Alfavita Newsroom Την Τρίτη 8 και Τετάρτη 9 Απριλίου 2025, η Αθήνα φιλοξενεί τη 3η Διακρατική Συνάντηση του ευρωπαϊκού έργου VR4Empathy – Using Virtual Reality for Inclusive and Action-Oriented Empathy in Schools, με οικοδεσπότη το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ). Το έργο φέρνει στο προσκήνιο την αξιοποίηση της Εικονικής Πραγματικότητας (VR) στην εκπαίδευση ως εργαλείο καλλιέργειας της ενσυναίσθησης, ειδικά σε πολυπολιτισμικά και κοινωνικά ευαίσθητα περιβάλλοντα.
Σύμφωνα με το ΙΕΠ Η Εικονική Πραγματικότητα (VR) επιτρέπει στους μαθητές να "εισέλθουν" σε ρεαλιστικά περιβάλλοντα, να βιώσουν εμπειρίες από διαφορετικές οπτικές γωνίες και να κατανοήσουν καταστάσεις που δύσκολα αποδίδονται με παραδοσιακές μεθόδους.
Η συνάντηση συγκεντρώνει φορείς από τέσσερις ευρωπαϊκές χώρες:
Σλοβενία: Πανεπιστήμιο της Λιουμπλιάνα και Υπουργείο Παιδείας
Πορτογαλία: Υπουργείο Παιδείας και INOVA+
Δανία: KHORA, εξειδικευμένη εταιρεία στην VR εκπαίδευση
Ελλάδα: Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και ΙΕΠ
Οι εταίροι θα καθορίσουν τα επόμενα βήματα του έργου, με στόχο τη δημιουργία μαθησιακού περιεχομένου VR και την πιλοτική του εφαρμογή σε σχολεία της Ελλάδας, της Πορτογαλίας και της Σλοβενίας.
Στο πλαίσιο της θεωρητικής έρευνας, το έργο έχει ήδη παραγάγει και διαθέτει δωρεάν στους εκπαιδευτικούς:
Βιβλιογραφική Ανασκόπηση: Αναλύει τον ρόλο της VR στην ενίσχυση της ενσυναίσθησης και του κινήτρου για μάθηση.
Κατάλογο Καλών Πρακτικών: Παραδείγματα επιτυχημένης ενσωμάτωσης VR στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Όλο το υλικό είναι διαθέσιμο στον επίσημο ιστότοπο: virtualreality4empathy.eu
Οι επόμενες δράσεις του έργου
Η τρέχουσα φάση εστιάζει:
Στον σχεδιασμό εκπαιδευτικών VR εργαλείων, όπως διαδραστικά σενάρια, βίντεο και σχέδια μαθημάτων.
Στην πιλοτική εφαρμογή τους σε επιλεγμένα σχολεία.
Στην επιμόρφωση εκπαιδευτικών, ώστε να μπορούν να εντάξουν ορθά την τεχνολογία στην τάξη.
Ψηφιοποίηση, ψηφιακός μετασχηματισμός, ψηφιακές δεξιότητες, εικονική πραγματικότητα: Οι νέες θεότητες!
Τα τελευταία χρόνια έχει ενταθεί και στη χώρα μας η συζήτηση για τον ρόλο των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση και την ευρεία χρήση που αυτές πρέπει να έχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Σύμφωνα, πάντα, με την κυρίαρχη άποψη «η εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση επιφέρει σημαντικές αλλαγές όχι μόνο στα μέσα διδασκαλίας αλλά και στη διδακτική-μαθησιακή διαδικασία» καθώς «συμβάλλει στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης των μαθητών, στην αλλαγή της διδακτικής πρακτικής, της διαδικασίας της μάθησης και επικοινωνίας και εξασφαλίζει την παροχή ίσων ευκαιριών σε όλους τους μαθητές».
Όπως εύστοχα παρατηρεί σε άρθρο του ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Χαράλαμπος Κωνσταντίνου είναι φανερό ότι πριμοδοτείται μια «ψηφιακή μυθοποίηση με απρόβλεπτες επιδράσεις για την ελληνική εκπαίδευση και τον μαθητή!
Η εκπαίδευση δεν μπορεί να υπάγεται σε μια λογική δραστικής υπερίσχυσης των ψηφιακών συστημάτων στις διαδικασίες της, ειδικά στο ουσιαστικό παιδαγωγικό, διδακτικό και μαθησιακό περιεχόμενο, καθώς είναι μια σύνθετη διαδικασία που περιλαμβάνει πολλές παραμέτρους και έχει ως βασικά της χαρακτηριστικά τη διαπαιδαγώγηση, τη διδασκαλία και την κοινωνικοποίηση του μαθητή, για τη διαμόρφωση μίας, κατά το δυνατόν, ολοκληρωμένης προσωπικότητας, με κύρια γνωρίσματά της τη συναισθηματική, κοινωνική και πνευματική ωριμότητα, νοητική και γνωστική».
