O αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος Β΄, την Κυριακή 29/09/2024, αναγορεύτηκε σε επίτιμο διδάκτορα του τμήματος Φυσικής της Σχολής Θετικών Επιστημών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ). Η τελετή πραγματοποιήθηκε όχι σε κάποιο χώρο του πανεπιστημίου, αλλά στο ασφαλές χώρο ενός ιδιωτικού πολυτελούς ξενοδοχείου της όμορφης Καβάλας. Ο κ. Ιερώνυμος Β΄, αγόρευσε με θέμα «ο κόσμος ως έκπληξη». Η βιντεοσκοπημένη τελετή είναι διαθέσιμη στο διαδίκτυο από την Ιερά Μητρόπολη Φιλίππων Νεαπόλεως & Θάσου [1].
Ο κ. Ιερώνυμος Β’ δεν είναι η πρώτη φορά που αναγορεύεται σε επίτιμο διδάκτορα από κάποιο πανεπιστημιακό τμήμα. Από όταν αναδείχθηκε (2008) στον αρχιεπίσκοπο θρόνο, έχει συμβεί πάρα πολλές φορές. Όχι μόνο της Θεολογικής Σχολής, της Θεολογίας και Κοινωνικής Θεολογίας, αλλά τόσο των Κλασικών και Ανθρωπιστικών, της Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών, των Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών, της στρατιωτικής σχολής Ευελπίδων, όσο και της Ιατρικής Σχολής, του τμήματος Τεχνών Ήχου και Εικόνας. Τώρα και του τμήματος Φυσικής του ΔΠΘ. Και γιατί αύριο όχι και της Χημείας, των Μαθηματικών, της Βιολογίας ή της Αρχιτεκτονικής;
Ποιος φανταζόταν ότι το σωτήριο έτος 2024, σε ένα πανεπιστημιακό τμήμα Φυσικής θα γινόταν λόγος περί «προπατορικού αμαρτήματος» και άλλα, όπως θα δούμε παρακάτω. Σε μια εποχή υποτιθέμενου θριάμβου της επιστήμης, έχουν άραγε διαμορφωθεί τέτοιες κοινωνικές σχέσεις στις εκπαιδευτικές δομές, ώστε η Φυσική να θεωρείται ισότιμη της Θεολογίας και του μυστικισμού; Καμία δημόσια αντίδραση δεν υπήρξε, αν δεν κάνουμε λάθος, από θεσμοθετημένους επιστημονικούς φορείς πριν την αναγόρευση. Θα είχε όμως μεγάλο ενδιαφέρον αν γνωρίζαμε τις απόψεις άλλων καθηγητών, επιστημονικών ενώσεων και φοιτητών συλλόγων τμημάτων θετικών επιστημών, τόσο για την αναγόρευση όσο και για όσα ανορθολογικά ακούστηκαν με ευθύνη του ΔΠΘ.
Την προηγούμενη ημέρα, στις 28/09/2024, ο αρχιεπίσκοπος συμμετείχε σε αγιασμό βιομηχανίας λιπασμάτων της περιοχής για την «ευλογία του εργοστάσιου».
Η δουλειά στη φάμπρικα λιπασμάτων φέρνει την ευτυχία!
Αμέσως μετά τον αγιασμό της φάμπρικας ακολούθησε η απονομή ειδικού μεταλλίου και συλλογή γραμματοσήμων στην μητέρα τού βιομήχανου, ο οποίος έχει απασχολήσει την δικαιοσύνη, για παράδειγμα, όπως διαβάζει κανείς, για την υπεξαίρεση 700 εκατομμυρίων ευρώ από την Proton Bank [2] και πανηγυρικοί λόγοι. Στο αγιασμό, παραβρέθηκαν εκτός από επισήμους, στελέχη της εταιρείας και πολλοί εργαζόμενοι. Το βίντεο ο «αγιασμός στην Λιπασματοβιομηχανία Καβάλας από τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο», είναι αναρτημένο στο διαδίκτυο [3].
Προκάλεσε όμως ιδιαίτερη αίσθηση η ανακοίνωση (27/09/2024) του Σωματείου Eμποροϋπαλλήλων και Iδιωτικών Υπαλλήλων N Καβάλας. «Δεν αφήνουν ερωτηματικά το πλήθος των αναφορών που έφτασε στο σωματείο μας για πρακτικές εξαναγκασμού εκ μέρους της εργοδοσίας της ΒΦΛ απέναντι στους εργαζόμενους, να βρίσκονται το Σάββατο 28 Σεπτέμβρη στον Αγιασμό που θα πραγματοποιηθεί μέσα στις εγκαταστάσεις (…) Τα προβλήματα μέσα και έξω από το εργοστάσιο για εργαζόμενους και κατοίκους της περιοχής είναι πολλά. Από εργατικά ατυχήματα και με θανατηφόρο το 2022, που συγκαλύπτονται, την κατάσταση συντήρησης των εγκαταστάσεων, την εντατικοποίηση, μέχρι τα ερωτήματα που γεννιούνται για την επιβάρυνση του περιβάλλοντος», αναγράφει μεταξύ άλλων η ανακοίνωση [4].
«Είμαι ιδιαίτερα ευχαριστημένος γιατί συνέπεσε ένας εκλεκτός μου φίλος, ο κ. Λαυρεντιάδης, να με παρακαλέσει, με τον ερχομό μου εδώ, να επισκεφτώ αυτό το χώρο της εργασίας σας και μαζί με τον σεβασμιότατο να τελέσουμε τον αγιασμό για την ευλογία και του εργοστάσιου και της περιφερείας και των οικογενειών σας», είπε ο κ. Ιερώνυμος Β΄ στους συγκεντρωμένους. «Για το έργο του κ. Λαυρεντιάδη, του κ. Λαυρεντίου, και για την προσφορά του προς τον τόπο και στην εκκλησίας μας, θα απονείμει ο μακαριότατος, στην μητέρα του, το μετάλλιο το οποίο έχει εκδώσει και αποτυπώσει η τοπική μας εκκλησία για τα 100 χρόνια (…) Μακαριότατε!», είπε, αμέσως μετά, ο τοπικός μητροπολίτης κ. Απόστολος και έτσι έγινε η απονομή.
Στη συνέχεια, κατενθουσιασμένη πήρε το λόγο η μητέρα του εργοστασιάρχη και είπε τα εξής: «Χαίρομαι πάρα πολύ που είσαστε όλοι εδώ. Σαν μια γροθιά. Αγαπημένοι και ενωμένοι. Αυτό είναι η δουλειά. Να δουλεύουμε όλοι μαζί, συλλογικά, και να αποδίδουμε το καλύτερο. Ο Λαυρέντης ο Λαυρεντιάδης είναι, όχι ότι είναι γιός μου, εγώ ήμουν και είμαι περήφανη γι’ αυτόν, για όλα αυτά που έκανε. Γιατί έχει δημιουργήσει πάρα πολλά πράγματα, παρ’ όλες τις αντιξοότητες που είχε. Αλλά ο Θεός είναι μεγάλος! Του δίνει τόσο πολύ μεγάλη ψυχική δύναμη που μπορεί και τα αντιπαρέρχεται όλα. Έτσι μακαριότατε; Τον ξέρετε, από πολύ κοντά. Ευχαριστώ πάρα πολύ μακαριότατε που είσαστε εδώ, μεγάλη τιμή για εμάς, ευχαριστώ. Και εσάς σεβασμιότατε σας ευχαριστώ πάρα πολύ. Κύριε βουλευτά σας ευχαριστώ. Κύριε αντιπεριφεριάρχη. Όλους. Όλο τον κόσμο και προπάντων όλους εσάς τους εργαζόμενους, γιατί η ψυχή είσθε εσείς. Η ψυχή της δουλειάς. Όλοι εσείς να περιφρουρήσετε όλο αυτό που γίνεται εδώ. Για να υπάρχει, όχι 60 χρόνια που είναι μέχρι σήμερα. Το 1964, 2024 είναι 60 χρόνια που αυτό το εργοστάσιο εργάζεται αδιαλείπτως. Ευχηθείτε άλλα 120 να είναι εδώ. Να είναι και τα παιδιά σας και τα εγγόνια σας να δουλεύουν, όλοι. Να είσαστε πάντα χαρούμενοι γιατί η δουλειά φέρνει την ευτυχία! Όταν δουλεύεις έχεις χρήμα στην τσέπη σου. Έχεις όλα, τα πάντα. Αυτό είναι το παν!». Ποιος έχει χρήμα στην τσέπη; Αυτοί που πουλάνε την εργατική τους δύναμη για να επιβιώσουν; Μερικές μητέρες κεφαλαιοκρατών φαίνεται ότι έχουν μακροχρόνια όνειρα για τον καπιταλισμό: Για τουλάχιστον 120 χρόνια. Θα επιθυμούσαν με τις ευλογίες της εκκλησιαστικής ιεραρχίας την αναπαραγωγή του μισθωτού εργάτη σε μισθωτό εργάτη, από παππού σε πατέρα και από πατέρα σε γιο και εγγόνι.
