Η συγγραφή της εκατοντάχρονης αγωνιστικής ιστορίας της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας (ΔΟΕ) είναι per se ιστορικό γεγονός. Αυτό γιατί, για πρώτη φορά αποτυπώνεται με επιστημονικό τρόπο η κινηματική, θεσμική και δημιουργική συλλογικότητα των δασκάλων και νηπιαγωγών – ενός εξόχως επιδραστικού επαγγέλματος - στη διαχρονική εξέλιξη της σύγχρονης Ελλάδας. Ακόμη, γιατί παρακολουθούμε την εκπαιδευτική και κοινωνική δράση βασικών πρωταγωνιστών – ήρωες της υπαίθρου έχουν ονομαστεί- της μόρφωσης των μαθητών και της πνευματικής ανέλιξης των Ελλήνων.
Παράλληλα, η παραπάνω εμβληματική έκδοση είναι μείζον εκπαιδευτικό και εκδοτικό γεγονός, γιατί δίνει τη δυνατότητα σε ερευνητές, σε συνδικαλιστές, σε εκπαιδευτικούς, σε πολιτικούς, αλλά και σε ανήσυχους πολίτες να μελετήσουν το πολύτιμο και πολύτομο έργο και να αντλήσουν ισχυρά αποστάγματα για την κατανόηση της σχολικής πραγματικότητας και για τον σχεδιασμό του μορφωτικού μέλλοντος της κοινωνίας μας. Αυτό γιατί, το έργο δεν είναι απλά και μόνο μια αποτύπωση του παρελθόντος χρόνουˑ είναι μία ζωντανή παρακαταθήκη για ένα δημιουργικό μέλλον.
Η έρευνα έγινε με επικεφαλής και συντονιστή τον ιστορικό της εκπαίδευσης Σήφη Μπουζάκη, Ομότιμο Καθηγητή του Πανεπιστημίου Πατρών, συγγραφέα του Γ΄ Τόμου (1974-2000), τον Γιάννη Μπέτσα, Αναπληρωτή Καθηγητή του ΑΠΘ, για τον Ά Τόμο (1922 – 1949), τον Χρήστο Τζήκα, π. Αναπληρωτή Καθηγητή του ΑΠΘ, για τον Β΄ Τόμο (1950-1974) και τον Δημήτρη Χαραλάμπους, Καθηγητή του ΑΠΘ για τον Δ΄ τόμο (2000-2022).
Η εργασία δεν είναι μία απλή παράθεση γεγονότων που συνδέονται με τη δράση των δασκάλων και των νηπιαγωγών. Αντίθετα, παρατίθενται σε διαλεκτική σχέση οι εκάστοτε κυβερνητικές πολιτικές και το ευρύτερο πολιτικό περιβάλλον, οι ιδεολογικές και παιδαγωγικές αντιπαραθέσεις κράτους - ΔΟΕ, οι σημαντικές κοινωνικές διεργασίες, οι εκπαιδευτικές και σχολικές εξελίξεις και οι βαθύτερες αγωνίες των εκπαιδευτικών.
Η ιστορία της ΔΟΕ είναι ταραχώδης, συγκρουσιακή και κυματοειδής. Μέχρι το 1922 υπάρχουν διάφορες επιμέρους συλλογικές κινήσεις. Ωστόσο, οι κινήσεις αυτές δεν κατάφεραν να διαμορφώσουν έναν ενιαίο συνδικαλιστικό χώρο σε εθνικό επίπεδο. Οι δυσκολίες ήταν πολλές.
Ίσως, η πιο σημαντική ήταν το γεγονός ότι το πολιτικό συγκείμενο επηρέαζε πάρα πολύ αυτές τις πρώιμες συνδικαλιστικές εκφράσεις. Υπήρχαν έντονες αντιθέσεις μεταξύ των διαφόρων εκπαιδευτικών ομάδων, με κύρια αυτή μεταξύ Βενιζελικών και αντιβενιζελικών, που συνδεόταν τόσο με ιδεολογικά θέματα όσο και με το γλωσσικό ζήτημα (δημοτικιστές -καθαρευουσιάνοι).
Αξίζει να δούμε σύντομα τις στιγμές δημιουργίας της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας, όπως αναφέρονται από τον Χρήστο Τζήκα: «Από τις 21 Φεβρουαρίου μέχρι στις 9 Μαρτίου 1922, 59 αντιπρόσωποι 58 διδασκαλικών συλλόγων πραγματοποίησαν την ιδρυτική Συνέλευση, η οποία ενέκρινε το Καταστατικό και τον Εσωτερικό Κανονισμό και έθεσε τα διδασκαλικά και εκπαιδευτικά αιτήματα. Πρόεδρος της Συνέλευσης εκλέχθηκε ο Γ. Παπαδημητρίου, αντιπρόσωπος Λάρισας και γραμματέας ο Παν. Μπέλκας, αντιπρόσωπος Λακεδαίμονος. Η Συνέλευση ψήφισε κανονισμό λειτουργία της (τρόπο υποβολής των προτάσεων, συζήτησης, λήψης αποφάσεων κλπ.).
