Alfavita Newsroom Συνέντευξη του Διευθυντή Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας Γιώργου Νικολαΐδη Στον Σωτήρη Μεταξά
Στοιχεία σοκ για την παιδική σεξουαλική κακοποίηση στην Κρήτη αποκαλύπτει στο prismanews.gr ο Διευθυντής Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας Γιώργος Νικολαΐδης σε μία εφ όλης της ύλης συνέντευξη που φέρνει στο φως την απίστευτη αδιαφορία της πολιτείας σε θέματα κοινωνικής πρόνοιας, στη δίνη της οικονομικής κρίσης. Ο κ.Νικολαίδης αναφερόμενος σε συγκεκριμένα περιστατικά επισημαίνει πως η ερευνητική εκτίμηση τέτοιων συμβάντων επιβεβαιώθηκε στην πράξη καθώς στο σύνολο των Νομών της Κρήτης, τα ποσοστά "που βρίσκουμε είναι αρκούντως ανησυχητικά". Ακόμα, πιο ανησυχητικό είναι το φαινόμενο πως τα αντίστοιχα ποσοστά που αναφέρουν οι γονείς των παιδιών είναι πολύ μικρότερα, γεγονός που υποδηλώνει πως υπάρχει μια δυσκολία στις οικογενειακές σχέσεις, μια δυσκολία στο να αισθανθούν τα παιδιά ελεύθερα να εκμυστηρευτούν στους γονείς τους ανεπιθύμητες εμπειρίες. Παράλληλα, ο κ.Νικολαίδης αναλύει το πως η οικονομική κρίση επηρεάζει τα κρούσματα κακοποίησης ή παραμέλησης των παιδιών.
Σε μία εποχή που τα χαρακτηριστικά της κρίσης (οικονομικής πρωτίστως αλλά και κοινωνικής και ηθικής) βαθαίνουν και επηρεάζουν το μεγαλύτερο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, πως αποτυπώνονται οι αλλαγές αυτές στην καθημερινότητα μίας ολόκληρης κοινωνίας στο θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων;
Σε γενικές γραμμές, θα πρέπει να επισημανθεί πως, όπως, άλλωστε, έχει παρατηρηθεί και σε πολλές άλλες κοινωνίες, σε περιόδους κατά τις οποίες αυξάνονται η φτώχεια, ο κοινωνικός αποκλεισμός, οι κοινωνικές ανισότητες και η συλλογική ανασφάλεια, αυξάνονται, δηλαδή, συλλήβδην όλοι οι προσδιοριστές ψυχο-κοινωνικού stress και επιβάρυνσης των ατόμων και των οικογενειών σε μια κοινωνία, σε αυτές τις περιόδους αυξάνονται και τα κρούσματα κακοποίησης ή παραμέλησης των παιδιών. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί επίσης πως η αύξηση αυτή αφορά κυρίως τη σωματική και ψυχολογική βία και την παραμέληση και όχι τόσο τον «σκληρό πυρήνα» της σεξουαλικής βίας κατά των παιδιών, ο οποίος αποτελείται κύρια από την ενδο-οικογενειακή σεξουαλική παραβίαση: αυτή είναι μάλλον οικουμενικό φαινόμενο και παρατηρείται με παρόμοιες συχνότητες σε όλες τις ιστορικές κοινωνίες και σε όλες τις εποχές. Από τις διάφορες μορφές σεξουαλικής βίας κατά των παιδιών αυξάνεται όμως το μέρος της εκείνο που αφορά στα ονομαζόμενα «πολύ-θυματοποιημένα» παιδιά, εκείνα δηλαδή τα οποία μεγαλώνοντας σε περιβάλλοντα κοινωνικού αποκλεισμού και αποστέρησης θα εκτεθούν κατά τη διαδρομή της παιδικής τους ηλικίας σε πολλαπλές και επανειλημμένες εμπειρίες έκθεσης σε βία και θυματοποίηση: σωματική, ψυχολογική και κάποια στιγμή και σεξουαλική (κύρια υπό τη μορφή της βίας από συνομήλικους ή την κοινότητα – peer/community violence). Αυτή είναι grosso modo και η κατάσταση που παρατηρείται στην Ελλάδα σήμερα και σε αυτά τα τελευταία 2 χρόνια της κρίσης: έκδηλη αύξηση της σωματικής, ψυχολογικής βίας και παραμέλησης και αύξηση της σεξουαλικής θυματοποίησης των πλέον ευάλωτων και αποκλεισμένων παιδιών.
