Alfavita Newsroom Η Επαγγελματική Εκπαίδευση αποτελεί έναν από τους δύο πυλώνες της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δίπλα σε αυτόν της Γενικής. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) ο μέσος όρος στην ΕΕ αγγίζει στο ανώτερο δευτεροβάθμιο εκπαιδευτικό επίπεδο το 50% (συμπεριλαμβανομένης και της Κατάρτισης), με τα ποσοστά εντός της ΕΕ να κυμαίνονται από 73% έως και λιγότερο από 15%. Επίσης, το ποσοστό των νεαρών ενηλίκων που εισέρχονται στην αγορά εργασίας αμέσως μετά την ολοκλήρωση της ανώτερης δευτεροβάθμιας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΕΚ) ανέρχεται στο 33%, ενώ ποσοστό 20% συνεχίζει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (1).
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα παρακάτω στοιχεία: Το 40% των Ευρωπαίων εργοδοτών δεν μπορούν να βρουν άτομα με τις κατάλληλες δεξιότητες προκειμένου να καλύψουν τις κενές θέσεις εργασίας τους, ενώ το 80% των αποφοίτων της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης βρίσκουν την πρώτη μακροχρόνια εργασία τους έξι μήνες μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους. Ακόμη, το 60-70% των μαθητευομένων μετακινείται απευθείας σε μία θέση εργασίας μετά την Μαθητεία τους, ποσοστό που σε ορισμένες περιπτώσεις αγγίζει το 90%. Είναι ενδιαφέρον το στοιχείο ότι οι νέοι με επαγγελματική κατάρτιση κερδίζουν 25,1% περισσότερο από όσους έχουν χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης γενικού προσανατολισμού και 16,5% περισσότερο από αυτούς με μέτριο επίπεδο εκπαίδευσης γενικού προσανατολισμού. Μάλιστα, σε ορισμένες χώρες, οι μισθοί των ατόμων με επαγγελματική κατάρτιση είναι ακόμη και συγκρίσιμες με τους μισθούς εκείνων που έχουν πανεπιστημιακό δίπλωμα.
Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι η ΕΕΚ διαδραματίζει βασικό ρόλο και στη συνεχή επαγγελματική εξέλιξη των ενηλίκων. Το ποσοστό της ΕΕ-28 στις επιχειρήσεις που παρείχαν κάθε είδους συνεχή επαγγελματική κατάρτιση κατά το προηγούμενο έτος αυξάνεται από 49,7% το 2005 σε 60% το 2015, με τη μεγαλύτερη αύξηση να παρατηρείται μεταξύ των μικρών εταιρειών. Στην μη επαγγελματική κατάρτιση (2) στην ΕΕ-28 παρατηρούμε την αντίθετη τάση: Το 2005, το 50% των εταιρειών προσέφεραν μη επαγγελματική κατάρτιση κατά το προηγούμενο έτος και το 2015 μόνο το 39,9% αυτών (μείωση κατά 10,1 ποσοστιαίες μονάδες). Η μεγαλύτερη μείωση παρατηρήθηκε στις μικρές επιχειρήσεις (περίπου 11 ποσοστιαίες μονάδες). Όσον αφορά στην μη τυπική κατάρτιση, από τα πλέον πρόσφατα στοιχεία προκύπτει ότι κατά μέσο όρο 27,5% των ενηλίκων (25-64 ετών) συμμετείχαν σε αυτή τη μορφή μάθησης κατά τη δωδεκάμηνη περίοδο πριν από την έρευνα (3). Στην περίπτωση των απασχολουμένων σε επιχειρήσεις το 2015, το 40,8% από αυτούς συμμετείχε σε επαγγελματική κατάρτιση (4). Σύμφωνα με έκθεση του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ): «Η Ελλάδα έχει εξαιρετικά δυσμενείς επιδόσεις, το χαμηλότερο ποσοστό στην ΕΕ, στην ενδοεπιχειρησιακή κατάρτιση με μόλις το 21,7% των επιχειρήσεων. Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι πάνω από 72%. Η έλλειψη είναι εντονότερη στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ενώ τα υψηλότερα ποσοστά κατάρτισης έχουν οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις, αλλά και οι επιχειρήσεις έντασης γνώσης» (5)