Ο κ. Ιερώνυμος Β’, αμέσως μετά τον αγιασμό, σύμφωνα με το παραπάνω βίντεο, δήλωσε σε τοπικά ΜΜΕ ότι «Ο κ. Λαυρεντιάδης είναι ένας άνθρωπος ο οποίος εργάζεται επίμονα, αλλά και βοηθάει» και πως, σαν αρχιεπίσκοπος, του οφείλει «ένα μεγάλο ευχαριστώ, διότι σε όλα τα έργα πρωτοστατεί. Είτε είναι έργα για τη φτώχεια, είτε είναι έργα για την επιστήμη, είτε είναι έργα κοινωνικά πολλές φορές» και για το εργοστάσιο είπε «ότι είναι ένας κόπος ο οποίος αξίζει ένα μπράβο».
Σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη, «Ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπε τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ· ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι δυσκόλως πλούσιος εἰσελεύσεται εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. πάλιν δὲ λέγω ὑμῖν, εὐκοπώτερόν ἐστι κάμηλον διὰ τρυπήματος ραφίδος διελθεῖν ἢ πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ εἰσελθεῖν. ἀκούσαντες δὲ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ ἐξεπλήσσοντο σφόδρα λέγοντες· τίς ἄρα δύναται σωθῆναι» (Ματθαίου Ιθ. 23-24), δηλαδή «Τότε ο Ιησούς είπε στους μαθητές Του: Σας το λέω κατηγορηματικά: δύσκολα θα μπει πλούσιος στη βασιλεία των ουρανών. Και πάλι σας λέγω: Είναι πιο εύκολο να περάσεις μια γκαμήλα από την τρύπα της βελόνας, παρά να μπει πλούσιος στη βασιλεία των ουρανών». Χρειάζεται λοιπόν να διευρυνθεί κάπως η βελονότρυπα ώστε να εξασφαλιστεί μια θέση στη βασιλεία των ουρανών, όχι μόνο για το φτωχό ποίμνιο, αλλά και έναν πλούσιο εργοστασιάρχη…
Όπως είναι γνωστό η εκκλησιαστική εξουσία, τόσο στην Δύση όσο και στην Ανατολή, ήταν πάντοτε αρωγός της διατήρησης της υποταγής των δουλοπαροίκων ή των μισθωτών σκλάβων [5] μολονότι η εργασία αποτελεί θεϊκή κατάρα (Γεν. 3, 16 και πέρα). Ο καθηγητής Ευτύχης Μπιτσάκης υποστηρίζει ότι «η θρησκεία είναι, σε μεγάλο βαθμό λαϊκή κοσμοαντίληψη (…) Σε Ανατολή και σε Δύση, η χριστιανική θρησκεία, θεσμοθετημένη και επίσημα κρατική θρησκεία, ευλόγησε την ιδιοκτησία και τους πολέμους, ανέχθηκε τις ταξικές ανισότητες, σιώπησε ή ήταν πάντα στο πλευρό της κυρίαρχης τάξης κατά τις εμφύλιες συγκρούσεις, κηρύσσοντας την υποταγή, την εγκαρτέρηση και την ταπείνωση, υποσχόμενη τη βασιλεία των ουρανών» [6].
Στον «Τίμωνα τον Αθηναίο» του Σαίξπηρ (1564-1616) διαβάζουμε για το χρήμα: «Μπα! Τι ’ναι εδώ; Χρυσάφι! Κίτρινο, ακριβό, γυαλιστερό χρυσάφι!.. Τόσο απ’ αυτό κάνει το μαύρο άσπρο, τ’ άσκημο ωραίο, το χυδαίο ευγενικό, το παλιό νέο, τη δειλία αντρειά. Θεοί, γιατί αυτό; Θεοί μου, τι ’ναι αυτό; Μα τι, θα ξεμυαλίσει αυτό ιερείς από κοντά σας, θα πάρει από άνθρωπο γερόν το μαξιλάρι του κάτω από το κεφάλι του. Τούτος ο κίτρινος ο δούλος δένει λύνει νόμους. Ευλογάει καταραμένους, κάνει λατρευτή τη λέπρα, δίνει στους κλέφτες θέση πλάι σε γερουσιαστές και τίτλους, προσκυνήματα, χειροκροτήματα. Τούτος ξαναπαντρεύει χήρα μαραμένη, γυναίκα απ’ το νοσοκομείο με σπυριά ομπυασμένα που προκαλεί εμετόν. Αυτός τη μπαλσαμώνει και την αρωματίζει πάλι ανθό του Απρίλη. Ε, κολασμένο χώμα, πόρνη εσύ κοινή της ανθρωπότητας, που βάζεις τις διχόνοιες ανάμεσα στον όχλο των εθνών…» [Σαίξπηρ «Τίμων ο Αθηναίος». Μετ.: Βασίλης Ρώτας].
Οι προσφωνήσεις της Πανεπιστημιακής αρχής
Πριν λοιπόν την αγόρευση του κ. Ιερώνυμου Β’, προηγήθηκαν οι προσφωνήσεις. Η απεύθυνση του Πρύτανη στους παρευρισκομένους, φανέρωσε το πλούσιο εύρος των δεσμών μεταξύ των κρατικών αρχών και του θεσμού της Εκκλησίας για μια πιθανολογούμενη παραγωγή ενός απεριόριστου μεσαιωνικού φωτός: «Μακαριότατε! Σεβασμιότατε μητροπολίτη Μιλήτου κύριε Απόστολε! Εκπρόσωποι του Οικουμενικού Πατριαρχείου, σεβασμιότατε μητροπολίτη Νεαοπόλεως και Θάσου! Σεβασμιότατοι αρχιερείς! Κύριε υπουργέ! Κυρία και κύριοι βουλευτές! Κύριε αντιπεριφερειάρχη Καβάλας, εκπρόσωποι του περιφερειάρχη! Κύριε δήμαρχε Καβάλας! Εκπρόσωπε του διοικητή του 4ου σώματος στρατού! Κύριε γενικέ περιφερειακέ διευθυντά αστυνομίας ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης! Κύριε διοικητά της περιφερειακής πυροσβεστικής διοίκησης ανατολής Μακεδονίας και Θράκης! Κύριε πρόεδρε του δημοτικού συμβουλίου! Κύριε πρόεδρε της Π.Ε.Δ.! Κύριοι δήμαρχοι των δήμων της περιφέρειας! Κύριοι αντιδήμαρχοι του δήμου Καβάλας! Κύριοι εκπρόσωποι των πολιτικών δικαστικών, στρατιωτικών αρχών, σωμάτων ασφαλείας και λιμενικού σώματος! Αξιότιμα μέλη του συμβουλίου διοίκησης του πανεπιστήμιου! Κυρία και κύριοι αντιπρυτάνεις. Αγαπητοί και Αγαπητές φοιτητές και φοιτήτριες! Αγαπητοί και αγαπητές συνάδελφοι! Κυρίες και κύριοι…».
