Financial Times: Επιχειρήσεις στον κόσμο των ζόμπι

 

Του Μάικλ Στόταρντ

 

 

«Εκκαθάριση στην εργασία, εκκαθάριση στις μετοχές, εκκαθάριση στη γεωργία, εκκαθάριση στην αγορά ακινήτων. Θα καθαρίσει το σύστημα από τη σαπίλα. Οι άνθρωποι θα δουλέψουν περισσότερο και θα ζήσουν πιο ηθική ζωή. Οι αξίες θα αναπροσαρμοστούν και οι προκομμένοι άνθρωποι θα ξεπεράσουν τους λιγότερο προκομμένους».

 

Άντριου Μέλον, υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, 1929

 

Όταν κατέρρευσε ο κατασκευαστικός κλάδος πριν από τρία χρόνια, ο Μάικ, ιδιοκτήτης μιας εταιρείας χωματουργικών εργασιών στη Βρετανία, πάσχιζε να καλύψει τις δανειακές του υποχρεώσεις. Η σωτήρια λύση δόθηκε από ένα φθηνό τραπεζικό δάνειο που είχε τη στήριξη της κυβέρνησης. Η εταιρεία του γλίτωσε την πτώχευση. Αλλά, όπως αποδείχθηκε, η νίκη ήταν πύρρειος. «Όλα μας τα χρήματα απορροφώνται από την εξυπηρέτηση του νέου δανείου, κατά συνέπεια βρισκόμαστε στην ίδια κατάσταση, με ισχνές πιθανότητες ανάκαμψης» δηλώνει και συμπληρώνει: «Τα μηχανήματά μας παλιώνουν κάθε μέρα και το προσωπικό μας αποθαρρύνεται».

 

Δεν είναι μόνο ο Μάικ που αντιμετωπίζει αυτό το πρόβλημα. Ανά την Ευρώπη η συζήτηση για τις επιχειρήσεις ζόμπι έχει πάρει φωτιά: εταιρείες που είναι σχεδόν ζωντανές χάρη στην κρατική στήριξη, στην υπερβολικά χαλαρή νομισματική πολιτική και -συχνά- στη διστακτικότητα των πιστωτικών ιδρυμάτων να διαγράψουν επισφαλή δάνεια.

 

Η ανησυχία είναι πως οι εταιρείες αυτές -οι οποίες δαπανούν μεγάλο μέρος της ρευστότητάς τους στην εξυπηρέτηση των χρεών τους και δεν μπορούν να επενδύσουν σε νέο εξοπλισμό και σε οποιαδήποτε μελλοντική ανάπτυξη- ευθύνονται σε κάποιο βαθμό για την αδύναμη ανάπτυξη στην Ευρώπη, καθώς συσσωρεύουν κρατικούς πόρους που θα μπορούσαν να απορροφηθούν από πιο παραγωγικούς τομείς.

 

Στις ΗΠΑ, όπου η φιλοσοφία της «δημιουργικής καταστροφής» έχει μεγαλύτερη επιρροή, υπήρξε σημαντική αύξηση των πτωχεύσεων από το ξεκίνημα της κρίσης. Δεν ισχύει, όμως, το ίδιο και στην Ευρώπη, όπου οι αξιωματούχοι ανησυχούν περισσότερο για την προστασία των θέσεων εργασίας, παρά για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας.

 

Ο φόβος είναι ότι η Γηραιά Ήπειρος θα ακολουθήσει τον δρόμο της Ιαπωνίας, όπου τα χαμηλά επιτόκια, η επεκτατική κρατική πολιτική και η αποτυχία των μεγάλων τραπεζών να τραβήξουν την πρίζα σε ζημιογόνες και υπερχρεωμένες επιχειρήσεις εκτιμάται ότι είναι οι βασικές αιτίες για την αναιμική ανάπτυξη των τελευταίων δύο δεκαετών.

 

«Ουσιαστικά ξαναγράφεται το θεμελιώδες δόγμα του καπιταλισμού, το οποίο θέλει τις κακές επιχειρήσεις να κλείνουν, ώστε να ανοίγουν τον δρόμο σε νέες και καλύτερες επιχειρήσεις» αναφέρει ο Άλαν Μπλουμ της Ernst & Young και συμπληρώνει: «Πολλές ευρωπαϊκές επιχειρήσεις υποχωρούν οριακά και έχουν επείγουσα ανάγκη για νέα διοίκηση και αναδιάρθρωση της κεφαλαιακής τους δομής ή, στη χειρότερη περίπτωση, θα πρέπει να τους επιτραπεί να κλείσουν».

