Επιστημονική μελέτη για την Ιστορία Γ΄Λυκείου, της Μυρσίνης Αθανασιάδου

  ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

«ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ» 

                                                                                         ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΟΥ ΜΥΡΣΙΝΗ

                 Στην εκπαιδευτική πολιτική, όπως και γενικότερα στην πολιτική, είναι απαραίτητη η συμβολή της ιδεολογίας, ώστε να αφομοιωθούν ευκολότερα οι πολιτικές αρχές που επιδιώκεται από την εκάστοτε πολιτική εξουσία να επιβληθούν. Αυτή η ιδεολογική κυριαρχία περνά μέσα από όλους τους φορείς αγωγής, άρα και από το σχολείο, άλλοτε με εμφανέστερο τρόπο και άλλοτε με λιγότερο εμφανή, μέσα από τη διδασκαλία των μαθημάτων και από τα βιβλία διδασκαλίας. Και ένα από τα μαθήματα, που είναι περισσότερο ιδεολογικά φορτισμένα, είναι και αυτό της Ιστορίας και φυσικά και το βιβλίο που το στηρίζει. Στο μάθημα αυτό είτε με διαστρεβλώσεις των ιστορικών γεγονότων είτε με παραλείψεις επιχειρείται η επιβολή της κυρίαρχης ιδεολογίας, που επιδιώκεται να ενστερνιστεί ο μαθητής.. Εντούτοις η Ιστορία είναι η αντικειμενική και επιστημονική καταγραφή των γεγονότων, η υλική οικονομική και πολιτική τους ερμηνεία και όχι η μεροληπτική και ιδεολογικά φορτισμένη παράθεσή τους.

                     Η Ιστορία του Νεότερου και Σύγχρονου Κόσμου (από το 1815 έως σήμερα) των Ι. Κολλιόπουλου, Κ. Σβολόπουλου, Ε. Χατζηβασιλείου, Θ. Νημά και Χ. Σχολινάκη – Χελιώτη που απευθύνεται στους μαθητές της Γ΄ Λυκείου έχει το προσόν ότι καταγράφει τα σημαντικότερα γεγονότα του 19^ου και 20^ου αιώνα μέχρι και την ένταξη της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αναφέρεται δηλαδή σε γεγονότα που οι μαθητές ποτέ δεν διδάσκονταν ή γιατί δεν περιέχονταν στα σχολικά βιβλία ή γιατί λόγω του όγκου των βιβλίων (π. χ. η Ιστορία των Β. Σκουλάτου – Ν. Δημακόπουλου – Σ. Κόνδη) δεν ήταν δυνατόν να διδαχθούν.

                   Από την άλλη πλευρά η συσσώρευση τόσων σημαντικών γεγονότων, που αφορούν σε δύο αιώνες με τόσες ανατροπές, ανακατατάξεις, αλλαγές οδηγεί σε μια αποσπασματικότητα, όταν αντίθετα είναι απαραίτητη η αλληλοσύνδεση και η ανάδειξη της συνάφειάς τους.

                   Η ύλη οργανώνεται με σωστό τρόπο με εναλλαγή γεγονότων που αφορούν στην ελληνική ιστορία με αυτά του ευρωπαϊκού ή του παγκόσμιου γίγνεσθαι, αλλά αυτή η αρχή ακυρώνεται με τη μη ανάδειξη της αλληλουχίας και της αλληλεπίδρασής τους.

                   Αλλά το μεγαλύτερο μειονέκτημα της Ιστορίας της Γ΄ Λυκείου είναι η προσπάθεια να μυηθούν οι νέοι άνθρωποι στις αρχές μιας συγκεκριμένης ιδεολογίας, που περιθωριοποιεί τις οικονομικές παραμέτρους των ιστορικών γεγονότων, μειώνει τους λαϊκούς αγώνες, τις  κοινωνικοπολιτικές ανατροπές, την πρόοδο της κοινωνίας και στην ουσία επιβραβεύει τις δυνάμεις της συντήρησης και οδηγεί στην εμπέδωση ιδεολογημάτων για την αναπαραγωγή της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων.

