Ο Δημήτρης Αναστασίου, καθηγητής Ειδικής Αγωγής στο Southern Illinois University Carbondale, αναλύει έξοχα τις απειλές του πρωθυπουργού για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Πρόκειται για εφαρμογές τραμπικού αυταρχισμού αλλά και δήλωση (άλλη μια) αποτυχίας της πολιτικής τους.
Δημήτρης Αναστασίου: Η στόχευση στο "επί της αρχής" μετατρέπει την αξιολόγηση σε όργανο φρονηματικής καθαρότητας.
Για να μην υπάρχουν αμφιβολίες, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε τα εξής:
«Συζητήσαμε την πορεία της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και νομίζω ότι εδώ πρέπει να είμαστε ειλικρινείς ότι είναι μια καινούργια διαδικασία, η οποία ακόμα δεν έχει φέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Και εδώ θέλω να είμαι πολύ σαφής, ειδικά για την κατηγορία εκείνων των εκπαιδευτικών που αρνούνται επί της αρχής να αξιολογηθούν. Η θέση μας εδώ με ξεκάθαρη και κατεύθυνση που έχω δώσει το Υπουργείο πολύ σαφής: Αν κάποιος αρνείται επί της αρχής να αξιολογηθεί, δεν πρέπει να έχει θέση στο δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης».
10 αρχικές σκέψεις:
1. Η δήλωση από μόνη της (πέρα από το φορέα της που είναι ο πρωθυπουργός της χώρας) είναι ένα κραυγαλέο παράδειγμα αυταρχισμού. Υποτίθεται ότι αναγνωρίζει την ανεπάρκεια της τρέχουσας διαδικασίας αξιολόγησης ("δεν έχει φέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα"), αλλά αντί να αναζητήσει ευθύνες στο ίδιο το σύστημα, επιλέγει να στοχοποιήσει όσους έχουν κριτική στάση απέναντί του. Η ομολογία αποτυχίας μετατρέπεται κυνικά σε εργαλείο καταστολής διαφωνίας.
2. Το "επί της αρχής" δεν αφορά τη συμπεριφορά ή την απόδοση ενός εκπαιδευτικού που κρίνονται άρρητα αλλά καθημερινά καταρχήν από τους μαθητές τους. Δεν αφορά ούτε αν κάνει επιτυχώς το μάθημά του, ούτε αν συμβάλλει στην κοινωνική και μορφωτική λειτουργία του σχολείου. Το "επί της αρχής" δεν αφορά ούτε καν την πρακτική στάση. Ένας εκπαιδευτικός μπορεί να διαφωνεί αλλά κάτω από αφόρητη πίεση να υποκύπτει σε εντολές διευθυντών και προϊσταμένων.
Το "επί της αρχής" αφορά την πεποίθηση, το φρόνημα του ανθρώπου. Με άλλα λόγια, ο πρωθυπουργός δηλώνει ότι όποιος-α έχει διαφορετική για την σκοπιμότητα ή/και την αποτελεσματικότητα της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού,
όποιος-α στοχάζεται διαφορετικά και αρνείται ιδεολογικά να αποδεχθεί μια αξιολόγηση που θεωρεί άδικη, τιμωρητική ή εργαλείο πειθαναγκασμού, δεν είναι αποδεκτός στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα.
3. Η στόχευση στο "επί της αρχής" μετατρέπει την αξιολόγηση σε όργανο φρονηματικής καθαρότητας. Όπως σε άλλες ιστορικές περιόδους – που δυστυχώς οι παλιότερες γενιές θυμούνται – δεν αρκούσε να εκτελεί κάποιος τα καθήκοντά του· έπρεπε να πιστεύει και "σωστά", σύμφωνα με τις επιταγές της εξουσίας. Δεν αξιολογείται το έργο ή η πράξη – αξιολογείται η σκέψη.
4. Η δήλωση του κ. πρωθυπουργού δεν είναι απλώς ιδεολογικά σκληρή· είναι και πολιτικά επικίνδυνη. Δεν στοχοποιεί μόνο τους εκπαιδευτικούς· απειλεί ευθέως τη φύση του δημόσιου σχολείου ως χώρου κριτικής σκέψης, αναζήτησης και δημιουργίας.
Οι Υπουργοί Παιδείας συνηθίζουν να διακηρύσσουν — όπως έκανε πρόσφατα η κυρία Μιχαηλίδου αναφερόμενη στο μάθημα της Ιστορίας — ότι το σχολείο οφείλει να καλλιεργεί την κριτική σκέψη. Όμως, στο κρίσιμο ζήτημα της αξιολόγησης, ο ίδιος ο πρωθυπουργός έρχεται να διαψεύσει αυτή τη ρητορική στην πράξη.
