Η θέσπιση του πολλαπλού βιβλίου αποτελούσε και αποτελεί αίτημα της εκπαιδευτικής κοινότητας στη χώρα μας. Γιατί μέσω αυτού παρέχεται στον μαθητή η δυνατότητα να παρακολουθεί διαφορετικές προσεγγίσεις για το ίδιο θέμα, ώστε να αναπτύσσεται η κριτική του σκέψη και η αφομοιωτική του ικανότητα. Έτσι, η μάθηση προκύπτει ως αποτέλεσμα μελέτης, σύγκρισης, επιλογής και κατανόησης, ενώ σε καμιά περίπτωση δεν ευνοείται η στείρα αποστήθιση συγκεκριμένων αποσπασμάτων από ένα και μοναδικό σχολικό βιβλίο. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη ισχύει κάποιο σύστημα πολλαπλού βιβλίου.
Η πρώτη εφαρμογή στη χώρα μας
Ακριβώς για τους παραπάνω λόγους, το πολλαπλό βιβλίο αποτέλεσε βασικό θεμέλιο της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που επιχειρήθηκε στο τέλος της δεκαετίας του ’90, η οποία θέσπιζε την «εισαγωγή στα σχολεία περισσότερων από ένα διδακτικών βιβλίων για το μαθητή σε μαθήματα που αυτό κρίνεται απαραίτητο».
Ωστόσο, λίγους μήνες μετά την πρώτη εφαρμογή του σε δύο -τρία μαθήματα της Β΄ και της Γ΄ Λυκείου, ο νέος Υπουργός Παιδείας έκρινε φρόνιμο να βάλει «φρένο» στο πολλαπλό βιβλίο, κατεδαφίζοντας ό τι είχε χτιστεί μέχρι τότε. Από το επόμενο σχολικό έτος οι μαθητές επανήλθαν στο γνώριμο καθεστώς μελέτης και εξέτασης από ένα και μόνο βιβλίο για κάθε μάθημα. Έτσι απλά, όπως συνήθως ….
Η εξέλιξη αυτή απογοήτευσε, όπως ήταν φυσικό, την εκπαιδευτική κοινότητα, που είχε στηρίξει τον θεσμό. Όπως δε είχε υποστηριχθεί τότε στη Βουλή, «το συνολικό κόστος των πολλαπλών βιβλίων [….] ανήλθε στο ποσό των 1.397.170.000 δρχ», ενώ η κατάργηση των εγκεκριμένων «εκτός από νομικά και ενδεχομένως οικονομικά προβλήματα που μπορεί να δημιουργήσει αποτελεί θέμα ηθικής τάξης και αξιοπιστίας του ίδιου του Υπουργείου Παιδείας....».
Τι έφταιξε
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η επιτυχία του πολλαπλού βιβλίου προϋποθέτει πολύ σοβαρή προετοιμασία τόσο των εκπαιδευτικών όσο και των μαθητών. Παράλληλα, απαιτεί την έναρξη της εφαρμογής του από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού. Μόνο έτσι η υπάρχουσα κάθε φορά ανθρώπινη υποδομή θα είναι έτοιμη να δεχθεί την οποιαδήποτε καινοτομία.
Στη χώρα μας, ωστόσο, η εισαγωγή του πολλαπλού βιβλίου στα σχολεία έγινε πολύ απότομα, και μάλιστα από τις τελευταίες τάξεις του Λυκείου. Ο τότε Υπουργός Παιδείας είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Δεν εγκαταλείπεται μεν γενικότερα η ιδέα του πολλαπλού βιβλίου, αλλά κρίθηκε […] ότι θα πρέπει να εφαρμοσθεί από τις μικρότερες προς τις μεγαλύτερες τάξεις και όχι ανάποδα, όπως είχε σχεδιασθεί από την προηγούμενη ηγεσία».
