Νέο ΕΣΠΑ 2014-2020: Η παιδεία στον αστερισμό της αγοράς

Περηφανεύονται οι κυβερνητικοί συντάκτες του προγράμματος, γιατί προχωρούν πια χωρίς προσχήματα στο σχεδιασμό και τον προγραμματισμό της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της Δια Βίου Μάθησης με βάση τις ανάγκες των επιχειρήσεων και της αγοράς, των μνημονιακών δεσμεύσεων και των απαιτήσεων της ΕΕ και του κεφαλαίου. Πιο συγκεκριμένα, το εν λόγω Επιχειρησιακό Πρόγραμμα, αναπτύσσεται με τις παρακάτω στοχεύσεις.

Εκπαίδευση με περιεχόμενα προσαρμοσμένα σ΄αυτό που θέλει η αγορά.   Να κάνουμε πιο ευέλικτες και ανταγωνιστικές τις δομές της τριτοβάθμιας, σε περιεχόμενα, χρόνο σπουδών, πιστοποιήσεις. Να αυξήσουμε τη συνάφεια των προγραμμάτων της τεχνικής εκπαίδευσης με ότι ζητούν οι εργοδότες και κυρίως μέσα από τα προγράμματα των ΣΕΚ και ΙΕΚ. Να αλλάξουμε το πρόγραμμα σπουδών των σχολείων ώστε να επικεντρώνουν πιο πολύ στις απαιτούμενες από την αγορά, δεξιότητες και συμπεριφορές. Να ενισχύσουμε την ψηφιακότητά του, κάνοντας τους μαθητές και τα σχολεία πελάτες των επιχειρήσεων πληροφορικής, με κρατική επιδότηση. Να ενισχύσουμε την καινοτομία και την έρευνα, επί παραγγελία. Να «δώσουμε» τομείς των ΑΕΙ και σε εταιρείες, πρότεινε εν ολίγοις ο κος Φορτσάκης –νέος πρύτανης του ΕΚΠΑ- χάριν οικονομικής επιβίωσης και ανάπτυξης των Πανεπιστημίων, πιστός στο στόχο του Επιχειρησιακού προγράμματος για «δημιουργία δεσμών μεταξύ πανεπιστημιακών τμημάτων και επιχειρήσεων» και «σύνδεση της πανεπιστημιακής διδασκαλίας και έρευνας με το εγχώριο και διεθνές επιχειρηματικό περιβάλλον». Μέσω των παραπάνω διατυπώνεται ότι θα επιτευχθούν οι στόχοι για «μείωση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου στο 9,7% και αύξηση σε 32% των ατόμων 30-34 ετών που ολοκληρώνουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση». Για τον πρώτο στόχο δουλεύει υποτίθεται, η μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης με το νόμο για το «Νέο σχολείο». Μετά κι από την φετινή εφαρμογή της Τράπεζας Θεμάτων και του νέου, πιο σκληρού εξεταστικού – προαγωγικού συστήματος στο Λύκειο που άφησε μεταξεταστέο έναν στους πέντε μαθητές, πως μπορεί αυτός ο στόχος να επιτευχθεί, θα μπορούσε να διερωτηθεί ένας καλοπροαίρετος αναγνώστης. Να σημειώσουμε ότι με βάση τα στοιχεία του ίδιου του προγράμματος, το ποσοστό της πρόωρης σχολικής εγκατάλειψης στην Ελλάδα ήταν 10,2% το 2013, όταν ο μέσος όρος της ΕΕ ήταν 11,9%. Αυτό επιμεριζόταν σε 6,5% στο Γυμνάσιο, 2,3% στο Γενικό Λύκειο και 21,5% στην Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση, την οποία επιλέγουν μόνο ένας στους τρεις μαθητές (θεωρείται από τα μεγαλύτερα προβλήματα της ελληνικής εκπαίδευσης). Τι σημαίνουν αυτά; Η μείωση της σχολικής εγκατάλειψης, είναι το πρόσχημα για το σπρώξιμο περισσότερων μαθητών στην τεχνική εκπαίδευση και μάλιστα τη μη τυπική. Όσον αφορά δε το δεύτερο στόχο, για τα άτομα που ολοκληρώνουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση αφ’ ενός η Ελλάδα είχε αυξήσει το ποσοστό αυτό σε 34,6% το 2013, οπότε το 32% στόχος για το 2020, μάλλον συνιστά μείωση (!;). Αυτή δε θα είναι ακόμη μεγαλύτερη αν στο όνομα της ευελιξίας η τριτοβάθμια εκπαίδευση πάψει να είναι αυτό που ξέρουμε και προσεγγίσει ακόμη περισσότερο το μοντέλο της ΕΕ, δηλαδή είναι μια θάλασσα καταρτίσεων και μερικών ειδικεύσεων μεταδευτεροβάθμιας αγοράς εκπαιδευτικών υπηρεσιών. (κάτι τέτοιο περιγράφεται στην έκθεση του δικτύου Ευρυδίκη «Modernisation of Higher Education in Europe – 2014).

