάριον, λατ. centum): μονάδα βάρους που αντιστοιχούσε σε 44 οκάδες (περίπου 57 κιλά), όπως και η αντίστοιχη ζυγαριά. Εσύ που ξέρεις τα πολλά κι ο νους σου κατεβάζει, ένα καντάρι σίδερο πόσες βελόνες βγάζει; (σκωπτικό ερώτημα/παροιμιώδης ερώτηση) // ρίχνει με το καντάρι/ρίχνει καντάρια: για καταρρακτώδη βροχή.
- καρτούτσο/κατρούτσο (λαϊκότροπο) (< λατ. quartus: τέταρτος): μέτρο χωρητικότητας που αντιστοιχεί στο τέταρτο του λίτρου. Φέρε μου μια ποικιλία κι ένα καρτούτσο ρετσίνα.
- κουλούρα: το μηδενικό. Αν μάθουν οι γονείς μου ότι πήρα κουλούρα στο διαγώνισμα, ποιος τούς ακούει…
- μερτικό, μερδικό (λαϊκότροπο): μερίδιο. «Το μερτικό μου απ’ τη χαρά μού το ’χουν πάρει άλλοι» (λαϊκό τραγούδι) // ποσοστό. Η μακαρίτισσα η θεία μου μας άφησε ένα μαγαζί, αλλά εγώ το μερτικό μου το πούλησα στ’ αδέρφια μου και πήρα ντούκου τα λεφτά.
- μύρια: Η λ. προφέρεται και με συνίζηση (μύ-ρια), αλλά και χωρίς (μύ-ρι-α): Χίλια μύρια καλά έχει ως άνθρωπος ο Νάσος, αλλά είναι πολύ οξύθυμος! // Έχει πολλά μύρια ο ξάδερφός μου! Είναι ιδιοκτήτης δέκα εστιατορίων στη Νέα Υόρκη!
- ντουζίνα: δωδεκάδα // μεγάλος αριθμός, πλήθος. Περίεργα πράγματα… Η σύζυγος κατηγορεί τον άντρα της για κακοποίηση εδώ και χρόνια, όμως έκανε μια ντουζίνα παιδιά μαζί του!
- σούμα: το άθροισμα, το σύνολο. Κώστα, για κάνε μια σούμα, να σε πληρώσουμε…
- χωρίζω: διαιρώ. Χωρίσαμε το ποσό που βγάλαμε στο πανηγύρι και πήραμε από 535 ευρώ ο καθένας.
Τζόγος
- άσος: το πρώτο χαρτί της τράπουλας. βγάζω άσο απ’ το μανίκι/είχα κρυφό άσο: παρουσιάζω την τελευταία στιγμή ένα πανίσχυρο πλεονέκτημα. // έμεινα στον άσο: καταστράφηκα οικονομικά // αυτός που εμφανίζει θεαματικές επιδόσεις. Το παιδί αυτό δεν έχει κλείσει τα 14, αλλά είναι άσος στο μπάσκετ! // η νίκη της πρώτης επαγγελματικής ομάδας σε αγώνα ποδοσφαίρου (δηλ. της γηπεδούχου). Το Μίλαν-Τορίνο το έπαιξα άσο και κέρδισα 500 ευρώ!
- ασόδυο: το αποτέλεσμα 1 και 2 σε ζαριά που ρίχνει ο παίχτης στο τάβλι // ομώνυμο παιγνίδι.
- διπλό: η νίκη της δεύτερης επαγγελματικής ομάδας ποδοσφαίρου. –Τι λες για Σαουθάμπτον-Λίβερπουλ; –Διπλό!
- ντόρτια: το τέσσερα στο ζάρι (για παρτίδα τάβλι). «Για μας τα ντόρτια κι οι διπλές και γι’ άλλους οι εξάρες» (λαϊκό τραγούδι).