                  Ήδη από το πρώτο κεφάλαιο οι συγγραφείς θέλοντας να υπερασπιστούν την Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία σε τρία κεφάλαια αναφέρονται, λέγουν για τον Μέτερνιχ,  αναδεικνύοντάς τον ίσως ως πρόδρομο της ευρωπαϊκής ιδέας, ότι «αν και αυστριακός στην καταγωγή ήταν πρώτα απ’ όλα Ευρωπαίος και την ιδέα της Ευρώπης στήριζε και προωθούσε»[1]

               Στο κεφάλαιο για τον χαρακτήρα της Ελληνικής Επανάστασης, ενώ αυτή αναφέρεται ως  «προϊόν εθνικού κινήματος που αναπτύχθηκε το 18^ο αιώνα και οι καταβολές του ανάγονταν σε προγενέστερες εποχές»[2] εντούτοις πουθενά δεν υπάρχει στο κεφάλαιο ο κοινωνικός και ο ταξικός χαρακτήρας της Επανάστασης, ότι δηλαδή η Επανάσταση προετοιμάστηκε από την αστική τάξη στην Ελλάδα και στις παροικίες του εξωτερικού, εμπνεόμενη από τις αρχές του Διαφωτισμού και τις μεγάλες επαναστάσεις, που προηγήθηκαν.[3]  Η έλλειψη αυτής της αναφοράς στον κοινωνικό χαρακτήρα  της Επανάστασης την αποκόπτει από τα προηγούμενα επαναστατικά κινήματα και από τα επόμενα, αλλά και απομακρύνει τους μαθητές από την σκέψη ότι οι σπουδαιότερες ανατροπές στην ιστορία οφείλονται σε κοινωνικοοικονομικά αίτια. Θα έπρεπε να γίνει κατανοητό ότι η  Οθωμανική Αυτοκρατορία με το φεουδαρχικό οικονομικό της σύστημα εμπόδιζε τους  Έλληνες και τους άλλους Βαλκάνιους λαούς να αναπτυχθούν οικονομικά,  για αυτό και ήθελαν να ανατρέψουν, όπως είχαν κάνει και οι Ευρωπαίοι,  τις αυταρχικές και καταπιεστικές δομές της Οθωμανικής Πύλης και τις κυρίαρχες φεουδαρχικές σχέσεις παραγωγής..

              Εντυπωσιάζει στο ίδιο κεφάλαιο η κρίση ότι η αποδοχή της ηγεσίας από τον πρίγκιπα Υψηλάντη ήταν «προϊόν πατριωτισμού και έλλειψης σύνεσης»[4]. Και αναρωτιέται ο διδάσκων από πότε στα επαναστατικά κινήματα αυτό που προέχει είναι η σύνεση, όταν μάλιστα η Ελληνική Επανάσταση είχε προετοιμαστεί καλά από τη Φιλική Εταιρεία και επιλέχθηκε ο χώρος των Ηγεμονιών για τα πλεονεκτήματά τους, δηλαδή  την ύπαρξη Ελλήνων, την έλλειψη τουρκικών στρατευμάτων, και τους Φαναριώτες ηγεμόνες τους, όπως σωστά και στο βιβλίο τονίζεται.[5]