Εκπαίδευση, που θα ετοιμάζει εργατική δύναμη για τους εργοδότες φτηνή (300 – 400 ευρώ) ή τζάμπα, μερική και ευέλικτη σε μισθό ή χρόνο εργασίας, χωρίς δικαιώματα, απαιτήσεις και προσδοκίες ασφάλειας και συνέχειας, υποτάξιμης και υπάκουης αλλά και θα τροφοδοτεί τους εργοδότες με αυτή, αναλαμβάνοντας το ρόλο του μεσάζοντα. Με κατ’ όνομα μαθητεία για τους αποφοίτους ΣΕΚ – τεχνικής εκπαίδευσης. Με κατ’ όνομα πρακτική άσκηση για τους αποφοίτους ΙΕΚ και ΑΕΙ. Με την περίφημη «ένταξη των νέων στην αγορά εργασίας με μετατροπή του παθητικού επιδόματος ανεργίας σε ενεργητική πολιτική απασχόλησης». Δηλαδή αντί το επίδομα να το παίρνει ο άνεργος, θα το παίρνει ο εργοδότης και θα τον προσλαμβάνει, για όσο επιδοτείται, ρίχνοντας την «νόμιμη» αμοιβή στο 70% και χωρίς καμιά άλλη υποχρέωση. Αυτή θα είναι η συμβολή της εκπαίδευσης στο στόχο για «βιώσιμη απασχόληση», επέκταση της μερικής, εκ περιτροπής εργασίας, εργασίας μέσω εταιρειών προσωρινής απασχόλησης, αύξηση της εργασίας των ανηλίκων μέσω μαθητείας κλπ.  Ιδίως στη νεολαία, όπου το ποσοστό ανεργίας είναι 59% (15 – 24 ετών) και 44,4% (25 – 29 ετών) και η χώρα μας μέσω πολλαπλών προγραμμάτων («Εγγυήσεις για τη νεολαία» κλπ) έχει υποσχεθεί ενσωμάτωση των ΝΕΕΤs (όχι σε δουλειά, εκπαίδευση ή κατάρτιση νέοι). Αυτές θα είναι ένα μεγάλο κομμάτι των «νέων θέσεων εργασίας» (!;) σε «αγροτοδιατροφικό τομέα, τουρισμό, ναυτιλία και πράσινα επαγγέλματα». Τα φετινά παραδείγματα «δουλείας» στον τομέα του τουρισμού περισσεύουν.  Πρόκειται λοιπόν, όχι για θέσεις εργασίας, αλλά εισαγωγή στην αγορά εργασίας των νέων με τους χειρότερους όρους. Ώστε να «μαθαίνουν» να θεωρούν φυσική την πιο άγρια εκμετάλλευση. Έτσι η αύξηση του ποσοστού απασχόλησης στο 70%, από 53,2% που ήταν το 2013 (20 – 64 ετών) συνοδεύεται από τα μέτρα για μείωση του κόστους εργασίας, ευέλικτες μορφές εργασίας –το 45% των νέων συμβάσεων είναι μερικής απασχόλησης ή εκ περιτροπής- και επιδότησης των εργοδοτών. Ωστόσο, γίνεται η εκτίμηση ότι θα μειωθεί μόνο ο ρυθμός αύξησης του ποσοστού της ανεργίας (!) και μάλιστα μόνο αν οι αναδιαρθρώσεις στην εργασία προχωρήσουν. Σ αυτό το στόχο υποτάσσεται και η επιχειρηματικοποίηση του ΟΑΕΔ.