Ποια είναι τα στοιχεία που διαθέτει το ινστιτούτο για την παιδική σεξουαλική κακοποίηση στην Κρήτη;
Τα τελευταία στοιχεία που το Ινστιτούτο διαθέτει για την Κρήτη αποτελούν μέρος της διεθνούς έρευνας BECAN την οποία ο φορέας μας συντονίζει και η οποία αφορά σε επιδημιολογική μέτρηση του φαινομένου σε 9 Βαλκανικές χώρες. Στα πλαίσια αυτής της έρευνας, κλιμάκιο του φορέα μας διενέργησε την σχετική μέτρηση σε όλους τους Νομούς της Κρήτης την άνοιξη του 2011. Όπως, δε, είχαμε την ευκαιρία να επικοινωνήσουμε και παλαιότερα έκτοτε, ήταν εντυπωσιακά τα ευρήματα αναφορικά με τα σχετικώς υψηλά ποσοστά ανεπιθύμητων σεξουαλικών εμπειριών θυματοποίησης των παιδιών που βρέθηκαν, αλλά και την σχετικώς υψηλότερη αναφορά τέτοιων εμπειριών θυματοποίησης σε αγόρια, ιδιαίτερα στο Νομό Ρεθύμνης – ερευνητική εκτίμηση που δυστυχώς επιβεβαιώθηκε λίγο αργότερα με την αποκάλυψη του κύκλου παραβίασης αγοριών που φαίνεται να λειτουργούσε γύρω από την τοπική ομάδα μπάσκετ. Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, στο σύνολο των Νομών της Κρήτης, τα ποσοστά που βρίσκουμε είναι αρκούντως ανησυχητικά. Ακόμα, δε, πιο ανησυχητικό θα έλεγα ότι είναι το φαινόμενο πως τα αντίστοιχα ποσοστά που αναφέρουν οι γονείς των παιδιών του ερευνητικού μας δείγματος είναι πολύ μικρότερα, γεγονός που υποδηλώνει πως υπάρχει μια δυσκολία στις οικογενειακές σχέσεις, μια δυσκολία στο να αισθανθούν τα παιδιά ελεύθερα να εκμυστηρευτούν στους γονείς τους κάποια τέτοια ανεπιθύμητη εμπειρία στην οποία τυχόν εκτέθηκαν, έτσι ώστε να πάρουν την ορθή και ανάλογη καθοδήγηση και προστασία. Σε κάθε, πάντως, περίπτωση, θα δοθούν αναλυτικά τα ερευνητικά μας στοιχεία στη δημοσιότητα και για την Κρήτη και για άλλες περιοχές της χώρας στο διεθνές συνέδριο που διοργανώνουμε προσεχώς στις 13 και 14 του Σεπτέμβρη στην Αθήνα με συμμετοχή προσκεκλημένων ομιλητών από 15 Ευρωπαϊκές χώρες.
