Alfavita Newsroom Η γιορτή δεν είναι εγκεφαλική λειτουργία αλλά ψυχο-σωματική μετοχή σε τελετουργία. Δεν γιορτάζουμε κατά μόνας, αλλά ανταμώνοντας με τους άλλους. Η γιορτή συγκινεί, πλάθει το θυμικό μέρος της ψυχής και ενισχύει το συλλογικό φρόνημα.
Οι μαθητικές παρελάσεις είναι ένα σημαντικό στοιχείο της εθνικής γιορτής. Τα παιδιά, ιδιαίτερα του Δημοτικού, πρέπει να εμπεδώσουν αίσθημα εθνικής ταυτότητας, τόσο με τον λόγο όσο και με το συναίσθημα. Γίνεσαι Ελληνας, δεν γεννιέσαι.
Οι παρελάσεις δεν είναι πεζοπορία. Διαπερνώνται από συμβολισμό που εμπλέκει ουσιωδώς το σώμα (στολή, κίνηση, ίσως τραγούδι) και, εμμέσως, το συναίσθημα. Η σημαία είναι το σύμβολο του έθνους. Ποιος κρατά τη σημαία σε μια μαθητική παρέλαση είναι μια αυτο-δηλωτική επιλογή για μια κοινότητα: αποκαλύπτει πώς αντιλαμβάνεται τον εαυτό της.
Η ελληνικότητα
Πριν από είκοσι και πλέον χρόνια, τέθηκε το δίλημμα αν ένας αλλοδαπής καταγωγής μαθητής δικαιούται να είναι σημαιοφόρος. Σήμερα, έχοντας ωριμάσει, το ερώτημα μας φαίνεται αναχρονιστικό. Πιο πρόσφατα, μας απασχόλησε κατά πόσον μια μαθήτρια δικαιούται να παρελάσει φορώντας την ισλαμική μαντίλα. Χωρίς να είμαι βέβαιος, έχω την εντύπωση ότι ωριμάσαμε και ως προς αυτό. Η ελληνικότητα δεν εξαλείφει τη θρησκευτική ετερότητα. Μετέχοντας στην ελληνική παιδεία, το αλλοδαπής καταγωγής ή ετερόθρησκο παιδί μετέχει και στις τελετές του έθνους. Σμιλεύει την αυτοαντίληψή του με το λεξιλόγιο και τα σύμβολα που του παρέχει η παιδευτική λειτουργία – γίνεται Ελληνας. Συγχρόνως, η απόκλιση από τον εθνικό κανόνα δίνει το έναυσμα στην εθνική κοινότητα να διευρύνει την έννοια της πατρίδας. Η ελληνικότητα είναι εύπλαστη έννοια.
Τώρα, τεθήκαμε ενώπιον ενός άλλου ερωτήματος: οι σημαιοφόροι στο Δημοτικό πρέπει να ορίζονται με βάση τη μαθητική επίδοση ή την κλήρωση; Οι αριστούχοι ή οι κληρωτοί; Το υπουργείο Παιδείας αποφάνθηκε: οι αριστούχοι. Η αρμόδια υπουργός κ. Κεραμέως εξήγησε το σκεπτικό της στη Βουλή: «[…] προκρίνεται η προσπάθεια έναντι της τύχης. Ο στόχος είναι η επιβράβευση της προσπάθειας και η παροχή κινήτρου για τη βελτίωση των επιδόσεων».
Τι ισχυρίζεται η υπουργός; Μπορείς να κρατήσεις τη σημαία στην παρέλαση μόνο αν είσαι άριστος μαθητής. Ας σκαλίσουμε λίγο το υπέδαφος του ισχυρισμού: το σύμβολο του έθνους θεωρείται έπαθλο, κάτι σαν Οσκαρ, το οποίο το κερδίζεις με κόπο, ανταγωνιζόμενος τους άλλους που το συνδιεκδικούν. Η σημαιοφορία είναι ένα ακόμα στοιχείο του καλού βιογραφικού. Δείτε τη συναλλακτική-δοσοληπτική (transactional) αντίληψη της υπουργού: άξιοι να φέρουν τη σημαία δεν είναι όλοι όσοι μετέχουν της ελληνικής παιδείας, άρα όσοι, κατ’ αρχήν, διαμορφώνουν αντίστοιχη εθνική συνείδηση, αλλά μόνον όσοι αριστεύουν βαθμολογικά. Εχεις υψηλή βαθμολογία; Ανταμείβεσαι. Πρόκειται για παρανόηση εννοιών, η οποία παράγει έναν ψευδοαξιοκρατικό ελιτισμό. Εξηγούμαι.