Ο Πρύτανης, πλέκοντας το εγκώμιο του αρχιεπισκόπου είπε ότι η εκεί παρουσία του «αποτελεί έναυσμα ιδιαίτερης ψυχικής ανάστασης, καθώς μας συνδέει με τις πηγές της πίστης και της παράδοσης μας», τον χαρακτήρισε «ολόφωτο φάρο της πανεπιστημιακής κοινότητας», «υπόδειγμα άξιου ιεράρχη», «εκλεκτό διανοούμενο» και «θερμό κήρυκα του ευαγγελίου», ο οποίος ποτέ δεν παράλειψε να στρέψει το φλογερό δημόσιο λόγο του «προς την κατεύθυνση της θεραπείας των κοινωνικών διακρίσεων, των ανισοτήτων και της αδιαφορίας προς τους απόκληρους, χαρακτηρίζοντας ευθαρσώς τα φαινόμενα αυτά ως παρακμή». Επίσης, τον κατονόμασε ως «ακάματη προσωπικότητα» που εργάζεται «στην κατεύθυνση του δημιουργικού διαλόγου της επιστήμης και της ορθόδοξης πνευματικής παρακαταθήκης». Ο Κοσμήτορας δήλωσε ότι «η τιμητική αυτή αναγόρευση, αποτελεί αναγνώριση της συμβολή σας στην ενίσχυση του διαλόγου μεταξύ της πίστης και της επιστήμης. Δύο πεδίων που αν και συχνά θεωρούνται αντίθετα, είναι στην ουσία συμπληρωματικά» και δήλωσε βέβαιος ότι εκείνη η μέρα θα μείνει χαραγμένη στην μνήμη όλων, αποτελώντας «σημείο αναφοράς για το γόνιμο διάλογο που μπορεί να ενώσει την επιστημονική σκέψη με την πνευματική καθοδήγηση», ότι η Εκκλησία, υπό την πνευματική ηγεσία του κ. Ιερώνυμου Β΄, «διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο, προάγοντας τη σύνθεση της ηθικής διάστασης και της επιστημονικής γνώσης, συμβάλλοντας στη ολιστική πρόοδο του ανθρώπου» και ότι το παράδειγμά του κ. Ιερώνυμου «αναδεικνύει τη σημασία αυτής της ισορροπία του γόνιμου διαλόγου μεταξύ της πίστης και της επιστήμης, για το καλό της κοινωνίας». Ο Καθηγητή του Τμήματος Φυσικής Δημήτριος Μπαντέκας, όταν ήρθε η σειρά του, παρουσίασε το βιογραφικό και τις δράσεις του αρχιεπισκόπου. Ουσιαστικά αναπαρήγαγε και διάβασε όσα είναι αναγραμμένα στην ηλεκτρονική σελίδα: ieronymos.gr [7].
Αυτά τα «επιχείρημα» περί διαλόγου ανάμεσα σε επιστήμη και θρησκεία και συμπληρωματικών πεδίων, μπορεί κάποιον να πείσουν στα σοβαρά και να αιτιολογήσουν επιστημονικά την απόφαση αναγόρευσης; Μήπως εντέλει μειώνουν το επιστημονικό κύρος του τμήματος; Την ανάγνωση του ψηφίσματος της αναγόρευσης και του διδακτορικού διπλώματος πραγματοποίησε ο Πρόεδρος του Τμήματος Φυσικής αν. καθηγητή Νικόλαος Βορδός. Τέλος, η επίδοση των διασήμων και η αναγόρευσης έγινε από τον Πρύτανη και την επίδοση των μεμβρανών ανέλαβε ο Πρόεδρος του Τμήματος.
«Δεν υπάρχει θέμα σύγκρουσης και διαμάχης μεταξύ σοβαρής επιστήμης και μιας σοβαρής θρησκευτικής παράδοσης, ή τουλάχιστον της Ορθόδοξης θεολογίας», επικρότησε, αναγορεύοντας τελευταίος, ο αρχιεπίσκοπος και έθεσε τα δικά του όρια στην επιστήμη, καταργώντας μονομιάς τον κλάδο της αστροφυσικής, την κοσμολογίας, που εξετάζει το πώς και γιατί γεννήθηκε το σύμπαν, τι ενδεχομένως υπήρχε πριν από αυτό, την εξέλιξή του μέχρι την κατάληξή του και το αν θα υπάρχει τέτοια. Για τον αρχιεπίσκοπο «Η επιστήμη καλείται να μελετά τη δομή και τον τρόπο λειτουργίας του κόσμου, χωρίς να αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως ιδιοκτήτη. Άλλο η Δημιουργία του κόσμου και άλλο η λειτουργία του».
Ποια είναι τελικά η σχέση του τιμωμένου «θερμού κήρυκα του ευαγγελίου» με τη Φυσική και τις θετικές επιστήμες; Καμία. Ποια είναι τελικά τα επιστημονικά επιχειρήματα τα οποία επέτρεψαν την αναγόρευση ενός μεταφυσικού σε επίτιμο διδάκτορα Φυσικής; Για ποιο λόγο κάποιος που κινείται στην σφαίρα των όποιων θρησκευτικών δογμάτων και κομίζει θεολογικές και μεταφυσικές βεβαιότητες θέλει να εισχωρήσει στο πεδίο της εξελικτικής επιστήμης και στο απελευθερωτικό πνεύμα της; Μήπως «σε ανήσυχους καιρούς», επιχειρείται να ανοίξει ένας δρόμος ιδεολογημάτων μιας πολύ παλιάς εποχής όπου οι εκκλησιαστικές εξουσίες και οι θεολογικές βεβαιότητας είχαν το πάνω χέρι; Πως μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο;
Ο Στέφανος Τραχανάς, επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Κρήτης (2003), ο οποίος διδάσκει εκεί, μεταξύ άλλων, κβαντική φυσική και διαφορικές εξισώσεις από το 1983 έως σήμερα, στο παλιότερο και πάντα επίκαιρο βιβλίο του «το φάντασμα της όπερας», είχε σημειώσει: «Σε αυτές τις νέες συνθήκες δεν είναι περίεργο ότι στους παραδοσιακούς πολέμιους της επιστήμης –τη θρησκεία και τον ακραίο συντηρητισμό –προστέθηκαν και κάποιοι από τους παλιούς συμμάχους της. Μεταξύ αυτών και ένα τμήμα της πανεπιστημιακής διανόησης» [8].
Το «προπατορικό αμάρτημα» και η διαταραγμένη σχέση
Το εισαγωγικό μέρος της αγόρευσης του αρχιεπίσκοπου δεν το συμπεριέλαβε η ηλεκτρονική εκκλησιαστική σελίδα «Εξάψαλμος» (το λογόκρινε άραγε ως ακατάληπτο;) αλλά και ούτε εδώ το σχολιάζουμε. Το υπόλοιπο το παραθέτει, στο πολυτονικό, ως «μνημειώδες κείμενο». Πως θα αισθανόταν άραγε κάποιος επιφανής καθηγητής Φυσικής αν, για κακή του τύχη, έπεφτε πάνω στον «Εξάψαλμο» και από περιέργεια «γκούγκλαρε» στον μεταφραστή το «μνημειώδες κείμενο»; Οποία έκπληξις! Τι γνώμη θα σχημάτιζε άραγε;
Ο αρχιεπίσκοπος άρχισε να διαβάζει λοιπόν την ομιλία του αργά και με παύσεις: «Το θέμα που θα ήθελα απόψε να πω, θα ήθελα να είχε μία σχέση της θεολογίας με τις φυσικές επιστήμες», είπε, θέτοντας αμέσως το ερώτημα: Τι έχει να πει ένας επίσκοπος, εντέλει τι έχει να πει η εκκλησία σε μια πανεπιστημιακή σχολή που ασχολείται με τον μακρόκοσμο και τον μικρόκοσμο των φυσικών επιστημών, δηλαδή με την ύλη;».