Με τη δήλωσή του, ακυρώνει κάθε έννοια κριτικής σκέψης μέσα στο σχολείο. Στέλνει ένα σαφές μήνυμα στους εκπαιδευτικούς — και κατ’ επέκταση στους μαθητές — ότι η διαφωνία τιμωρείται και ότι η υποταγή στην εκάστοτε εξουσία γίνεται προϋπόθεση συμμετοχής στο εκπαιδευτικό σύστημα.
5. Η ρητορική μανιέρα των Υπουργών Παιδείας δεν είναι τυχαία. Η μαζική παιδεία είναι τέκνο του Διαφωτισμού. Όμως, η αρχή που σήμερα διατυπώνεται — ότι όποιος αμφισβητεί πρέπει να εκδιωχθεί — αντιστρέφει βίαια τον καντιανό ορισμό του Διαφωτισμού: "Έχε το θάρρος να χρησιμοποιείς τη δική σου νόηση."
Αντί η κριτική σκέψη να ενθαρρύνεται, ποινικοποιείται. Αντί η ορθολογικότητα να σημαίνει συνεχή δοκιμασία και επανεξέταση των θεσμών, ταυτίζεται με την τυφλή υπακοή. Έτσι, η εκπαίδευση απογυμνώνεται από τον αυθεντικό σκοπό της και υποβιβάζεται σε μηχανισμό πειθαρχίας.
Η Χάνα Άρεντ, γράφοντας για τα σκοτεινά σημεία των σύγχρονων θεσμών, επεσήμαινε πως η άρνηση της σκέψης είναι το θεμέλιο του αυταρχισμού. Δεν είναι το μίσος ή η κακία που γεννά το μεγάλο κακό, αλλά η αδιαφορία και η άκριτη συμμόρφωση. Όπως σημείωνε: "Η θλιβερή αλήθεια είναι ότι το μεγαλύτερο κακό διαπράττεται από ανθρώπους που ποτέ δεν αποφασίζουν να είναι καλοί ή κακοί."
Το σημερινό μήνυμα του πρωθυπουργού της χώρας προς τους εκπαιδευτικούς δεν αφορά την ποιότητα του έργου τους ή τα επιχειρήματα που ενδεχομένως προβάλλουν. Η ουσία είναι άλλη: η αμφισβήτηση αυτή καθαυτή γίνεται αμάρτημα, ανεξάρτητα από τη λογική, την εμπειρία ή την ηθική βάση της.
6. Προσέξτε ο κ. πρωθυπουργός δεν μιλά καν για το δημόσιο σχολείο. Μιλά γενικά για το εκπαιδευτικό σύστημα, αφήνοντας να εννοηθεί ότι αυτή η λογική αφορά και στα ιδιωτικά σχολεία.
7. Εύλογα τίθεται το ερώτημα: τι ακριβώς προτίθεται να κάνει ο κ. Πρωθυπουργός; Θα θέσει ως κριτήριο διορισμού και πρόσληψης το "ορθό" φρόνημα απέναντι στην αξιολόγηση; Θα αποκλείει όσους διατηρούν κριτική στάση; Θα κρίνονται οι εκπαιδευτικοί αν συμφωνούν πολιτικά με τη γραμμή της κυβέρνησης; Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για φρονηματικό αποκλεισμό και εάν υλοποιηθεί θα πρόκειται για ιδεολογικό εκκαθαρισμό στο δημόσιο σχολείο.
8. Η μετατόπιση της πολιτικής κυβέρνησης που θεωρούσε την αξιολόγηση ως μέσο βελτίωσης σε ένα μέσο ιδεολογικής συμμόρφωσης δεν είναι απλώς επικίνδυνη για τους εργαζόμενους. Είναι επικίνδυνη για το ίδιο το μέλλον της εκπαίδευσης και της δημοκρατίας στη χώρα. Η αξιολόγηση γίνεται τώρα τεστ πολιτικής πίστης. Και αυτό δεν απειλεί μόνο τους εκπαιδευτικούς.
9. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης αντί να αναγνωρίσει την ανάγκη επανεξέτασης της πολιτικής αυτής, φορτώνει την αποτυχία στους εκπαιδευτικούς που αντιστέκονται επί της αρχής. Ο στόχος δεν είναι η βελτίωση της αξιολόγησης· είναι η συρρίκνωση της λειτουργίας του δημόσιου σχολείου σε μηχανισμό συμμόρφωσης.
10. Η πολιτική αυτή δεν είναι απλώς αντιεκπαιδευτική. Είναι αντιδημοκρατική στην καρδιά της. Ο αγώνας των εκπαιδευτικών λοιπόν, δεν είναι μόνο αγώνας για εργασιακά δικαιώματα. Είναι αγώνας για την ελευθερία της συνείδησης στο σχολείο. Και, τελικά, για την ίδια την υπόσταση της δημόσιας παιδείας σε μια σχετικά δημοκρατική κοινωνία.