               Σε μια συνοπτική ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης είναι φυσικό να παρουσιάζονται τα κυριότερα συμβάντα, αλλά από την άλλη πλευρά το να ρίχνεται το βάρος στις πολεμικές συγκρούσεις και όχι στα πολιτικά γεγονότα είναι  αντιδεοντολογικό, αφού εμποδίζει την εξαγωγή των σωστών συμπερασμάτων. Έτσι απουσιάζει τελείως η στάση της Ρωσίας απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση, αφού με την κήρυξη του ρωσοτουρκικού πολέμου που οδηγεί τα οθωμανικά στρατεύματα στα βόρια σύνορα της Αυτοκρατορίας αφήνει ανενόχλητους τους ¨Έλληνες επαναστάτες στην Πελοπόννησο να εδραιώσουν την επανάσταση ή η μεταστροφή της ρωσικής πολιτικής με τον τσάρο  Νικόλαο, που αναγκάζει και την Αγγλία του Κάνιγκ, και ακολούθως και τις άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, να αλλάξουν στάση απέναντι στο ελληνικό ζήτημα και να οδηγηθούν στη ναυμαχία του Ναβαρίνου και την κατατρόπωση του τουρκοαιγυπτιακού στόλου.  

              Για τον ίδιο λόγο η παράλειψη των εμφυλίων πολέμων και του κύριου λόγου της αντιπαράθεσης «ολιγαρχικών» και «δημοκρατικών», που ήταν η νομή της πολιτικής. αλλά και οικονομικής εξουσίας,[6] σε σχέση και με τη διανομή ή την εκποίηση των εθνικών κτημάτων, νομίζουμε ότι αποπροσανατολίζει. Επίσης η μη ανάδειξη του ρόλου των κομμάτων και της σύναψης δανείων,[7] που συνδέονταν με την εξάρτηση από τις Μεγάλες Δυνάμεις και κυρίως από την Αγγλία, εμποδίζει την εξαγωγή ορθών συμπερασμάτων και δεν οδηγεί τους μαθητές στην αναγνώριση των συνεπειών για την μετέπειτα εξάρτηση της χώρας.[8]

             Σημαντικό είναι να αναφερθεί και η εξής κρίση του βιβλίου της Γ΄ Λυκείου ότι «με τη γενική εξέγερση  στη Νοτιοανατολική Ευρώπη η Φιλική Εταιρεία – όπως και ο πρωτομάρτυρας του έθνους Ρήγας Βελεστινλής στα τέλη του 18^ου αιώνα – δεν αποσκοπούσε στην ίδρυση «Βαλκανικής Ομοσπονδίας» όλων των λαών της περιοχής , όπως εσφαλμένα υποστηρίζεται από ορισμένους».[9] Ο συγγραφέας αναφέρεται ασφαλώς σε μελετητές, όπως ο D. Dakin[10], ο Ν. Σβορώνος[11], ίσως και στους συγγραφείς του βιβλίου της Ιστορίας, που διδασκόταν πριν λίγα χρόνια .στην Γ΄ Λυκείου[12].  Προτιμά «την ελεύθερη ελληνική πολιτεία στην οποία θα συμμετείχαν και όλοι οι άλλοι ετερόγλωσσοι χριστιανοί ως Έλληνες πολίτες», αντί της «Βαλκανικής Ομοσπονδίας» του Ρήγα, γιατί ίσως ταιριάζει και με τη σημερινή πολιτική της χώρας που αποβλέπει στην ενσωμάτωση των Βαλκάνιων μεταναστών, που ζουν  στη χώρα μας, αλλά κυρίως προάγει την θεωρία του εθνικού ομογενοποιημένου χώρου.

                      Στο κεφάλαιο για τη Βιομηχανική Επανάσταση,[13] που έφερε τις μεγαλύτερες ανατροπές στο σύγχρονο κόσμο, δεν συμπεριλαμβάνονται στα κύρια χαρακτηριστικά του ιστορικού αυτού φαινομένου  οι νέες παραγωγικές σχέσεις, το κεφάλαιο και η εργατική δύναμη,  που ευθύνονται για τις επαναστατικές αλλαγές στον 19^ο αιώνα.[14] Επίσης  αποσιωπούνται όλες οι σημαντικές συνέπειες της Βιομηχανικής Επανάστασης, όπως η ανάπτυξη του εργατικού κινήματος, οι  σοσιαλιστικές ιδέες και επαναστάσεις,[15] οι απαρχές του φεμινιστικού κινήματος, η ανάπτυξη των πόλεων,[16] της τεχνολογίας,  των συγκοινωνιών για τη μεταφορά των προϊόντων, [17]της υγείας και της παιδείας λόγω των αναγκών της παραγωγής του δευτερογενούς και κυρίως του τριτογενούς τομέα.  Έτσι ο μαθητής δεν μπορεί να αντιληφθεί πώς οι αλλαγές στην οικονομική βάση της κοινωνίας αντανακλώνται και σε αλλαγές στο εποικοδόμημα. 