Σύμφωνα με το Καταστατικό ιδρύεται Ένωση των περιφερειακών διδασκαλικών συλλόγων. Η Διδασκαλική Ομοσπονδία διοικείται από πενταμελή επιτροπή, η οποία εκλέγεται με μυστική ψηφοφορία από τη Γενική Συνέλευση των αντιπροσώπων. Οι αντιπρόσωποι εκλέγουν απ’ ευθείας τον πρόεδρο και τον γραμματέα. Ένα από τα μέλη της Επιτροπής είναι δασκάλα. Ο πρόεδρος και ο γραμματέας δεν ασκούν άλλη υπηρεσία. Σκοπός του καταστατικού ήταν “η ενιαία κατεύθυνση πασών των επιμέρους προσπαθειών των περιφερειακών συλλόγων προς βελτίωση της θέσεως του δημοδιδασκάλου και προαγωγήν των συμφερόντων του λαϊκού σχολείου”».
Καταγράφουμε στη συνέχεια σχετικές περιλήψεις των τεσσάρων τόμων, όπως δόθηκαν από τους συγγραφείς.
Τόμος Α’, Χρήστος Τζήκας, 1922-1949, σύνολο σελίδων 682
«Στον Α’ τόμο παρουσιάζεται η ίδρυση και η λειτουργία της Ομοσπονδίας, από το 1922 έως το 1949. Η Διδασκαλική Ομοσπονδία, από την ίδρυσή της, βάσισε τον αγώνα της σε δύο πυλώνες: στη γενίκευση και τη βελτίωση της λαϊκής εκπαίδευσης και στην επιστημονική, οικονομική και κοινωνική αναβάθμιση των δασκάλων. Την περίοδο του Μεσοπολέμου γνώρισε επιτυχίες, αποτυχίες και διαιρέσεις και κατά περιόδους συγκρούσθηκε ή συμπορεύτηκε με το κράτος, ανάλογα με τους εσωτερικούς συσχετισμούς, που αντανακλούσαν τις κοινωνικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις της εποχής.
Οι κυβερνήσεις ήθελαν τον δάσκαλο ταυτισμένο με το κράτος, γι’ αυτό απέλυσαν και καθαίρεσαν τα διαφωνούντα ΔΣ, εδίωξαν ποικιλοτρόπως τα αγωνιστικά μέλη της Ομοσπονδίας και, τέλος, την διέλυσαν. Στην Κατοχή και στην πρώτη μετακατοχική περίοδο η παράνομη και η ημιπαράνομη Ομοσπονδία διαμόρφωσαν ιδανικά για την εκπαίδευση και τον δάσκαλο που απηχούσαν τα αντιστασιακά ιδανικά για κοινωνία ισότητας και δικαιοσύνης. Με τη γενίκευση του Εμφυλίου επεκράτησαν συντηρητικές Διοικήσεις που συμβιβάσθηκαν με τις επιλογές και την ιδεολογία του εμφυλιακού κράτους, αλλά αγωνίσθηκαν για τη βελτίωση της οικονομικής και κοινωνικής θέσης του δασκάλου».
Τόμος Β’, Γιάννης Μπέτσας (1950-1974), σύνολο σελίδων 633
«Στον Β’ τόμο μελετάται η λειτουργία της ΔΟΕ από το 1950 έως την πτώση της δικτατορίας. Η πορεία της ΔΟΕ στη μεταπολεμική περίοδο αντανακλά τη βασική διαιρετική τομή της εθνικοφροσύνης στην ελληνική κοινωνία και συναρτάται ευθέως από τις τεχνολογίες εξουσίας, που εγκαθιδρύθηκαν στο μετεμφυλιακό κράτος.
Η Ομοσπονδία δεν αποτέλεσε εξαίρεση στην εξαρτημένη διαδρομή του συνδικαλιστικού κινήματος, ενώ οι προτεραιότητες και οι μορφές της δραστηριοποίησής της οφείλουν να γίνουν κατανοητές σε σχέση με τη φύση του κρατικού κορπορατισμού και το έδαφος στο οποίο αυτός ευδοκίμησε, τον κρατικό αυταρχισμό της περιόδου. Παράλληλα, σαφή οργανωτικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά της ΔΟΕ σε συνδυασμό με τις κρατικές πολιτικές για την εκπαίδευση, το ειδικό πεδίο αναφοράς της, συνετέλεσαν στην περιορισμένη αποτελεσματικότητά της ως προς την ικανοποίηση πάγιων επαγγελματικών και εκπαιδευτικών αιτημάτων του κλάδου».
