Το κλείσιμο των σχολείων, για δεύτερη φορά σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, όπως και στην χώρα μας, επηρεάζει την εκπαίδευση εκατομμυρίων μαθητών/-τριών. Ως εναλλακτική λύση στην αναστολή λειτουργίας των σχολικών μονάδων εφαρμόζεται στις χώρες αυτές η σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Διασφαλίζονται όμως οι βασικές προϋποθέσεις απρόσκοπτης συμμετοχής των μαθητών/-τριών σε αυτήν;
Δύο είναι οι βασικοί πυλώνες διασφάλισης ποιοτικής σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης: ο πυλώνας των μαθητών/-τριών και αυτός των εκπαιδευτικών και των σχολικών μονάδων.
Οι βασικές προϋποθέσεις συμμετοχής στην σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση, όσον αφορά στους μαθητές/-τριες, είναι:
- Η πρόσβαση στο διαδίκτυο
- Η κατάλληλη τεχνολογική υποδομή (Laptop, desktop, tablet)
- Οι βασικές δεξιότητες χρήσης της ψηφιακής τεχνολογίας
Στις προϋποθέσεις αυτές θα πρέπει να συνυπολογιστεί και ο παράγοντας της δυνατότητας να έχουν οι μαθητές/-τριες ένα ήσυχο μέρος στο σπίτι τους προκειμένου να μπορούν να μελετήσουν.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Πύλης Δεδομένων[i], η χώρα μας παρουσιάζει τα παρακάτω ποσοστά:
- Πρόσβαση μαθητών/-τριών στο διαδίκτυο: 73%
- Κατάλληλη τεχνολογική υποδομή (Laptop, desktop, tablet): 88%
- Ένα ήσυχο μέρος για μελέτη: 86,6%
Αξίζει να σημειωθεί ότι και στους τρεις αυτούς παράγοντες η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από τον αντίστοιχο μέσο όρο του ΟΟΣΑ[ii].
Στην προσπάθεια παροχής σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης οι εκπαιδευτικοί καλούνται να προσαρμόσουν τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας στα νέα δεδομένα της εκπαίδευσης από απόσταση. Στην χώρα μας, αν και το σύνολο του εκπαιδευτικού προσωπικού κατέχει πιστοποίηση ΤΠΕ Επιπέδου 1, οι απαιτήσεις της σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης δεν περιορίζονται σε αυτές μόνο τις γνώσεις, αφού οι απαιτήσεις οργάνωσης, διαχείρισης και παρουσίασης ενός μαθήματος σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες. Η ελλιπής επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε θέματα διαδικτυακής εκπαίδευσης εγείρει δυσκολίες στην προσφορά ποιοτικής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες.
Ο τεχνολογικός εξοπλισμός των σχολείων και η ετοιμότητά τους να συμμετάσχουν στην σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση αντικατοπτρίζει σε όχι αμελητέο βαθμό την αντίστοιχη των εκπαιδευτικών του, ακόμη και αν αυτή δεν προσφέρεται από τον χώρο του σχολείου. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο βαθμός επίτευξης των εκπαιδευτικών προσδοκιών της προσφερόμενης σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης θα εξαρτηθεί σε σημαντικό βαθμό από το επίπεδο επικοινωνίας των μαθητών/-τριών με τους εκπαιδευτικούς τους, ιδιαίτερα αυτών των μαθητών/-τριών που προέρχονται από μειονεκτούντα κοινωνικοοικονομικά περιβάλλοντα.
