Alfavita Newsroom Η τεχνολογία καθιστά τη ζωή ευκολότερη σ έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Ο αυτοματισμός μειώνει το κόστος της παραγωγής, όμως θέτει επιτακτικά το ερώτημα:
Μήπως πλησιάζει η μέρα που όλη η δουλειά θα γίνεται από τις μηχανές; Ποιος θα είναι ο ρόλος μας ως μελών της κοινωνίας και της οικονομίας; Ποιος θα είναι ο ρόλος της παιδείας;
«Το επόμενο κύμα των οικονομικών ανατροπών θα προέλθει από το αδυσώπητο κύμα της αυτοματοποίησης που καταστρέφει θέσεις εργασίας εις βάρος της μεσαίας τάξης», είπε ο κ. Ομπάμα στην αποχαιρετιστήρια ομιλία του ως απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ. Τον Δεκέμβριο του 2016 ο Λευκός Οίκος έδωσε στη δημοσιότητα έκθεση για την αυτοματοποίηση, την τεχνητή νοημοσύνη και την οικονομία, προειδοποιώντας πως οι επιπτώσεις μπορεί να είναι βαριές.
(http://www.kathimerini.gr/892216/article/oikonomia/die8nhs-oikonomia/h-texnologia-apeilei-thn-ergasia)
Η αυτοματοποίηση και η ρομποτική δημιουργούν νέους τύπους θέσεων εργασίας, που ωστόσο είναι πολύ λιγότερες από αυτές που χάνονται και απαιτούν ειδική εκπαίδευση και βαθιές τεχνικές γνώσεις.
Τον Οκτώβριο του 2015 στο περιοδικό "New Reddit Journal of Science" ο Στήβεν Χόκινγκ ρωτήθηκε αν εκτιμά ότι η αυτοματοποίηση θα προκαλέσει έξαρση της ανεργίας αφού οι μηχανές θα διεκπεραιώνουν τις εργασίες ταχύτερα και φθηνότερα από τον άνθρωπο. "Αν οι μηχανές παράγουν όλα όσα χρειαζόμαστε, η έκβαση θα εξαρτηθεί από τον τρόπο αναδιανομής του πλούτου" απάντησε ο διάσημος φυσικός για να προσθέσει πως "καθένας μπορεί να απολαύσει μια εκλεκτή ζωή ελεύθερου χρόνου αν ο παραγόμενος πλούτος διανέμεται, ειδάλλως οι περισσότεροι άνθρωποι μπορεί να καταλήξουν οικτρά φτωχοί αν οι ιδιοκτήτες των μηχανών συσπειρωθούν κατά της αναδιανομής του πλούτου. Μέχρι στιγμής η τάση δείχνει προς την κατεύθυνση της δεύτερης επιλογής, με την τεχνολογία να οδηγεί σε ολοένα αυξανόμενη ανισότητα", δείχνοντας καθαρά πως, το πρόβλημα δεν είναι η μηχανή αλλά ο καπιταλισμός.
(http://www.avgi.gr/article/10839/6005073/technologia-vs-ergasia- και https://www.thepressproject.gr/article/82684/Na-min-mas-tromazoun-ta-rompot-alla-o-kapitalismos-leei-o-Stephen-Hawking)
Και όλα αυτά με την τεχνητή νοημοσύνη να είναι ακόμα στα γεννοφάσκια της. Η ωρίμανσή της θα φέρει μια πραγματική νέα επανάσταση (την 4η Βιομηχανική επανάσταση: http://www.ert.gr/eidiseis/mono-sto-ertgr/4i-viomichaniki-epanastasi-tha-dimiourgisi-terastio-prosfygiko-kyma/, http://www.kathimerini.gr/949360/opinion/epikairothta/politikh/h-4h-viomhxanikh-epanastash-einai-edw, https://www.e-dromos.gr/giannis-tolios-oikonomologos-i-tetarti-viomichaniki-epanastasi-pro-ton-pylon/ ).
Οι απαιτήσεις στο χώρο εργασίας θα είναι ελάχιστες ως προς τον αριθμό των εργαζομένων και μέγιστες ως προς τον βαθμό εκπαίδευσής τους. Οι επιλογές, για το τι θα επακολουθήσει, είναι δύο, τις ανέφερε ο Χόκινγκ και είναι πολιτικές.