              Στο κεφάλαιο που αναφέρεται στην Επανάσταση του 1848 και στις εξεγέρσεις στην Ευρώπη[18] παραλείπεται η καθοριστική σημασία της παρέμβασης του Καρλ Μαρξ και των ομοϊδεατών του για το ζήτημα της συνένωσης της Γερμανίας και της επανάστασης της εργατικής τάξης, όπως και η προσπάθεια της αστικής τάξης να εκμεταλλευτεί την επανάσταση, για να συνενώσει τα γερμανικά κράτη προς όφελός της,[19] και βέβαια δεν γίνεται καμία αναφορά στην ίδρυση της «Διεθνούς Ένωσης Εργατών».[20] Το χειρότερο όμως είναι ότι, ενώ αναφέρεται  επανάσταση στη Γαλλία  κατά τη διάρκεια του γαλλοπρωσικού πολέμου, δεν προσδιορίζεται η επανάσταση αυτή ως η «Κομμούνα του Παρισιού», δεν αξιολογείται η σημασία της για την παγκόσμια ιστορία του εργατικού κινήματος και κυρίως αγνοείται η εποχή της επιβολής της, δηλαδή το τρίμηνο από τον Μάρτιο μέχρι Μάιο του 1871.[21]

              Στην  «Άνοδο των χωρών της Αμερικανικής Ηπείρου»[22] αποσιωπώνται τα αίτια του Εμφυλίου Πολέμου, δηλαδή η ανάπτυξη του βιομηχανικού Βορά, που είχε ανάγκη από εργατικό δυναμικό για τα εργοστάσια, σε αντίθεση με το δουλοκτητικό σύστημα του Νότου, που ωφελούσε τους Νότιους γαιοκτήμονες, αλλά δεν απορροφούσε εγχώρια βιομηχανικά προϊόντα.[23] Αντίθετα εξαρτώνταν από την Αγγλία, τα εργοστάσια της οποίας προμήθευε με βαμβάκι. Ο ανταγωνισμός μάλιστα Βορείων και Νοτίων επεκτεινόταν στα εδάφη της Δύσης, όπου οι πρώτοι ήθελαν να εγκαταστήσουν θεριστικές μηχανές και σφαγεία ζώων και οι τελευταίοι φυτείες σκλάβων. [24]  Έτσι η αφορμή του πολέμου, η άρνηση του φεουδαρχικού Νότου για κατάργηση της δουλείας και η απόσχισή του από την Ομοσπονδία,  μετατρέπεται σε αίτιο, ώστε να μην εντοπιστούν από τους μαθητές οι αλλαγές στις παραγωγικές σχέσεις, στις κεφαλαιοκρατικές Βόρειες Πολιτείες, που θέλουν επέκταση και σε όλες τις Ενωμένες Πολιτείες.. Άλλωστε η ανάπτυξη των ΗΠΑ συντελέστηκε μετά τον Εμφύλιο, που οδήγησε στην ενοποίηση της Αμερικής από και υπό τον καπιταλισμό του Βορά.