 

Τα στοιχεία δείχνουν ότι μία στις δέκα επιχειρήσεις στη Βρετανία μπορεί να καταβάλει τους τόκους των δανείων της, αλλά δεν μπορεί να μειώσει τα χρέη της, κι αυτό είναι βασικό χαρακτηριστικό των εταιρειών ζόμπι. Σε ορισμένες περιοχές της Γηραιάς Ηπείρου το πρόβλημα φαίνεται πως είναι πιο σοβαρό. Τα χαμηλότερα ποσοστά πτωχεύσεων το 2011 καταγράφηκαν στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Ιταλία, στις τρεις χώρες που αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα οικονομικά προβλήματα. Σε αυτές τις τρεις χώρες πτωχεύουν λιγότερες από 30 επιχειρήσεις ανά 10.000 κι αυτό ενώ μία στις τρεις είναι ζημιογόνος.

 

Τα στοιχεία αυτά έχουν προκαλέσει έντονη ανησυχία. Η Τράπεζα της Αγγλίας έθεσε για πρώτη φορά το θέμα τον Οκτώβριο. Στα πρακτικά εκείνης της συνεδρίασης της τράπεζας αναφέρεται ότι «ορισμένες επιχειρήσεις κατάφεραν να συνεχίσουν τη λειτουργία τους κατά τη διάρκεια της ύφεσης ως αποτέλεσμα των δράσεων της κυβέρνησης και της κεντρικής τράπεζας και αυτό μπορεί να επηρέασε την ανακατανομή κεφαλαίου προς πιο αποδοτικούς κλάδους».

 

Παρόμοιες ανησυχίες εκφράζονται στη Γηραιά Ήπειρο. «Πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας εντείνεται η συζήτηση για τον μεγάλο αριθμό των επιχειρήσεων ζόμπι και πόσο μεγάλο είναι πλέον το πρόβλημα» αναφέρει ο Σόνι Καπούρ της Re-Define και συμπληρώνει: «Αυτό είναι θέμα που προβληματίζει τόσο την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα όσο και την Κομισιόν».

 

Τα ιστορικά χαμηλά επιτόκια ανά την Ευρώπη δημιουργούν τις προϋποθέσεις για το φαινόμενο των επιχειρήσεων ζόμπι, καθώς επιτρέπουν σε εταιρείες που σε κανονικές συνθήκες θα είχαν κλείσει να συνεχίσουν να λειτουργούν. Πολλοί, όμως, υποστηρίζουν ότι μεγάλο μέρος της ευθύνης βαρύνει και τις τράπεζες.

 

Κι αυτό γιατί τα τελευταία χρόνια πολλά πιστωτικά ιδρύματα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες διστάζουν να αναγκάσουν επιχειρήσεις σε αναδιάρθρωση ή εκκαθάριση, ακόμη και για ομίλους που θεωρείται δεδομένο ότι δεν μπορούν να αποπληρώσουν τα χρέη τους. Πολλές τράπεζες υιοθέτησαν την άποψη ότι μπορούν απλώς να αφήσουν τα δάνειά τους να υπάρχουν και να δώσουν στις επιχειρήσεις μερικά χρόνια ακόμη για να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους, οπότε οι ισολογισμοί τους θα δείχνουν καλύτερη εικόνα.

 

«Πολλές ηπειρωτικές τράπεζες δέχονται πιέσεις για τους δικούς τους ισολογισμούς και αυτό τις εμποδίζει να κινηθούν σε ένα πιο επιθετικό πρόγραμμα αναδιάρθρωσης» αναφέρει ο Άντριου Γκρίμστοουν της Deloitte. Κλασικό παράδειγμα είναι η Ισπανία, όπου οι μικρές αποταμιευτικές τράπεζες δέχθηκαν το μεγαλύτερο πλήγμα από την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων το 2008. Το 2011 φάνηκε ότι από το σύνολο των 323 δισ. ευρώ σε στεγαστικά δάνεια που χορήγησαν οι εν λόγω τράπεζες τα 174 δισ. ήταν δάνεια με... προβλήματα, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Οικονομίας.