Εκπαίδευση που θα μετριέται και θα λογοδοτεί –στο κράτος και στην αγορά- για τα παραπάνω, με τους δείκτες ποιότητας και την αξιολόγηση. Η επίτευξη των παραπάνω ρόλων βαφτίζεται ποιότητα και αποτελεσματικότητα της εκπαίδευσης. Και πρέπει να εξασφαλίζεται και να μετριέται. Με την αξιολόγηση των μαθητών, το προαγωγικό σύστημα και την Τράπεζα Θεμάτων για να κατευθυνθούν οι μαθητικές ροές από το Γενικό Λύκειο στην Τεχνική εκπαίδευση και τις ΣΕΚ. Με την αξιολόγηση των σχολείων με βάση αυτές τις επιδόσεις αλλά και των εκπαιδευτικών επίσης.  Έτσι ώστε σε όλους να εμπεδώνεται ο νέος ρόλος και να είναι συνεχώς «ύποπτοι» ώστε να τον υπομένουν και να προσαρμόζονται σε αυτόν. Σε αυτή την κατεύθυνση δρομολογείται η πλήρης διάλυση των όποιων συλλογικά καθορισμένων αμοιβών, μέσω σύνδεσης μισθού – αξιολόγησης. Θεωρείται προτεραιότητα ο πλήρης διαχωρισμός διοικητικά και μισθολογικά των διευθυντών και στελεχών, ώστε να παίξουν καλύτερα το ρόλο του κρατικού εντολέα και υποτάξιμου υλοποιητή της πολιτικής τους. Ήδη στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, τα Συμβούλια Διοίκησης βρίσκονται σε μια τέτοια κατεύθυνση.

Εκπαίδευση χωρίς επαγγελματικά δικαιώματα εντός της, αλλά με συνεχείς εξετάσεις πιστοποίησης μέσω του ΕΟΠΠΕΠ και της λειτουργίας του περίφημου Πλαισίου Προσόντων. Τα πτυχία της τεχνικής εκπαίδευσης θα δίνονται μετά τη μαθητεία και με εξετάσεις πιστοποίησης αλλά και οι πιστοποιήσεις προσόντων θα είναι συνεχείς και με ημερομηνία λήξης ώστε να τροφοδοτείται η αγορά πιστοποίησης αλλά και να πολυδιασπώνται οι εργαζόμενοι. Εξ άλλου οι φάκελοι – portofolio των προς αξιολόγηση υπαλλήλων, πρέπει να γεμίζουν. Το «κουμπί» εδώ, όπως και σε κάθε εμπόρευμα, που παίζει σωστά το ρόλο του στην αγορά, είναι να έχει σύντομο χρόνο ζωής ώστε να καταναλώνεται γρήγορα και η αγορά να κινείται. Έτσι και με τα πιστοποιητικά. Ποτέ δεν θα φτάνουν κι όσα πιο πολλά παίρνει κανείς τόσο μικρότερη αξία θα έχουν. 