◾Άλλες λέξεις
- Σύνθετα / παράγωγα
Πολλές είναι οι εκφράσεις που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας επικοινωνία και προέρχονται από παλαιότερες νομισματικές μονάδες και υποδιαιρέσεις (πενταροδεκάρες: ασήμαντο ποσό, δεν δίνω δεκάρα τσακιστή: αδιαφορώ παντελώς), μονάδες βάρους (της οκάς: για κάτι που δεν έχει ιδιαίτερη αξία, δράμι μυαλό δεν έχει: είναι λιγόμυαλος, τα ’χει τετρακόσια: είναι πανέξυπνος – προέρχεται από την οκά, που είχε ως υποδιαίρεση τα 400 δράμια).
Επίσης ισχυρή είναι η παρουσία λέξεων, συνθέτων και παραγώγων που εμπεριέχουν αριθμούς: πρωτάκι (ο μαθητής πρώτης δημοτικού), διπλοσάγονο (το προγούλι), τετράπαχος (πολύ χοντρός), πεντάρφανος (ορφανός και από τους δύο γονείς), πεντάμορφη (πανέμορφη), εννιάμερα (το μνημόσυνο που τελείται εννιά μέρες μετά τον θάνατο κάποιου), δεκατιανό (το πρόγευμα που καταναλώνεται συνήθως στις 10 το πρωί) κ.ά.
- Κύρια ονόματα
Υπάρχουν ορισμένα ονόματα (αρχαία κυρίως: Πρωτεύς, Πρωταγόρας), επώνυμα (Πρωτίδης, Πρωτόπαπας, Δευτεραίος, Τριτάκης, Τετράδης, Επτακοίλης, Δεκαράκης, Σαραντάρης…), αλλά και αρκετά τοπωνύμια που σχετίζονται με το θέμα μας: Άσσος Κορινθίας, Διπόταμα Δράμας, Δυο Χωριά Τήνου, Δίλοφος Έβρου, Τετράλοφος Κοζάνης, Επτάλοφος Θεσσαλονίκης, Τριφυλία Μεσσηνίας, Τετράκωμο Άρτας, Τρία-Πέντε Πηγάδια Νάουσας, Τριπόταμα Αχαΐας, Εξαμίλια Κορινθίας, Επτάνησα, Επταχώρι Καστοριάς, Πρωτοκκλήσι Έβρου, Τρίπολη Αρκαδίας, Χιλιομόδι Κορινθίας κ.ά.
Ο τόσο βαθύς εμπλουτισμός της γλώσσας με μαθηματικές έννοιες αποδεικνύει την αλληλεπίδραση των αριθμών και των συμβόλων με τον τρόπο που σκεφτόμαστε και εκφραζόμαστε καθημερινά.
◾Οι «μουσικοί αριθμοί»….
Στην εποχή μας σε καθημερινή βάση προστίθενται σοβαρά προβλήματα, μειώνονται κάθετα η κοινωνική αλληλεγγύη και η ενσυναίσθηση, πολλαπλασιάζονται εκθετικά οι έγνοιες και διαιρείται διαρκώς ο κόσμος. Ας κλείσουμε λοιπόν το άρθρο μας με ένα αισιόδοξο ποίημα του Νικηφόρου Βρεττάκου, το οποίο αναδεικνύει πώς υπάρχουν και μουσικοί αριθμοί: ο τρόπος να βλέπεις τον κόσμο με βιωματική, ανθρώπινη, δημιουργική ματιά….
Χωρίς τη μαθηματική τάξη, δεν στέκει τίποτε:
Ούτε ουρανός έναστρος, ούτε ρόδο.
Προπαντός ένα ποίημα.
Κι ευτυχώς ότι μ’ έκανε η μοίρα μου
γνώστη των μουσικών αριθμών,
ότι κρέμασε μίαν αχτίνα επί πλέον
το άστρο της ημέρας στην όρασή μου
και κάνοντας τα γόνατά μου τραπέζι
εργάζομαι, ως να ’ταν να φτιάξω
έναν έναστρο ουρανό, ή ένα ρόδο.
*Ο Βασίλης Μαλισιόβας είναι φιλόλογος-επιμελητής εκδόσεων και συγγραφέας.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ τον Ιούνιο: Ανακοινώθηκε ΕΠΙΣΗΜΑ η ύλη!
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 31/03
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
