Σάλο έχει προκαλέσει η πρωτόγνωρη «υπέρβαση» στη διδακτική πρακτική που καλούνται οι εκπαιδευτικοί να υλοποιήσουν κάνοντας χρήση εικόνας ή/και ήχου για ζωντανή μετάδοση μαθημάτων από την αίθουσα του Σχολείου στον έξω «μαθητικό κόσμο». Παρακολουθώντας την αρθρογραφία, αλλά και τις τοποθετήσεις σε τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές εκπαιδευτικών, πολιτικών, στελεχών της διοίκησης σχολείων, αλλά και απλών πολιτών, διαπιστώνω ότι πολλές φορές οι τοποθετήσεις δεν επικεντρώνονται στα πραγματικά προβλήματα. Για παράδειγμα, στην τοποθέτηση του στο protagon ο κ. Μπαμπινιώτης θέτει δύο προβληματισμούς τους οποίους μετά επιχειρεί να απαντήσει. Οι προβληματισμοί αυτοί αφορούν στα εξής: α) αν θα πρέπει ή όχι να επιστρέψουν οι μαθητές στα σχολεία επειδή κινδυνεύουν να αρρωστήσουν και β) αν θα εκτεθούν ή όχι οι δάσκαλοι (όλων των σχολικών βαθμίδων) σε περίπτωση που διδάξουν μέσα στην τάξη με τον τρόπο που υποδεικνύει το Υ.ΠΑΙ.Θ. Αναφορικά με το πρώτο ερώτημα, δεν αμφισβητεί κανείς ότι ο μαθητής γενικά πρέπει να βρίσκεται στο «φυσικό του χώρο» που είναι το σχολείο. Θα φανεί, όμως, εκ του αποτελέσματος το ορθό της απόφασης επιστροφής των μαθητών στα σχολεία εν μέσω πανδημίας και εν είδη πειράματος. Όσον αφορά στο δεύτερο ερώτημα, η απάντηση είναι σύντομη: ο δάσκαλος δεν έχει να φοβηθεί τίποτα γιατί «είναι εκείνος που γίνεται γέφυρα για να περάσει αντίπερα ο μαθητής του. Κι όταν πια του διευκολύνει το πέρασμα, αφήνεται χαρούμενα να γκρεμιστεί, ενθαρρύνοντας τον μαθητή του να φτιάξει δικές του γέφυρες» Νίκος Καζαντζάκης.
Οι προβληματισμοί αυτοί του κ. Μπαμπινιώτη, που προφανώς δεν έχουν στόχο να υποστηρίξουν το δάσκαλο, ελάχιστα έχουν απασχολήσει όσους δημόσια έχουν τοποθετηθεί για το θέμα, αλλά και όλο τον υπόλοιπο κόσμο που απλά παρακολουθεί και ενημερώνεται.
Τα σοβαρά θέματα που ανακύπτουν από το εγχείρημα αυτό είναι: α) το μοντέλο διδασκαλίας που προτείνεται και β) η πρακτική εφαρμογή του σε σχέση με το Σύνταγμα της Ελλάδας και τους Διεθνείς Κανονισμούς.
Αναφορικά με το πρώτο θέμα, οι εκπαιδευτικοί καλούνται να σχεδιάσουν τα μαθήματά τους συνδυάζοντας τη δια ζώσης διδασκαλία σε πραγματικό χρόνο με την ταυτόχρονη εξ αποστάσεως διδασκαλία. Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, παρόμοιες συζητήσεις έχουν ξεκινήσει εδώ και αρκετό καιρό σε χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία οι οποίες όμως δεν έχουν καταλήξει, διότι προκύπτουν συνεχώς τεχνικά προβλήματα ή ζητήματα που αφορούν στη διασφάλιση των προσωπικών δεδομένων.
Για το μοντέλο διδασκαλίας που προτείνει το Υ.ΠΑΙ.Θ. και με δεδομένο ότι είναι αδιαμφισβήτητη η αξία της δια ζώσης διδασκαλίας και το αναντικατάστατο αυτής, ισχύουν τα εξής:
- Δεν υπάρχει καταγραφή μιας τέτοιας διδακτικής πρακτικής εκπαίδευσης στην Α/θμια ή Β/θμια εκπαίδευση στη διεθνή βιβλιογραφία.
- Για τη δια ζώσης διδασκαλία, στη φυσική τάξη, υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία σχετική με τις θεωρίες μάθησης, που έχουν αναπτυχθεί από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι σήμερα και αφορούν σε τρεις βασικές θεωρίες[1], που αν και αρχικά συχνά θεωρούνται ασύμβατες, συμπληρώνουν και εξελίσσουν τις προηγούμενες χωρίς να τις ακυρώνουν συνολικά.
- Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση υφίσταται ως πρακτική, αποτελεί μία διδακτική μεθοδολογία που χαρακτηρίζεται από ένα συγκεκριμένο πλαίσιο αρχών το οποίο καλύπτει μεθοδολογικά τη διδασκαλία από απόσταση και απαιτεί διαφορετική μεθοδολογία από τη δια ζώσης εκπαίδευση.
Ως εκ τούτων, η δια ζώσης διδασκαλία στη φυσική τάξη φαίνεται να είναι ασυμβίβαστη με τη σύγχρονη τηλε-διδασκαλία και μάλιστα με τη μετάδοση του μαθήματος σε πραγματικό χρόνο. Μερικά από τα προβλήματα που θα ανακύψουν όταν μια κάμερα ή/και ένα μικρόφωνο καταγράφει κάθε λέξη, απορία, άποψη που διατυπώνεται, λάθος, αδυναμία, αποτυχημένη προσπάθεια, αυθόρμητη αντίδραση, μαθητή εκθέτοντάς τον σε δημόσια θέα σε ακροατές και θεατές, καλοπροαίρετους ή και κακοπροαίρετους, είναι τα εξής:
- Καταστρατήγηση της απαιτούμενης ιδιωτικότητας της εκπαιδευτικής διαδικασίας, όπως αυτή που έχουν οι δικηγόροι με τους πελάτες τους, οι γιατροί με τους ασθενείς τους κ.ά.
- Παραβίαση της ιερής εκπαιδευτικής διαδικασίας, που επηρεάζει τη συμπεριφορά των συμμετεχόντων, όπως π.χ. επηρεάζονται σε ένα πείραμα σωματίδια της ύλης από την ύπαρξη ή όχι πηγής φωτός κατά την παρατήρηση.
- Απώλεια του αυθορμητισμού και της ζωντάνιας του μαθήματος.
- Μετατροπή του μαθήματος σε ακαδημαϊκή διάλεξη σε ένα χώρο που ως γνωστόν οι μαθητές δεν είναι απαραίτητο να ενδιαφέρονται στο έπακρο για όλα τα διδακτικά αντικείμενα και θέλουν ιδιαίτερο χειρισμό, σε αντίθεση με τους φοιτητές μιας σχολής ενός πανεπιστημίου που έχουν επιλέξει τη συγκεκριμένη σχολή και παρακολουθούν αυτοβούλως.
Όσοι επιχειρούν αυτή τη στιγμή να επιβάλουν και όσοι υποστηρίζουν το ανύπαρκτο αυτό μοντέλο διδασκαλίας, την τηλε-έκθεση καθηγητών και μαθητών σε πραγματικό χρόνο, καλό θα ήταν να γνωρίζουν – εάν δεν το ξέρουν ήδη – ότι η σχολική αίθουσα είναι και θα πρέπει να παραμείνει ο χώρος όπου:
- Οι μαθητές εκφράζονται και διατυπώνουν τις απόψεις τους ως αυτόνομα άτομα, παρά το νεαρό της ηλικίας τους και οι δάσκαλοι τούς ενθαρρύνουν να το κάνουν, γιατί έτσι μόνο θα ωριμάσουν και θα γίνουν οι αυριανοί σκεπτόμενοι πολίτες αυτής της κοινωνίας.
- Γίνονται λάθη – πολλά λάθη – γιατί τα παιδιά μαθαίνουν κυρίως από τα λάθη τους. Λάθη που προσπερνιούνται, που ξεχνιούνται, που δε στιγματίζουν.
- Οι μαθητές μαθαίνουν να συμμετέχουν σε μια ομάδα και να συνεργάζονται δημιουργικά, να σέβονται τους άλλους, να ελέγχουν τη συμπεριφορά και τις αντιδράσεις τους, να αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεών τους.