Σε έρευνα του ΟΟΣΑ, η οποία διεξήχθη σε 79 εκπαιδευτικά συστήματα, συμπεριλαμβανομένων και των 36 χωρών του ΟΟΣΑ, σε σχολεία που σπουδάζουν μαθητές/-τριες 15 ετών, διερευνήθηκαν τα παρακάτω σχετιζόμενα με την ποιότητα διαχείρισης της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης από πλευράς εκπαιδευτικών:
- Οι εκπαιδευτικοί έχουν τις απαραίτητες τεχνικές και παιδαγωγικές δεξιότητες για την ενσωμάτωση ψηφιακών συσκευών στην διδασκαλία
- Οι εκπαιδευτικοί έχουν αρκετό χρόνο προκειμένου να προετοιμάσουν μαθήματα που ενσωματώνουν ψηφιακές συσκευές
- Διαθέσιμοι επαγγελματικοί πόροι για τους εκπαιδευτικούς, προκειμένου να επιμορφωθούν στην χρήση ψηφιακών συσκευών
- Παροχή κινήτρων στους εκπαιδευτικούς για την ενσωμάτωση ψηφιακών συσκευών στην διδασκαλία
Και στα τέσσερα αυτά ερωτήματα η χώρα μας βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ.
Έχοντας ως δεδομένο το ψηφιακό χάσμα μεταξύ των μαθητών/-τριών, κυρίως εξαιτίας της κοινωνικοοικονομικής τους προέλευσης, η έλλειψη βασικών πόρων πρόσβασης στην σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση θα οδηγήσει σε διεύρυνση αυτού του χάσματος και, κατ’ επέκταση, σε ανεπιθύμητη περαιτέρω διεύρυνση της εκπαιδευτικής ανισότητας. Όπως παραπάνω αναφέρθηκε, η ποιότητα της προσφερόμενης σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης συναρτάται άμεσα τόσο από την πρόσβαση στο διαδίκτυο και την ποιότητα της, όσο και από την απαραίτητη τεχνολογική υποδομή, καθώς και από τις βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Η διασφάλιση αυτών των παραγόντων – πρέπει να – είναι κύριο μέλημα της Πολιτείας που απαιτεί άμεσης αντιμετώπισης.
Τις πρώτες ημέρες έναρξης της σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης παρουσιάστηκαν αναμενόμενα – δυστυχώς – προβλήματα:
- Αδυναμία του κεντρικού συστήματος να ανταπεξέλθει στην μεγάλη ζήτηση προσβασιμότητας
- Αδυναμία μαθητών/-τριών να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευση είτε λόγω αδυναμίας πρόσβασης στο διαδίκτυο είτε – και – λόγω έλλειψης κατάλληλης τεχνολογικής υποδομή (Laptop, desktop, tablet)
- «Διαπίστωση» ότι – κυρίως, αλλά όχι μόνο – οι τρίτεκνες και πολύτεκνες οικογένειες δεν μπορούν να ανταποκριθούν στην υποστήριξη των παιδιών τους σε τεχνολογικό εξοπλισμό, που θα επιτρέψει την ταυτόχρονη συμμετοχή τους στην σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση
- Αδυναμία πολλών σχολικών μονάδων – κυρίως εξαιτίας της αδυναμίας υποστήριξης της ταχύτητας σύνδεσης του σχολείου στο διαδίκτυο - να υποστηρίξουν την ταυτόχρονη συμμετοχή στην σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση εκπαιδευτικών που προσπάθησαν να την εφαρμόσουν από τον χώρο του σχολείου. Είναι χαρακτηριστική η ενημέρωση του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου λίγες μόλις ημέρες πριν την αναστολή λειτουργίας των σχολικών μονάδων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης: «Ο αριθμός των ταυτόχρονων τηλεδιασκέψεων που μπορούν να
πραγματοποιηθούν ικανοποιητικά περιορίζεται από την ταχύτητα σύνδεσης
στο διαδίκτυο του σχολείου σας. Ο αριθμός αυτός παρουσιάζεται στον πίνακα που ακολουθεί:
Τύπος σύνδεσης με το διαδίκτυο: Επιτρεπτός - Αριθμός ταυτόχρονων WebEx Meetings ανά σύνδεση:
ADSL 24/1Mbps (Download/Upload) – 1
VDSL 50/5 Mbps (Download/Upload) – 5
VDSL 100/10 Mbps (Download/Upload) – 10
Οπτική ίνα - 50+».