Μία κλειστή κοινωνία, όπως αυτή της Κρήτης ευνοεί κρούσματα κακοποίησης ανηλίκων. Δίνει στους εν δυνάμει δράστες την ευκαιρία να "οχυρωθούν" σε αυτό που αποκαλούμε νόμο της σιωπής;
Όπως ήδη ανέφερα, ακόμα και τα εμπειρικά, ερευνητικά δεδομένα φαίνεται να υποστηρίζουν ότι η αδυναμία των παιδιών να αισθανθούν την ελευθερία να μιλήσουν για τις τυχόν ανεπιθύμητες εμπειρίες τους στους γονείς τους ή σε κάποιο άλλο πρόσωπο εμπιστοσύνης που να μπορεί να τα καθοδηγήσει σωστά μοιάζει να είναι μια «Αχίλλειος πτέρνα» του κοινωνικού ιστού. Αυτό, θα έλεγα πως υπερβαίνει το κλασσικό αυτό φαινόμενο που υπονοείτε, ότι, δηλαδή, σε «κλειστές» κοινωνίες που βασιλεύει ο «νόμος της σιωπής» τα κρούσματα σεξουαλικής βίας τείνουν να περνούν απαρατήρητα και ατιμώρητα, πράγμα που είναι σωστό ούτως ή άλλως. Αυτό το επιπρόσθετο με το οποίο φαίνεται να έχουμε να κάνουμε εδώ είναι πως τα παιδιά αισθάνονται ότι δεν μπορούν να μιλήσουν αν τους συμβαίνει κάτι που αισθάνονται ως «κακό», ως «ντροπή» κ.ο.κ. ούτε καν μέσα στο ίδιο τους το σπίτι, στους ίδιους τους τους γονείς. Και αυτό περιπλέκει πολύ τα πράγματα. Αν μάλιστα συνυπολογιστεί και η αδυναμία που υπάρχει δυστυχώς ακόμα σε ολόκληρη την Ελληνική κοινωνία στο να παρέχεται στα παιδιά έγκυρη και σοβαρή ενημέρωση για τα θέμα της σεξουαλικότητας από αρμόδιους φορείς (π.χ. η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ακόμη δεν έχει ενταχθεί στο σχολικό πλαίσιο), τότε καταλαβαίνουμε ότι οι μόνες πηγές πληροφόρησης παραμένουν οι ανεπίσημες και δη οι μάλλον προβληματικές, πηγές οι οποίες αν τυχόν συμβεί κάτι «στραβό» θα είναι και οι μόνη καταφυγή των παιδιών – θυμάτων για το πώς να διαχειριστούν μια τέτοια δύσκολη κατάσταση. Ως εκ τούτου και θαρρώ ότι είναι πλέον εύλογο να υποστηρίξει κανείς πως θα πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες ανταγωνιστικά σε όλες αυτές τις πηγές παρα-πληροφόρησης να οικοδομηθεί ένα κλίμα που να ενημερώνει έγκαιρα τα παιδιά και να τους επιτρέπει να ζητήσουν περαιτέρω βοήθεια αν τους συμβεί κάποια ανεπιθύμητη σεξουαλική εμπειρία ή κάτι ανάλογο. Μόνο με την οικοδόμηση τέτοιων ανταγωνιστικών διαύλων επικοινωνίας, πληροφόρησης και καθοδήγησης μπορεί και να μαθαίνουμε πλέον πρώιμα και να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αντιμετωπίσουν τυχόν προκλήσεις ή εκθέσεις σε θυματοποιητικές εμπειρίες.