Ας ακούσουμε προσεκτικά: «Η θεολογία κατ΄ εξοχήν ασχολείται με την ύλη», «η υψίστη σημασία της ύλης για την Ορθόδοξη Εκκλησία προκύπτει μόνο και μόνο από το γεγονός ότι το δεύτερο πρόσωπο της αγίας Τριάδος, ο Χριστός, έλαβε σάρκα, ύλη», «για την Ορθόδοξη Θεολογία, είναι θεμελιώδες το γεγονός ότι ‘ο λόγος σάρξ εγένετο’», «η Σάρκωση έχει κεντρική θέση στην Αγία Γραφή, τη Θεολογία και τη Λατρεία της Εκκλησίας». Επιπλέον, ισχυρίστηκε ότι η σχέση του ανθρώπου με τη φύση «με βάση την ορθόδοξη θεολογία διαταράχθηκε με το προπατορικό αμάρτημα, όταν δηλαδή διαταράχτηκε η σχέση του ανθρώπου με τον Θεό. Το προπατορικό αμάρτημα… πρόκειται στην ουσία του για την άρνηση του ανθρώπου να αναγνωρίσει ότι δημιουργήθηκε από κάποιον άλλον… Εξαιτίας του προπατορικού αμαρτήματος προέκυψε μια πολυκύμαντη σχέση ανθρώπου και φύσεως… η προπατορική πρόσκληση να είναι ο άνθρωπος διαχειριστής της φύσεως και όχι ιδιοκτήτης δεν υλοποιήθηκε ποτέ από τον άνθρωπο παρά μόνο από τον Θεάνθρωπο». Σύμφωνα με τον αρχιεπίσκοπο «ο κόσμος καλείται διαρκώς μέσω του Χριστού και της εκκλησίας του να κινηθεί προς την ολοκλήρωσή του. Αυτό θα συμβεί με την οριστική του μεταμόρφωση. Τότε η ύλη και το σώμα δεν θα υπόκεινται στη φθορά και στο θάνατο».
Ακούγοντας τον κανείς να βεβαιώνει ότι «η προπατορική πρόσκληση, να είναι ο άνθρωπος διαχειριστής της φύσεως και όχι ιδιοκτήτης, δεν υλοποιήθηκε ποτέ από τον άνθρωπο παρά μόνο από τον Θεάνθρωπο», μένει άλαλος και έτσι καλύτερα εδώ να μη βγάλουμε τσιμουδιά.
Ο επικεφαλής της ελλαδικής Εκκλησίας δεν έδειξε καμία υποψία για το αν η ιστορία της ανθρώπινης κοινωνίας είναι η ιστορία των ταξικών αντιθέσεων και αγώνων. Για αυτόν, απ’ ό,τι καταλάβαμε, είναι η ιστορία της θεολογίας. Μια ιστορία του «ενσαρκωμένου σε ύλη» υπέρτατου πνεύματος. Ένα ατάραχο βεβαρημένο όν, που κουβαλάει, αιώνες τώρα, στην πλάτη του, το «προπατορικό αμάρτημα». Ένα άτομο αφηρημένο, έξω από τις κοινωνικο-δυναμικές διαδικασίες, που δεν εξαρτιέται από του υλικούς όρους της παραγωγής και τα μέσα της ύπαρξης του και το οποίο αλλάζει παράλληλα την πραγματική του ύπαρξη, την σκέψη του και τα προϊόντας της.
«Με βάση την Ορθόδοξη θεολογία δεν μπορεί να νοηθεί η Δημιουργία χωρίς τον Θεό, αλλά και η ύλη χωρίς τον άνθρωπο και ο άνθρωπος δίχως την ύλη», ισχυρίστηκε ο κατ’ επανάληψη επίτιμος διδάκτορας. Το ΔΠΘ και η θεσμική επιστήμη συμφωνούν; Συζητάνε κάτι τέτοιο; Κατ’ αρχάς αν ήθελε κάποιος να κάνει μια κάπως σουρεαλιστική καταβύθιση στη Γένεση θα διάβαζε ότι ο Θεός έφτιαξε τον Αδάμ και την Εύα, την τελευταία μέρα της δημιουργίας, την 6η. Έτσι θα έφτανε στο συμπέρασμα ότι και στο χώρο της παραμυθίας νοείται ύλη χωρίς άνθρωπο, έστω για 5 μέρες! Δεν είναι σοβαρά αυτά τα πράγματα για ένα πανεπιστήμιο!
Η αναφορά στο «προπατορικό αμάρτημα» και στην «έκπτωση», των δημιουργημάτων της υπέρλογης ύπαρξης από τον αισθησιακό κήπο της Εδέμ -αιτία δήθεν της ύπαρξης του κακού - ενδεχομένως να ικανοποίησε τη διάνοια και τα αισθήματα εκείνων των καθηγητών που με φροντίδα ανέλαβαν την ευθύνη να αγορευόσουν έναν αξιωματούχο της μεταφυσικής και του μυστικισμού σε επίτιμο διδάκτορα φυσικής και των άλλων αξιωματούχων. Εάν ο κ. Ιερώνυμος Β’ είχε γεννηθεί σε κάποιο άλλο μέρος τον κόσμου, όχι σε μια χριστιανική χώρα, ενδεχομένων να μας εξιστορούσε ένα διαφορετικό από το ιουδαϊκό θεολογικό αφήγημα. Η παγκόσμια μυθολογία διαθέτει αρκετές κοσμογεννήσεις, ανάλογες ή συγγενείς των πολλών θρησκειών, πριν ή μετά της γέννησης το Χριστού. Ίσως σε μια τέτοια περίπτωση να μας μίλαγε για το δρόμο του Αλλάχ.
Ο κ. Ιερώνυμος Β΄ έκλεισε την ομιλία του ως εξής: «Αυτά νομίζω έχει να καταθέσει η ορθόδοξη θεολογία στους εκπροσώπους των φυσικών επιστημών. Πιστεύω πως ότι αν αντιληφτούν έτσι τον κόσμο θα αποκατασταθεί η ιερότητα της φύσεως που έχει εκλείψει. Έτσι θα συμβάλλουν, όχι μόνο ως άνθρωποι αλλά και ως επιστήμονες στο Δημιουργικό Σχέδιο του Θεού από το οποίο δεν εξαιρείται ούτε η Κτίσης, ούτε η φύσις, ούτε η ύλη».
Όπως καταλάβαμε, αν καταλάβαμε, ο κ. Ιερώνυμος Β΄ τιμήθηκε επειδή είναι κορυφαίος εκκλησιαστικός αξιωματούχος της Ορθόδοξης Εκκλησίας ο οποίος πριν ανέλθει στο αξίωμα αυτό δεν είχε αναγορευτεί ποτέ σε επίτιμο διδάκτορα.
