Oυφ! Τέλειωσε άλλη μια ηφαιστειώδης σχολική χρονιά στα νηπιαγωγεία και την υπόλοιπη εκπαίδευση. «Δυσκολεύουμε και πάμε» καταπώς λένε στα Μαστιχοχώρια. Διαρροή των αυτοχθόνων στα αστικά προάστια και απομένουν τα παιδιά των εργατών γης-τα μισά αλλοδαπά. Εντάξει, έχουμε σταθερά, δυο τελευταίες χρονιές, δασκάλες ειδικής αγωγής αλλά αυτό είναι το επίδικο ζήτημα που ορθά είναι στην προτεραιότητα του συνεδρίου της ΔΟΕ. Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος τους στα νηπιαγωγεία; Να βοηθούν στις χειροτεχνίες; Να ρυθμίζουν περιστατικά πειθαρχίας παρούσης της νηπιαγωγού βάρδιας; Να διδάσκουν τετ α τετ σε απομονωμένες αίθουσες τα παιδιά; Η διερώτηση για τις νέες δυνατότητες που ανοίγονται για ποιοτική εκπαίδευση στα νηπιαγωγεία της χώρας χάρη στην παρουσία ειδικευμένων στην ειδική αγωγή νηπιαγωγών είναι το σοβαρό διακύβευμα. Αρκεί να μην προσέρχονται αφυδατωμένοι εκπαιδευτικοί από τα πολλά «ιδιαίτερα», μιας και φαίνεται να έχει ανοίξει φάμπρικα παραπαιδείας με ουκ ευκαταφρόνητα ποσά…
Είναι και η πρώτη χρονιά που μόλις κλείνουν τα σχολεία ακολουθούν εθνικές εκλογές. Ήλθαν οι μέρες της ύψωσης των κομματικών λαβάρων και σημαιών! Ύψωση σήμαινε, ανέκαθεν, δέσμευση στην προτεραιότητα του συλλογικού , μια σταθερά που σφράγισε τα πολιτικά κόμματα για όλο τον 20ο αιώνα. Είναι πρωτίστως μια μεσσιανική επιταγή, ερειδόμενη στον Θεό της Βίβλου: «Ανάστηθι! Υψωθήτω η χείρ σου! Μη επιλάθη των πενήτων σου» Κι από κοντά η φροντίδα για μια συνεκτική κοινωνία, για μια κοινότητα που μεριμνά ώστε τα ορφανά και οι χήρες να μην ξεχαστούν και πεθάνουν από την πείνα.
Αν στις πάνδημες λιτανείες των εορτών της Ελληνικής Ορθοδοξίας υψώνονται λάβαρα, η ύψωση των κομματικών σημαιών, μετά το διαφαινόμενο τέλος της Ελληνικής κρίσης, υπακούει σε μια ομόλογη επιτελεστική διάθεση. Πάνε κάμποσα χρόνια όμως που είναι ράθυμη η διάθεση. Γιατί, εδώ και καιρό, η ανατροπή του πολιτικού σκηνικού ανάμεσα στα κόμματα που «διόριζαν» έχει αδυσώπητα συντελεστεί. Οι κομματικοί στρατοί συρρικνώθηκαν μέχρι ανυπαρξίας. Όχι παντού, όχι σε όλους τους νομούς. Στα χρυσοφόρα κρατίδια των δημοφιλών για τους Ρώσους και Άραβες ολιγάρχες νησιών οι ντόπιοι, όχι αναγκαία αυτόχθονες, ευδαίμονες και μακαρίζοντες αλλήλους ως μακρυσμένοι από το Προσφυγικό πρόβλημα, κακοποιούν ακόμη τους ατυχείς ελεγκτές του Υπουργείου Οικονομικών, συνήθως με μπράβους «αυτοφοράκηδες». Στην ηπειρωτική Ελλάδα των μεγάλων πεδιάδων και μεγάλων αποδόσεων οι φεουδάρχες είναι καιρό αγανακτισμένοι. ««Μας φορολογείτε για να χαρίζετε τον ΦΠΑ στους νησιώτες και να δίνετε επιδόματα στους τεμπέληδες» . Στην Ελλάδα που αρχίζει και βηματίζει δειλά προς κάποια κανονικότητα η εμμονή στη νοσταλγία του παρελθόντος παραμένει το κύριο χαρακτηριστικό της μεσαίας τάξης. Δεν είναι ακριβώς η επιθυμία επιστροφής στο ματαιόδοξο lifestyle που γνώρισε δόξες με την ξέφρενη κούρσα του χρηματιστηρίου, είναι η επιθυμία να δουν τα overqualified παιδιά τους να επιστρέφουν στην Ελλάδα.
