Ούτε φέτος θα διεξαχθούν οι προαγωγικές και απολυτήριες εξετάσεις στα Γυμνάσια και στα Λύκεια. Αντ’ αυτού προτιμήθηκε η παράταση του σχολικού έτους έως τις 11 Ιουνίου. Το κύριο επιχείρημα που προβάλλεται είναι αυτό της μη κάλυψης της ύλης οπότε αναγνωρίζεται, εμμέσως, ότι η τηλεκπαίδευση δε λειτούργησε αποτελεσματικά. Το επιχείρημα όμως αυτό προκαλεί ορισμένα εύλογα ερωτήματα για την ουσία της εκπαιδευτικής διαδικασίας που είναι η μετάδοση γνώσεων και η εμπέδωσή της. Αυτό που θα έπρεπε πρώτιστα να μας ενδιαφέρει είναι το μαθησιακό αποτέλεσμα, κοινώς: το αν και τι έμαθαν φέτος τα παιδιά.
Η κάλυψη της ύλης
Το πρώτο ερώτημα που τίθεται είναι το εάν υπήρξε παρακολούθηση της ύλης σε κεντρικό επίπεδο και το εάν λήφθηκαν μέτρα στις περιπτώσεις που παρατηρήθηκαν καθυστερήσεις. Η αλήθεια είναι ότι οι διδάσκοντες κλήθηκαν δύο φορές στη διάρκεια του έτους – και για την Γ΄ Λυκείου περισσότερες - να δηλώσουν το σημείο στο οποίο βρίσκονταν στην ύλη. Ενώ όμως για την Γ΄ Λυκείου αποφασίστηκε η περικοπή της ύλης των πανελλαδικώς εξεταζομένων μαθημάτων, για τις υπόλοιπες τάξεις και ιδιαίτερα για την Α΄ τάξη του Λυκείου στην οποία θα εφαρμοζόταν η Τράπεζα Θεμάτων, δεν έγινε κάτι ανάλογο. Επομένως, υπήρξε παρακολούθηση αλλά τα μέτρα που επιλέχτηκαν ήταν η μείωση της ύλης των Πανελλαδικών Εξετάσεων, η παράταση του διδακτικού έτους και για τις υπόλοιπες τάξεις η μη διεξαγωγή των εξετάσεων. Το γιατί δεν επελέγη η μείωση της εξεταστέας ύλης για όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου, δεν εξηγείται.
Η εμπέδωση της γνώσης
Το δεύτερο ερώτημα που τίθεται αφορά τον έλεγχο της εμπέδωσης της γνώσης, κάτι που δεν φαίνεται να απασχολεί την ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας αλλά ούτε και τις συνδικαλιστικές ομοσπονδίες των εκπαιδευτικών. Η επιλογή της μη διεξαγωγής προαγωγικών και απολυτηρίων εξετάσεων σημαίνει ότι οι μαθητές δε θα κάνουν επανάληψη στην ύλη και δε θα ελεγχθεί το τι έμαθαν στη διάρκεια της χρονιάς. Γνωρίζω ότι υπάρχει η άποψη ότι «δε χρειάζονται οι εξετάσεις» αλλά τη θεωρώ εντελώς εσφαλμένη. Για κάθε είδους γνώση ή δεξιότητα, από το ωδείο ως την οδήγηση, δεν έχει ανακαλυφθεί ως τώρα σε παγκόσμιο επίπεδο άλλος τρόπος ελέγχου της επάρκειας του εκπαιδευόμενου από τις εξετάσεις. Η χρησιμότητα των τελικών ανακεφαλαιωτικών εξετάσεων όμως δεν περιορίζεται σε μία απλή πιστοποίηση γνώσεων⸱ εκτός από το ότι βάζει τον μαθητή στη διαδικασία να ξαναδιαβάσει τα σημαντικότερα κεφάλαια της διδαχθείσας ύλης, τον εκπαιδεύει επίσης στην πειθαρχία της συστηματικής μελέτης ενώ επιτρέπει στον μαθητή, τον εκπαιδευτικό και τον γονιό να γνωρίζουν τι δουλειά έχει γίνει στη διάρκεια της χρονιάς, με άλλα λόγια αξιολογείται (άλλη παρεξηγημένη έννοια) το διδακτικό έργοσυνολικά. Με δεδομένο ότι στη διάρκεια της τηλεκπαίδευσης το διάβασμα για το μάθημα της ημέρας δεν ελεγχόταν, συστηματικά τουλάχιστον, είχε σημασία να διεξαχθούν φέτος οι εξετάσεις για να μείνει κάτι στα παιδιά. Τώρα, πολλοί ομολογούν ότι πέρασε άλλη μία χαμένη χρονιά από πλευράς μάθησης κι αυτό έχει βέβαια σοβαρές συνέπειες για το μέλλον των παιδιών. Για παράδειγμα, η φετινή Β΄ Λυκείου που έχει ήδη αρχίσει την προετοιμασία της για τις πανελλήνιες δεν έχει δώσει καθόλου εξετάσεις στο Λύκειο.Αλλά το σημαντικότερο είναι ότι τα παιδιά δε θα έχουν διαβάσει παρά μόνο για το διαγώνισμα του τετραμήνου⸱αφήνω δε το ζήτημα της εγκυρότητας όσων διαγωνισμάτων διεξήχθησαν εξ αποστάσεως και θα εξηγήσω αμέσως παρακάτω το γιατί.