Οι ραγδαίες εξελίξεις στην τεχνολογία (ρομποτική, τεχνητή νοημοσύνη, ψηφιοποίηση, αυτοματοποίηση) σε συνδυασμό με τις άμεσες προτεραιότητες που αναδύονται από την σύγχρονη πραγματικότητα (δημογραφικό, κλιματική αλλαγή, μεταναστευτικό, αναζήτηση και εκμετάλλευση ενεργειακών πόρων, βιώσιμη κατανάλωση, σημαντικές αλλαγές στον χάρτη των οικονομικών εξελίξεων σε παγκόσμιο επίπεδο, διαρθρωτικές αλλαγές στην αγορά εργασίας) αποτελούν σημαντικές προκλήσεις ανάδειξης του ρόλου της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης. Νέα επιχειρηματικά μοντέλα, όπως αυτό της «οικονομίας διαμοιρασμού» (sharing economy) (6) έρχονται να δημιουργήσουν ένα νέο περιβάλλον οργάνωσης της εργασίας, να επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις εργοδοτών και εργαζομένων και να επανακαθορίσουν τις απαιτούμενες δεξιότητες σε μια ολοένα εξελισσόμενη και μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας. Σύμφωνα με σχετική Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα κατατάσσεται 26η στο σύνολο των 28 κρατών μελών της ΕΕ στον δείκτη ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας (DESI) (7) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2019. Η χώρα μας, μαζί με την Βουλγαρία, την Ρουμανία και την Πολωνία έχουν τις χαμηλότερες βαθμολογίες στον δείκτη DESI για το 2019. Όπως, χαρακτηριστικά, αναφέρεται στην Έκθεση αυτή: «Η έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων παραμένει σημαντικό εμπόδιο για την Ελλάδα όσον αφορά την επίτευξη των στόχων της από την άποψη των ευκαιριών ανάπτυξης και της ψηφιακής κοινωνίας και οικονομίας» (σελ. 9).
Η επένδυση στην ΕΕΚ έχει συμπεριληφθεί τα τελευταία χρόνια στην ατζέντα της ΕΕ, αποτελώντας σημαντική προτεραιότητα. Η προσπάθεια συγχρονισμού της προσφερόμενης επαγγελματικής εκπαίδευσης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, κυρίως όμως η προσπάθεια παροχής στέρεων γνώσεων και η ανάπτυξη δεξιοτήτων που θα επιτρέπουν στους εργαζομένους να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στις ευμετάβλητες αλλαγές της αγοράς εργασίας, με πρώτιστο όφελος την διασφάλιση της εργασιακής τους κατάστασης και, κατ’ επέκταση, της ποιότητας ζωής τους, έχει τεθεί στο προσκήνιο της Ευρωπαϊκής πολιτικής. Σύμφωνα με έρευνα του ΟΟΣΑ για το 2016, οι απόφοιτοι της Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα αποτελούν μόλις το 25% των αποφοίτων της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ποσοστό που είναι αρκετά χαμηλότερο συγκριτικά με άλλες χώρες.
Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να συμπεριληφθεί και η αναγκαιότητα της κατάρτισης των εργαζομένων, προκειμένου αυτοί να καταστούν ικανοί να ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις της εργασίας τους. Οι εργαζόμενοι θα πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις νέες αναδυόμενες απαιτήσεις στο πλαίσιο του περιορισμού μιας εργασιακής αβεβαιότητας και, ακόμη περισσότερο, τόσο στο πλαίσιο της διεκδίκησης καλύτερων για τους ίδιους συνθηκών εργασίας, όσο και στο χτίσιμο μιας ευνοϊκότερης μελλοντικής προοπτικής με γνώμονα την δια βίου ανάπτυξή τους, με την παράλληλη βελτίωση της ποιότητας των κοινωνικών συνθηκών και της ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής.