Το αμάρτημα των Πρωτοπλάστων
Το «αμάρτημα των πρωτοπλάστων» του Αδάμ και της Εύας, όπως όλοι γνωρίζουμε από τον θεολογική εκπαίδευση των μαθητικών μας χρόνων, περιγράφεται στο πρώτο βιβλίο της Γένεσης της Παλαιά Διαθήκης (Γεν, 3. 1-6). Στον κήπο της Εδέμ, ο όφις (διάβολος υπό μορφή όφεως) παραπλάνησε την Εύα η οποία με την σειρά της παρέσυρε τον Αδάμ. Παρακούοντας μαζί τις εντολές του Θεού, έφαγαν το απαγορευμένο καρπό από το δένδρο της γνώσης, του καλού και του κακού. Η πρώτη και μεγάλη «αμαρτία» του ανθρώπου. Τότε ο Θεός, κατά το κοινώς λεγόμενο, «τα πήρε στο κρανίο» και τους εκδίωξε από τον αισθησιακό Κήπο της ευτυχίας και της μακαριότητας, εκστομίζοντας φοβερές «κατάρες» για κάθε έναν ξεχωριστά: το φίδι, την Εύα, τον Αδάμ (Γεν, 3. 12-19) ο οποίος έζησε μόλις 938 έτη (Γεν 5. 4-5) Διάφοροι προσπαθούν να δώσουν ερμηνείες για το τι εννοεί ο συγγραφέας. Ο Θεός, εκ του μηδενός, σε 6 μέρες, είχε δημιουργήσει τον κόσμο, τα ζώα, τους δυο πρωτόπλαστους κ.τλ. Την 7η αναπαύτηκε. Κάπως έτσι, σύμφωνα με την χριστιανική παράδοση, άρχισε η περιπέτεια του «έκπτωτου» ανθρώπου. Έτσι καταλήγουμε ότι το εν λόγω συμπαθητικό ζεύγος, το οποίο έχει εξάψει τη φαντασία εικονογράφων και ζωγράφων, είναι οι κοινοί πρόγονοι ολόκληρης της ανθρωπότητας, των πάνω από 8 δισεκατομμυρίων σημερινών κατοίκων της γης. Είναι σαν να ψάχνει κάποιος να βρει τον άνθρωπο που πρώτο μίλησε ελληνικά ή μια άλλη γλώσσα. Με το αφήγημα του «προπατορικού αμαρτήματος» ο αρχιεπίσκοπος διάγραψε μονοκοντυλιά τη θεμελιωμένη επιστημονικά θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου (1809-1882) την όποια διατύπωσε, το 1859, στο βιβλίο του «On the Origin of Species by Means of Natural Selection» [9].
Ο ιδεολογικός πυρήνας ενάντια στην τεκμηριωμένη επιστημονικά θεωρίας της εξέλιξης του Δαρβίνου και των υλιστικών θεωριών καθώς και η απογείωση της θρησκοληψίας έχει αναπτυχτεί στην εκτρωματική, χυδαία, φαιδρότατη και ακροδεξιά «Διακήρυξη της Χριστιανικής Ενώσεως Επιστημόνων» του 1946 [10] η οποία μάλιστα φέρνει την υπογραφή 181 (!) επιστημόνων και ορισμένων λογοτεχνών της «καθ΄ημάς Ανατολής» και έκτοτε αναπαράγεται σε διάφορες εκδοχές. Για οικονομία του χώρου, μόνο ένα μικρό απόσπασμα: «Η πίστη στο Δημιουργό του παντός, δίνει εις τον άνθρωπον την μόνην λογικήν, αβίαστον και συνεπήν απάντησιν, εις το ερώτημα, πως υφίστατε ο κόσμος αυτός (…) Άλλοτε άθεος εσήμαινε μίαν σπανίαν εξαίρεσιν, μίαν εμφάνιση διανοητικής και πνευματικής αναπηρίας. Άθεος, άλλοτε, εσήμαινε κάτι, μεταξύ του “παλαβός” ”εκκεντρικός” ή ”κακούργος”(…) Και ήλθεν ο αθεϊσμός να εξομοιώσει τον λόρδον, όχι βέβαια, προς τον άγριον, αλλά προς το κτήνος, το οποίο επίσης δεν πιστεύει εις Θεόν!» (σ. 20, 21). «Η επίκληση λοιπόν της θεωρίας της εξελίξεως του Δαρβίνου δια να στηριχθή η αθεϊστική μεταφυσική, έγινε με διπλήν ταχυδακτυλουργικήν αλλοίωσιν (…) ως ένα αξίωμα αυθεντικόν, επί του οποίου απαγορεύεται κάθε αντίρρησις» (σ. 43). «Το ζήτημα λοιπόν του πιθηκανθρώπου μας ενδιαφέρει μόνον ως χαρακτηριστικόν της υλιστικής προπαγάνδας. Εζήτησεν η προπαγάνδα αυτή να στηριχθεί επάνω εις ένα ζωϊκόν είδος, τον πιθηκάνθρωπον, ο οποίος και αν υπήρχε δεν θα εστήριζε καθόλου την υλιστικήν αντίληψην, αλλά και δεν εννοεί να εμφανιστεί πουθενά, ούτε ζωντανός ούτε νεκρός. Κι μόνον εις την ασύδοτον φαντασίαν των υλιστικών εξελικτικών εφάνη και έκαμεν τόσο θόρυβο εν ονόματι, τάχα της επιστήμης!» (σ. 51).
Υπάρχει αυτό που πιστεύουμε ότι υπάρχει!
Για την εκκλησιαστική ιεραρχία ο «Άχτιστος Θεός» έφτιαξε τον «Κτιστό κόσμο»! «Ο κόσμος δημιουργήθηκε προκειμένου ο Θεός να γίνει άνθρωπος. Αυτό θα πραγματοποιείτο με την πρόσληψη της ανθρώπινης φύσεως από τον Ίδιο τον Θεό στο πρόσωπο του Υιού», είπε ο αρχιεπίσκοπος. Ένα τελεολογικό επιχείρημα σαφώς ασυμβίβαστο με την επιστημονική σκέψη.
Για να κοπεί ο βήχας, κατά το κοινώς λεγόμενο, από κάθε ανήσυχο «χριστιανόπουλο» και αυθάδη μαθητή για περαιτέρω ερωτήσεις και απορίες, η το ιερατείο έχει πλέξει ένα, καταπληκτικό υπερβατικό κάλυμμα, το οποίο δε θα μπορούσε να μην ξεδιπλώσει από το βήμα του πολυτελούς ξενοδοχείου ο κ. Ιερώνυμος Β’: «Στην ανθρώπινη λογική είναι ακατάληπτος ένας αυθύπαρκτος Θεός!». Ένα «επιχείρημα» που δεν «σηκώνει» ερωτήσεις, ούτε μπορεί να επιβεβαιωθεί, μήτε να διαψευστεί εις τον αιώνα τον άπαντα.
Ο καθηγητής Οικολογίας και Βιοποικιλότητας Σπ. Σφενδουράκης όμως έχει την δική του απάντηση «περί οντολογίας» και για τα «όρια της επιστημονικής γνώσης» και της «υπερβατικής εμπειρίας»: «Παρότι, η επιστημονική γνώση έχει τα όρια που έχει, αυτό δεν σημαίνει ότι διαθέτομε άλλον τρόπο να γνωρίσουμε όσα βρίσκονται πέρα από τα όρια αυτά! Η θέση ότι γνωρίζουμε τι βρίσκεται πέρα από τα όρια της επιστήμης και ότι αυτό το κάτι γίνεται κατανοητό μόνο μέσω της πίστης ή της υπερβατικής εμπειρίας είναι προφανέστατα ταυτολογική: υπάρχει αυτό που πιστεύουμε ότι υπάρχει! (…) Σήμερα, το οντολογικό πεδίο ανήκει ολοκληρωτικά στην επιστήμη» [11].