Η τηλεκπαίδευση
Το τρίτο ερώτημα αφορά την τηλεκπαίδευση. Τελικά, έγινε μάθημα ή όχι; Προφανώς και γίνονταν τα μαθήματα, με τα όποια προβλήματα.Κατά γενική ομολογία η μεγαλύτερη δυσκολία, αφορούσε την εξέτασητων μαθητών που όντας «αόρατοι» και σε διαρκή επικοινωνία μεταξύ τους μπορούσαν άνετα να αντιγράψουν στη γραπτή εξέταση ενώ στην προφορική εξέταση πολλές φορές «χαλούσαν τα μικρόφωνα» ή «έπεφτε η σύνδεση». Όσο για τις εργασίες, επίσης αποκαλύφθηκε για πολλές από αυτές πως ήταν αποτέλεσμα λογοκλοπής και αντιγραφής. Δεν κατέστη δηλαδή δυνατόν να ελεγχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό η εμπέδωση της γνώσης για να μην πούμε ότι με εξαίρεση τους άριστους μαθητές (τρίτη «κακόφημη» έννοια!), οι υπόλοιποι είναι ζητούμενο εάν διάβασαν καθόλου στη διάρκεια της τηλεκπαίδευσης. Η παράδοση ωστόσο γινόταν και οι μαθητές είχαν στη διάθεσή τους πολλούς τρόπους να επικοινωνούν με τον καθηγητή καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας για τυχόν απορίες. Να επισημάνουμε αυτό το γεγονός γιατί πολλοί λησμονούν συνειδητά ή ασυνείδητα ότι οι εκπαιδευτικοί στη διάρκεια της τηλεκπαίδευσης, στην πλειοψηφία τους τουλάχιστον, εργάστηκαν πολύ σκληρά και απασχολούνταν όλη την ημέρα αφού όλα (οι σημειώσεις, οι ασκήσεις, η θεωρία, οι δραστηριότητες κτλ) έπρεπε να ετοιμαστούν σε ηλεκτρονική μορφή ενώ δέχονταν ασκήσεις και εργασίες όλο σχεδόν το εικοσιτετράωρο και βέβαια απαντούσαν πάλι γραπτώς και ηλεκτρονικά εκτός του διδακτικού τους ωραρίου αφού δεν μπορούσαν απλώς να επιστρέψουν διορθωμένα τετράδια και εργασίες. Η σύγχρονη ωστόσο ηλεκτρονική διδασκαλία όμως έμοιαζε πιο πολύ με εκπομπή εκπαιδευτικής τηλεόρασης παρά με ζωντανό μάθημα, αφού η συμμετοχή των μαθητών, η διαδραστικότητα, ήταν γενικώς περιορισμένη. Παρόλα αυτά, τα μαθήματα έγιναν και ένα μέρος, αν όχι ολόκληρη η ύλη καλύφθηκε. Αφού λοιπόν ως κυριότερο πρόβλημα αποδείχτηκε η αξιολόγηση, δηλαδή η παρακολούθηση του διαβάσματος των μαθητών, δεν υπήρχε,από αυτήν τουλάχιστον την άποψη, σοβαρός λόγος να μην διεξαχθούν οι τελικές εξετάσεις.