Η πρόβλεψη ότι η έλλειψη δεξιοτήτων που θα απαιτούνται από την αγορά εργασίας θα ενταθεί σε αρκετές χώρες της ΕΕ ως το 2025, όπως επίσης και η έλλειψη βασικών δεξιοτήτων, φαίνεται να οδεύει προς επαλήθευση, όσο το έτος αυτό πλησιάζει, και με δεδομένες τις προαναφερόμενες ραγδαίες αλλαγές και εξελίξεις σε όλο το κοινωνικοοικονομικό φάσμα.
Στο πλαίσιο αυτό, η επικαιροποίηση των προγραμμάτων σπουδών της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης είναι επιτακτική. Επακόλουθο αυτής της επικαιροποίησης είναι η συγγραφή σύγχρονων βιβλίων για τους Τομείς και τις Ειδικότητες των Επαγγελματικών Λυκείων (ΕΠΑ.Λ.).
Παράλληλα, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στην συνεχή επιμόρφωση του εκπαιδευτικού προσωπικού, εστιασμένη στις νέες απαιτήσεις της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Οι ψηφιακές δεξιότητες και η εφαρμογή καινοτόμων μεθόδων διδασκαλίας προϋποθέτουν την συνεχή υποστήριξη της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, η οποία θα πρέπει να προωθηθεί σε συνδυασμό με την παροχή ικανών διευκολύνσεων και κινήτρων προς την εκπαιδευτική κοινότητα.
Επιπρόσθετα, ο Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός των μαθητών /-τριών στην κατεύθυνση της ενημέρωσής τους για τις σπουδές τους και την επιλογή της σταδιοδρομίας τους θα πρέπει να τεθεί στο επίκεντρο των Προγραμμάτων Σπουδών. Η αναντιστοιχία προσόντων και δεξιοτήτων στην ελληνική αγορά εργασίας είναι ιδιαίτερα εμφανής. Έρευνα του ΣΕΒ αναφέρει ότι: «…οι επιχειρήσεις είτε δυσκολεύονται να καλύψουν κενές θέσεις απασχόλησης λόγω έλλειψης ορισμένων δεξιοτήτων είτε εντοπίζουν ελλείψεις σε προσόντα και δεξιότητες του υφιστάμενου προσωπικού τους (…) Μάλιστα, οι επιχειρήσεις που δήλωσαν ότι αντιμετωπίζουν δυσκολία στην κάλυψη κενών θέσεων απασχόλησης αναφέρουν, ως σημαντικότερο λόγο, την έλλειψη κατάλληλων δεξιοτήτων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι γνώσεις και δεξιότητες που είναι δυσκολότερο να εξευρεθούν είναι αυτές που αφορούν στη συγκεκριμένη θέση εργασίας (τεχνικές/επαγγελματικές δεξιότητες)» (8). Παράλληλα, το πρόβλημα της υπερεκπαιδευμένης απασχόλησης (απασχόληση σε θέσεις εργασίας, στις οποίες απαιτούνται χαμηλότερου επιπέδου προσόντα), έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα του ΣΕΒ, ένας στους τρεις Έλληνες εργάζεται σε δουλειά κατώτερη των προσόντων του. Συγκεκριμένα, την περίοδο 2008-2017 το ποσοστό υπερεκπαιδευμένης απασχόλησης αυξήθηκε κατά 60,6%, με αποτέλεσμα περισσότεροι από τρεις στους δέκα απασχολούμενους με υψηλά προσόντα να καλύπτουν θέσεις εργασίας για τις οποίες απαιτούνται χαμηλότερου επιπέδου προσόντα (9). Ο ρόλος του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και της Συμβουλευτικής είναι κομβικός στην κατεύθυνση της αντιμετώπισης των φαινομένων αυτών.
