Alfavita Newsroom Πνέω μένεα: Είμαι πολύ θυμωμένος, εξοργισμένος
Πνέω τα λοίσθια: Ψυχορραγώ, βρίσκομαι στα πρόθυρα του θανάτου
Πνέω μένεα (ερμηνεύει η Γεωργία Παπαδάκη)
Η έκφραση πνέω μένεα σήμερα σημαίνει είμαι πολύ οργισμένος εναντίον κάποιου. ΄ Εχει σχηματιστεί από το ρήμα πνέω=φυσώ (ομόρριζα: πνεῦμα, πνεύμων, πνοή, πνευστός κ. ά.) και το ουσιαστικό μένος-εος (τό), που έχει την έννοια της δύναμης, της οργής, της ορμής, ιδίως της πολεμικής τόλμης, της μανίας των ανδρών στη μάχη.
Με την έννοια της οργής συναντούμε τη λέξη μένος στον Ομηρικό ΄Υμνο στη Δήμητρα. Ο Δίας έχει στείλει τον Ερμή στον Κάτω Κόσμο με την εντολή προς τον αδελφό του, τον ΄Αδη, να επιστρέψει την Περσεφόνη την οποία έχει αρπάξει πίσω στη μητέρα της, τη Δήμητρα, που βυθισμένη στον πόνο και τη θλίψη για την απώλεια του κοριτσιού της είναι και οργισμένη με τους θεούς. Ο Άδης πειθαρχεί και προτρέπει τη γυναίκα του να ανεβεί ξανά στο φως του ήλιου με τα πρώτα τούτα λόγια (στ. 360-361):
ἔρχεο Περσεφόνη παρὰ μητέρα κυανόπεπλον
ἤπιον ἐν στήθεσσι μένος καὶ θυμὸν ἔχουσα, […]
Δηλαδή, πήγαινε, Περσεφόνη, στη μητέρα σου που ’χει ντυθεί
τον μαύρο πέπλο, έχοντας μες στα στήθια σου
οργή κατευνασμένη και διάθεση, […]
Στον ΄Ομηρο το μένος του ήρωα έχει θεϊκή καταγωγή, είναι αντρειοσύνη θεϊκής προέλευσης, και ο άνθρωπος σε κατάσταση θεϊκού μένους μπορεί να εκτελέσει το πιο δύσκολο κατόρθωμα, φθάνει στο σημείο να μαίνεται ( μαίνομαι, μανία, είναι και αυτά ομόρριζα του μένους ). Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι η λέξη μένος είναι αρχαιότερη του 8ου αι., καθώς μαρτυρείται έμμεσα στα μυκηναϊκά κείμενα ως δεύτερο συνθετικό σε ανθρωπωνύμια, όπως ο-rι-me–ne= Ἀοριμένης (← ἄορ=ξίφος + μένος), όνομα που σημαίνει «αυτός ο οποίος έχει μένος, είναι ανδρείος με το ξίφος». Τέλος, μία άλλη έννοια του εν λόγω ουσιαστικού είναι «φρόνημα, φυσική ή ψυχική διάθεση», εξού εὐ-μενής, δυσ-μενής.
Πνέω μένεα, λοιπόν, σήμαινε ξεφυσώ τόλμη, πνέω μαχητική ορμή με οργή, είμαι αντρειωμένος.
Ας μεταφερθούμε λοιπόν στη ραψωδία Λ της Ιλιάδας, όπου περιγράφονται σκηνές σφοδρότατης μάχης μεταξύ των Αχαιών και των Τρώων. Κάποια στιγμή, μέσα από τον αχό του πολέμου, ο ποιητής μάς δίνει την εικόνα του ΄Εκτορα που πάνω από το άρμα του θέριζε παλικάρια ― η συνέχεια στο πρωτότυπο (στ. 504-509):
οὐδ’ ἄν πω χάζοντο κελεύθου δῖοι Ἀχαιοί,
εἰ μὴ Ἀλέξανδρος, Ἑλένης πόσις ἠϋκόμοιο,
παῦσεν ἀριστεύοντα Μαχάονα, ποιμένα λαῶν,
ἰῷ τριγλώχινι βαλὼν κατὰ δεξιὸν ὦμον.
τῷ ῥα περίδεισαν μένεα πνείοντες Ἀχαιοί,
μη πώς μιν πολέμοιο μετακλινθέντος ἕλοιεν.
Σε μετάφραση
Αλλά ούτε και έτσι οι Αχαιοί οι θεϊκοί πίσω θα κάναν
από το δρόμο που ’χαν πάρει,
αν ο Αλέξανδρος,1 ο άντρας της καλλίκομης Ελένης,
δεν σταματούσε τον Μαχάονα,2 τον αρχηγό πολεμιστών
που πρώτευε στη μάχη, χτυπώντας τον στον δεξιό τον ώμο του
με βέλος που ’χε τρεις ακίδες.
Και τότε φοβηθήκανε οι αντρειωμένοι Αχαιοί
μήπως, εάν γυρίσει η μάχη, (οι Τρώες) τον σκοτώσουν.
Πηγή: www.periou.gr
Πνέω τα λοίσθια (ερμηνεύει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα)
Το πνέω το καταλαβαίνουμε, έχει εδώ την έννοια του αναπνέω, βιώνω. Αυτό το λοίσθια, όμως, μας παραπέμπει στο αρχαιοελληνικό επίθετο λοῖσθος, που είναι ο τελευταίος.
Ο Έλληνας γραμματικός Ησύχιος ο Αλεξανδρεύς ή Αλεξανδρινός, που έζησε τον 5ο αιώνα μ. Χ. και συνέγραψε το γνωστό λεξικό του, παραθέτει την λέξη και κάνει μια απόπειρα να την ετυμολογήσει. Λέει, λοιπόν, ότι το πρώτο συνθετικό της προέρχεται από την ρίζα *λοιhiστος, που συγγενεύει μάλιστα με το αγγλικό παραθετικό less και δηλώνει το λιγότερο ως επίρρημα και τον λιγότερο ως επίθετο. Οι μαρτυρίες του Ησυχίου αξίζει να μελετώνται από αυτούς που ασχολούνται με την γλώσσα, γιατί διασώζει πολλούς σπάνιους και περίεργους λεκτικούς τύπους των ελληνικών.
Το δεύτερο συνθετικό ίσως είναι η ρίζα *-θFος, από το θέω, το τρέχω. Άρα λοῖσθος ήταν εκείνος που έμενε τελευταίος στον αγώνα, γιατί δεν έτρεχε δυνατά και γρήγορα.
Αξίζει να αναφέρουμε εδώ ότι στα αρχαία ελληνικά έχουμε τον λοισθότατον, τον τελευταίο όλων, τον έσχατο, και το λοίσθημα, το τέλος. Ο Σοφοκλής ονομάζει τον θάνατο λοίσθιον ἰατρόν κακῶν, ύστατο θεραπευτή των συμφορών που βασανίζουν τον άνθρωπο. (Αποσπάσματα, 626).
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