Μαθητές χωρίς πρόσβαση στην τηλεκπαίδευση
Ένα άλλο ερώτημα είναι αυτό των μαθητών που βρέθηκαν αποκλεισμένοι από την τηλεκπαίδευση. Διότι βέβαια, δεν είναι δυνατόν να απαιτείς από μαθητές που δεν είχαν πρόσβαση στα μαθήματα, να προσέλθουν σε εξετάσεις. Είναι όμως αυτό επιχείρημα για να μη γίνουν καθόλου εξετάσεις και για κανέναν μαθητή; Γιατί δεν ισχύει τότε το ίδιο και για τις πανελλαδικές εξετάσεις; Στην Γ΄ Λυκείου δεν υπήρχαν αποκλεισμένα από την εξ αποστάσεως εκπαίδευση παιδιά; Γιατί εδώ δεν τέθηκε ζήτημα συνταγματικότητας, ισότητας κτλ; Η απάντηση είναι γνωστή αλλά καλό είναι να επισημαίνεταιη υποκρισία (όπως και ο λαϊκισμός). Πρώτα πρώτα, είναι απαράδεκτο να υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις μαθητών. Η πολιτεία έπρεπε να εξαντλήσει κάθε δυνατότητα, εφόσον η τηλεκπαίδευση κάλυψε τελικά το μεγαλύτερο μέρος της σχολικής χρονιάς, να επιλύσει εγκαίρως όλα τα προβλήματα σύνδεσης, που παρατηρήθηκαν σε ορισμένες περιοχές.
Δέχομαι, επίσης, καλόπιστα, ότι υπάρχουν και μαθητές που δεν μπορούσαν να συνδεθούν λόγω έλλειψης των απαραίτητων συσκευών αλλά εδώ πρέπει να επισημάνω ότι στην πλειοψηφία των περιπτώσεωναυτών τα προβλήματα ήταν περισσότερο θέμα «κουλτούρας» παρά αντικειμενικά. Τα σχολεία παρείχαν συσκευές (τάμπλετ) αλλά και τη δυνατότητα να προσέρχονται στο σχολείο όσοι μαθητές (και διδάσκοντες) αντιμετώπιζαν τεχνικά προβλήματα ή ελλείψεις στην τεχνική υποδομή.Το μεγαλύτερο πρόβλημα μάλιστα το αντιμετώπισαν οι εκπαιδευτικοί που έχουν παιδιά μαθητές ή φοιτητές όταν έπρεπε να συνδεθούν ταυτόχρονα τρία, τέσσερα ή και πέντε άτομα στον ίδιο χώρο και χωρίς να έχουν πάντοτε την πολυτέλεια των απομονωμένων χώρων και των τόσων συσκευών. Κι όμως οι εκπαιδευτικοί ανταποκρίθηκαν στο ακέραιο στο καθήκον τους κάνοντας μάθημα την ίδια ώρα που, για όσους έχουν παιδιά του Νηπιαγωγείου ή των πρώτων τάξεων του Δημοτικού, έπρεπε να συνδέσουν και τα παιδιά τους και εννοείται να διαθέτουν όλες τις απαραίτητες συσκευές και πολύ ισχυρό σήμα. Η ουσία πάντως είναι ότι τα σχολεία γνώριζαν καθημερινά ποιοι μαθητές απουσίαζαν από την τηλεκπαίδευση και φρόντιζαν, όσο μπορούσαν, να επιλύσουν τα όποια προβλήματα.Και όπου δεν υπήρχε διαθεσιμότητα μέσων από το ίδιο στο σχολείο, το Υπουργείο ήταν υποχρεωμένο να παρέχει τις απαραίτητες συσκευές στους μαθητές. Η αλήθεια όμως είναι ότι ένας αριθμός μαθητών «βολεύτηκε» με τη δικαιολογία της έλλειψης σύνδεσης ή συσκευής για να «απουσιάζει» από την τηλεκπαίδυση χωρίς να παίρνει απουσίες.