Τα παραπάνω προβλήματα θα πρέπει άμεσα να αποκατασταθούν, προκειμένου τα εκπαιδευτικά οφέλη της – αδιαμφισβήτητα υποδεέστερης της δια ζώσης διδασκαλίας – σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης να φτάσουν στον μέγιστο δυνατό βαθμό σε όλους τους μαθητές και σε όλες τις μαθήτριες.
Σειρά μέτρων μπορούν να βελτιώσουν – έστω και τώρα – την εικόνα:
- Άμεση χορήγηση με την μορφή δανεισμού του απαραίτητου τεχνολογικού εξοπλισμού σε όλους τους μαθητές.-τριες που αδυνατούν να παρακολουθήσουν τα μαθήματα εξ αποστάσεως, συμπεριλαμβανομένων και των μαθητών/-τριών που προσπαθούν να συμμετάσχουν με ένα κινητό τηλέφωνο
- Χορήγηση δωρεάν σύνδεσης στο διαδίκτυο σε όλες τις οικογένειες που αδυνατούν να την διασφαλίσουν
- Δωρεάν δορυφορικές ευρυζωνικές υπηρεσίες σε όλες τις περιοχές που δεν διαθέτουν δυνατότητα σύνδεσης στο διαδίκτυο
- Διεξαγωγή εξ αποστάσεως επιμόρφωσης σύντομης χρονικής διάρκειας των εκπαιδευτικών σε θέματα σύγχρονης και ασύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.
- Διεξαγωγή εξ αποστάσεως εκπαίδευσης των μαθητών/-τριών σε θέματα ψηφιακών δεξιοτήτων, προκειμένου να είναι σε θέση να ανταποκριθούν σε απαιτήσεις διεξαγωγής μαθημάτων και υποβολής εργασιών σε διαδικτυακά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα
- Άμεση βελτίωση της ταχύτητας σύνδεσης στο διαδίκτυο όλων των σχολικών μονάδων
- Λειτουργία γραμμής βοήθειας και ενημέρωσης για μαθητές και γονείς για την επίλυση τυχόν προβλημάτων που ενδέχεται να συναντούν κατά την έναρξη ή την λειτουργία της σύγχρονης, αλλά και ασύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης
- Λειτουργία γραμμής συμβουλευτικής υποστήριξης σχολικών ψυχολόγων σε μαθητές και γονείς, καθώς και παροχής συμβουλευτικών οδηγιών διαχείρισης κρίσιμων καταστάσεων σε εκπαιδευτικούς
- Δωρεάν πρόσβαση σε διαδικτυακές βιβλιοθήκες, εκπαιδευτικές εφαρμογές και συνεργατικές πλατφόρμες, διασφαλίζοντας την ηλεκτρονική μάθηση και την ανταλλαγή γνώσεων
Η εμπειρία του πρώτου lockdown και της αναστολής λειτουργίας των σχολικών μονάδων τον Μάρτιο του 2020 φαίνεται πως δεν ήταν αρκετή, προκειμένου να ληφθούν αποφάσεις εφαρμογής λειτουργικών παρεμβάσεων στην αναμονή ενός δεύτερου lockdown. Τώρα που και αυτό είναι ήδη σε εξέλιξη, δεν περισσεύει πλέον καθόλου χρόνος εφησυχασμού και προβληματισμών. Είτε με εθνικούς είτε με ευρωπαϊκούς πόρους (μέσω του οικονομικού προγράμματος ανάκαμψης για την Ευρώπη) , τα παραπάνω προτεινόμενα μέτρα θα πρέπει να υλοποιηθούν και να υποστηριχθούν άμεσα. Σε διαφορετική περίπτωση, όταν παρέλθει ο εφιάλτης της πανδημίας, ο απολογισμός – και – στην εκπαίδευση των μαθητών/-τριών μας θα είναι ακόμη βαρύτερος.
[i] Education during COVID-19; moving towards e-learning (στο: https://www.europeandataportal.eu)
[ii] Learning remotely when schools close: How well are students and schools prepared? Insights from PISA, OECD, 2020.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