                  Στην «ακμή της Ευρωπαϊκής Αποικιοκρατίας»[25] ενώ η βασική αιτία του ιστορικού αυτού φαινομένου είναι  η εύρεση αγορών για τα βιομηχανικά προϊόντα των δυτικών χωρών, το φθηνό εργατικό δυναμικό και οι πάμφθηνες πρώτες ύλες, που μάλιστα αναγκάζουν κάποιες από τις «υπανάπτυκτες» χώρες να στραφούν σε μονοκαλλιέργειες, για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες της μητρόπολης[26] ο συγγραφέας του κεφαλαίου συμπληρώνει «την ακλόνητη πίστη στην ανωτερότητα του δυτικού πολιτισμού και στο χρέος της εξαγωγής των αξιών και των θεσμών του, καθώς και τη φιλανθρωπία». Δηλαδή την προσπάθεια των Δυτικών να κυριαρχήσουν στον υποανάπτυκτο κόσμο μέσω της ιδεολογίας,  με την αθρόα αποστολή ιεραποστόλων για ενσωμάτωση των ιθαγενών στις αξίες της Δύσης, και από την άλλη με την προβολή της υπεροχής της  προερχόμενης από τον πλούτο, τα όπλα και την παιδεία, τις θεωρεί αίτιο, ενώ είναι σαφώς το μέσο της αποικιοκρατίας, για να επιβληθεί ευκολότερα και χωρίς συγκρούσεις στις αποικίες. Η προσθήκη των ανωτέρω αιτίων της φιλανθρωπίας και της υπεροχής του δυτικού πολιτισμού απενοχοποιεί τη ληστρική τακτική και τη βάναυση πολιτική των βιομηχανικών κρατών έναντι των ιθαγενών.[27] Και θα μπορούσε να σκεφθεί κανείς ότι απενοχοποιείται και η σημερινή ιμπεριαλιστική πολιτική, με το χωρισμό του κόσμου σε αναπτυγμένες και υποανάπτυκτες χώρες, όταν δεν επισημαίνεται ότι ανάλογη μορφή έχει ο ιμπεριαλισμός και σήμερα.[28]

                   Στο κεφάλαιο  «Εθνικά κινήματα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη», όπου αναφέρεται και ο «Μακεδονικός Αγώνας», το σημαντικό αυτό γεγονός αντιμετωπίζεται ως «σκληρός πόλεμος μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων, καθώς και εναντίον των Τούρκων, όταν δεν μπορούσαν να αποφύγουν τη σύγκρουση».[29] Δεν γίνεται καμία σύνδεση με τον ανταγωνισμό των Μεγάλων Δυνάμεων στα Βαλκάνια, με τις  βλέψεις της Ρωσίας για την περιοχή, μέσω του «πανσλαβισμού», της Αγγλίας, της Αυστρίας, ακόμη και της Γερμανίας με τη νέα πολιτική της του “drang nach Osten”,[30] αλλά και την εξασθένιση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις επιθυμούσαν να βρουν αγορές και στρατηγικούς στόχους και κατεπέκταση  συμμάχους στα Βαλκάνια για επέκταση της οικονομικής και πολιτικής επιρροής τους. Με την παρουσίαση του βιβλίου της Γ΄Λυκείου δεν εξηγείται πώς οι Έλληνες και Βούλγαροι, που το προηγούμενο διάστημα ζούσαν υπό τον Οθωμανικό ζυγό χωρίς αντιθέσεις μεταξύ τους, παρά μόνο με τον Οθωμανό δυνάστη, έφθασαν σε συγκρούσεις, που σταμάτησαν με την πολιτική υποσχέσεων στις μειονότητες, που επαγγέλλονταν οι  Νεότουρκοι (1908) καταρχήν, και ακολούθως με τη συμμαχία που συνήφθη μεταξύ τους στον Α΄  Βαλκανικό Πόλεμο.  