Εκπαίδευση που θα υπόκειται στους κανόνες της κοινωνικής οικονομίας – κοινωφελούς εργασίας, θα την αναπτύσσει και θα την τροφοδοτεί. Αφού θα παύει να παρέχεται ως δικαίωμα και θα είναι ζήτημα ατομικής υπόθεσης και θέσης. Αφού αρκετά από τα δημόσια αγαθά που όφειλε να παρέχει το κράτος τώρα θα παρέχονται μέσω ΚΟΙΝΣΕΠ, επί πληρωμή και με «ωφελούμενους» αντί για εργαζόμενους, που η υποχρέωση πληρωμής τους και όρων αξιοπρεπούς εργασίας έχει φύγει από τον ίδιο τον ορισμό τους. Πρόκειται για επέκταση και μονιμοποίηση της εργασιακής ανασφάλειας, σε «περίπου» εργαζόμενους με ταυτόχρονη ιδιωτικοποίηση – επιχειρηματικοποίηση δημόσιων, κοινωνικών υπηρεσιών. Στα βήματα των προηγούμενων προγραμμάτων ΕΣΠΑ, που εφαρμόζονται ήδη στους Δήμους, «Προώθηση της απασχόλησης μέσω προγραμμάτων κοινωφελούς χαρακτήρα». Συμπιέζουν κι άλλο προς τα κάτω μισθούς και μεροκάματα, με πρόσχημα την καταπολέμηση της ανεργίας που με τις πολιτικές που ακολουθούνται από κυβέρνηση – ΕΕ – κεφάλαιο, τα τελευταία χρόνια, έχει πάρει εφιαλτικές διαστάσεις. Οι όροι και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες θα εργαστούν για πέντε μήνες οι άνεργοι - ωφελούμενοι θυμίζουν καθεστώς γαλέρας. Απασχολούνται σε υπηρεσίες του δημοσίου, (Δήμοι, εκπαίδευση, υγεία κλπ) με μελλοντικό αντάλλαγμα 19,6 ευρώ ημερομίσθιο για 5 μήνες εργασίας, χωρίς δικαιώματα, ένσημα, ρεπό, άδειες, σε θέσεις που έως τώρα είχαν εργαζόμενοι που τέθηκαν σε διαθεσιμότητα - κινητικότητα, χωρίς σταθερή καταβολή μισθού, αφού εξόφληση προβλέπεται μετά το τέλος του 5μηνου. 

Ενώ οι συμβασιούχοι απολύονται και οι μόνιμοι  γίνονται περιττό «πλεονάζον» προσωπικό… Εκεί που οι κοινωνικές υπηρεσίες καταργούνται… Οι ίδιοι αυτοί πιέζονται από τους Δήμους, να δημιουργήσουν Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις (ΚΟΙΝΣΕΠ) στη θέση των καταργημένων κοινωνικών υπηρεσιών (π.χ. φύλαξη, καθαριότητα, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί κλπ) με στόχο, μέσω επιδοτήσεων ΕΣΠΑ, να μπορούν για ένα χρόνο από την εκκίνηση της επιχείρησής τους, να «προσφέρουν» τέτοιες υπηρεσίες, νοικιάζοντας «ωφελούμενο» προσωπικό. Μετά θα «ανοιχτούν στην ελεύθερη αγορά και τον ανταγωνισμό»... Έτσι και το κεντρικό και το τοπικό κράτος, απαλλάσσονται σιγά – σιγά από εργαζόμενους με πλήρη δικαιώματα και από κοινωνικές δομές που υπόκεινται στο δημόσιο έλεγχο και παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες, τις οποίες μάλιστα έχει ήδη πληρώσει ο πολίτης μέσω άμεσης και έμμεσης φορολογίας και η ιδιωτικοποίηση τους θεωρείται μονόδρομος. 

Εφιαλτικά σενάρια; Η καθημερινή μας –κατά ΕΣΠΑ- ζωή. 

Όταν οι αντίπαλοι μας,  κεφάλαιο – ΕΕ – ΔΝΤ κι όλο το υπηρετικό, πολιτικό τους προσωπικό, κυβερνητικό και μη, είναι αδίστακτοι, εμείς, η κοινωνία, οι πολλοί, δεν μπορούμε να ευτελίζουμε τη ζωή των παιδιών μας με «συνετούς» δήθεν υπολογισμούς στη βάση των κριτηρίων τους και της λογικής τους. Ας σκεφτούμε αλλιώς κι ας δράσουμε ανάλογα…

 

 

Η Γιώτα Ιωαννίδου είναι εκπαιδευτικός, πρώην Γραμματέας του ΚΕΜΕΤΕ - ΟΛΜΕ