Στην πρώτη επιλογή, η υπεραξία που προκύπτει από την εξέλιξη της τεχνολογίας διανέμεται σε όλο την πληθυσμό. Αυτό σημαίνει θέσεις εργασίας για όλους, με πλήρεις απολαβές αλλά με μειωμένο ωράριο και άφθονο ελεύθερο χρόνο, καθώς οι απαιτούμενες εργατοώρες καλύπτονται κυρίως από τις μηχανές. Η επιλογή αυτή απαιτεί υψηλό επίπεδο παρεχόμενης παιδείας προς όλους.
Στη δεύτερη επιλογή την υπεραξία που προκύπτει από την εξέλιξη της τεχνολογίας καρπώνονται οι ιδιοκτήτες της τεχνολογίας αυξάνοντας ακόμη περισσότερο τον ήδη μεγάλο πλούτο τους. Αυτό σημαίνει ελάχιστες θέσεις αμειβόμενης εργασίας πλήρους ωραρίου. Σημαίνει επίσης, απαιτήσεις παρεχόμενης παιδείας υψηλού επιπέδου αλλά για λίγους. Χάριν της σταθερότητας του συστήματος, οι υπόλοιποι, οι περισσότεροι, αυτοί που θα μείνουν άνεργοι και οικτρά φτωχοί όπως είπε ο Χόκινγκ, θα πρέπει να στερηθούν το αγαθό της παιδείας για τους παρακάτω λόγους:
- Οικονομικοί λόγοι: Αδικαιολόγητο (για το σύστημα) κόστος για την εκπαίδευση ατόμων που τελικά ποτέ δεν θα εργασθούν, αφού δεν θα υπάρχει ανάγκη, ώστε να γίνει απόσβεση του κόστους αυτού.
- Λόγοι μετάθεσης ευθυνών: Για την ανεργία και την φτωχοποίησή τους θα ευθύνονται οι ίδιοι και όχι το σύστημα, καθώς είναι άτομα μειωμένων προσόντων, ανεπαρκείς για εργασία.
- Λόγοι ελαχιστοποίησης των αντιδράσεων: Η έλλειψη παιδείας δημιουργεί ανθρώπους που πιο εύκολα υποτάσσονται και δεν επαναστατούν ακόμα κι όταν αδικούνται ή στερούνται τα δικαιώματά τους.
Πώς θα μπορούσε όμως, το παγκόσμιο πολιτικοοικονομικό σύστημα να επιβάλλει την δεύτερη αυτή επιλογή σε όλο τον πλανήτη και ειδικότερα στις αναπτυγμένες χώρες;
Η επιβολή πρέπει να είναι σταδιακή σε βάθος χρόνου και με μικρά βήματα καθώς οι απότομες αλλαγές φέρνουν και έντονες αντιδράσεις. Το έδαφος πρέπει να έχει προετοιμαστεί από πριν, ώστε όλα να είναι έτοιμα όταν έρθει η ώρα της αντικατάστασης του εργαζόμενου από την μηχανή.
Στην αρχή, μια τεχνητή παγκόσμια οικονομική κρίση μπορεί να δημιουργήσει το απαραίτητο κλίμα φόβου και ανασφάλειας και να περάσει στο υποσυνείδητο του καθενός ότι το δικαίωμα στην εργασία δεν είναι και τόσο αυτονόητο. Προλειαίνεται το έδαφος σ’ αυτό που θα ακολουθήσει, διατηρώντας όμως την ελπίδα ότι κάποτε θα περάσει η κρίση και η ομαλότητα θα επανέλθει, αρκεί να μην κλονιστεί η σταθερότητα του συστήματος. Εισάγονται οι πρώτες αλλαγές στο εργασιακό τοπίο με μειώσεις μισθών, ελαστικοποίηση των σχέσεων εργασίας και απολύσεις εργαζομένων.
Παράλληλα, η υποδαύλιση αναταραχών σε εύφλεκτες περιοχές του πλανήτη, τα μεταναστευτικά και προσφυγικά ρεύματα που προκύπτουν και η αναβίωση φασιστικών και εθνικιστικών κινημάτων, μπορούν να λειτουργήσουν ως αντιπερισπασμός, να αποπροσανατολίσουν από την πραγματική αιτία των οικονομικοκοινωνικών προβλημάτων που αρχίζουν να αναδύονται και να διοχετεύσουν την οργή και την αντίδραση σε άλλους στόχους.