                    Το ίδιο θα μπορούσε να ειπωθεί και για τους Βαλκανικούς πολέμους,[31] ότι απουσιάζει ο ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων ως αίτιο της Βαλκανικής σύγκρουσης, αλλά και η εξασθένιση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που προαναγγέλλει το τέλος του Ανατολικού Ζητήματος, η έξαρση του εθνικισμού και η καταπάτηση των δικαιωμάτων των εθνοτήτων, που το παλιότερο βιβλίο της Ιστορίας  αναφέρει.[32]  Επίσης δεν αναλύονται οι σημαντικότατες για την Ελλάδα οικονομικές και πολιτικές διαστάσεις της Συνθήκης του Βουκουρεστίου, δηλαδή ο διπλασιασμός της χώρας σε έκταση και πληθυσμό,[33] τα νέα αστικά κέντρα, που συμπεριλαμβάνονται στους κόλπους της χώρας και η συνεπαγόμενη ανάπτυξη της αστικής τάξης, η διεύρυνση της εσωτερικής αγοράς που θα οδηγήσει και σε βιομηχανική ανάπτυξη, οι αναδιαρθρώσεις στη γεωργική παραγωγή με τις νέες καλλιέργειες των απελευθερωμένων περιοχών.[34] Δεν αναφέρεται τέλος η δολοφονία του βασιλιά Γεωργίου Α΄ στη Θεσσαλονίκη ως γεγονός που θα αποδείκνυε τον ρόλο που επιθυμούσε η Γερμανία να διαδραματίσει στην περιοχή, χρησιμοποιώντας την Ελλάδα ως σύμμαχο, ενώ αυτή παραδοσιακά ακολουθούσε το άρμα της Αγγλίας.[35]

                   Δημιουργεί ερωτηματικά ότι το σοβαρό ζήτημα της διαμάχης των εκβιομηχανισμένων χωρών για την επέκταση των ζωνών οικονομικής και πολιτικής  επιρροής τους στον «υποανάπτυκτο κόσμο» δεν προτάσσεται ως το βασικό αίτιο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Παραλείπεται το ίδιο και η προσπάθειά των καπιταλιστικών χωρών  για νέες αγορές αγαθών και πρώτων υλών, που υποβοηθείται από τον αυξανόμενο ρόλο των τραπεζών, που από τη μεριά τους επιδιώκουν νέες επενδύσεις.[36] Αντί αυτού το βάρος στο κεφάλαιο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στο βιβλίο της Γ΄ Λυκείου[37] δίνεται στους εθνικούς ανταγωνισμούς και στα διαδραματιζόμενα στα πεδία των μαχών. Έτσι είναι επόμενο να μη συνδέεται με την έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο ανταγωνισμός των εξοπλισμών και οι υπέρμετρες στρατιωτικές δαπάνες, που μετατρέπουν την οικονομία των βιομηχανικών κρατών από παραγωγή καταναλωτικών αγαθών σε παραγωγή όπλων, από οικονομία ειρήνης  σε οικονομία πολέμου. [38]

                    Στο τέλος του κεφαλαίου δεν προβάλλεται η εξάρτηση της καπιταλιστικής Δύσης από τις Ηνωμένες Πολιτείες, στις οποίες χρεώθηκε με δάνεια, ούτε η μεγάλη μείωση της δυτικής παραγωγής που ευνοεί τις δύο μεγάλες εξωευρωπαϊκές δυνάμεις, τις ΗΠΑ και Ιαπωνία. Έτσι δεν μπορούν οι μαθητές να συμπεράνουν ότι οι Παγκόσμιοι Πόλεμοι, και τότε και πάντα, συνδέονται με ανακατανομή των πόρων και αγορών του πλανήτη.  Επίσης παραλείπεται η σοσιαλιστική ρωσική επανάσταση, που αφορμή της ήταν ο αποδεκατισμός των ρωσικών στρατευμάτων στον πόλεμο, αντίθετα λέγεται ότι ο «πόλεμος εξασθένισε θεσμούς και αξίες, όπως τα κοινοβουλευτικά ιδεώδη και την ελεύθερη οικονομία και εισήγαγε άλλους θεσμούς , όπως τον κρατικό παρεμβατισμό στην οικονομία και την παρέμβαση των στρατιωτικών στην πολιτική».[39] Ακυρώνεται έτσι όλο το σοσιαλιστικό και εργατικό κίνημα, που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη και  ΗΠΑ, που αμφισβητούσε και συνάμα απαντούσε στην καταστρεπτική πολιτική βασιλέων και κοινοβουλίων, που οδήγησαν στον όλεθρο του πολέμου.  Για αυτό δεν υπάρχουν και οι αντιδράσεις των σοσιαλιστών, που δεν ήθελαν να στρατευθούν σε ένα πόλεμο, που δεν θεωρούσαν δικό τους, αλλά εξυπηρετούσε συμφέροντα της αστικής τάξης.[40]