Αν και ως ουσιαστικό παραπλανά, η «αριστεία» δεν είναι κατάσταση αλλά διαδικασία. Αριστεύω ως δάσκαλος ή γιατρός λ.χ. θα πει (δανείζομαι την ορολογία του Αλασντερ Μάκινταϊρ, του πιο σημαντικού εν ζωή νεοαριστοτελικού φιλοσόφου): έχω εσωτερικεύσει το «ενδογενές αγαθό» της συλλογικής δραστηριότητας στην οποία μετέχω (να εκπαιδεύω, να θεραπεύω) και, συγχρόνως, υπάγω τον εαυτό μου στα «κριτήρια αριστείας» που διέπουν το επάγγελμά μου.
Αντιστοίχως, ο μαθητής αριστεύει όχι όταν επιζητεί καλούς βαθμούς (η βαθμοθηρία είναι στρέβλωση του «ενδογενούς αγαθού» της μάθησης – δηλαδή της μάθησης ως αυταξίας), αλλά όταν προσπαθεί διαρκώς να μορφώνεται και, άρα, να βελτιώνεται. Η αριστεία είναι μια ασυμπτωτική κίνηση προς την τελειότητα. Δεν θα την πετύχεις ποτέ, αλλά διαρκώς προσπαθείς. Αν χρειάζεσαι κίνητρα για να επιδιώκεις την αριστεία είναι ένδειξη ανωριμότητας. Τα «ενδογενή αγαθά» είναι αυτοαναφορικά: ο γιατρός θεραπεύει γιατί είναι γιατρός. Ο μαθητής μαθαίνει γιατί είναι μαθητής.
Η μόνη προϋπόθεση
Η τιμή να είσαι σημαιοφόρος έχει μία μόνο προϋπόθεση: να μετέχεις της «ημετέρας παιδείας». Αυτό αρκεί για την, κατ’ αρχήν, συμπερίληψή σου στην εθνική κοινότητα. Οπως όλα τα μέλη της κοινότητας έχουν την ίδια υποχρέωση να υπερασπιστούν τη σημαία, πρέπει να έχουν και την ίδια δυνατότητα να την κρατήσουν. Οταν όλοι σε μια τάξη έχουμε τις ίδιες πιθανότητες να κληρωθούμε σημαιοφόροι, τότε, κατ’ αρχήν, όλοι οφείλουμε να ετοιμαζόμαστε για το ενδεχόμενο να μας πέσει ο κλήρος – ενισχύεται ο συμπεριληπτικός πατριωτισμός. Δεν ξέρω αν και πότε η πατρίδα θα με καλέσει να την υπερασπίσω, ξέρω όμως ότι πρέπει να ετοιμάζομαι γι’ αυτό. Σήμερα ίσως κρατήσω τη σημαία, αύριο θα υπηρετήσω τη θητεία μου, μεθαύριο θα μπω στη μάχη, αν χρειαστεί.
Την πατρίδα στον πόλεμο την υπερασπίζονται οι πολλοί – αυτοί που ο βρετανικός ελιτισμός περιφρονητικά αποκαλεί hoi polloi (η μάζα). Αυτούς τιμά το μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη. Τα αμόρφωτα αγροτόπαιδα της επαρχίας δημιούργησαν το έπος του ’40 και το μεγαλείο της Εθνικής Αντίστασης. Γράφει ο Αγγελος Τερζάκης στην «Ελληνική Εποποιία (1940-1941)» για το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940: «Κι’ ο πιο ταπεινός, έκανε τη σκέψη άθελά του, πως σ’ αυτόν έλαχε να τιμήσει αυτή τη φάλαγγα των νεκρών που ξεκινάει από πολύ μακρυά και δίνει νόημα στο Χρόνο. Η εκλογή της Μοίρας είταν βαρειά, αλλά για τούτο και η τιμή πολύ μεγάλη». Προσέξτε πόσο διαφέρει η γλώσσα της «Μοίρας» του Τερζάκη από τη γλώσσα των «κινήτρων» της υπουργού.
Δεν ξέρουμε πότε θα μας πέσει ο κλήρος να υπερασπίσουμε την πατρίδα. Δεν γνωρίζουμε ποια γενιά θα διαλέξει η Μοίρα να σηκώσει το λάβαρο. Μπορούμε όμως να προετοιμαστούμε: όλα τα παιδιά πρέπει να έχουν την ίδια πιθανότητα να νιώσουν την τιμή να είναι σημαιοφόροι στην εθνική γιορτή. Με κλήρωση, φυσικά – πώς αλλιώς;
* Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας (www.htsoukas.com) είναι καθηγητής στα Πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick.
Καθημερινή
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