Εν μέσω του ταραγμένου κλίματος μπορούν να αρχίσουν, σταδιακά πάντα, και οι αλλαγές στην παιδεία με καταληκτικό στόχο τον μετασχηματισμό της σε εκπαίδευση μεγάλου βαθμού εξειδίκευσης, η οποία όμως στερείται εύρους γνώσεων και πολύπλευρης μόρφωσης. Μια εκπαίδευση της οποίας, καταληκτικά, οι αποδέκτες θα είναι σε αριθμό μόνο τόσοι όσοι το σύστημα έχει ανάγκη για να βελτιώνουν και να διευθύνουν την τεχνολογία που θα αναλάβει την παραγωγή των αγαθών και των υπηρεσιών που χρειάζεται το σύστημα.
Για παράδειγμα, στη χώρα μας, για την επίτευξη του στόχου αυτού, ένα πρώτο βήμα μπορεί να είναι η αλλαγές στο πρόγραμμα σπουδών με μείωση των ωρών διδασκαλίας μαθημάτων γενικής παιδείας και αύξηση των ωρών διδασκαλίας μαθημάτων ειδικότητας. Η αρχή μπορεί να γίνει από τις τελευταίες τάξεις της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και σταδιακά να επεκταθεί και στις μικρότερες. (http://www.kathimerini.gr/982926/article/epikairothta/ellada/to-neo-systhma-twn-panelladikwn-e3etasewn ). Οι εγκύκλιες σπουδές θα τελειώνουν σε όλο και μικρότερη τάξη.
Δεύτερο βήμα είναι η δημιουργία λίγων πρότυπων σχολείων («κάθε περιφερειακή ενότητα να έχει το δικό της (ένα) δημόσιο Πρότυπο Σχολείο»). Με πρόσχημα το όφελος των μαθητών που ξεχωρίζουν ως προς τις ικανότητες τους, το σύστημα προετοιμάζει τα λίγα απαραίτητα σχολεία στα οποία θα εκπαιδεύει τους μελλοντικούς εργαζομένους που θα χρειάζεται. Αυτοί θα είναι και οι μόνοι που θα έχουν πρόσβαση στην εργασία, οι μόνοι εργαζόμενοι μετά την επέλαση της αυτοματοποίηση με μηχανές που διαθέτουν υψηλό βαθμό τεχνητής νοημοσύνης. Η επιλογή τους θα είναι όντως αξιοκρατική («τα παιδιά που ξεχωρίζουν -είτε είναι στις φτωχές συνοικίες της Δυτικής Αθήνας ή της Δυτικής Θεσσαλονίκης, είτε είναι σε ένα απομακρυσμένο χωριό στα Γρεβενά, στον Έβρο ή στο Ρέθυμνο-» https://www.esos.gr/arthra/60089/omilia-toy-kmitsotaki-stin-paroy-siasi-toy-programmatos-paideias-tis-neas-dimokratias). Το σύστημα δεν θα τους επιλέγει με βάση την καταγωγή ή το οικονομικό τους υπόβαθρο αλλά με βάση τις ικανότητές τους να προσφέρουν σ΄ αυτό την απαραίτητη εξειδικευμένη εργασία υψηλών απαιτήσεων.
Τα υπόλοιπα σχολεία θα αφεθούν να μαραζώσουν. Επειδή όμως είναι υποχρέωση του κράτους να χρηματοδοτεί όσα από αυτά είναι δημόσια, η μετάβαση στο νέο καθεστώς πρέπει να είναι σταδιακή και ομαλή. Αρχικά, δίνεται στα σχολεία μεγαλύτερη «οικονομική αυτονομία». Τους επιτρέπεται «να οργανώνουν εκδηλώσεις, να ενοικιάζουν τους χώρους τους, να αξιοποιούν τα έσοδα τους για τον εκσυγχρονισμό των υποδομών τους. Τα ίδια, χωρίς περιττές διαδικασίες και αδειοδοτήσεις από το Υπουργείο Παιδείας» (https://www.esos.gr/arthra/60089/omilia-toy-kmitsotaki-stin-paroysiasi-toy-programmatos-paideias-tis-neas-dimokratias). Και όταν η «οικονομική αυτονομία» γίνει καθεστώς κόβονται και οι «περιττές» χρηματοδοτήσεις από το Υπουργείο Παιδείας καθώς κάθε εκπαιδευτική μονάδα θα οφείλει να είναι σε θέση να αυτοχρηματοδοτείται, εν τέλει, εξ ολοκλήρου. Και καθώς η αυτοχρηματοδότηση, αφενός ξεφεύγει από τους σκοπούς μιας εκπαιδευτικής μονάδας, αφετέρου θα είναι όλο και πιο δύσκολη σ έναν κόσμο με αυτοματοποιημένη εργασία, τα δημόσια σχολεία, πλην των απαραίτητων για το σύστημα προτύπων, θα υποβαθμιστούν και στο απώτερο μέλλον θα κλείσουν.