               Στο κεφάλαιο «η Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο»[41] δεν αναφέρεται ότι ο Βενιζέλος απηχεί τις απόψεις της ανερχόμενης αστικής τάξης,[42] που συνδέεται με οικονομικούς κύκλους της Αγγλίας και επιθυμεί την ενοποίηση των δύο πλευρών του Αιγαίου, με επέκταση στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας.[43] Αυτή την πολιτική επιδιώκουν και επιχειρηματικοί κύκλοι της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης για διεύρυνση της αγοράς και βιομηχανικές επενδύσεις.[44] Αντίθετα η πλευρά του Κωνσταντίνου, που εκπροσωπεί μικροαστικά και αγροτικά στρώματα, επιδιώκει την ουδετερότητα για την διατήρηση των κεκτημένων.[45] Αυτή η οικονομική διάσταση του Εθνικού Διχασμού, που  ακολουθείται και στην μικρασιατική εκστρατεία μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο [46]παραλείπεται από το βιβλίο και κυρίαρχη μένει η αντίθεση για το αν η Ελλάδα θα εισέλθει στον πόλεμο με τις δυνάμεις της Τριπλής Συνεννόησης, που θα υπερίσχυαν στον πόλεμο ή όχι.[47]

                Στον  «Μικρασιατικό Πόλεμο»[48] αποσιωπάται τελείως ο ρόλος των Μεγάλων Δυνάμεων, που ενίσχυσαν το εθνικό κίνημα του Κεμάλ ή με συνθήκες, όπως η Ρωσία, η Γαλλία και η Ιταλία ή  με οικονομική διείσδυση, όπως οι ΗΠΑ[49] ή με de facto αναγνωρίσεις, όπως η Αγγλία στη συνδιάσκεψη του Λονδίνου το Γενάρη του1921.[50] Έτσι θα κατανοούσαν οι μαθητές ότι οι συμμαχίες των καπιταλιστικών χωρών γίνονται με βάση τα οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα. Σ’ αυτό το συμπέρασμα θα τους οδηγούσε και η απόδοση ευθυνών για τη Μικρασιατική καταστροφή. Θα κατανοούσαν την αναδιανομή συμφερόντων στην περιοχή μετά τον διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και το τέλος του Ανατολικού Ζητήματος, αλλά και τους λανθασμένους χειρισμούς των ελληνικών κυβερνήσεων, που την περίοδο εκείνη βρίσκονταν με το μέρος των νικητών. Γιατί η κρίση του 1918-23 ήταν ιστορικά αναγκαία, αλλά η καταστροφή οφειλόταν σε λάθη και παραλείψεις της ελληνικής πολιτικής.[51]  

                  Για την Ουκρανική εκστρατεία, στο ίδιο κεφάλαιο,[52] αναφέρονται οι επιπτώσεις της για τους Έλληνες της Ρωσίας, αλλά καθόλου δεν σχολιάζεται η συμμετοχή της Ελλάδας σε μια ιμπεριαλιστική επίθεση των Συμμάχων κατά του νέου Σοβιετικού κράτους ως αντάλλαγμα, για να επιτραπεί η αποστολή ελληνικού στρατού στα παράλια της Μ. Ασίας. Δεν σχολιάζονται φυσικά ούτε οι συνέπειες αυτού του γεγονότος που στέρησε από την Ελλάδα ένα σύμμαχο, ενώ τον κέρδισε η πολιτική του Κεμάλ..[53]

