Αξιολόγηση; Ας μιλήσουμε για αξίες! των Γιώργου Τριβιζάκη, Δημήτρη Μητρόπουλου, Στάθη Κατσούλα

Η αξιολόγηση, αιχμή του δόρατος για το σχολείο της αγοράς.

Εδώ και δύο δεκαετίες το Υπουργείο Παιδείας «ζυμώνει» την αναγκαιότητα της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και προωθεί αποσπασματικά κάποιες πλευρές της. Με το σχέδιο προεδρικού διατάγματος που κυκλοφόρησε πρόσφατα, για πρώτη φορά, εμφανίζει ένα ολοκληρωμένο όσο και λεπτομερειακό πλαίσιο αξιολόγησης. Επιβεβαιώνεται ότι το μνημόνιο είναι το υπερόπλο για την εφαρμογή κάθε ακραίας νεοφιλελεύθερης πολιτικής που έχει εξαγγελθεί εδώ και χρόνια. Μία τέτοια πολιτική είναι το σχολείο της αγοράς. Η αξιολόγηση είναι ένας βασικός μοχλός για την προώθησή του. Ο οποίος, ταυτόχρονα, διευκολύνει και τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς για εδώ και τώρα μισθολογική συμπίεση, αύξηση του ωραρίου εργασίας και απολύσεις εκπαιδευτικών.

Αντίστροφα, από τη σκοπιά του εκπαιδευτικού κινήματος ο αγώνας ενάντια στην αξιολόγηση, για την απόσυρση του Π.Δ., έχει και αξιακό-στρατηγικό χαρακτήρα (άλλο σχολείο θέλουν οι εκπαιδευτικοί και άλλο η τρόικα) και τακτικό, για την αποτροπή των σημερινών βάρβαρων μέτρων «άμεσης απόδοσης».

Η συνδικαλιστική οργάνωση αυτού του αγώνα έχει καθυστερήσει. Η πολιτική βοήθεια από την Αριστερά, σε πολιτικό επίπεδο, χλωμή. Να ζητούσε το συνδικαλιστικό κίνημα από την αξιωματική αντιπολίτευση (και κυβέρνηση σε αναμονή) μια ρητή δέσμευση ότι, θα ακυρώσει οποιαδήποτε αξιολόγηση εκπαιδευτικού έχει γίνει επί μνημονιακού καθεστώτος; Είναι αυτονόητο. Και όμως θα κινδύνευε να κατηγορηθεί ότι υπονομεύει την πορεία προς την κυβέρνηση της αριστεράς. Με αυτά και εκείνα, υπάρχει ο κίνδυνος η κυβέρνηση να περάσει σχετικά εύκολα τους σχεδιασμούς της.

Παρ’ όλα αυτά ο αγώνας ενάντια στην αξιολόγηση μπορεί να είναι αποτελεσματικός και νικηφόρος, αρκεί:

α) να έχουν πειστεί οι εκπαιδευτικοί για την αναγκαιότητά του. Πόσο μάλλον όταν θα κληθούν να πάρουν και σημαντικά προσωπικά ρίσκα.

β) να έχει εξασφαλιστεί, τουλάχιστον, η ευμενής ουδετερότητα ή, ακόμα καλύτερα, η συμπαράσταση της υπόλοιπης εκπαιδευτικής κοινότητας (μαθητές-γονείς) και της κοινωνίας συνολικά.