Παιδιά και Εικονική Πραγματικότητα: Ανάπτυξη ή Ρίσκο;
Η αβεβαιότητα των επιστημονικών δεδομένων και τα ερωτήματα για τη χρήση VR στην παιδική ηλικία
Η εικονική πραγματικότητα (Virtual Reality – VR) αποτελεί ένα τεχνολογικό εργαλείο με τεράστιες δυνατότητες, ιδιαίτερα στον χώρο της εκπαίδευσης. Ωστόσο, όταν πρόκειται για τη χρήση της από παιδιά, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Οι επιστημονικές έρευνες σχετικά με τις επιδράσεις της VR στην νοητική ανάπτυξη, τη νευρολογική ωρίμανση και τις αισθητηριακές λειτουργίες των παιδιών είναι, στην καλύτερη περίπτωση, αντικρουόμενες – και συχνά, ανησυχητικές.
Σύμφωνα με τις εθνικές και διεθνείς ενώσεις παιδιάτρων και παιδονευρολόγων, η χρήση συσκευών VR δεν συνιστάται σε παιδιά κάτω των 13 ετών. Όταν χρησιμοποιείται σε μικρότερες ηλικίες –π.χ. σε εκπαιδευτικά περιβάλλοντα–, η διάρκεια πρέπει να περιορίζεται σε 10-15 λεπτά το πολύ, με διαλείμματα και αυστηρή επιτήρηση. Οι λόγοι είναι πολλαπλοί:
Πιθανή πρόκληση αισθητηριακής απορρύθμισης
Κίνδυνοι για τη νευρολογική ανάπτυξη
Επιβάρυνση της όρασης και της αντίληψης του χώρου
Αδυναμία διάκρισης πραγματικού-εικονικού σε πρώιμες ηλικίες
Ένα από τα επιχειρήματα υπέρ της VR είναι η ανάπτυξη της ενσυναίσθησης μέσω εμπειριών "βίωσης" καταστάσεων – π.χ. το να "μπεις στα παπούτσια" ενός πρόσφυγα ή ενός ανθρώπου με αναπηρία. Όμως, αυτό δεν είναι ο μοναδικός –ούτε ο ασφαλέστερος– τρόπος.
Υπάρχουν άλλες, αποδεδειγμένες προσεγγίσεις:
Διαλογικές αφηγήσεις (π.χ. role playing, θεατρικό παιχνίδι)
Λογοτεχνικά έργα και αφήγηση ιστοριών
Συνεργατική μάθηση και δράσεις αλληλεγγύης
Εκπαιδευτικά προγράμματα συναισθηματικής αγωγής
Αυτές οι μέθοδοι δεν εμπεριέχουν κινδύνους για τη σωματική και γνωστική υγεία των παιδιών και είναι αποδεδειγμένα αποτελεσματικές.
Γιατί λοιπόν VR;
Αν η VR ενέχει τόσους κινδύνους και οι εναλλακτικές είναι ασφαλέστερες, γιατί επιμένουμε στην ένταξή της στην εκπαίδευση;
Εντυπωσιασμός και καινοτομία: Η VR έχει τον "αέρα" της τεχνολογικής πρωτοπορίας και εντυπωσιάζει γονείς, εκπαιδευτικούς και μαθητές.
Πίεση από την αγορά: Πολλές τεχνολογικές εταιρείες προωθούν προϊόντα VR για την εκπαίδευση, δημιουργώντας τεχνητές ανάγκες.
Λανθασμένη αντίληψη για την αποτελεσματικότητα: Πολλοί συγχέουν το "ενδιαφέρον" που προκαλεί η τεχνολογία με την εκπαιδευτική της αξία.
Δεν πρόκειται για έναν «πόλεμο κατά της τεχνολογίας». Αντιθέτως, η συζήτηση αφορά τη σωστή χρήση της, με βάση την επιστήμη, τις ανάγκες των παιδιών και τις αρχές της παιδαγωγικής.
Μια τεχνολογία δεν είναι καλή επειδή είναι καινούργια. Είναι καλή όταν υπηρετεί τον άνθρωπο – και στην περίπτωση των παιδιών, όταν σέβεται την αναπτυξιακή τους φάση.
Αλήθεια και μυθολογία για την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση
Η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών προβάλλεται από το υπουργείο Παιδείας ως φάρμακο που θα γιατρέψει τις ασθένειες του εκπαιδευτικού συστήματος. Και ενώ παρατηρείται, σε επίπεδο διακηρύξεων κυρίως, πρόοδος και σπουδή για την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στα σχολεία, σοβαρά χρονίζοντα προβλήματα της εκπαίδευσης παραμένουν άλυτα.