 

Ο Ζιλ Μοέκ, της Deutsche Bank, δηλώνει ότι εκτός Βρετανίας το πρόβλημα των επιχειρήσεων ζόμπι διαπιστώνεται κυρίως στην περιφέρεια της Ευρωζώνης και όχι στον πυρήνα. «Στην Ισπανία, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα οι τράπεζες διστάζουν να τραβήξουν την πρίζα στις επιχειρήσεις γιατί έτσι θα αναγκαστούν να καταγράψουν ζημίες» αναφέρει.

 

Η PricewaterhouseCoopers εκτιμά ότι τα ευρωπαϊκά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν χορηγήσει δάνεια ύψους 2,5 τρισ. ευρώ, που θα πρέπει να αναδιαρθρωθούν μέσα στην επόμενη δεκαετία, εκ των οποίων δάνεια περίπου 1 τρισ. ευρώ πιθανότατα θα χαρακτηριστούν μη εξυπηρετούμενα.

 

Οι πολιτικοί, όμως, επικεντρώνονται στο πώς θα διατηρηθεί σε χαμηλά επίπεδα ο αριθμός των εταιρικών πτωχεύσεων. Κατά συνέπεια τα όποια βήματα προόδου θα είναι μικρά. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Standard & Poor’s, ο ρυθμός των εταιρικών πτωχεύσεων θα αυξηθεί φέτος οριακά.

 

Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες το Πτωχευτικό Δίκαιο δεν διευκολύνει την κατάσταση. Η Ισπανία πέρασε το 2009 νέα νομοθεσία που διευκολύνει την εξωδικαστική αναδιάρθρωση χρεών, αλλά και πάλι η διαδικασία είναι αργή και δύσκολη, σύμφωνα με όσα δηλώνουν παράγοντες της αγοράς.

 

Υπάρχουν ακόμη τα εμπόδια που θέτει η ίδια η κουλτούρα ενός λαού. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες η πτώχευση θεωρείται αποτυχία και κηλιδώνει τη φήμη του επιχειρηματία. Δεν ισχύει, όμως, το ίδιο και στις ΗΠΑ. «Η αποτυχία είναι μέρος του επιχειρείν στις ΗΠΑ» εξηγεί ο Τζον Μούλτον, ιδρυτής της BetterCapital, και συμπληρώνει: «Στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, όμως, δεν ισχύει το ίδιο. Οι επιχειρηματίες μπορεί για χρόνια να έχουν το στίγμα από μία αποτυχημένη απόπειρα».

 

Στις μέρες μας το πιο καυτό θέμα συζήτησης στους κύκλους των ιθυνόντων είναι εάν θα ήταν θετικό για την Ευρώπη μακροπρόθεσμα να επιτρέψει την πτώχευση περισσότερων επιχειρήσεων. «Η Ευρώπη είναι σαν ένα δάσος όπου το έδαφος φράζεται από ζιζάνια τα οποία κόβουν τα θρεπτικά συστατικά, ενώ το φως εμποδίζεται κι έτσι τα δενδρύλλια δεν θα μπορέσουν ποτέ να αναπτυχθούν και να γίνουν δέντρα» υποστηρίζει ο Τζον Αλεξάντερ της CBW.

 

Άλλοι, όμως, υποστηρίζουν ότι σε αυτήν τη φάση, τουλάχιστον, η σταθερότητα και η απασχόληση είναι πιο σημαντικές από την ενίσχυση της αποδοτικότητας.

 

«Εκείνοι που προωθούν την επιβολή πιο σκληρής στάσης στις ασθμαίνουσες οικονομίες είναι κυρίως τα αρπακτικά funds και οι σύμβουλοι που νομίζουν ότι έτσι θα αποκτήσουν μεγαλύτερη πελατεία» υποστηρίζει ο Ντέρεκ Σακ, της RBS, και συμπληρώνει: «Άποψή μου είναι ότι έχει προκληθεί το μέγιστο επίπεδο οδύνης που μπορεί να επιβληθεί χωρίς να προκληθεί κοινωνική αναταραχή».

 

Για τον Μάικ και τη δική του εταιρεία η προσέγγιση της δημιουργικής καταστροφής δεν είναι ελκυστική επιλογή. Ακόμη και εάν ο εξοπλισμός του είναι ετοιμόρροπος και οι ελπίδες για ανάκαμψη σβήνουν όλο και περισσότερο μέρα με τη μέρα, δηλώνει ότι ακόμη έχει πιθανότητες: «Ζούμε με την ελπίδα. Αύριο το πρωί μπορεί να έρθει ένα μπαράζ από καλά συμβόλαια».

 

Αναδημοσίευση από την ΑΥΓΗ, 12/1/2012