Ο εορτασμός της πρώτης μέρας του χρόνου δεν είναι αποκλειστικό χαρακτηριστικό των σύγχρονων κοινωνιών. Η ανάγκη να γιορτάζεται η έλευση του νέου έτους σαν μία καινούρια αρχή ξεκινάει από τους πρώτους κιόλας ανθρώπινους πολιτισμούς. Στο πέρασμα των χρόνων ο εορτασμός αυτός άλλαξε μορφές, άλλαξε όμως και ημερομηνίες.
Η γιορτή της Πρωτοχρονιάς είναι ίσως η αρχαιότερη από όλες τις άλλες και η ιστορία της μας γυρνάει περίπου 4 χιλιετίες πίσω. Παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στην αρχαία Βαβυλώνα γύρω στο 2000 π.Χ., όταν οι Βαβυλώνιοι γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά κατά την πρώτη Νέα Σελήνη μετά την εαρινή ισημερία, η οποία συμβαίνει στις 21 Μαρτίου. Η γιορτή διαρκούσε 10 ή 11 ημέρες.
Ο ερχομός της άνοιξης αποτελεί μια λογική εξήγηση για την εκκίνηση του νέου έτους. Η 1η Ιανουαρίου όμως φαντάζει εντελώς αυθαίρετη ημερομηνία, αφού δεν φαίνεται να έχει καμία γεωργική, αστρολογική ή άλλη σημασία. Πώς καθιερώθηκε, λοιπόν;
Αρχικά θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες δεν γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά, αφού για εκείνους ήταν πιο σημαντική η αρχή κάθε μήνα, η οποία ονομαζόταν νουμηνία και γιορτάζονταν ανάλογα.
Όταν όμως ο ελλαδικός χώρος πέρασε στην ρωμαϊκή αυτοκρατορία, οι Έλληνες υιοθέτησαν (ίσως αναγκαστικά) την πρακτική εορτασμού της Πρωτοχρονιάς των Ρωμαίων.
Στα πρώτα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αρχή του νέου έτους θεωρούνταν, όπως και κατά τη χρυσή εποχή της Βαβυλώνας, ο Μάρτιος. Συγκεκριμένα το ρωμαϊκό ημερολόγιο ξεκινούσε από τον Μάρτιο και τελείωνε στον Δεκέμβριο με βάση τον σεληνιακό κύκλο.
Μάλιστα, τα ονόματα των σύγχρονων μηνών Σεπτέμβριος, Οκτώβριος, Νοέμβριος και Δεκέμβριος φανερώνουν, μέχρι σήμερα, τη θέση τους σε εκείνο το ημερολόγιο, αφού στα λατινικά septem σημαίνει επτά, octo σημαίνει οχτώ, novem σημαίνει εννιά και decem σημαίνει δέκα.
Αργότερα, προστέθηκαν δύο ακόμα μήνες στο ημερολόγιο των Ρωμαίων, ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος και το 153 π.Χ. η ρωμαϊκή σύγκλητος αποφάσισε το ρωμαϊκό πολιτικό έτος να αρχίζει την 1η Ιανουαρίου, όταν ορκίζονταν οι ετήσιοι ύπατοι. Ως Πρωτοχρονιά όμως καθιερώνεται το 46 π.Χ., όπου ο Ιούλιος Καίσαρας δημιουργεί το Ιουλιανό Ημερολόγιο.
Για να καταφέρει μάλιστα να συγχρονίσει το νέο ημερολόγιο με τον ήλιο αντί με τη σελήνη, αναγκάστηκε να παρατείνει τη διάρκεια του προηγούμενου έτους στις 445 ημέρες.