Τα ελληνικά μεσοστρώματα διακρίνονται από κυκλοθυμία και τυφλή οργή. Aρνούνται να δεχτούν ότι οι αυτοεξόριστοι νέοι πήραν των ομματιών τους απηυδισμένοι από τον εγχώριο νεποτισμό. Είναι έμφοβα εν όψει της γηροκόμησής τους από βαλκάνιες γυναίκες, μακριά από τρυφερά χέρια εγγονιών. «Ο πνιγμένος απ’ τα μαλλιά του πιάνεται» και το έχουν σιγουράντζα τα κομματικά επιτελεία: Ανιστόρητοι, υπερπροστατευτικοί γονείς και κάποιοι αφελείς πολυπτυχιούχοι τσιμπάνε κατά συρροή σε ασαφείς σειρήνες περί «αριστείας» και επενδύσεων «που περιμένουν». Πρόκειται για μια συγκατάνευση απελπισίας.
Αλλά το αμείλικτο ερώτημα είναι αν αυτή, «η μαραγκιασμένη από δημόσιες αμαρτίες» μεσαία τάξη, οι εβδομηντάρηδες και εξηντάρηδες συνταξιούχοι, πρώην στελέχη της μεταπολιτευτικής ηγεμονίας,διαθέτει την αναλυτική δύναμη και την οργανωτική σκευή για να βγάλει την πατρίδα στο ξέφωτο. Αυτή η τάξη, δείχνει παντού, στη δημόσια σφαίρα και τα κοινωνικά δίκτυα εχθροπάθεια και διάθεση ευτελισμού κάθε εποικοδομητικής προσφοράς. Όταν τους επισημαίνεις αυτό που ξετυλίγεται δίπλα σου, μπροστά στα μάτια τους, την καφετέρια που ξανανοίγει μετά από επτά χρόνια, στην παραλία ο φίλος σου Γιάννης σου λένε «αυτό δεν είναι επένδυση». Όμως, η μεσαία τάξη εθελοτυφλεί! Ξεχνά ότι ο νέος πλουτοπαραγωγικός τομέας της Χίου και των άλλων νησιών είναι οι ακτές. Ακτές που μέχρι πρόσφατα νέμονταν, όπως μου διεκτραγωδούσε ο Γιάννης, μια βαθιά διεφθαρμένη δημόσια διοίκηση που απαιτούσε μαύρα φακελάκια σε πολεοδομία και Δήμους. Μαύρα ευρώ, ισόποσα με την φορολογική αφαίμαξη, αυτή που ξεκίνησε το συντεταγμένο κράτος όταν εισήλθαμε στη μνημονιακή εποχή. Κάθε επιχειρηματικό εγχείρημα με συνέταιρο τον διεφθαρμένο αιρετό ή υπάλληλο «νευραλγικής» δημόσιας υπηρεσίας ήταν απλώς εξοργιστικά ασύμφορο και ο Γιάννης, μέχρι τον πρόσφατο αναπτυξιακό νόμο που εξορθολογίζει τη χρήση αιγιαλού, είχε κλειστό το μαγαζί. Γιάννη, καλή επιτυχία! Γνωρίζω ότι έκοβες πάντα μέχρι και την τελευταία απόδειξη! Είσαι πατριώτης! Ακόμα κι αν ποτέ δεν σε είδα να κυματίζεις το σημαιάκι από νάιλον, παραμονές εκλογών.