Παράλληλα, προωθείται και η «Αριστεία». Όχι σαν αναγνώριση του καλού αποτελέσματος που έφερε η επιθυμία και ο μόχθος για μόρφωση. Μ’ αυτήν την «Αριστεία» μόνο ένας ανόητος θα διαφωνούσε. Προωθείται μια «Αριστεία» αυτοσκοπός, μια «Αριστεία» άκρατου ανταγωνισμού, μια «Αριστεία» που κρύβει το μήνυμα «μόνο οι καλύτεροι θα επιβιώσουν κι αν δεν είστε ανάμεσα σ αυτούς και πεθάνετε, δικό σας είναι το φταίξιμο» πίσω από λόγια του τύπου: «Αν δουλέψετε σκληρά, δεν υπάρχει ταβάνι στο όνειρο σας. Θα πρέπει να έχετε τη δυνατότητα να μπορείτε πραγματικά να ξεχωρίζετε και να κάνετε το δικό σας ξεχωριστό όνειρο πραγματικότητα» (https://www.esos.gr/arthra/60089/omilia-toy-kmitsotaki-stin-paroysiasi-toy-programmatos-paideias-tis-neas-dimokratias). Μια «Αριστεία» προάγγελο του νόμου της ζούγκλας που θα ακολουθήσει σ’ έναν κόσμο που μόνο όσοι το σύστημα έχει ανάγκη, θα έχουν θέση.
Όπως είπε ο Χόκινγκ, το σύστημα επέλεξε την δεύτερη επιλογή. Τα δείγματα γραφής υπάρχουν. Ο δρόμος ετοιμάζεται. Κι αν όλα αυτά μοιάζουν επιστημονική φαντασία, επιστημονική φαντασία θα έμοιαζαν τα κοινωνικοοικονομικά αποτελέσματα της βιομηχανικής επανάστασης στον άνθρωπο της προβιομηχανικής εποχής. Επιστημονική φαντασία θα χαρακτηριζόταν την δεκαετία του 1980 η δυνατότητα του e-banking ή της αγοράς π.χ. αεροπορικών εισιτηρίων (και όχι μόνο) από τον καναπέ του σπιτιού μας, γεγονός που κατήργησε χιλιάδες θέσεις αντίστοιχης εργασίας με αντιστάθμισμα πολύ λιγότερες νέες θέσεις στον τομέα της πληροφορικής των επικοινωνιών και των δικτύων. Επιστημονική φαντασία μοιάζει σήμερα και η δυνατότητα αυτοοδηγούμενων οχημάτων που θα καταργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας στις δημόσιες συγκοινωνίες και μεταφορές. Επιστημονική φαντασία ίσως να μοιάζει, και το βιβλίο του Τζέρεμι Ρίφκιν «Το τέλος της εργασίας: Η παρακμή της παγκόσμιας εργασίας και το χάραμα της μετά-την-αγορά εποχής» για την τεχνολογία και τις δυνάμεις της αγοράς που οδηγούν σε ένα κόσμο με ελάχιστους, απόλυτα εξιδεικευμένους, εργαζόμενους. (http://www.livanis.gr /Ρίφκιν-Τζέρεμι-Το-τέλος-της-εργασίας-και-το-μέλλον-της_p-253019.aspx )
Εμείς επιλέγουμε την πρώτη επιλογή. Αυτήν στην οποία η υπεραξία που προκύπτει από την εξέλιξη της τεχνολογίας διανέμεται προς όφελος των εργαζομένων σε μια κοινωνία ενός σύγχρονου ουμανιστικού κομμουνισμού, στην οποία το δικαίωμα στην εργασία, η επιβίωση και η ευμάρεια κάθε μέλους της είναι εξασφαλισμένα από ένα κοινωνικό συμβόλαιο. Επιλέγουμε την τεχνολογία ως υπηρέτη του εργαζομένου και όχι την τεχνολογία ως αντικαταστάτη του.