Ο Ιανουάριος πιστεύεται ότι είχε πάρει το όνομά του από τον Ιανό, τον ρωμαϊκό θεό των ενάρξεων και των μεταβάσεων, θεωρώντας ότι η πρώτη μέρα του μήνα αφιερωμένου σε αυτόν θα ήταν ιδανική για να σηματοδοτεί και την έναρξη του νέου έτους (ο Ιανός απεικονίζονταν με δύο πρόσωπα: το ένα κοιτούσε εμπρός στο μέλλον και το άλλο πίσω στο παρελθόν).
Στους επόμενους αιώνες οι παγανιστικές γιορτές καταργήθηκαν και η Πρωτοχρονιά μετατράπηκε σε ημέρα νηστείας και προσευχής. Μέχρι τον Μεσαίωνα η Εκκλησία είχε μεταφέρει πάλι την Πρωτοχρονιά στις 25 Μαρτίου, ημέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Αυτό δημιούργησε πολλά προβλήματα, αφού δεν το ακολούθησαν όλοι, ακόμα και στα ίδια τα κράτη.Οι Ρωμαίοι συνέχισαν να γιορτάζουν την έλευση της νέας χρονιάς και μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού, παρόλο που η Εκκλησία καταδίκασε αυτές τις εορταστικές εκδηλώσεις ως παγανιστικές. Η αλήθεια είναι ότι οι Ρωμαίοι δεν γιόρταζαν με τον πιο σεμνό τρόπο την Πρωτοχρονιά και επιδίδονταν σε όργια και μεθύσι, ξορκίζοντας έτσι το χάος το οποίο ήλπιζαν να μην τους ακολουθήσει στο νέο έτος.
Η 1η Ιανουαρίου επανήλθε ως επίσημη Πρωτοχρονιά πριν από μισή χιλιετία, όταν ο Πάπας Γρηγόριος ΙΓ αποφάσισε να εγκαταλείψει εντελώς το Ιουλιανό Ημερολόγιο, αναζητώντας ένα πιο ακριβές σύστημα χρονολόγησης και επιχειρώντας να δώσει ένα τέλος στα προβλήματα που γεννούσε η ύπαρξη διαφορετικών ημερολογιακών εκκινήσεων.
Ωστόσο, μέχρι και σήμερα υπάρχουν πολιτισμοί και θρησκευτικές ομάδες που γιορτάζουν άλλες Πρωτοχρονιές. Πιο γνωστό σε εμάς είναι το παράδειγμα των Παλαιοημερολογιτών Χριστιανών, που ακολουθούν ακόμα το Ιουλιανό Ημερολόγιο με αποτέλεσμα να φτάνουν στη δική τους 1η Ιανουαρίου, όταν το δικό μας ημερολόγιο έχει φτάσει στις 14 Ιανουαρίου.
Άλλα παραδείγματα είναι η Κινέζικη και η Βιετναμέζικη Πρωτοχρονιά που γιορτάζονται τη μέρα της δεύτερης Νέας Σελήνης μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο. Πρόκειται για κινητή γιορτή, η οποία μπορεί να πέσει οποιαδήποτε μέρα από τις 21 Ιανουαρίου έως τις 21 Φεβρουαρίου, με βάση το δικό μας ημερολόγιο. Παρομοίως, γιορτάζεται και η Μογγολική Πρωτοχρονιά.
Η Θιβετιανή Πρωτοχρονιά επίσης δεν συμβαδίζει με τη δική μας. Γιορτάζεται για δεκαπέντε μέρες και είναι κινητή, με βάση το θιβετιανό σεληνιακό ημερολόγιο, σύμφωνα με το οποίο φέτος είναι το έτος 2144.
Ξεχωριστή Πρωτοχρονιά έχουν και οι Εβραίοι, η οποία γιορτάζεται τις δύο πρώτες μέρες του Τισρέι, του πρώτου μήνα του πολιτικού έτους και έβδομου μήνα του εκκλησιαστικού έτους με βάση το εβραϊκό ημερολόγιο.
Θανάσης Κοπάδης
Μαθηματικός - Συγγραφέας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Πώς λέγεται ο κουλ στα ελληνικά;
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 26/7
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