Πώς προκύπτουν, μέσα από ποιες διαδικασίες γεννιούνται τα λογότυπα των κομματικών λάβαρων; Γιατί αλλάζουν; Tα λογότυπα των τριών κομμάτων που ίδρυσαν την Μεταπολίτευση και συνεχίζουν να μετέχουν στον ανταγωνισμό για τη νομή της εξουσίας διακρίνονταν σταθερά από πολυσθένεια και ήταν πολύσημα. Κοινό τους όμως χαρακτηριστικό είναι η πολιτική συναίνεση, η συγκατάνευση σε μια κεντρική φαντασιακή σημασία που άρδευε σταθερά την Ελληνική κοινωνία μέχρι την πρόσφατη κρίση, η ιδέα ότι το συλλογικό καλό και η κοινωνική αρωγή στους αδύναμους υπερισχύουν της ατομικής οικονομικής ελευθερίας. Μέχρι πολύ πρόσφατα δεν λοιδορούταν η προγραμματική ιδέα της Αριστεράς να ταΐζονται με αξιοπρέπεια οι λιμοκτονούντες , ετοιμάζοντας οι ίδιοι το γεύμα τους χάρη σε ένα ελάχιστο προνοιακό επίδομα ούτε και η απόφαση οι ανασφάλιστοι άρρωστοι να μην πεθαίνουν στο πεζοδρόμιο. Φαίνεται πώς εδώ το συκοφαντημένο πολλάκις δημόσιο Σχολείο έκανε σωστή δουλειά. Οι μαθητές μάθαιναν τις αυτονόητες ευρωπαϊκές αξίες: ότι η δημοκρατία συνδέεται με την έννοια του δημόσιου χώρου, των βασικών κοινών αγαθών, ότι η αλληλεγγύη είναι η ραχοκοκαλιά της δημοκρατίας. Αν συνδυαζόταν η Αγωγή του Πολίτη με την μελέτη και της Γεωγραφίας, ο ενεργός Πολίτης θα γνώριζε τον στρατηγικό ρόλο κάθε κράτους που αξιώνει στον 21ο αιώνα να μην ανήκει στα Failed States. Γιατί είναι η μείωση των ανισοτήτων ανάμεσα στις περιφέρειες αλλά και οι εμπεριεκτικές (inclusive) πολιτικές που απογειώνουν την οικονομική ανάπτυξη, όπως δείχνουν όλες οι πρόσφατες έρευνες της Παγκόσμιας Τράπεζας. Πώς εντάσσεις το σύνολο των πολιτών του στα πλεονεκτήματα της οικονομικής ανάπτυξης; Γιατί η ανισότητα είναι δομικό φαινόμενο. Στο σιτάρι, για παράδειγμα, οι μέσες αποδόσεις ακόμη και της σημερινής δεκαετίας στη Σάμο και τη Χίο, μόλις που φτάνουν τα 90 κιλά το στρέμμα όταν στη Θεσσαλία ξεπερνούν τα 600 κιλά. Είναι δυνατόν ο γεωργός της Ικαρίας που καλλιεργεί στις αναβαθμίδες κριθάρι με την αξίνα και το αλέτρι, το θέριζε μέχρι χθες με το δρεπάνι και αλώνιζε με το γαϊδουράκι να ανταγωνιστεί τον Θεσσαλό γεωργό με το τρακτέρ, την σπαρτική και την θεριζοαλωνιστική μηχανή; Στα καρπούζια, έγραφε ο αείμνηστος καθηγητής οικολογίας Νίκος Μάργαρης, η μέση απόδοση της χώρας είναι περίπου 4.000 κιλά το στρέμμα τότε οι αριθμοί που προκύπτουν και για τα άλλα νησιά δείχνουν σαφέστατα το πρόβλημα. Στις Κυκλάδες η μέση απόδοση είναι μόλις το 23% της Ελλάδας, στην Χίο, στον διπλανό αρδευόμενο κάμπο της Καλαμωτής 36%, στα Δωδεκάνησα 60% και στη Σάμο 70%