Είναι κρίσιμο, επομένως να αποκρουστεί η κυβερνητική προπαγάνδα για την αξιολόγηση. Αυτό απαιτεί θέσεις που θα αντιμετωπίζουν την αξιολόγηση σαν αυτό που είναι: μοχλός για την επιβολή μιας συνολικής πολιτικής στο δημόσιο σχολείο. Δεν μπορεί να εναντιωνόμαστε στον μοχλό, αλλά όχι στην πολιτική. Για παράδειγμα, εγκαλούμε το κράτος ότι με το συγκεκριμένο ΠΔ η αξιολόγηση δεν θα είναι αξιοκρατική και ότι θα γιγαντώσει τις πελατειακές σχέσεις. Ή ότι είναι υπερβολικά ιεραρχική και όχι αρκετά δημοκρατική. Επιχειρήματα βάσιμα και καλοπροαίρετα αλλά εύκολα ανασκευάσιμα: για παράδειγμα με το αντεπιχείρημα«ελάτε να βρούμε μαζί μεθόδους αξιοκρατικής θωράκισης ή δημοκρατικοποίησης». Εξ ίσου αδύναμο είναι και το να λέμε ότι το πρόβλημα στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι οι πόροι και όχι ο εκπαιδευτικός και άρα «μην τα ρίχνετε όλα σε μας». Ο γονέας, θέλει - δικαιολογημένα - ένα σχολείο που να λειτουργεί ικανοποιητικά και ένα καλό εκπαιδευτικό για το παιδί του, ακόμα και μέσα σε συνθήκες οικονομικής δυσχέρειας του κράτους. Η κυβέρνηση έρχεται και σπεκουλάρει πάνω σε αυτήν την αυτονόητη επιθυμία του γονέα και νοηματοδοτεί με το δικό της τρόπο τις έννοιες «καλή λειτουργία», και «καλός εκπαιδευτικός».

Αναποτελεσματικό είναι και το επιχείρημα ότι η κυβέρνηση δεν έχει το δικαίωμα να αξιολογεί γιατί είναι αντιλαϊκή, ή ότι σε μια άλλη κοινωνία θα συζητάγαμε την αξιολόγηση αλλά όχι τώρα. Δεν είναι για όλο τον κόσμο αυτονόητο ότι ο καπιταλισμός είναι κακός. Με τέτοια επιχειρήματα απλά αφήνουμε ελεύθερη την κυβέρνηση να στήνει την δικιά της αφήγηση και να δυσφημεί τον κλάδο με αγοραία επιχειρήματα του τύπου«πόσες ώρες δουλεύουν οι καθηγητές και πόσους μήνες διακοπές κάνουν»; «Είναι λογικό όταν στον ιδιωτικό τομέα γίνεται σφαγή, αυτούς να μην τους πειράζει κανείς έστω κι αν αυθαιρετούν;» Μια αποτελεσματική αντίσταση στην αξιολόγηση δεν μπορεί να αφήνει αναπάντητα τέτοια επιχειρήματα. Ο ακραίος νεοφιλελευθερισμός αλλά και οι φασίστες επενδύουν στην ανθρωποφαγία, χρησιμοποιώντας το λαϊκισμό. Και ο λαϊκισμός πατάει σε πλευρές-οπτικές της πραγματικότητας.

Η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία έχει εγγράψει συγκεκριμένες αξίες και αρχές για το σχολείο και τον εκπαιδευτικό. Το σχολείο πρέπει βασικά να προετοιμάζει για την εισαγωγή στα ΑΕΙ. Με βάση τις τελευταίες «τάσεις», πρέπει ακόμα να εξοπλίζει με δεξιότητες στις ξένες γλώσσες, στην πληροφορική. Τέλος να λειτουργεί και σαν «παιδοφύλαξη». Ο εκπαιδευτικός κρίνεται αν βγάζει την ύλη για τις πανελλαδικές, αν στις προηγούμενες τάξεις δίνει ώθηση στο παιδί για να πάει πανελλαδικές, αν γενικά είναι καλός φροντιστηριακός καθηγητής/τρια. Εν τέλει αν το σχολείο είναι «χρήσιμο» για την παραπέρα πορεία του παιδιού, όπου χρήσιμο εννοείται το άμεσα εξαγοράσιμο με κάποια χαρτιά, πτυχία ή μια κάποια δεξιότητα άμεσης χρήσης. Στην ανάπτυξη και εμβάθυνση του σχολείου της αγοράς ο εκπαιδευτικός θα κρίνεται και από το αν συνεργάζεται με την αγορά, με το αν ασκει νεοφιλελεύθερο μάνατζμεντ και τέλος με το αν στα 30άρια τμήματα-κόλαση λόγω γενικευμένης κοινωνικής-οικονομικής και οικογενειακής κρίσης είναι καλός «θηριοδαμαστής». Με δυο λόγια το ΠΔ θέλει έναν εκπαιδευτικό λοβοτομημένο, υπάκουο που θα αναμασάει και θα παπαγαλίζει άκριτα τις «θεωρίες» απομόρφωσης από τις επιμορφώσεις, τα σεμινάρια, τα μεταπτυχιακά. Έναν ατομικοποιημένο κρατικό υπάλληλο που θα κυνηγάει χαρτιά από σεμινάρια για να ξεπεράσει τον διπλανό του, που θα στέκεται σούζα στον κάθε παραλογισμό της διοίκησης και που θα «κοιτάει μόνο την δουλειά του».