Υπάρχουν σήμερα οι απαραίτητες προνοιακές αλλά και κοινωνικές δομές ώστε να γίνει η απαραίτητη πρόληψη ή και η αντιμετώπιση περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων;
Δυστυχώς, η κατάσταση στη χώρα μας χαρακτηρίζεται από τραγική υστέρηση σε σχέση ακόμα και με το μέσο κεκτημένο των Βαλκανικών χωρών. Η αλήθεια είναι ότι η κατάσταση στην πρόνοια στην Ελλάδα ήταν ήδη «πίσω» ακόμα και πριν το ξέσπασμα της κρίσης. Τώρα, βέβαια, οι υστερήσεις φαίνονται ακόμα πιο έκδηλα καθώς εν μέσω κρίσης αφενός οι ανάγκες και τα αιτήματα κοινωνικής και ψυχο-κοινωνικής συνδρομής διογκώνονται αφετέρου οι ανθρώπινοι και υλικοί πόροι που διατίθενται προς ικανοποίηση των αυξημένων αυτών αναγκών μειώνονται δραματικά. Για παράδειγμα, οι προηγούμενες κυβερνήσεις περιέκοψαν τους ετήσιους προϋπολογισμούς των δημοσίων προνοιακών φορέων κατά 40-50% συγκριτικά ανάμεσα στα έτη 2011 και 2012. Πώς να τα βγάλει πέρα, όμως, έτσι, ένα προνοιακό «σύστημα» που ούτως ή άλλως δυσκολευόταν να φέρει σε πέρας την καθημερινή διεκπεραίωση των τόσων αιτημάτων που δέχεται; Για να δοθεί μια εικόνα του πόσο υστερούσα συγκριτικά είναι η εικόνα του Ελληνικού «συστήματος» αναφορικά με το ειδικότερο ζήτημα της προστασίας των παιδιών από την σεξουαλική παραβίαση, αξίζει να αναφερθεί πως στις περισσότερες Ευρωπαϊκές κοινωνίες πλέον έχουν εισαχθεί θεσμοί εξέτασης των παιδιών – θυμάτων από ειδικούς του χώρου της ψυχικής υγείας, θεσμοί που συχνά αναφέρονται ως «φιλική προς το παιδί δικαιοσύνη», έτσι ώστε να αποφεύγεται η έκθεση του παιδιού – θύματος στο περιβάλλον της ανακριτικής και δικαστικής διερεύνησης που συνηθέστερα επανα-θυματοποιεί το θύμα. Αυτές οι καινοτομίες παίρνουν την μορφή εξειδικευμένων κέντρων διάγνωσης – πιστοποίησης απέναντι στο Νόμο των κρουσμάτων βίας προς ανηλίκους και έτσι τα παιδιά – θύματα δεν καλούνται ξανά και ξανά στα δικαστήρια και στις εισαγγελίες. Τέτοιοι θεσμοί υπάρχουν σήμερα εκτός των ανεπτυγμένων Ευρωπαϊκών χωρών του Βορρά και σε χώρες όπως η Κροατία ή η Τουρκία. Στην Ελλάδα ακόμα δεν υπάρχει καμία.
Πως μπορεί η οικογένεια να προστατέψει τα παιδιά της;
Ήδη μιλήσαμε για το πόσο κρίσιμο είναι το να οικοδομηθεί ένα κλίμα εμπιστοσύνης, ένα κλίμα διαλόγου που να επιτρέπει στο παιδί να μιλήσει για τα ζητήματα αυτά με τους γονείς του. Επίσης, για την ανάγκη πρώιμης έγκυρης πληροφόρησης γύρω από την σεξουαλικότητα που να μπορεί να εκπέμψει μηνύματα ορθής πληροφόρησης γύρω από τα ζητήματα αυτά και να ανταγωνιστεί την ανερμάτιστη πληροφορία στην οποία τα παιδιά σήμερα ούτως ή άλλως εκτίθενται (το να πιστεύει κανείς ότι θα «προστατεύσει» τα παιδιά του από την έκθεση σε ενδεχόμενες πηγές ανεύθυνης πληροφόρησης είναι μάλλον ανεδαφικό στη σύγχρονη κοινωνία: αντιθέτως είναι ρεαλιστικό το να οικοδομήσει ανταγωνιστικά μια υπεύθυνη σχέση ενημέρωσης με το παιδί του και να το εφοδιάσει με κριτήρια επιλογών). Θα ήταν, όμως, χρήσιμο να τονιστεί πως το σημαντικότερο προστατευτικό εργαλείο μιας οικογένειας για τα παιδιά της είναι η ίδια η κατάσταση της ψυχο-κοινωνικής υγείας και ευεξίας των γονέων: δεν μπορείς να «κοροϊδέψεις» τα παιδιά όπως και να έχει. Έτσι, π.