Επίθεση στο πνεύμα του Διαφωτισμού
Η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι γνωστό ότι είναι «αντι-δυτική» και λατρεύει το μεσαιωνικό Βυζάντιο. Μας τα έχουν διηγηθεί άλλωστε οι «νέοι θεολόγοι» ή «νεορθόδοξοι» της δεκαετίας του 1980 και πολλοί άλλοι στις μέρες μας. Ο αρχιεπίσκοπος, ενώ έκανε μια επιδερμική αναδρομή, από την αρχαία εποχή έως τις μέρες μας, σχετικά με τις διάφορες κοσμογενέσεις, απέφυγε, όπως ο διάβολος το λιβάνι, να αναφερθεί στα κολοσσιαία αδιέξοδα της βιβλική Γενέσεως. Αναφέρθηκε και στον Ξενοφάνη (570 π.Χ-480 π.Χ), λέγοντας ότι «θεώρησε ως γενεσιουργό ύλη του κόσμου το χώμα», αλλά ξέχασε να πει ότι ο Κολοφώνος είχε υποστηρίξει ότι οι θεοί είναι ανθρώπινα δημιουργήματα και ότι έγραψε την περίφημη φράση «αν τα άλογα και τα βόδια είχαν τα χέρια και μπορούσαν να ζωγραφίσουν οι θεοί τους θα έμοιαζαν πολύ με άλογα και βόδια». Κατέληξε στη σχετικοποίηση των επιστημονικών επιτευγμάτων της ανθρωπότητας και για την σημερινή καπιταλιστική βαρβαρότητα και αποξένωση των μεγάλων πόλεων ενοχοποίησε το Διαφωτισμό και τη νεωτερικότητα. Για όλα φταίει η τρισκατάρατη Δύση! Μα η επιστημονική επανάσταση του 17ου αιώνα και το επαναστατικό και απελευθερωτικό πνεύμα του Διαφωτισμού, η αστική Γαλλικής Επανάσταση (1789-1799), η εργατική Οκτωβριανή Επανάσταση (1917), η σχετικότητα, η κβαντομηχανική, καθώς και όλα τα τελευταία θετικά επιτεύγματα της επιστήμης δε γέμισαν και εξακολουθούν να γεμίζουν ελπίδες για την εξήγηση και την προοδευτική αλλαγή του κόσμου;
«Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, αβάσιμης ουσιαστικά, σύγκρουσης μεταξύ θρησκείας και επιστήμης προέκυψε από τη μετάβαση από το γεωκεντρικό σύστημα στο ηλιοκεντρικό μοντέλο. Με την επικράτηση το ηλιοκεντρικού μοντέλου, όπως εκφράστηκε από τον Κοπέρνικο και το Γαλιλαίο, αμφισβητήθηκε η μέχρι τότε παγιωμένη αντίληψη περί του κόσμου, με την οποία είχε ταυτιστεί και ο δυτικός χριστιανισμός. Η μεσαιωνική δυτική χριστιανική παράδοση βίωσε την νέα ερμηνεία για το πως λειτουργεί και εξελίχθηκε ο κόσμος ως επίθεση και αμφισβήτηση του ιδίου του εαυτού της, αλλά και το Ιδίου τού Θεού. Εξ ου και ο Γαλιλαίος θεωρήθηκε αιρετικός, καταδικάστηκε, φυλακίστηκε από τη δυτική Εκκλησία», είπε και λάλησε ο αρχιεπίσκοπος.
Πως είναι «αβάσιμη η σύγκρουση» από την στιγμή που η χριστιανική Εκκλησία πολεμούσε και πολεμάει το διαφωτιστικό πνεύμα της επιστήμης, βασάνισε, καταδίκαζε και έκαιγε ζωντανούς ανθρώπους και συγγράμματα στο όνομα της πίστης; Δεν έκαψε ζωντανό τον Τζορντάνο Μπρούνο (1548-1600) που ισχυριζόταν ότι δεν υπάρχει κανένα άστρο στο κέντρο του σύμπαντος διότι το σύμπαν εκτείνεται προς όλες τις κατευθύνσεις με τον ίδιο τρόπο και το κάθε αστέρι είναι ένας ήλιος σαν το δικό μας, και γύρω από το καθένα από αυτά τα αστέρια περιστρέφονται άλλοι πλανήτες, αόρατοι στα μάτια μας, αλλά υπάρχουν; Θα καταδειχτεί ως υπεύθυνη η καθολική εκκλησία της εποχής και «καθαρίσαμε»; Ας μη αναφερθούμε καλύτερα στον αφορισμό της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 από την Ορθόδοξη εκκλησία, την εντολή για την καταστροφή ων «θολερών» γραπτών του δολοφονημένου διαφωτιστή, εθνομάρτυρας και πρόδρομο της Ελληνικής Επανάστασης, Ρήγα Βελεστινλή (1757-1798) και το «Φυσικής Απάνθισμα». κ.λπ., κ.λπ. [12]. Έως και το σκηνοθέτη Ά. Αγγελόπουλο (1935-2012) και το έργο του «το μετέωρο βήμα του πελαργού» ως «αντεθνική και αντιχριστιανική ταινία» αφόρισε ο μητροπολίτης Φλωρίνης Α. Καντιώτης (1907-2010), το 1990.
Σύμφωνα με τον κ. Ιερώνυμο «Η κυριάρχηση της λογικής σηματοδοτεί την απομάκρυνση από τον Τριαδικό Θεό της αγίας Γραφής. Στην αγία Γραφή δεν δίνονται λεπτομέρειες για τη λειτουργία του κόσμου, πέρα από το ότι ο Θεός είναι ο Δημιουργός και αιτία της δυναμικής του κόσμου. “Είπε και εγεννήθησαν”. Έτσι, π.χ., είτε η γη κινείται είτε δεν κινείται, αυτό δεν επηρεάζει την ύπαρξη του Θεού, άμεσα τουλάχιστον, ούτε την πίστη ότι ο Θεός είναι η αιτία υπάρξεως τού κόσμου. Δεν έχει καμία αξία θεολογική αν κινείται ο ήλιος πέριξ της γης ή η γη πέριξ το ηλίου». Για τον επίτιμο διδάκτορα της Φυσικής «σημασία έχει, αν εκείνο το ον που κινείται ετέθη σε κίνηση λόγω της πρωταρχικής εντολής του Θεού». Αν όντως η λογική απομακρύνει τον άνθρωπο από τον Θεό, τότε δεν είναι το παράλογο που τον φέρνει κοντά; Και γιατί ένας «απειροτέλειος» να δώσει λεπτομέρειες για την λειτουργία του κόσμου στον, από τον ίδιο εξοστρακισμένο από τον ονειρικό κόσμο της Εδέμ, άνθρωπο;
Μπορεί για τον αρχιεπίσκοπο και τα ταραγμένα αρχιπελάγη της θεολογίας, να μην έχει καμία αξία αν η γη κινείται ή δεν κινείται και η επιστημονική θεωρία της εξέλιξης των ειδών, ωστόσο έχουν μεγάλη σημασία για την όποια πρόοδο, τη δημοκρατία της γνώσης και το απελευθερωτικό πνεύμα της επιστήμης, το οποίο συμβάλει σημαντικά στον αγώνα για τη κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.
Προσπαθώντας να δαιμονοποιήσει το Διαφωτισμό είπε: «Σε αυτό το πλαίσιο εμφανίστηκε και η αθεΐα. Από την παγανιστική πρόσληψη της φύσεως, ο νεωτερικός άνθρωπος πέρασε στην από-ιεροποίησή της». Είναι όμως επιστημονικά σαφές ότι η αθεΐα, με την μια την άλλη μορφή της, δεν είναι γέννημα θρέμμα του Διαφωτισμού, αλλά είναι συνομήλικη με την ανθρώπινη σκέψη. «Η αθεΐα είναι εξίσου αρχαία με τις θρησκείες»[13].