Η αρχική Επαγγελματική Εκπαίδευση των μαθητών/-τριών, καθώς και η κατάρτιση, θα πρέπει να πραγματοποιείται με την χρήση νέων τεχνολογιών, καινοτόμων εκπαιδευτικών εργαλείων και αναμορφωμένων προγραμμάτων σπουδών. Η διαμόρφωση ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού περιβάλλοντος, το οποίο θα προσφέρει πρόσβαση στην τεχνολογία αιχμής είναι όχι απλά ένας θετικός παράγοντας μάθησης, αλλά επιτακτική αναγκαιότητα και υποχρέωση υλοποίησης της από την Πολιτεία, ενώ οι ευκαιρίες κινητικότητας μέσω των Ευρωπαϊκών προγραμμάτων Erasmus+ θα πρέπει να διαχέονται σε όλη την μαθητική κοινότητα και να ενθαρρύνεται η συμμετοχή των μαθητών /-τριών, καθώς και η εμπλοκή των εκπαιδευτικών σε αυτές.
Ήδη από το 2002 στην Κοπεγχάγη τέθηκε στο επίκεντρο της προσπάθειας της ΕΕ να εναρμονίσει την ΕΕΚ των χωρών της με τις αναδυόμενες απαιτήσεις και τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Προσπάθειες, εστιασμένες κατά κύριο λόγο στον παράγοντα άνθρωπο και στην προσωπική του βελτίωση και προοπτική. Τόσο η αρχική Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση, η οποία προσφέρεται στους νέους και στις νέες, όσο και η κατάρτιση και η δια βίου μάθηση, η οποία έχει ως επίκεντρό της τους ενήλικες εργαζόμενους, αποτελούν εδώ και μια δεκαετία αντικείμενο συζητήσεων, διαπραγματεύσεων, συμφωνιών σε επίπεδο ΕΕ, καθώς και σε Εθνικό Επίπεδο σε αρκετές Ευρωπαϊκές χώρες. Η εφαρμογή του δυϊκού συστήματος στην ΕΕΚ, με την υλοποίηση προγραμμάτων Μαθητείας φαίνεται να κερδίζει συνεχώς έδαφος. Ειδικότερα για την Μαθητεία, η προσπάθεια καθιέρωσής της στην ΕΕΚ γίνεται όλο και εντονότερη στις χώρες της ΕΕ. Στην κατεύθυνση αυτή, γίνονται προσπάθειες επιμόρφωσης του εκπαιδευτικού προσωπικού, με την τοποθέτησή τους για τον σκοπό αυτό μέσα στις επιχειρήσεις.
Η ανάπτυξη των βασικών ικανοτήτων (γραμματισμός, αριθμητικές δεξιότητες, ψηφιακές δεξιότητες) και βασικών δεξιοτήτων (κριτική σκέψη, επιχειρηματικές δεξιότητες, δεξιότητες διαχείρισης της σταδιοδρομίας) αποτελούν αιτούμενα για την διαμόρφωση ενεργών πολιτών. Η εστίαση της ΕΕΚ στην παροχή γνώσεων και δεξιοτήτων, με τις οποίες το άτομο θα καταστεί ικανό να αξιοποιεί τις ικανότητές του και τις δεξιότητές του, προκειμένου να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά στις συνεχώς εξελισσόμενες και μεταβαλλόμενες απαιτήσεις της αγοράς εργασίας, θα πρέπει να αποτελέσει το εκπαιδευτικό πλαίσιο λειτουργίας της. Παράλληλα, η πρόγνωση και η διάγνωση των αναγκών της αγοράς εργασίας θα συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη διαμόρφωση και διαχείριση της προσπάθειας αυτής. Η επέκταση της μάθησης διεπιστημονικού χαρακτήρα θα στηρίξει την πράσινη οικονομία και την βιώσιμη ανάπτυξη, συμβάλλοντας στην κατάκτηση στέρεων γνώσεων και, κατ’ επέκταση, στην διαμόρφωση πολιτών ικανών να κρίνουν και να λαμβάνουν καίριες αποφάσεις. Η ΕΕΚ στην Ελλάδα καλείται να αναλάβει αυτή την προσπάθεια, προσφέροντας στους νέους και στις νέες σύγχρονες εκπαιδευτικές ευκαιρίες, στηρίζοντας παράλληλα την προσπάθεια της χώρας να ατενίσει το μέλλον με αισιοδοξία και προοπτική.