χ. γονείς απογοητευμένοι, αγχωμένοι, ενοχικοί και τρομαγμένοι είναι αδύνατο να μην «περάσουν» και στα παιδιά τους όλα αυτά που νοιώθουν όσο καλά και αν προσπαθούν να τα κρύβουν. Και αυτό δεν είναι θέμα υλικών πόρων και αγαθών: οι άνθρωποι μεγάλωναν παιδιά πάντα είτε ήταν φτωχοί είτε πλούσιοι. Έτσι, η συνήθεια των νέο-ελλήνων να «εξαγοράζουν» τα παιδιά τους παίρνοντάς τους π.χ. το τελευταίο βιντεο-παιχνίδι της αγοράς έχει τελικά τα αντίθετα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Αντιθέτως, γονείς που ακόμα και σε μια δύσκολη συγκυρία όπως αυτή που περνάει η κοινωνία συνολικά και πάρα πολλά νοικοκυριά σε εξατομικευμένο επίπεδο, κατορθώνουν να βάζουν στόχους για τη ζωή και την κοινωνία, που διατηρούν την πεποίθηση ότι μπορεί να αλλάξουν την ζωή τους προς το καλύτερο, που οι ίδιοι τηρούν κανόνες και όρια και που ενστερνίζονται ηθικές αξίες για την ατομική στάση και την συλλογική κοινωνική ζωή, είναι γονείς που σίγουρα εφοδιάζουν τα παιδιά τους με επιπρόσθετες άμυνες για να αντιμετωπίσουν καλύτερα τις τυχόν προκλήσεις που μπορεί να δεχτούν.
Ποιος είναι ο ρόλος, το έργο και οι δράσεις του ινστιτούτου υγείας παιδιού και ειδικά του τομέα ψυχικής υγείας και παιδικής πρόνοιας του οποίου εσείς προΐσταστε;
Το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού (ΙΥΠ) ιδρύθηκε πρωτοβουλιακά από τον αείμνηστο Σπύρο Δοξιάδη το 1965. Το έκλεισε η χούντα των Συνταγματαρχών και μετά την μεταπολίτευση ο Δοξιάδης το επαναλειτούργησε καθιστώντας το δημόσιο ινστιτούτο έρευνας, παροχής εξειδικευμένων κλινικών υπηρεσιών και εκπαίδευσης επαγγελματιών υγείας και πρόνοιας. Το ΙΥΠ από το 1979 που λειτουργεί ως δημόσιος φορέας έχει αναπτύξει σημαντικές δράσεις με στόχο την προστασία της υγείας και ευεξίας των παιδιών και έμφαση στην πρόληψη. Για παράδειγμα από το 1979 μέχρι σήμερα στο ΙΥΠ και ανεξαρτήτως εθνικότητας, χρώματος, θρησκείας, κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης ή ασφαλιστικής κάλυψης, ελέγχονται με τη γέννηση κάθε παιδιού μια σειρά μεταβολικά νοσήματα (π.