Ο «επιστημονικός» δημιουργισμός
Επειδή τα ιερατεία, έχουν απολέσει μεγάλο βαθμό από τη διεισδυτικής ικανότητας τους στην κοινωνία και φοβούμενες μήπως κάποια στιγμή αδυνατήσει η εξουσίας τους ή και να την απολέσουν στο μέλλον, τις τελευταίες δεκαετίες, καταβάλουν μεγάλη προσπάθεια να παραβούν το μεταφυσικό και μυστικιστικό πεδίο, μέσα στο οποίο λειτουργούν οι θρησκείες, και να διεισδύσουν στο πεδίο της θεσπισμένης επιστήμης.
Στην εποχή μας, οι εκκλησιαστικές εξουσίες, δεν μπορούν πλέον να εμφανίζονται ως μάχιμοι εχθροί της επιστήμης. Θέλουν να αυξήσουν το κύρος τους. Προσπαθούν να συνδέσουν τις επιστημονικές θεωρίες και τα επιτεύγματα της επιστήμης με θεολογίες οι οποίες εξυπηρετούν σκοπιμότητες. Για το σκοπό αυτό με σύμμαχο ένα μέρος της ακαδημαϊκής κοινότητας χρησιμοποιούν σύγχρονες στρατηγικές διείσδυσης και μιλάνε για διάλογο μεταξύ εκκλησίας και επιστήμης ή για αδελφοποίηση. Προσπαθούν να δημιουργήσουν μια «επιστήμη της δημιουργίας», έναν θρησκευτικό «μεταμορφισμό» της επιστήμης, έναν «επιστημονικό δημιουργισμό» ή καλύτερα ένα νέο μοντέρνο σκοταδισμό. Με έναν Θεό που συμμετέχει και εμπλουτίζεται από τις φυσικές διεργασίες αφού όμως πρώτα τις έχει θέσει σε κίνηση. Οι δημιουργιστές δεν είναι ότι δεν κατανοούν την εξέλιξη, απλά δεν τους αρέσει [14]. «Σήμερα δεν έχουμε τόσο εμφανείς συγκρούσεις μεταξύ θεολογίας και επιστήμης, για πολλούς και ποικίλους λόγους (…) Από τη μεσαιωνική θεοκρατία οδηγηθήκαμε στην ανθρωποκρατία και από εκεί στον υπεράνθρωπο του Νίτσε και πλέον στον σύγχρονο μετάνθρωπο της τεχνολογίας. Οι θρησκείες έχουν ευθύνη. Όσο όμως οι θρησκείες εκκοσμικεύονται, όσο γίνονται μέρος του κόσμου, τόσο υποχωρούν τα κριτήρια και κάθε δυνατότητα καλόπιστης αξιολόγησης όλων των νέων τάσεων», είπε ο επίτιμος διδάκτορας. Όμως, «η επιστήμη είναι ένα σύνολο μεθόδων που έχει σχεδιαστεί για να περιγράφει και να ερμηνεύει παρατηρούμενες ή εμμέσως δηλούμενα φαινόμενα του παρελθόντος ή το παρόντος. Οι μέθοδοι αυτές έχουν στόχο την οικοδόμηση ενός ελέγξιμου σώματος γνώσης, ανοικτού στην διάψευση και στην επιβεβαίωση. Η θρησκεία –οτιδήποτε κι αν περιλαμβάνει- σίγουρα δεν είναι ούτε ελέγξιμη ούτε ανοικτή στη διάψευση ή την επιβεβαίωση. Όσον αφορά τις μεθοδολογίες τους, η επιστήμη και η θρησκεία έχουν μεταξύ τους διαφορά φάσεως 180 μοιρών» [15].Πράγματι, καμία ουσιώδης σύνδεση δεν μπορεί να υπάρχει.
Η ασκητική έρημος και η γνώση
«Οι ιδέες του Διαφωτισμού, η απολυτοποίηση της γνώσης και της παιδείας, δεν έφεραν την πρόοδο που προσδοκούσαν. Απέτυχαν να εκπληρώσουν πλήρως τους στόχους τους. Η επιστήμη δεν χρησιμοποιήθηκε μόνο θετικά, αλλά και αρνητικά. Αποκορύφωμα η βόμβα που κατέστρεψε τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι», είπε ο αρχιεπίσκοπος.
Μερικοί δεν στέκονται τόσο στα κολοσσιαία επιτεύγματα της επιστήμης και στο απελευθερωτικό πνεύμα της, που πάει πέρα από την θεολογική πρόσληψη του κόσμου ή από την υποταγή της στους σκοπούς των κεφαλαιοκρατών και των πολεμικών βιομηχανιών. Μιλάνε, επιλεκτικά, για τα «αρνητικά της επιστήμης» που όμως δεν είναι απόρροια κάποιας δαιμονικής φύσης της αλλά συνδέονται με τν χρήση της για το καπιταλιστικό κέρδος χρήση της και για τη δήθεν αμαρτωλή «απολυτοποίηση της γνώσης». Είναι σαν κατηγορούν το μαχαίρι για μια δολοφονία και όχι τον ίδιο τον δολοφόνο. Όμως, «η επιστήμη ως απελευθερωτική δύναμη του ανθρώπου- και όχι απλώς ως “ατμομηχανή” των διαδοχικών βιομηχανικών επαναστάσεων –ήταν από τις κινητήριες δυνάμεις του Διαφωτισμού και της επιστημονικής επανάστασης που προηγήθηκε. Αυτή την ιδέα της επιστήμης υπηρετούσε και ο “δικός μας” Ρήγας Φεραίος όταν έγραψε το Φυσικής Απάνθισμα. Πίστευε ότι η διδασκαλία της επιστήμης θα βοηθούσε τους υπόδουλους έλληνες να απελευθερωθούν από τις δεισιδαιμονίες και τις προλήψεις που τους κρατούσαν στο σκοτάδι και καθυστερούσαν την εθνική αφύπνιση» [16]. Πάντως, θα προξενούσε ιδιαίτερα έκπληξη, αν κάποιος που αγιάζει και ευλογεί μια βιομηχανία λιπασμάτων, θα προσέγγιζε διαφορετικά το αίτημα της ανατροπής των θεμελίων της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής για μια κοινωνία «όπου οι επιστήμες και η τεχνική δεν θα υπηρετούν το κέρδος αλλά την ανθρώπινη κοινότητα» [17].
«Η χριστιανική ασκητική έρημος φαντάζει περισσότερο κοινωνική από την ερημία των πόλεων» και «δεν υπάρχει διέξοδος χωρίς ασκητική πρόσληψη της φύσεως και του συνανθρώπου», είπε ο κρατικοδίαιτος (κανένα λαϊκό κράτος δεν μισθοδοτεί κληρικούς) επίτιμος διδάκτορας Φυσικής, προσπαθώντας, με επικάλυψη κοινοτισμού, να δώσει νόημα στον μοναστηριακό χριστιανικό ασκητισμό και αναχωρητισμό. Ωραία διδάγματα, «ασκητικά», έδωσε στους φοιτητές απέναντι στην «ερημία των πόλεων» και καπιταλιστικά αγιάσματα στους εργαζόμενους της γειτονική βιομηχανίας ώστε για τα επόμενα 120 χρόνια να εύχονται να εργάζονται ως μισθωτοί σκλάβοι, οι ίδιοι, τα παιδιά και τα εγγόνια τους.