Ο ψυχολογικός παράγοντας
«Τα παιδιά ταλαιπωρήθηκαν κι εσύ το μόνο που σκέφτεσαι είναι οι εξετάσεις;». Τέτοια κι άλλα παρόμοια ακούγονται δεξιά κι αριστερά από ορισμένους εκπαιδευτικούς και γονείς, καθώς επικρατεί τελευταία μία «παιδοκεντρική» αντίληψη, που όμως τελικά αποβαίνει εις βάρος των μαθητών. Πρώτα πρώτα, αυτό που πρέπει όλοι μας να σκεφτούμεείναι την πρόοδο των παιδιών. Να είμαστε πρόθυμοι να ακούσουμε κάθε λογική και ρεαλιστική πρόταση που θα προσφέρει σε όλα τα παιδιά το μορφωτικό αγαθό γιατί αυτό σημαίνει δημόσια και δωρεάν παιδεία.
Κάποιοι τα τελευταία χρόνια έχουν ταυτίσει τη δημόσια εκπαίδευση με τη χαριστική παροχή τίτλων και μάλιστα στο όνομα της … ταξικής πάλης. Αυτό όμως δεν είναι δημόσια εκπαίδευση, είναι ιδιωτική και μάλιστα στη χειρότερη μορφή της, την εμπορευματική γιατί αντιμετωπίζει τη γνώση ως ένα τυπικό προσόν, ένα χαρτί για κοινωνική άνοδο και επαγγελματική εξασφάλιση, το οποίο υποχρεωτικά πρέπει να λαμβάνουν όλοι είτε έλαβαν τις απαραίτητες γνώσεις είτε όχι.Αλλά εάν ζητάμε από το δημόσιο σχολείο να παραιτηθεί από την πιστοποίηση της γνωστικής επάρκειας του μαθητή, αυτό θα το αναλάβει, τελικά, ο ιδιωτικός τομέας ο οποίος στη μεν αγορά εργασίας θα απορρίψει όσους δε διαθέτουν τα απαραίτητα ουσιαστικά εφόδια, στη δε εκπαίδευση, θα φροντίσει να καλύψει την ανεπάρκεια του σχολείου για όσους φυσικά μπορούν να πληρώσουν.Αυτή όμως είναι ταξική παιδεία. Οι ανακεφαλαιωτικές εξετάσεις, λοιπόν κακά τα ψέματα, βάζουν τα παιδιά να μελετήσουν ό,τι πιο σημαντικό έχουν διδαχθεί κατά το σχολικό έτος. Αν υπάρχει άλλος τρόπος να γίνει αυτό, ας διατυπωθεί. Αλλά τόσες δεκαετίες, αν όχι αιώνες, εκπαίδευσης, δεν έχει επινοηθείως τώρα.
Όσο για την ταλαιπωρία των παιδιών, κανείς δεν υποτιμά το γεγονός ότι ο εγκλεισμός, ειδικά στους εφήβους έχει αρνητικές ψυχολογικές επιπτώσεις, κυρίως γιατί τους στερεί την κοινωνικότητα και τη δραστηριότητά τους εκτός σπιτιού. Αυτό όμως δεν αντισταθμίζεται με το να μείνουν αμόρφωτοι και να τους χαριστεί μία χρονιά στην οποία δε θα γίνει μία έστω προσπάθεια να μάθουν κάτι. Μάλλον περισσότερο τους βλάπτει. Γιατί δεν ταλαιπωρήθηκαν ούτε από το πολύ διάβασμα (εκτός από τους υποψηφίους των πανελλαδικών) ούτε από τα διαγωνίσματα στη διάρκεια της χρονιάς. Οι άριστοι μαθητές ήταν και θα συνεχίσουν να είναι συνεπείς και χωρίς την πίεση του σχολείου. Το θέμα είναι τι γίνεται με τους αδιάφορους, αυτούς με τις γνωστικές ελλείψεις, που δεν έχουν γονείς να τους στηρίζουν, που προέρχονται από ένα πιο στερημένο μορφωτικό και οικονομικό περιβάλλον, ακόμη και αυτούς με τις μέτριες επιδόσεις. Οι εξετάσεις τούς έβαζαν σε ένα πρόγραμμα διαβάσματος, τώρα τους το στερούμε. Τους παρατάμε στη μοίρα τους κι απλώς τους λέμε: «περάστε κι ας μη μάθατε τίποτα». Αν αυτό δεν είναι βαθύτατα ταξικό, τότε τι είναι;
Τι θα μπορούσε να γίνει;
Πρώτα πρώτα, θα έπρεπε να καταγραφούν όλοι οι μαθητές που για διάφορους λόγους δεν μπορούσαν να παρακολουθήσουν τα εξ αποστάσεως μαθήματα, ακόμη και μετά τις στοχευμένες παρεμβάσεις και παροχές υλικού και να ενταχθούν σ’ ένα πρόγραμμα ενισχυτικής διδασκαλίας. Γιατί τώρα, αυτό που συμβαίνει είναι ότι απλώς απαλλάσσονται από κάθε υποχρέωση και προάγονται ή απολύονται χωρίς να έχουν κάνει μάθημα. Δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει σοβαρά ότι αυτό είναι δημοκρατικό ή παιδαγωγικό ή επ’ ωφελεία των παιδιών και της κοινωνίας γενικότερα. Κι όμως αυτό γίνεται. Καμία έγνοια να μάθουν τα παιδιά έστω τα βασικά από την ύλη της σχολικής χρονιάς.