Αναφορές
- European Commission, (2018), Advisory Committee on Vocational Training, Opinion on the Future of Vocational Education and Training Post 2020
- Ο όρος αναφέρεται στην πρόβλεψη για την ανάπτυξη των γνώσεων και των δεξιοτήτων που απαιτούνται για κοινοτικούς, οικιακούς, προσωπικούς, κοινωνικούς ή ψυχαγωγικούς λόγους.
- Adult Education Survey 2011 (αναλυτικά στοιχεία στο: https://ec.europa.eu/eurostat/web/microdata/adult-education-survey). Δεν υπάρχουν ακόμη εκτιμώμενα στοιχεία για το 2016 για την ΕΕ-28.
- Continuing vocational training in enterprises 2015 (αναλυτικά στοιχεία στο: https://ec.europa.eu/eurostat/web/microdata/continuing-vocational-training-survey)
- ΣΕΒ, (2019), Εκπαίδευση εργαζομένων για την απόκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων: Μονόδρομος στην εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης (στο: https://www.sev.org.gr/vivliothiki-tekmiriosi/special-report-to-mellon-tis-ergasias/ekpaidefsi-ergazomenon-gia-tin-apoktisi-psifiakon-dexiotiton-monodromos-stin-epochi-tis-4is-viomichanikis-epanastasis/)
- Η "οικονομία διαμοιρασμού" (Sharing Εconomy) είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται ευρέως τα τελευταία χρόνια για να περιγράψει την εμπορική δραστηριότητα μέσω διαδικτυακών πλατφόρμων όπου τρίτα μέρη (συνήθως από καταναλωτές σε καταναλωτές) συναλλάσσονται μεταξύ τους, παρέχοντας πρόσβαση σε διαθέσιμους πόρους ή σε πόρους που δεν χρησιμοποιούν επαρκώς (π.χ. χρόνο, δεξιότητες, άδεια δωμάτια, μη χρησιμοποιούμενα αυτοκίνητα, κτλ.) με οικονομικά κυρίως κίνητρα. Το μέγεθος της οικονομίας αυτής έχει γιγαντωθεί εκθετικά τα τελευταία χρόνια: από 15 δισεκατομμύρια το 2014 να εκτιμάται σε 335 (!) δισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως το έτος 2025 (αντλήθηκε από: https://www.capital.gr/me-apopsi/3347060/ti-einai-i-oikonomia-diamoirasmou-kai-pos-mporoun-oi-idiotes-katanalotes-na-epofelithoun-apo-autin)
- Ο δείκτης ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας [Digital Economy and Society Index (DESI)] είναι ένας σύνθετος δείκτης που συνοψίζει τους σχετικούς δείκτες για την ψηφιακή απόδοση της Ευρώπης και παρακολουθεί την εξέλιξη των κρατών μελών της ΕΕ στην ψηφιακή ανταγωνιστικότητα (σχετ.: https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/desi).
- ΣΕΒ, (2019), 1 στους 3 Έλληνες εργάζεται σε δουλειά κατώτερη των προσόντων του!, Special Report (Αναντιστοιχία προσόντων) (στο: https://www.sev.org.gr/vivliothiki-tekmiriosi/special-report-to-mellon-tis-ergasias/1-stous-3-ellines-ergazetai-se-douleia-katoteri-ton-prosonton-tou/) (σελ. 11-12)
ΣΕΒ, (2019), 1 στους 3 Έλληνες εργάζεται σε δουλειά κατώτερη των προσόντων του!, Special Report (Αναντιστοιχία προσόντων) (στο: https://www.sev.org.gr/vivliothiki-tekmiriosi/special-report-to-mellon-tis-ergasias/1-stous-3-ellines-ergazetai-se-douleia-katoteri-ton-prosonton-tou/ )
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