Το χαρακτηριστικό παλιό λογότυπο της Νέας Δημοκρατίας με τον αναμμένο πυρσό συμβόλιζε αυτή την νοοτροπιακή και πολιτισμική αλλαγή στην πολιτική κουλτούρα αλλά και τις νέες μορφές κοινωνικότητας που εμφανίστηκαν μετά την πτώση της Χούντας. Ο πυρσός συμβόλιζε την μεταρρυθμιστική, πεφωτισμένη δεξιά του πολιτικού Φιλελευθερισμού. Μια Δεξιά ενός μεταμορφωμένου από την Ευρωπαϊκή εξορία Καραμανλή που έβαλε τη χώρα στην τροχιά της Ευρώπης αλλά και επούλωσε την ανοιχτή πληγή του πολιτειακού ζητήματος. Αντιθέτως, η πρόσφατη αλλαγή, με το νέο αφαιρετικό λογότυπο, «που τυλίγεται από το γαλάζιο της πατρίδας» κινείται προς την κολακεία του ψηφοφόρου στοχεύοντας ιδιοτελώς στα λαϊκιστικά αντανακλαστικά που παράγει η ταύτιση με τα εθνικά χρώματα. Ο πράσινος ήλιος του ΠΑΣΟΚ, συμβόλιζε προγραμματικά τη δέσμευση στα ιδανικά της Εθνικής ανεξαρτησίας στα πλαίσια του κινήματος των Αδεσμεύτων αλλά και της κοινωνικής απελευθέρωσης με την τολμηρή νομοθεσία στο οικογενειακό δίκαιο. Οι επίγονοι άλλαξαν ακόμη και τον αριθμό των ακτινών του ήλιου. Στο νέο ήλιο, μέρος του καινούργιου λογότυπου, οι ακτίνες μετατρέπονται σε γρανάζι, σύμβολο κίνησης και προόδου. «Αυτό που θέλαμε να περάσουμε είναι ότι είμαστε όλοι μέρος της μηχανής» υποστήριξε ο δημιουργός, μέλος της διαφημιστικής εταιρίας «Somethink Creative Group». Κι από κοντά, οι μηχανικοί μιας μηχανής που έφτιαχνε λεωφόρους με στραβή χάραξη και ελαττωματικά φράγματα σε Κρήτη και νησιά. Τα Ευρωπαϊκά λεφτά «στην υπηρεσία του ανθρώπου. Προ πάντων ο άνθρωπος!», όπως διακήρυσσε ο μηχανικός Άκης Τζοχατζόπουλος. Αχ μυροβόλα Χίο! Θα πεις το νερό νεράκι και φέτος!
Ας μιλήσουμε και για τη σημαία του ΣΥΡΙΖΑ! Τι σημαίνει; Δεν γνωρίζω! Αλλά μ’ αρέσει να καμώνομαι ερμηνείες και ψιμύθια.
Έχουμε και λέμε: Κόκκινο, πράσινο. Μωβ. Και το «χριστουγεννιάτικο» αστέρι!
Το κόκκινο μάλλον συμβολίζει την βαριά πείρα των εργατικών αγώνων. Χωρίς αυτούς η Ευρώπη θα ήταν Κίνα, με παιδική εργασία και περιβαλλοντική υποβάθμιση. Γιατί αυτό το κόμμα έχει τις ρίζες του στον 20Ο αιώνα. Και το πιο χαρακτηριστικό στην ιστορία αυτού του ταραγμένου αιώνα, το πιο μεγάλο από τα δαιμόνιά του, ήταν το πάθος για την πολιτική. Και η πεμπτουσία του πάθους αυτού ήταν η κοινωνική αλλαγή . Ας θυμίσουμε εδώ στους νεώτερους ότι μπορεί σήμερα ο κομμουνισμός να είναι πια νεκρός αλλά για πολλές δεκαετίες είχε τεράστια απήχηση στις ζωές των ανθρώπων. Στην σταλινική εκδοχή, η προσχώρηση ήταν «αφιέρωση ζωής» καθώς το κόμμα συγκροτούνταν από μια μικρή, επαγγελματική ομάδα επίλεκτων που εξέφραζαν τα συμφέροντα της Τρίτης Διεθνούς και της Σοβιετικής Ένωσης. Ο ΣΥΡΙΖΑ και παλιότερα το «ΚΚΕ εσωτερικού» όμως είναι το μονογενές ελληνικό τέκνο του Ευρωκομμουνισμού που σημαίνει κοινωνική αλλαγή αναπόσπαστη με τα αναφαίρετα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα ελευθερίας γνώμης, περιουσίας, εργασίας κ.α.