Σε ό,τι αφορά το Δημοτικό, θα πρέπει να υλοποιηθούν διαγνωστικά τεστ προκειμένου να διακριβωθεί η εμπέδωση της ύλης, ειδικά στα μικρότερα παιδιά που μαθαίνουν τα πρώτα τους γράμματα. Στις περιπτώσεις που διαπιστώνονται ελλείψεις και κενά, να γίνουν κι εδώ παρεμβάσεις αντισταθμιστικής αγωγής στο υπόλοιπο διάστημα ως το τέλος της σχολικής χρονιάς. Εδώ η παράταση έχει νόημα, αλλά με αυτήν την προϋπόθεση.
Στη Β/θμια εκπαίδευση να γίνει μία λογική μείωση της ύλης, να ολοκληρωθούν τα μαθήματα στις 21 Μαΐου και να διεξαχθούν οι προαγωγικές και απολυτήριες εξετάσεις των Γυμνασίων από τα τέλη Μαΐου ως τα μέσα Ιουνίου αφού ούτως ή άλλως πλέον είναι περιορισμένος ο αριθμός των μαθημάτων που εξετάζονται. Οι μόνες εξετάσεις που εκτάκτως για φέτος θα μπορούσαν να μην πραγματοποιηθούν είναι οι απολυτήριες της Γ΄ Λυκείου τόσο για ουσιαστικούς όσο και για πρακτικούς λόγους, αφού η οργάνωσή τους, λόγω των μέτρων αντιμετώπισης του κορωνοϊού είναι δυσχερής. Όσο για τον θεσμό της Τράπεζας Θεμάτων, θα μπορούσε να εφαρμοστεί πιλοτικά για φέτος στην Α΄ Λυκείου των Πειραματικών Σχολείων που υποτίθεται ότι ιδρύθηκαν γι’ αυτόν ακριβώς τον σκοπό.
Πιθανότατα να υπάρχουν και άλλες περισσότερο λειτουργικές και έξυπνες προτάσεις από τις παραπάνω. Αυτό που έχει σημασία είναι να δοθεί βάση στον ιδρυτικό σκοπό του σχολείου, δηλαδή στη μάθηση. Διαφορετικά, η παράταση του διδακτικού έτους σε μία χρονιά που στα περισσότερα σχολεία δεν χάθηκαν διδακτικές ώρες, δεν έχει νόημα. Από τον Ιανουάριο και μετά ούτε περίπατοι, ούτε εκδρομές, ούτε διδακτικές επισκέψεις πραγματοποιήθηκαν και δεν χάθηκαν ώρες σε ποικίλες δραστηριότητες, αθλητικές, πολιτιστικές, περιβαλλοντικές, πρόβες για γιορτές κ.ά. Δεν ήταν επομένως, η κάλυψη της ύλης το πρόβλημα. Ούτε η δήθεν ευαισθησία για τα αποκλεισμένα ή για τα ταλαιπωρημένα ψυχικά από την τηλεκπαίδευση παιδιά διότι κανένα μέτρο για τη στήριξή τους δεν έχει ληφθεί. Απλούστατα, αφήνονται τώρα όλα στη μοίρα τους⸱ το δημόσιο σχολείο απεμπολεί τις ευθύνες του να μάθει τα παιδιά γράμματα αναθέτοντας αυτό το έργο και πάλι στους γονείς, και στο πορτοφόλι τους. Ας είμαστε ειλικρινείς τουλάχιστον.
Τάσος Χατζηαναστασίου, Δρ Ιστορίας, εκπαιδευτικός, πατέρας μαθητών σχολείου
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 18/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