Το σχολείο που μορφώνει απάντηση στο σχολείο της αγοράς

Το σχολείο της μόρφωσης, για το οποίο αγωνίζεται το εκπαιδευτικό κίνημα, είναι η άρνηση του σχολείου της αγοράς. Ένα σχολείο που θα εφοδιάζει τους μαθητές, με τις απαραίτητες γνώσεις στη γλώσσα, την ιστορία, τα μαθηματικά, τις φυσικές επιστήμες, την τεχνολογία. Ταυτόχρονα όμως θα διαμορφώνει πολίτες, σκεπτόμενους και ενεργούς. Ευαισθητοποιημένους απέναντι στην κοινωνική αδικία, τη φτώχεια, το ρατσισμό την περιβαλλοντική καταστροφή. Θα καλλιεργεί το ενδιαφέρον για τις τέχνες, την μουσική, το θέατρο, τον αθλητισμό.

Η πάλη για ένα τέτοιο σχολείο, στην σημερινή κοινωνία, απαιτεί εκπαιδευτικό που θα στέκεται κριτικά και ανταγωνιστικά στα σύγχρονα νεοφιλελεύθερα ιερατεία της παιδαγωγικής (βλ. ομάδα Ματσαγγούρα) που αποθεώνουν τον σχετικισμό και την μεταμοντέρνα αντίληψη για την γνώση.

Απαιτεί έναν εκπαιδευτικό που θα αντιλαμβάνεται τον εαυτό του όχι σαν τον ενδιάμεσο που μεταφέρει στα παιδιά γνώσεις, αλλά σαν ολοκληρωμένο παιδαγωγό που με το παράδειγμα και την καλλιέργεια αξιών διαπλάθει μορφωμένους πολίτες. Απαιτεί εκπαιδευτικό που θα «διδάσκει», ότι απέναντι στις συγχωνεύσεις σχολείων, απέναντι στην έλλειψη θέρμανσης, απέναντι στην έλλειψη στοιχειωδών υποδομών, χρειάζεται συλλογική διεκδίκηση. Εκπαιδευτικό που θα καλλιεργεί το ενδιαφέρον για τον πολιτισμό. Εκπαιδευτικό με πρωτοβουλία και δημιουργικότητα απέναντι στην διοικητική-γραφειοκρατική ακινησία.

Ένας τέτοιος εκπαιδευτικός δεν μπορεί να είναι λουφαδόρος, να μην έχει πραγματικό ενδιαφέρον για τα παιδιά, να αντιμετωπίζει την δουλειά του σαν πάρεργο ή σαν αγγαρεία. Ακόμα και αν τον σπρώχνουν προς τα εκεί οι μισθοί πείνας, η εργασιακή ανασφάλεια, το κλίμα περικοπών, μιζέριας και τελικά υποβάθμισης του δημόσιου σχολείου.

