Η τάση του ανθρώπου να εξελίσσεται και να προοδεύει είναι έμφυτη, σε ορισμένους δε, πιο ανεπτυγμένη. Η σπουδαία επίδοση ή διάκριση σε κάποιον τομέα ταυτίζεται με την αριστεία. Στον Όμηρο η αριστεία αφορούσε την εξαιρετική επίδοση στους αθλητικούς αγώνες και στο πεδίο της μάχης. Ο άριστος ήταν ο αθλητής ή ο πολεμιστής στη μάχη που επιτύγχανε έναν άθλο.
Σήμερα, η έννοια της αριστείας ορίζεται ως η ανώτατη απόδοση και η μέγιστη αξιολογικά διάκριση σε οποιοδήποτε πεδίο. Το αριστείο, εννοιολογικά, είναι η τιμητική διάκριση (έπαθλο, βραβείο, υλικό ή ηθικό) που απονέμεται σε άτομα με εξαιρετική πνευματική ή ευρύτερη κοινωνική προσφορά.
Από τη στιγμή της γέννησης το μωρό έχει την τάση να εξερευνά τον περιβάλλοντα χώρο, να επικοινωνεί, να μαθαίνει, ν΄ αλληλεπιδρά με τους άλλους και τον κόσμο γύρω του. Η έμφυτη τάση του ανθρώπου για προσωπική ανάπτυξη και αυτονομία και η απόκτηση νέων εμπειριών τον οδηγούν στην αντίληψη του εαυτού, με βασικές συνιστώσες την αυτοαντίληψη και την αυτοεκτίμηση. Η τάση για εξέλιξη στην πορεία της ζωής του ανθρώπου επηρεάζεται από την παροχή δύο ειδών κινήτρων: των εξωτερικών και των εσωτερικών. Τα εξωτερικά κίνητρα συνδέονται με συγκεκριμένες εξωτερικές ανταμοιβές όπως το αγαπημένο παιχνίδι, χρήματα, οι βαθμοί στο σχολείο κ.ά. Τα εσωτερικά κίνητρα καλλιεργούν αισθήματα αυτοενίσχυσης και ικανοποίησης ως αποτέλεσμα νέων γνώσεων και εμπειριών και συνδέονται με την προσωπικότητα και τα ενδιαφέροντα του μαθητή. Αδιαμφισβήτητα, τα εσωτερικά κίνητρα υπερέχουν καθώς είναι πιο σταθερά και ουσιαστικά, ενώ η αποτελεσματικότητα των εξωτερικών κινήτρων έχει περιορισμένη χρονική διάρκεια και ισχύ. Ο στόχος όσων εμπλέκονται στη διαδικασία διαπαιδαγώγησης και εκπαίδευσης των παιδιών από τη μικρή ηλικία είναι κάθε παιδί να βελτιώνεται συνεχώς σε σχέση με τον εαυτό του με την καλλιέργεια εσωτερικών κινήτρων.
Οι άνθρωποι που επιδιώκουν την καλλιέργεια των κλίσεων και ενδιαφερόντων τους, που βάζουν οι ίδιοι στόχους για τον εαυτό τους, αυτοί που αναπτύσσουν τα ταλέντα τους καταβάλλοντας το μέγιστο των δυνατοτήτων τους, ανιδιοτελώς, είναι οι άνθρωποι που έχουν επιτύχει τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στην ανθρωπότητα σε όλους τους τομείς. Η αριστεία για τους ανθρώπους αυτούς δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά πίστη στην ικανότητα αυτοβελτίωσης μέσα από συνειδητή προσπάθεια. Η επιτυχία τους δεν συνδέεται με εξωτερικά κίνητρα. Η επιβράβευση με χρήματα, κύρος κ.ά. συνδέει τη συμπεριφορά του ανθρώπου με εξωτερικά κίνητρα.
Στην εκπαιδευτική κοινότητα, η έννοια της αριστείας συνήθως γίνεται αντικείμενο συζήτησης κάθε φορά που τίθεται το ζήτημα της αξιολόγησης, αφού αρκετές φορές, θεσμικά, επιχειρήθηκε η σύνδεσή τους. Αυτό παρατηρείται όταν στην αποτίμηση της λειτουργίας της σχολικής μονάδας και του εκπαιδευτικού έργου μεταξύ των δεικτών της αξιολόγησης περιλαμβάνεται και η αριστεία.
Όταν η αριστεία αποτελεί κριτήριο αξιολόγησης του έργου της σχολικής μονάδας, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το σχολικό, κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο που λαμβάνει χώρα η μάθηση, στην πραγματικότητα, νομιμοποιούνται οι εκπαιδευτικές ανισότητες. Παράγοντες όπως, τα προγράμματα σπουδών, η επάρκεια σε εκπαιδευτικό προσωπικό, οι κτιριακές και υλικοτεχνικές υποδομές του σχολείου, η χρηματοδότηση, έχουν καθοριστικό ρόλο στη λειτουργία του εκπαιδευτικού έργου της σχολικής μονάδας. Η προσπάθεια για διάκριση του σχολείου, αναγκαστικά, γίνεται αυτοσκοπός για τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές.
Είναι υποχρέωση του κράτους να δημιουργήσει τις απαραίτητες συνθήκες ώστε όλοι οι μαθητές ανεξαρτήτως κοινωνικής προέλευσης και οικονομικών δυνατοτήτων, μέσα από το δημόσιο σχολείο, να έχουν πρόσβαση σε μια ποιοτική εκπαίδευση που δίνει τη δυνατότητα αυτοβελτίωσης και προσωπικής εξέλιξης και κατά συνέπεια, προόδου της σχολικής μονάδας.
Αντίθετα, η επιβράβευση με το αριστείο (το έπαθλο, το υλικό ή ηθικό βραβείο) αποσυνδέει τη συμπεριφορά από την έκφραση των έμφυτων τάσεων δημιουργώντας συνθήκες ανταγωνισμού και συγκρούσεων στη σχολική μονάδα. Και πώς να αιτιολογήσει κάποιος στα παιδιά το στόχο για «νίκη», όταν από την παιδική ηλικία μαθαίνουν ότι στους αγώνες σημασία έχει το «ευ αγωνίζεσθαι», η συμμετοχή, ο σεβασμός στους άλλους, η υπευθυνότητα, η κοινωνική ένταξη, και όχι ποιος θα βγει νικητής; Το «ευ αγωνίζεσθαι» καλλιεργεί αξίες, δεν αποφέρει χρήματα από χορηγίες.
Η αυτοβελτίωση είναι προσωπική επιλογή κάθε ανθρώπου, δεν επιβάλλεται θεσμικά. Αντίθετα, η αριστεία οδηγεί σε έναν ατελείωτο αγώνα συλλογής βραβείων…..
Είναι προτιμότερο κάθε άνθρωπος ν΄ανακαλύψει και να ενεργοποιήσει τα ταλέντα του, ν΄αναπτύξει τις δυνατότητές του και με την κατάλληλη ανατροφοδότηση ν΄αυτοβελτιωθεί, να βρει τη θέση που του ταιριάζει και να προσφέρει στην κοινωνία!
*Δήμητρα Γκανιάτσα, π. Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 12/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