Τόμος Γ’, Σήφης Μπουζάκης, 1974-2000, σύνολο σελίδων 598
«Στον Γ’ τόμο καταγράφεται και σχολιάζεται η ιστορία της ΔΟΕ κατά την 25ετία 1974-2000. Στο πρώτο, κοινό με τους συνεργάτες, εισαγωγικό κεφάλαιο, παρουσιάζονται θέματα που αφορούν στη σκοποθεσία, τη μεθοδολογία, τα ερωτήματα, την επισκόπηση βιβλιογραφίας και το θεωρητικό πλαίσιο. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στο ιδεολογικο-πολιτικό, οικονομικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο-συγκείμενο της 25ετίας, ενώ το τρίτο είναι αφιερωμένο στην εσωτερική λειτουργία της ΔΟΕ.
Στο τέταρτο κεφάλαιο καταγράφονται οι θέσεις της ΔΟΕ για επαγγελματικά, εκπαιδευτικά και εθνικά θέματα, στο πέμπτο οι δράσεις και συνεργασίες της ΔΟΕ και στο έκτο παρουσιάζονται και αναλύονται η εκπαιδευτική πολιτική και οι συγκρούσεις της ΔΟΕ με το κράτος. Ο τόμος κλείνει με την εξαγωγή συμπερασμάτων, την ερμηνεία των ευρημάτων, ένα Παράρτημα με πίνακες και τη βιβλιογραφία-αρθρογραφία».
Τόμος Δ’, Δημήτρης Φ. Χαραλάμπους, 2000-2022 σύνολο σελίδων 664
«Στον Δ’ τόμο μελετάται η λειτουργία της ΔΟΕ από το 2000 έως το 2022. Κατά την περίοδο αυτή, η ΔΟΕ διεκδίκησε επαγγελματικά και εκπαιδευτικά αιτήματα σε ένα δύσκολο περιβάλλον. Παρά την ύπαρξη σχετικής οικονομικής ευημερίας κατά την περίοδο 2000 -2010, οι κυβερνήσεις της περιόδου δεν ανταποκρίθηκαν στα αιτήματά της, γεγονός που οδήγησε τον Σεπτέμβριο και Οκτώβριο του 2006 στη μεγαλύτερη απεργιακή έκρηξη στην ιστορία του κλάδου.
Κατά την περίοδο 2010-2022 η κοινωνικο-οικονομική και υγειονομική κρίση, όχι μόνο θα εκμηδενίσουν τις πιθανότητες υλοποίησης των αιτημάτων της ΔΟΕ, αλλά οι εκπαιδευτικοί θα υποστούν τη δραστική περικοπή των μισθών τους και θα βιώσουν την επιδείνωση των γενικότερων όρων εργασίας τους. Η πλέον σημαντική κατάκτηση της περιόδου 2000-2022 είναι η καθιέρωση της υποχρεωτικής δίχρονης προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης, ενώ η μεγαλύτερη απώλεια είναι η κατάργηση των Διδασκαλείων και της Μετεκπαίδευσης».
Την τετραμελή συγγραφική ομάδα συνέδραμαν οι παρακάτω εκπαιδευτικοί-ερευνητές: Κώστας Ανθόπουλος, Τριαντάφυλλος Δούκας, Ευαγγελία Κανταρτζή, Αιμιλία Κοκονάκη, Τάνια Κολυμπάρη, Δημήτρης Κορομπόκης, Μαρία Ματούση, Παρασκευάς Μεϊμέτης, Ζέτα Παπανδρέου, Παναγιώτης Παπαδούρης, Αθανασία Πολυζοπούλου, Περσεφόνη Σιμενή, Αναστασία Τσιομπάνου και Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος.
Αξίζουν έπαινοι στον τέως πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου της ΔΟΕ Θανάση Κικινή και στα υπόλοιπα μέλη του Δ.Σ. της ΔΟΕ, γι’ αυτήν την απόφαση, στους βαθείς γνώστες της ιστορίας της εκπαίδευσης πανεπιστημιακούς καθηγητές και στους συμμετέχοντες 14 ερευνητές-εκπαιδευτικούς.
Ένα σημαντικό πνευματικό δημιούργημα - μοναδικό στην Ευρώπη - όπως η έκδοση αυτή, σίγουρα θα προκαλέσει διαλόγους και προβληματισμούς, ιδέες και προτάσεις μέσα από το πλούσιο περιεχόμενό της. Πιστεύουμε ότι θα ήταν χρήσιμο μια συνεπτυγμένη εκδοχή του, προκειμένου για να διαβαστεί από ένα ευρύτερο μέρος των εκπαιδευτικών και όχι μόνο.
Κ. Ανθόπουλος, Μέλος του Δ.Σ. του Α΄ Συλλόγου Α/θμιας Εκπ/σης Θεσ/νίκης, Ν. Τσούλιας, τ. Πρόεδρος της ΟΛΜΕ
* Των Γιάννη Μπέτσα, Σήφη Μπουζάκη (συντονιστή), Χρήστου Τζήκα και Δημήτρη Χαραλάμπους
Δείτε αναλυτικά
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Σχολικός εκφοβισμός: Το νέο μοριοδοτούμενο σεμινάριο του Παν.Αιγαίου
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 9/01
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