Αξιολόγηση και Αριστερά

Η στάση της Αριστεράς απέναντι στην εργασία και την κοινωνική της διάσταση, τη μόρφωση, την εργατικότητα, την επιβράβευση της προσπάθειας είναι στον αντίποδα της νεοφιλελεύθερης – αγοραίας λογικής. Για την Αριστερά η αξιολόγηση είναι μια διαδικασία συμβουλευτική και διορθωτική. Μια διαδικασία βελτιστοποίησης της ποιότητας της παρεχόμενης παιδείας. Όχι μια διαδικασία διαχωρισμού-κατηγοριοποίησης και τιμωρίας στην οποία κάποιοι θα καθηλωθούν μισθολογικά και κάποιοι θα απολυθούν. Για να ικανοποιηθεί (μεταξύ των άλλων) και ο κανιβαλισμός του τύπου «γιατί οι δημόσιοι υπάλληλοι να έχουν διαφορετικές συνθήκες από τον ιδιωτικό τομέα». Για να πληρώσουν οι συνήθεις ύποπτοι (οι εργαζόμενοι) με επιπλέον μειώσεις μισθών και με απολύσεις και όχι οι τράπεζες, οι κάτοχοι του πλούτου και μήτρα του δημοσιονομικού εκτροχιασμού (Λάτσης, Βαρδινογιάννης κοκ). Για να επιβληθεί ένα κινεζοποιημένο εργασιακό καθεστώς σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Για να διαμορφωθεί ο φοβισμένος, μοναχικός, ασυνδικάλιστος, ανταγωνιστικός εργαζόμενος - εκπαιδευτικός.

Στο δικό μας αξιακό σύστημα το δικαίωμα στην εργασία είναι ιερό, όπως και το δικαίωμα στην αξιοπρεπή ζωή για όλους. Στο δικό μας αξιακό σύστημα ο «αδύναμος», ο λιγότερο «ικανός» δεν πρέπει να τιμωρείται και να πετιέται στον καιάδα, αλλά να βοηθιέται και να υποστηρίζεται. Αυτή είναι μια θεμελιακή διαφορά για το πως αντιλαμβανόμαστε «εμείς» και «αυτοί» την σχέση ατόμου και κοινωνίας και άρα την αξιολόγηση του ενός από τον άλλο. Και αυτό δεν πρέπει να προσπερνιέται από την αριστερά σαν «λεπτομέρεια», ειδικά την εποχή του 1,5 εκατομμυρίων ανέργων.

Ο εκπαιδευτικός που εμείς θέλουμε, πιθανότατα δεν θα «περάσει» την αξιολόγηση του ΠΔ. Κι ας είναι απ’ εκείνους τους δασκάλους που οι μαθητές τους θυμούνται μετά από χρόνια, κι «ας μαθαίνει γράμματα» τα παιδιά. Γιατί θα είναι συλλογικός και όχι ατομικοποιημένος-ανταγωνιστικός στην καθημερινότητά του στο σχολείο. Γιατί θα διατηρεί την επιστημονική και κοινωνική-πολιτική ανεξαρτησία του. Γιατί η συνεχής επιμόρφωσή του θα υπαγορεύεται από την ανάγκη να νοιώθει επαρκής απέναντι στους μαθητές του και όχι από την ανάγκη να καταθέτει περισσότερα χαρτιά παρακολούθησης σεμιναρίων από ότι οι συνάδελφοί του. Γιατί δεν θα είναι πειθήνιος και άλαλος κρατικός υπάλληλος.

Να ανοίξουμε την συζήτηση με την κοινωνία για το σχολείο που θέλουμε εμείς, για το σχολείο που μορφώνει και παρέχει παιδεία. Σε αντιπαράθεση με το δικό τους σχέδιο για το σχολείο της αμορφωσιάς, για το σχολείο που «εκπαιδεύει»!

Όχι μόνο με οικονομικούς όρους, όχι μόνο από την πλευρά της οικονομικής ασφυξίας των σχολείων, λόγω της μνημονιακής λιτότητας!

Να μιλήσουμε εμείς για τον εκπαιδευτικό που θέλουμε και για τον οποίο παλεύουμε. Σε κόντρα με τον εκπαιδευτικό που θέλουν αυτοί!

Όταν το σύστημα μας ανοίγει συζήτηση περί αξιών, απαντάμε!