ΤΟ ΦΩΣ ΙΛΑΡΟΝ ένα σπάνιο χρονογράφημα του Γιάννη Σκαρίμπα για το ΕΑΜ

Της ζωής ο λεπτοδείχτης στην πλάκα του, δεν θα ‘δειχνε στο εξής δευτερόλεπτα, παρά μονοκόμματες γεωλογικές περιόδους, παρά φάσεις αιωνόβιας σιγής. Μια προφητεία, που έκαμε να φρίξουν στο άκουσμά της κι οι λίθοι, απάγγειλε μες σε σιωπή παγετώδικη την ετυμηγορία της μοίρας:

«Δεν υπάρχει για μας από υποζύγια ανάγκη – έχουμε τους υποδεέστερους λαούς!...»

Και το μηχανοκίνητο σκότος απλώθηκε. Η αυλαία του πολιτισμού είχε πέσει και η υπόθεση είχε λήξει. Εκείνος ο λεπτοδείχτης σταμάτησε στο σημείο: Σ υ ν τ έ λ ε ι α ! Το «έργο» τελείωσε…

Ναι! Δε χρειάζονταν στο εξής τέτοιο «θέαμα». Η ελευθερία ήταν όπιο ερεθιστικής αργίας. Τα βιβλία ήσαν μόλυνση και το πνεύμα φενάκη! Ας βλέπαμε πώς εις βάρος του σώματος, μεγάλωνε –μετωπικά- το κεφάλι. Ας βλέπαμε πώς παραφύση μας πάψαμε να ‘μαστε μαλλιαροί ως τα ζώα. Η …ουρά μας –απ’ την αχρηστεία- ατρόφησε κι απόμεινε κολοβή σαν κομμένη! Η φύση μας ξέχασε. Πίσω προς τη μητέρα μας γη. Πίσω στη φύση…

Εμείς, που ποιητικοί και παράφοροι υψώσαμε τον Παρθενώνα, την Πνύκα, εμείς που οπιοπότες της μάθησης, εφεύραμε τα στοιχεία του Κάδμου, εμείς οι σπιθαμιαίοι που –άφρονες- παραταχτήκαμε, στον Αλβανικό Μαραθώνα, θα ξαναγυρίζαμε σιγά σιγά στο λυχνάρι μας και από εκεί στις φωτιές μας. Το φεγγάρι θα μάς φωτούσε τις νύχτες μας και τα φρύγανα στις σπηλιές σταυροπόδι. Θα ξεχνούσαμε τη γραφή, την ανάγνωση, το Μεσολόγγι, την «Έλλη». Χωρίς παρελθόν, χωρίς όνομα, χωρίς περιέργεια και μνήμη!... Και σιγά σιγά (τι παράδεισος κάτω από του φασισμού το βουκέντρι) θα πηγαίναμε μπρούμυτα!

«Τι άλλο είναι το ανθρώπινο βάδισμα –είχε πει η ίδια εκείνη φωνή- παρά ένα αδιάκοπο συγκράτημα στην προσπάθειά μας να μην πέσουμε και πάμε ξανά μπουσουλώντας;»…

Μα ξαφνικά κάτι έσπασε κι ο ωροδείχτης κινήθηκε. Δεν έδειχνε τώρα πια δευτερόλεπτα παρά φωτιές και ηρώα. Τέφρες κι ονόματα. Η λευτεριά –στήλη φωτός μες στα σκότη μας- με υψωμένο το δόρυ της συλλάβισε το παρθένο όνομά της: ΕΑΜ… ΕΑΜ αναβόησε απ’ άκρο σ’ άκρο η Ελλάδα. Η ιστορία ανατράπηκε: Έλεος!

Έλεος; Όχι. Κίνησα πριν σε κοιλοπονέσει ο πλάστης σου, κι έφτασα με τα φτερά ματωμένα. Ιδές εδώ:

Στις φλέβες μου κυκλοφορεί το διάστημα κι ο δρόμος μου άφησε αυλάκι από ήλιους. Σαν θα παρέλθει ο Ουρανός και η Γη, εγώ θα πλανιέμαι στο χάος τους, κι όταν θα ξαναγεννηθούν Ουρανοί, τη φούχτα μου θα ‘χουν για λίκνο τους πάλι. Στ’ ανθρώπινα λόγια δε χώρεσε ακόμη το νόημά μου ακαίρηο! Ελευθερία, ή Ε.Α.Μ. ή Ανάσταση ένα θα είναι το εκτυφλωτικόν όνομά μου: ΦΩΣ – ΤΟ ΦΩΣ ΙΛΑΡΟΝ!

 

Εφημερίδα «Λευτεριά» 27 Σεπτεμβρίου 1945