Αλλά στην άτακτη επιστροφή στο ένα και μοναδικό βιβλίο οδήγησε και κάτι άλλο, πολύ σημαντικό. Η αυστηρά καθοριζόμενη εξεταστέα ύλη, σε συνδυασμό με τον τρόπο αξιολόγησης, που δεν απαιτεί συνδυασμό γνώσεων από διαφορετικές πηγές, ευνοούσε τότε – όπως ευνοεί και σήμερα - το άγονο κυνήγι της «σωστής απάντησης», άρα την αποστήθιση μικρών ή μεγαλύτερων τμημάτων του σχολικού βιβλίου. Αυτό, όμως, περιορίζει ασφυκτικά τον ρόλο του πολλαπλού βιβλίου που, σε ένα τέτοιο πλαίσιο, προκαλεί πρόβλημα ισοδυναμίας των θεμάτων, κυρίως στις πανελλαδικές εξετάσεις, ενώ βλάπτει σοβαρά τον «θεσμό» πλέον του φροντιστηρίου.
Καθ΄ οδόν για άλλη μια «επανάσταση»;
Ύστερα από είκοσι και πλέον χρόνια ….. περισυλλογής, έχει ανοίξει και πάλι η συζήτηση για την «επιστροφή» του πολλαπλού βιβλίου στα σχολεία μας. Ήδη από τον προηγούμενο Δεκέμβριο έχει προαναγγελθεί άλλη μια «μεγάλη εκπαιδευτική επανάσταση, που αφήνει επιτέλους πίσω της τη λογική του ενός σχολικού συγγράμματος, η οποία ταλαιπωρούσε εκπαιδευτικούς και μαθητές επί χρόνια».
Αλλά και πριν από λίγες μέρες η Υπουργός Παιδείας, παρουσιάζοντας στο Οικονομικό Φόρουμ Δελφών τους «5 βασικούς άξονες μεταρρυθμίσεων για την παιδεία», δήλωσε μεταξύ άλλων: «Τα Προγράμματα Σπουδών επικαιροποιούνται - ορισμένα για πρώτη φορά μετά από δύο δεκαετίες -, δίνεται βαρύτητα στα επιδιωκόμενα αποτελέσματα μάθησης και στις δεξιότητες. Το πολλαπλό βιβλίο στοχεύει οι νέοι μας να μαθαίνουν να συνθέτουν πληροφορίες από διαφορετικές πηγές …».
Παρά τις εξαγγελίες, ωστόσο, από πουθενά δεν προκύπτει ότι έχει προηγηθεί η παραμικρή προετοιμασία. Ακόμα κι αν η εφαρμογή του θεσμού θα ξεκινήσει αυτή τη φορά από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, όπως έχει δηλωθεί, τίθεται θέμα σχετικής ενημέρωσης τόσο των εκπαιδευτικών όσο και των μαθητών. Γιατί τίποτα δεν φαίνεται να έχει γίνει προς αυτή την κατεύθυνση. Να υποθέσουμε ότι η αισιοδοξία για την επίτευξη και αυτού του στόχου πηγάζει μόνο από το ότι τα κονδύλια της Ε.Ε. περιμένουν τους ενδιαφερομένους;
Κοντολογίς
Υπό τις παρούσες συνθήκες, η υιοθέτηση του πολλαπλού βιβλίου στη χώρα μας δεν φαίνεται να αποτελεί καινοτομία σημαντικής προτεραιότητας. Γιατί, όπως απέδειξε η πρώτη προσπάθεια εφαρμογής του, ο θεσμός απαιτεί κατάλληλη προετοιμασία. Και οπωσδήποτε προϋποθέτει την αναθεώρηση του τρόπου διδασκαλίας και εξέτασης των μαθημάτων, από τις πρώτες τάξεις κιόλας του Δημοτικού μέχρι και την τελευταία τάξη του Λυκείου. Σε κάθε περίπτωση, μια τέτοια καινοτομία πρέπει να είναι ενταγμένη σε ένα πλαίσιο γενικότερης αλλαγής φιλοσοφίας. Δηλαδή, ούτε αποσπασματική μπορεί να είναι ούτε και να εφαρμόζεται από τη μια μέρα στην άλλη. Πολύ περισσότερο, δεν προωθείται με μεγαλόστομες διακηρύξεις και με ευχολόγια.
Ο Δ. Νικηφόρος είναι συνταξιούχος καθηγητής Δ.Ε.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 18/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