Αν παρατηρήσεις αυτήν την βαθιά Ευρωπαϊκή ιστορία, αρχίζοντας από την Ιταλία του ΠαλμίροΤολιάττι γύρω στο 1945 θα διαπιστώσεις ότι παρά τις φτωχές τους εκλογικές επιδόσεις ο Λεωνίδας Κύρκος, οι Ρηγάδες και οι Ρήγισσες, είχαν δυσανάλογα πλούσια επίδραση στην ιδεολογική σύγκλιση του ύστερου ΠΑΣΟΚ με την ιδέα μιας ενωμένης, ειρηνικής Ευρώπης με αλληλεγγύη χάρη κυρίως στην επιρροή που άσκησε ο σπουδαίος Ευρωπαίος στοχαστής Μιχάλης Παπαγιαννάκης. Ο χώρος της Ελληνικής Ευρωπαϊκής Αριστεράς ήταν βαθιά επιδραστικός πρωτίστως στον πολιτισμικό τομέα. Η παραμικρή πολιτική δραστηριότητα της ευάριθμης εκείνο τον καιρό κοινότητας ήταν διαποτισμένη από την αίσθηση, ότι η ύπαρξη ενός ανθρώπου ορίζεται με βάση την κοινωνική του ταυτότητα. Ο κυνηγός-οικοδόμος μέλος του ΚΚΕ Εσωτερικού, στην Νάξο αυτοαναγνωριζόταν ως εργάτης-κυνηγός και αρνούνταν να κυνηγήσει μπεκάτσες στο απαγορευμένο βραδινό καρτέρι. Ένα κυριακάτικο πρωί τον θαύμασα στον Πλάτανο στο Φιλώτι όταν γυρνούσε την πλάτη στα αλαλάζοντα αγροτικά που όλο το βράδυ κυνηγούσαν λαγούς με προβολείς στον Καλαντό. Στη Χίο πάλι, συναντούσα πηγαίνοντας για υποβρύχιο ψάρεμα στον κόλπο της Μεστούσικης Αυλωνιάς μια μικρή παρέα υπαλλήλων που αυτοαναγνωρίζονταν ως σύντροφοι-ερασιτέχνες ψαράδες. Ο άντρας έπαιζε φυσαρμόνικα και η γυναίκα δόλωνε ένα παραγάδι 150 αγκιστριών, αυστηρά στα πλαίσια που επιτρέπει η αλιευτική νομοθεσία. Όλους τους ξαναείδα αργότερα να πρωτοστατούν σε αγώνες και πρωτοβουλίες για την προστασία του περιβάλλοντος. Στην περίπτωση αυτή το κοινό και το προσωπικό, το να γίνεις καλύτερος άνθρωπος και να κτίσεις μια καλύτερη κοινωνία ήταν αδιαίρετα.
Το πράσινο χρώμα στο λογότυπο του ΣΥΡΙΖΑ γνωρίζω ότι συμβολίζει την Οικολογία. Φαντασιώνομαι όμως ότι συμβολίζει και τις συμμαχίες. Και ο δυνάμει σύμμαχος είναι μόνο ένας: H παλιά παρωχημένη Σοσιαλδημοκρατία των καθολικών παροχών και επιδομάτων ακόμα και όταν κατέστρεφαν την οικονομία. Και πάλι, ο πρωτοπόρος των Οικολογικών σπουδών Ν. Μάργαρης είχε προφητικά περιγράψει τι είναι «Κακή Αριστερά». Παρατηρούσε, τον καιρό των παχιών αγελάδων και των αθρόων επιδοτήσεων ότι οι "εντατικές" καλλιέργειες καρπουζιών της Ηλείας είχαν απόδοση, όπως και σήμερα, τριπλάσια από ότι στη Λέσβο. Αν υπήρχε επιδότηση της μεταφοράς καρπουζιών στη Λέσβο το αποτέλεσμα θα ήταν η εγκατάλειψη της καρπουζοκαλλιέργειας στο νησί γιατί τα "εισαγόμενα" καρπούζια θα έφθαναν στο νησί πολύ φθηνότερα από ότι τα παραγόμενα επί τόπου των οποίων η κατανάλωση συμπίπτει με την τουριστική περίοδο. Για την «σωστή» Αριστερά, που μετρά και το οικολογικό αποτύπωμα, μεγάλο μέρος του κόστους παραγωγής πρέπει να παραμένει στο νησί και να πηγαίνει προς τους ξένους και έλληνες τουρίστες. Εκτός από το γεωργό να πηγαίνει και στον ντόπιο μηχανικό που του συντηρεί το τρακτέρ. Το πράσινο είναι και το χρώμα του αγαπημένου μου ήρωα παιδικής λογοτεχνίας, του βάτραχου, που δημιούργησε ο σπουδαίος Φλαμανδός συγγραφέας Μαξ Βέλθουις. Είναι ένας ήρωας ανασφαλής, που φοβάται να κάθεται στο ίδιο παγκάκι με τον κοσμοπολίτη, επιρρεπή στον διεθνισμό, ποντικό, ένας ήρωας ξενόφοβος και μόνιμα πανικόβλητος. Είναι ένας βάτραχος που δέχεται μόνιμα bullying από το γουρουνάκι γιατί δεν έχει ερωτευτεί μια από το παλιό κατεστημένο. «Και εξάλλου, δεν γίνεται αυτό! Ένας βάτραχος δεν μπορεί να ‘ναι ερωτευμένος με μια πάπια. Εσύ έχεις χρώμα πράσινο κι αυτή χρώμα λευκό» Αλλά τον βάτραχο δεν πρέπει να τον απασχολούν τέτοιες λεπτομέρειες. Έχω ταυτιστεί με τον βάτραχο του Βέλθουις, που ερωτεύεται και συμμαχεί με τους πιο απροσδόκητους εταίρους αν πρόκειται να υποστηρίξει καλύτερα το πρόταγμα για κοινωνική δικαιοσύνη και δίκαιη ανάπτυξη.