Δεν υποτιμούμε τη δυνατότητα διάδρασης με ψηφιακό υλικό και πολυμέσα σε ένα περιβάλλον εκπαίδευσης με πολλά άτομα καθώς και τη δυνατότητα ανάπτυξης των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων στον διαδραστικό πίνακα, δραστηριοτήτων που περιλαμβάνουν διαμόρφωση κειμένου και εικόνων, δημιουργία, εκτύπωση και αποθήκευση σημειώσεων για διαμοιρασμό στους μαθητές, έντυπα ή ηλεκτρονικά σε κοινό αποθηκευτικό χώρο στον υπολογιστή ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Δεν υποτιμούμε τη δυνατότητα προβολής ιστοσελίδων και βίντεο από το Διαδίκτυο, τη χρήση του για προβολές καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί, για παράδειγμα, για να δείξει στους μαθητές πώς θα χρησιμοποιήσουν μια εφαρμογή -επίδειξη ενός εκπαιδευτικού λογισμικού-, για να παρουσιαστεί η δουλειά ενός μαθητή σε όλη την τάξη, να δείξει βίντεο που εξηγούν δύσκολες έννοιες, για να βοηθήσει οπτικούς μαθητές ή μαθητές με ειδικές ανάγκες, για να δημιουργήσει σημειώσεις, σχήματα, χάρτες και να τα αποθηκεύσει για μελλοντική χρήση.
Ωστόσο γνωρίζουμε καλά πως ο διαδραστικός πίνακας και ο υπολογιστής δεν έχουν τη μαγική ιδιότητα να εξαφανίσουν, προς όφελος εκπαιδευτικών και εκπαιδευομένων, τα υπαρκτά προβλήματα της σχολικής εκπαίδευσης, δεν μπορούν από μόνοι τους να γεφυρώσουν τα «χάσματα» στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Πέρα από το γεγονός ότι μόνο συμπληρωματικά μπορούν να βοηθήσουν, είναι φανερό ότι στο σημερινό πλαίσιο των περικοπών οι διακηρύξεις για το νέο ψηφιακό σχολείο, με τους διαδραστικούς πίνακες και τους υπολογιστές σε κάθε θρανίο μοιάζουν σαν το παντεσπάνι μιας... πεινασμένης σχολικής εκπαίδευσης.
Είναι σίγουρα εντελώς παραπλανητικό να παρουσιάζονται οι νέες τεχνολογίες σαν πανάκεια του δημόσιου σχολείου, σαν το μαγικό φάρμακο που θα λύσει τα χρόνια προβλήματα. Τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι. Επειτα από χρόνια πειραματισμών στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη με τους υπολογιστές σε διάφορους τομείς της εκπαίδευσης, δεν έχει βρεθεί ακόμη απάντηση στο κεντρικό ερώτημα: «Οι υπολογιστές είναι πράγματι αποτελεσματικοί στην εκπαίδευση;»
Τα στοιχεία από πολυάριθμες μελέτες πάνω στο αν οι υπολογιστές βελτιώνουν την ουσιαστική μαθησιακή διαδικασία είναι εκκρεμή.
Μια μεγάλη έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την καθηγήτρια Anne Mangen του νορβηγικού Πανεπιστημίου Στάβανγκερ, σε συνεργασία με τον νευροφυσιολόγο Jean-Luc Velay του Πανεπιστημίου της Μασσαλίας, έδειξε ότι η γραφή με το χέρι ενδυναμώνει τη διαδικασία της μάθησης, σε αντίθεση με τη χρήση του πληκτρολογίου που τη διαταράσσει.
Η ερευνήτρια εξήγησε ότι στη διαδικασία της ανάγνωσης και της γραφής εμπλέκονται μια σειρά αισθήσεις. Οταν γράφουμε με το χέρι, ο εγκέφαλός μας ανατροφοδοτείται από τις κινήσεις, αλλά και από την επαφή με το στυλό και το χαρτί. Αυτή η ανατροφοδότηση είναι σημαντικά διαφορετική από εκείνη που γίνεται όταν αγγίζουμε και χρησιμοποιούμε το πληκτρολόγιο.
Το ίδιο συμβαίνει και με όσους διαβάζουν από ένα βιβλίο, αντί από μια οθόνη, σύμφωνα με την ίδια έρευνα, η οποία έρχεται να αναδείξει τη σημασία των παραδοσιακών μεθόδων μάθησης, που τείνουν να εκλείψουν στη σύγχρονη κοινωνία λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων.
Είναι ξεκάθαρο. Η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας επιβάλλει πρώτα απ' όλα να πλουτίσει το περιεχόμενο της μόρφωσης. Η χρήση των τεχνολογιών σήμερα έρχεται να καλύψει το πλαίσιο μιας συνολικής υποβάθμισης.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Πανελλήνιος γραπτός διαγωνισμός: Βγήκε η προκήρυξη - Αιτήσεις από 29/4 έως 14/5
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 29/04
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