«Εμείς, οι άνθρωποι όλου του κόσμου, πρέπει να έχουμε στην ιδιοκτησία μας αυτή την τεχνολογία, έτσι ώστε τα κέρδη και οι ωφέλειες να μείνουν στους λαούς από το να πάνε σε μερικούς δισεκατομμυριούχους. Γιατί οι ιδιοκτήτες θα είναι οι νικητές» υπογραμμίζει ο Ρίτσαρντ Φρίμαν, καθηγητής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.
«Εάν έχουμε οτιδήποτε χρειαζόμαστε, δεν θα χρειάζεται να δουλέψουμε για να ζήσουμε. Η δουλειά θα γίνει πολυτέλεια. Αυτό μπορεί να είναι κάτι πολύ θετικό. Γιατί θα πρέπει να δουλεύουμε; Γιατί θα πρέπει να δουλεύουμε 50 ώρες την εβδομάδα; Γιατί δεν μπορούμε να δουλεύουμε 10 ώρες την εβδομάδα; Γιατί δεν μπορούμε να έχουμε χρόνο για τέχνες, για ψυχαγωγία, για διασκέδαση και γνώση;» υποστηρίζει ο Βίβεκ Γουάντουα, καθηγητής στο πανεπιστήμιο Carnegie Mellow. (https://dialogos.com.cy/ tha-antikatastisoun-ta-rompot-tous-ergazomenous-sto-mellon/ ).
Η δε επιλογή αυτή απαιτεί:
- Παιδεία δημόσια, καθολική και δωρεάν. Με όλα τα σχολεία να είναι πρότυπα, αλλά και απερίσπαστα αφοσιωμένα στο εκπαιδευτικό τους έργο, απαλλαγμένα από το κυνήγι της αυτοχρηματοδότησης.
- Παιδεία δημοκρατική, αντιρατσιστική, ανθρωποκεντρική η οποία διαμορφώνει πολίτες με κοινωνική και οικολογική συνείδηση, αισθητική καλλιέργεια, συναισθηματική ανάπτυξη και κοινωνικά ώριμους, ικανούς να αντιλαμβάνονται και να καθορίζουν τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις.
- Παιδεία στην οποία ο κάθε μαθητής έχει αντίπαλο την άγνοια, την πνευματική ένδεια, και όχι τον συμμαθητή του σ΄ έναν αγώνα αριστείας «ο θάνατός σου η ζωή μου».
- Παιδεία στην οποία ο όρος «παγκοσμιοποίηση» θα πρέπει να σημαίνει συναδέλφωση των λαών και όχι κατάργηση των συνόρων για να εξυπηρετείται το Κεφάλαιο.
- Παιδεία (και όχι «Εκπαίδευση -πλαισιωμένη με τα στοιχεία που την κάνουν Παιδεία-» https://www.esos.gr/arthra/60089/omilia-toy-kmitsotaki-stin-paroysiasi-toy-programmatos-paideias-tis-neas-dimokratias) με στόχο την ολόπλευρη μόρφωση και την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης.
- Και τέλος, Παιδεία -πλαισιωμένη με τα στοιχεία που την κάνουν Εκπαίδευση- (και όχι το αντίστροφο) η οποία θα προσφέρει το απαραίτητο γνωστικό υπόβαθρο για την μεταλυκειακή εξιδεικευμένη και σε βάθος εκπαίδευση που θα είναι απαραίτητη στους αυριανούς εργαζόμενους.
Κανείς δεν αμφισβητεί την ανάγκη μεταρρυθμίσεων στην Παιδεία σήμερα. Όμως, η κατεύθυνση που θα έχουν οι μεταρρυθμίσεις αυτές είναι σε άμεση συνάρτηση με την κατεύθυνση στην οποία προσανατολίζεται το κοινωνικοοικονομικό πολιτικό σύστημα κάτω και από την πίεση της ραγδαίας τεχνολογικής εξέλιξης. Πριν τη λήψη οποιονδήποτε αποφάσεων για αλλαγές στην Παιδεία πρέπει, με σαφήνεια, να δοθεί απάντηση στα παρακάτω ερωτήματα:
- Πώς θα διανεμηθεί η υπεραξία που, με εκθετικό ρυθμό, προκύπτει από την εξέλιξη της τεχνολογίας;
- Ποια θα είναι η θέση των πολιτών ως εργαζόμενοι (ή άνεργοι) στο νέο σκηνικό που άρχισε να διαμορφώνεται και με ποια κριτήρια;
Κάποιοι φαίνεται να απάντησαν ήδη στα ερωτήματα αυτά και να πήραν τις αποφάσεις τους. Εμείς;
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