Το μωβ χρώμα αναπαριστά την έμφαση στα ανθρώπινα δικαιώματα. Το δικαίωμα να επιλέγεις ταυτότητες, σύντροφο, γενετήσιο προσανατολισμό. Να σπας ακόμα και τις αλυσίδες, τις ρίζες σου και τους περιορισμούς της εθνοτικής καταγωγής σου. Είναι δικαίωμα που κυρίως δεν έχουν οι γυναίκες. Όπως η ανήλικη δεκατετράχρονη που προσήλθε στον δημοτικό Σύμβουλο του Βερολίνου Ντανιέλ Κον Μπεντίτ για να καταγγείλει ότι η οικογένειά της την απήγαγε από το σχολείο για να την στείλει στην Τουρκία να παντρευτεί. Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι κυρίως υπόθεση του δημοκρατικού σχολείου. Και ας κάνουμε την αυτοκριτική μας επιτέλους οι δάσκαλοι! Έχει περισσέψει η υποκρισία στη δήθεν διδασκαλία περί ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η υποκρισία αναφέρεται στον ανάρμοστο τρόπο διδασκαλίας. Σας θυμίζω το σύνηθες παράδειγμα που δίνει το Ελληνικό σχολείο: «Σήμερα θα μιλήσουμε για την ελευθερία της έκφρασης – σκάστε στην πίσω σειρά!». Με τον παραπάνω τρόπο που μεγαλώσαμε, οι μαθητές μαθαίνουν πολλά για την εξουσία, αλλά πολύ λιγότερα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον σεβασμό προς την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, που αποτελούν τον πυρήνα των ελευθεριών του ατόμου .
Υπάρχει και το χρυσαφένιο άστρο στη σημαία. Για μένα συμβολίζει το όραμα για το μέλλον. Το όραμα για ένα μετασχηματισμό της Ευρώπης που ήδη έπρεπε να γίνει χθες. Μια σειρά από μινιμαλιστικούς στόχους που αφορούν την κυκλική οικονομία, την μείωση της εξάρτησης από το πετρέλαιο, την ατομική υπευθυνότητα μπροστά στην κλιματική αλλαγή και την υποβάθμιση της βιοποικιλότητας. Κλείνω με μια εξομολόγηση αμαρτίας νεότητος: Κάποτε ρώτησα ένα στέλεχος της οικολογικής οργάνωσης Greenpeace αν το χόμπυ μου, το υποβρύχιο ψάρεμα, βλάπτει το περιβάλλον. Κολυμπούσα τότε σε μια θάλασσα πολύ διαφορετική. Υπήρχαν παντού τα όστρακα πίνες. Σήμερα δεν είναι ζωντανή ούτε μία λόγω ενός παράσιτου που τις εξόντωσε. Υπήρχαν παντού ολοθούρια, τα αγγούρια της θάλασσας. Τα μάζεψαν όλα καταδυτικά συνεργεία επειδή θεωρούνται αφροδισιακή λιχουδιά στην Άπω Ανατολή. Κάθε υποθαλάσσιος βράχος είχε ασκίδια, «φούσκες» τις λέμε στα νησιά. Τις μάζεψαν κι αυτές οι σφουγγαράδες για να εξάγουν το περίφημο «σπινιάλο». Ο ακτιβιστής και επιστήμονας με διαβεβαίωσε πώς το ψαροντούφεκο είναι ελάχιστα βλαπτικό μπροστά στις βιομηχανικές, μη επιλεκτικές, αλιευτικές πρακτικές. Όμως αγνοούσε ότι ψάρευα τότε καθημερινά με τη χρήση μηχανοκίνητου σκάφους ως ανεύθυνος εργένης που σπαταλούσε αλόγιστα ορυκτά καύσιμα αφήνοντας ένα πελώριο αποτύπωμα άνθρακα για κάθε ψάρι.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