Η κριτική της θρησκείας
Η θρησκεία, υπό τη μορφή της εκκλησιαστικής εξουσίας, προϊόντος του χρόνο έγινε ιδεολογία, επιβολή και οικονομική δραστηριότητα. Ωστόσο, θα ήταν ενδεχομένως σφάλμα η μηχανιστική ταύτιση της «λαϊκής πίστης» με την αμορφωσιά και τις εκκλησιαστικές εξουσίες. Το ζήτημα είναι πολυσύνθετο και περίπλοκο. Αυτό το είχε καταλάβει ο σπουδαιότερος κριτικός του κεφαλαίου, ο Κάρολος Μαρξ (1818-1883) ο οποίος το έθεσε στο γήινο πεδίο της ταξικής πάλης και της κοινωνικής απελευθέρωσης γι’ αυτό έγραψε το εξής εκπληκτικό απόσπασμα: «Η θρησκευτική καχεξία είναι, κατά ένα μέρος, η έκφραση της πραγματικής καχεξίας και, κατά ένα άλλο, η διαμαρτυρία εναντίον της πραγματικής καχεξίας. Η θρησκεία είναι ο στεναγμός του καταπιεζόμενου πλάσματος, η θαλπωρή ενός άκαρδου κόσμου, είναι το πνεύμα ενός κόσμου απ' όπου το πνεύμα έχει λείψει. Η θρησκεία είναι το όπιο του λαού. Ξεπέρασμα της θρησκείας σαν απατηλής ευτυχίας του λαού σημαίνει την απαίτηση της πραγματικής του ευτυχίας. Η απαίτηση να αρνηθεί τις αυταπάτες σχετικά με την κατάσταση του σημαίνει απαίτηση να αρνηθεί μια κατάσταση που έχει ανάγκη από αυταπάτες. Η κριτική της θρησκείας είναι λοιπόν εν σπέρματι η κριτική της κοιλάδας αυτής των δακρύων, που η θρησκεία αποτελεί το φωτοστέφανό της» [18]. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι Μαρξ την έννοια του «οπίου» την χρησιμοποίησε όχι με την έννοια του ναρκωτικού, αλά με την έννοια του αναλγητικού και καταπραϋντικού, όπως δηλαδή το χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι εκείνης της εποχής.
Ο χωρισμός κράτους και εκκλησίας
Κλείνοντας το σημείωμα αυτό θα πρέπει να τονίσουμε ότι η Ελλάδα δεν είναι κοσμικό κράτος. Αποτελεί μοναδική ευρωπαϊκή περίπτωση η οποία μπορεί άνετα να χαρακτηριστεί ως μοντέρνα Θεοκρατική Πολιτεία. Στην χώρας μας εκκρεμεί ο χωρισμός της εκκλησίας από το κράτος. Ένα κορυφαίο κοινωνικό και πολιτικό ζήτημα. Στη Γαλλία, ο χωρισμός εκκλησίας και κράτους για στην προστασία της εκπαίδευσης και της δημόσιας εξουσίας από τις επιρροές των θρησκευτικών οργανώσεων, ιδίως στα δημόσια αξιώματα, πραγματοποιήθηκε επισήμως το 1905. Πριν δηλαδή από σχεδόν 120 χρόνια.
Το πάντρεμα κράτους και εκκλησίας, όπως και επιστήμης (λογικής) με την θρησκεία (πίστη), έχουν αρνητικό αντίκτυπο στο εκπαιδευτικό σύστημα και στα παιδιά. Καλλιεργούν διπρόσωπες συμπεριφορές. Η κατήχηση και το δόγμα πρέπει να μένουν έξω από τα σχολειά και τα πανεπιστήμια της χώρας και ας είναι η θρησκεία προσωπική υπόθεση του κάθε ανθρώπου με βάση τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά, τους φόβους και τις προσωπικές αναζητήσεις του.
[1] Βίντεο (από το 21:26 και μετά): Η ΑΝΑΓΟΡΕΥΣΙΣ τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος Κ.κ. ΙΕΡΩΝΥΜΟΥ εἰς Ἐπίτιμον Διδάκτορα ὑπὸ τοῦ τμήματος Φυσικῆς Καβάλας τοῦ Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης https://www.youtube.com/watch?v=_AEtqZF-B1w&t=424s
[2] «Στο εδώλιο Λαυρεντιάδης και 33 ακόμα άτομα για τα επισφαλή δάνεια της Proton Bank», ΤΑ ΝΕΑ, 05/05/2014, https://www.tanea.gr/2014/05/05/greece/sto-edwlio-layrentiadis-kai-33-akoma-atoma-gia-ta-episfali-daneia-tis-proton-bank/
[3] Βίντεο: Αγιασμός στην Λιπασματοβιομηχανία Καβάλας από τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο: https://www.youtube.com/watch?v=p88C_lzxgNw.
[4] https://kavalanews.gr/44615-somateio-emporoypallilon-kavalas-i-ergodosia-vfl-apeilei-ergazomenoys-pane-agiasmo.html
[5] Ernst Bloch (2019). O Aθεϊσμός στον Χριστιανισμό (μετ. Π. Γιατζάκης), Αθήνα: Άρτος Ζωής.
[6] Ευτύχης Μπιτσάκης (2009). Από την πυρά στον Άμβωνα, Αθήνα: Τόπος, σσ. 201,202].
[7] http://ieronymos.gr/index.php/arxiepiskopos/viografiko
[8] Στέφανος Τραχανάς (2016). Το φάντασμα της όπερας, Β’ Έκδοση, Ηράκλειο: ΠΕΚ, σ. 114.
[9] Charles Darwin (1859).On the Origin of Species by Means of Natural Selection, New York: https://darwin-online.org.uk/converted/pdf/1861_OriginNY_F382.pdf
[10] Χριστιανική Ένωση Επιστήμων (1946). Διακήρυξις της Χριστιανικής Ενώσεως Επιστημόνων: https://anemi.lib.uoc.gr/metadata/d/3/3/metadata-9dee79b82bf3694553f00489046d5c11_1285668812.tkl?dtab=m&search_type=simple&search_help=&display_mode=overview&wf_step=init&show_hidden=0&number=10&keep_number=&cclterm1=&cclterm2=&cclterm3=&cclterm4=&cclterm5=&cclterm6=&cclterm7=&cclterm8=&cclfield1=&cclfield2=&cclfield3=&cclfield4=&cclfield5=&cclfield6=&cclfield7=&cclfield8=&cclop1=&cclop2=&cclop3=&cclop4=&cclop5=&cclop6=&cclop7=&isp=&search_coll%5Bmetadata%5D=1&&stored_cclquery=&skin=&rss=0&lang=el&ioffset=1&offset=1
[11] Σπύρος Σφενδουράκης (2021). Στον καθρέφτη του Δαρβίνου, Ηράκλειο: ΠΕΚ, σ. 159-160.
[12] Ζορζ Μινουά (2007): Η ιστορία της αθεΐας, (Μετ. Βάλια Σερέτη) Αθήνα: Νάρκισσος. Έκδοση με την υποστήριξη του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου της Γαλλίας και του υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας
[13] Michae Shermer (2006). Γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν σε παράξενα πράγματα. Ψευδοπειστήμη: προλήψεις και άλλες πλάνες του καιρού μας, (μετ. Μιχ. Παναγιωτάκης), Ηράκλειο: ΠΕΚ
[14] Τάσος Κωστόπουλος, Η εθνική αποκατάσταση του αφοριστή: https://www.efsyn.gr/arheio/fantasma-tis-istorias/240628_i-ethniki-apokatastasi-toy-aforisti
[15] Eugenie C. Scott (2009). Εξέλιξη vs Δημιουργία: Η διαμάχη της εξελικτικής θεωρίας και του δημιουργισμού, (μετ. Λαοκρατία Λάκκα), Αθήνα: Κέδρος.
[16] Στέφανος Τραχανάς (2021). Οι ερμηνείες της κβαντομηχανικής, Ηράκλειο: ΠΕΚ, σ. 360.
[17] Ευτύχης Μπιτσάκης (2017). Οι θύελλες της προόδου, Αθήνα: Ριζοσπαστική Σκέψη, σ. 27.
[18] Καρλ Μαρξ (1978), Κριτική της Εγελιανής Φιλοσοφίας του Κράτους και του Δικαίου, (μτφ Μπ. Λυκούδης), Αθήνα: Παπαζήσης, σ. 17, 18.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 11/10
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