χ. φαινυλκετονουρία, γαλακτοζαιμία, συγγενής υποθυρεοειδισμός) που αν δεν αντιμετωπιστούν θεραπευτικά έγκαιρα καταλήγουν είτε σε θάνατο του νεογνού είτε σε εγκατάσταση βαριάς μη αντιστρεπτής νοητικής στέρησης. Υπολογίζεται πως ο έλεγχος αυτός, το Εθνικό Πρόγραμμα Προληπτικού Ελέγχου Νεογνών, διασώζει περίπου 30-40 παιδιά ετησίως από την βαριά νοητική στέρηση, ένα περίπου ίδρυμα καθυστερημένων παιδιών κάθε χρόνο. Άλλες, πάλι, Διευθύνσεις, όπως εκείνη της Κοινωνικής Παιδιατρικής έχουν υπάρξει πρωτοπόρες για την εισαγωγή της Κάρτας Υγείας του Μαθητή στα σχολεία, προγραμμάτων προαγωγής υγείας του παιδιού στο σχολικό πλαίσιο, εθνικής εμβέλειας εκστρατειών για την προώθηση του μητρικού θηλασμού κ.ο.κ. Η δική μας Διεύθυνση, από το 1979 έχει ως αντικείμενο το τραγικό φαινόμενο της κακοποίησης – παραμέλησης των παιδιών και έχει υπάρξει έκτοτε ο μοναδικός εξειδικευμένος σε αυτό το αντικείμενο δημόσιος φορέας της χώρας. Στα πλαίσια αυτά, εκπονούμε μελέτες και έρευνες για την έκταση και τα χαρακτηριστικά του φαινομένου στην Ελλάδα, για τα κλινικά χαρακτηριστικά των οικογενειών των θυμάτων αλλά και των δραστών, διενεργούμε καμπάνιες σε εθνική κλίμακα όπως το Ελληνικό σκέλος της παν-Ευρωπαϊκής καμπάνιας του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική βία που υλοποιούμε την τελευταία διετία, οργανώνουμε δράσεις εκπαίδευσης επαγγελματιών υγείας, πρόνοιας, εκπαίδευσης, δικαιοσύνης και δημόσιας τάξης αλλά και παρέχουμε εξειδικευμένες κλινικές και νομικές υπηρεσίες σε θύματα και στις οικογένειές τους. Παράλληλα, αναπτύσσουμε ενέργειες παρέμβασης σε θεσμούς που υπάρχουν παιδιά που απειλούνται με θυματοποίηση όπως τα ιδρύματα παιδικής προστασίας, δράσεις υποστηρικτικές σε γυναικείες φυλακές για την στήριξη του μητρικού δεσμού των φυλακισμένων μητέρων κ.ο.κ. Με λίγα λόγια προσπαθούμε να είμαστε κοινωνικά χρήσιμοι με στόχο την προστασία των παιδιών όπου αυτό χρειάζεται και με δεδομένη την μάλλον πενιχρή στήριξή μας από την πολιτεία. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, αξίζει να σημειωθεί πως και η δική μας Διεύθυνση αλλά και το ΙΥΠ συνολικά δρώντας πρωταρχικά για την πρόληψη των φαινομένων που απειλούν την υγεία και ευεξία των παιδιών στην Ελλάδα, είναι ακόμα και με οικονομικούς όρους αποδοτικές υπηρεσίες: το κόστος οικονομικό, αλλά και κοινωνικό και ηθικό των καταστάσεων των οποίων την εκδήλωση αναχαιτίζουμε ως φορέας είναι ανυπολόγιστο. Το αναφέρω αυτό καθώς – όπως, ίσως, γνωρίζετε – δυστυχώς ο φορέας μας στοχοποιήθηκε κατά κάποιον τρόπο από τις προηγούμενες κυβερνήσεις σε μια μάλλον ατυχή στιγμή που η περικοπή περαιτέρω κονδυλίων για λόγους δημοσιονομικής πειθαρχίας δεν συνοδεύτηκε από καθόλου περίσκεψη για την αξία των λειτουργιών που επιτελούνται από μια σειρά φορείς δημοσίου συμφέροντος. Ελπίζουμε, ωστόσο, και πιστεύουμε πως η κοινωνική σημασία της προστασίας των παιδιών θα αξιολογηθούν καλύτερα με γνώμονα την διαφύλαξη του πολυτιμότερου κοινωνικού κεφαλαίου μιας χώρας, της υγείας και ευεξίας των παιδιών της.
Πηγή: prismanews.gr
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