Το δεύτερο σοβαρό θέμα που ανακύπτει σχετίζεται με το Σύνταγμα της Ελλάδας και τους Διεθνείς Κανονισμούς και έχει δύο πτυχές. Η πρώτη πτυχή σχετίζεται με την πρακτική και τις νομικές διατάξεις που εφαρμόζονται στα σχολεία μας, που όμως αυτή τη στιγμή δείχνουν να ακυρώνονται. Καταθέτω από προσωπική εικοσαετή εμπειρία ως εκπαιδευτικός της Β/θμιας ότι, εμείς οι εκπαιδευτικοί καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια να διαφυλάξουμε τα προσωπικά δεδομένα των μαθητών μας, να προστατεύσουμε και να βοηθήσουμε αυτούς που αντιμετωπίζουν μαθησιακά, ψυχολογικά ή οικογενειακά προβλήματα από την κριτική οποιουδήποτε – μαθητή, γονέα ή άλλου. Ιδιαίτερα στην εποχή που ζούμε, όπου το παραμικρό μπορεί να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης στο διαδίκτυο, νουθετούμε τους μαθητές σχετικά με τη χρήση και την έκθεση οπτικοακουστικού υλικού που έχουν συλλέξει σε μια εξόρμηση, σε ένα πάρτυ κ.λπ. (με τους ίδιους, τους δικούς τους, τους συμμαθητές τους). Τηρώντας τους νόμους τούς απαγορεύουμε να έχουν κινητά και να φωτογραφίζουν, να ηχογραφούν ή να βιντεοσκοπούν ο ένας τον άλλον ή τους καθηγητές τους στο χώρο του σχολείου. Επίσης, στην αρχή κάθε σχολικού έτους συλλέγουμε τα πολλά και απαραίτητα έγγραφα που αφορούν στη συγκατάθεση των γονέων των μαθητών για την αξιοποίηση, τη δημοσίευση και ανάρτηση οπτιοακουστικού υλικού σε κοινωνικά δίκτυα (facebook, twitter, youtube) ή στον επίσημο ιστότοπο του σχολείου κ.ά., που συλλέγεται από το σχολείο και σχετίζεται με τα παιδιά τους.
Αναφορικά με τη δεύτερη πτυχή ανακύπτει ένα βασικό ερώτημα: το Υ.ΠΑΙ.Θ. εξαγγέλλοντας την επαναλειτουργία των σχολείων με αυτό τον τρόπο έχει συμμορφωθεί με το νομοθετικό πλαίσιο (4624/2019 και Κανονισμός GDPR); Κατά την εκτίμηση ειδικών-νομικών, εάν δεν έχει συμμορφωθεί πρόκειται για τη μεγαλύτερης έκτασης και σημασίας παραβίαση προσωπικών δεδομένων που έχει καταγραφεί στην Ελλάδα και αφορά σε εκατομμύρια φυσικά πρόσωπα. Τυχόν παραλείψεις του Υ.ΠΑΙ.Θ., αλλά και της διοίκησης του εκάστοτε ιδιωτικού σχολείου και παράνομη μετάδοση οπτικοακουστικού υλικού μέσα από τη σχολική αίθουσα, χωρίς να τηρούνται οι στοιχειώδεις προβλέψεις της νομοθεσίας για τα προσωπικά δεδομένα, αποτελούν παραβίαση του Συντάγματος της Ελλάδας και των Διεθνών Κανονισμών και ενέχουν σοβαρούς κινδύνους όπως προσβολή προσωπικότητας μαθητών και εκπαιδευτικών, διακρίσεις, αποκάλυψη δεδομένων που ανακοινώνονται εντός της τάξης, παρακολούθηση των εκπαιδευτικών, μέσω των λεγόμενων μεταδεδομένων, ασφάλειας των υποκειμένων κ.ά.
Πώς μπορούν να αγνοηθούν τόσο σοβαρά ζητήματα, τα οποία έχουν απασχολήσει και απασχολούν την υφήλιο, εξαιτίας των οποίων έχει δημιουργηθεί και τηρείται το νομοθετικό πλαίσιο και οι κανονισμοί διεθνώς;
Η ζωντανή αναμετάδοση μαθημάτων με εικόνα ή/και ήχο δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ενεργητικότητα, την αλληλεπίδραση και τη μαθησιακή διαδικασία ενός ζωντανού μαθήματος. Είναι ατυχής η προσπάθεια εμπλοκής των εκπαιδευτικών, που σημειωτέον είναι μια από τις πιο κακοπληρωμένες κατηγορίες εργαζομένων στην ελληνική κοινωνία, στο κακοστημένο αυτό παιχνίδι επιβολής της προχειρότητας. Παρόλα αυτά, οι εκπαιδευτικοί με αυταπάρνηση επωμίζονται πάντα το βάρος της εκπαίδευσης των αυριανών σκεπτόμενων Ελλήνων πολιτών και πολλές φορές των αδυναμιών, δεινών, αστοχιών, παραλείψεων, μεταρρυθμίσεων και αντιμεταρρυθμίσεων του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.
Αρχοντούλα Σαββιδάκη
Καθηγήτρια Πληροφορικής
Πρόεδρος του Συλλόγου Καθηγητών Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας
[1] Συμπεριφορισμός (behaviorism), γνωστική θεωρία (cognitivism) και κοινωνικογνωστική θεωρία (social cognitive theory).
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 03/7
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