                  Στην «δεκαετία 1920-1930» του βιβλίου,[54]  λέγεται ότι γινόταν προσπάθεια με τη σύσταση της ΚΤΕ για συμβιβασμό μεταξύ των εθνικών συμφερόντων των κρατών και της συλλογικής ασφάλειας και δίνονται παραδείγματα αυτής της προσπάθειας. Ενώ ήταν επόμενο στον καπιταλιστικό κόσμο να μην είναι δυνατόν να εξασφαλιστεί ένα σύστημα ειρήνης, εφόσον ο ανταγωνισμός για τη εξεύρεση αγορών και πρώτων υλών είχε αυξηθεί, αλλά και γιατί ο ανταγωνισμός ήταν στοιχείο της ύπαρξής του.

                  Στο ίδιο κεφάλαιο τονίζεται ότι είναι απαραίτητη την περίοδο 1920-1930 μια πειστική απάντηση στα κοινωνικά προβλήματα από τα δημοκρατικά κράτη της Ευρώπης, όταν ήδη «είχαν διατυπωθεί δύο προτάσεις από τα αυταρχικά καθεστώτα που είχαν επικρατήσει στη Σοβιετική Ένωση και στην Ιταλία»[55]  Και εδώ αναρωτιέται ο επαρκής  αναγνώστης τι σχέση έχει η κολεκτιβοποίηση και η εκβιομηχάνιση στο πλαίσιο μιας προγραμματισμένης οικονομίας στη Σοβιετική Ένωση, με την έξαρση εθνικισμού και βίας, την κατάλυση των δημοκρατικών θεσμών και τον φόβο της διατάραξης της κοινωνικής τάξης από τις απεργίες, που χαρακτήριζαν το φασιστικό καθεστώς της Ιταλίας, όπως και ο ίδιος ο συγγραφέας άλλωστε αναφέρει; Μήπως η σημερινή προσπάθεια κύκλων της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναθεωρήσουν την Ιστορία, και να ακυρώσουν ό,τι σημαντικό δημιουργήθηκε σε μία μόνο χώρα, με την αυταπάρνηση του λαού της, επηρεάζει και τον συγγραφέα;  Μήπως σε περίοδο οικονομικής ύφεσης, όπου είναι απαραίτητη η διασφάλιση της καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων  από κοινωνικές ανατροπές, θεωρείται καλύτερο οι νέοι άνθρωποι να μην εμπνέονται από σοσιαλιστικά οράματα, αλλά ο σοσιαλιστικός κόσμος να εξομοιώνεται με το φασιστικό και έτσι να γίνεται σημείο αποτροπής κα αποφυγής;

                          Στις εσωτερικές εξελίξεις στην Ελλάδα (1923-1930)[56] δεν υπάρχει κανένα σχόλιο για την πολιτική αποσταθεροποίηση της χώρας με τα συνεχή στρατιωτικά πραξικοπήματα, αλλά και οικονομικά σκάνδαλα[57] μέχρι το 1928 και τη διακυβέρνηση Βενιζέλου. Δεν τονίζεται επίσης ότι η οικονομική πρόοδος της τετραετίας Βενιζέλου οφείλεται στην έλευση των προσφύγων, που ως φθηνό εργατικό δυναμικό και μεγάλης τεχνικής εξειδίκευσης συντέλεσαν στην άνοδο της βιομηχανίας και της οικονομίας γενικότερα.[58] Ούτε ότι οι παραγωγικές επενδυτικές δραστηριότητες της χώρας οφείλονταν στην ανοικοδόμησή της  από ξένους οργανισμούς και από το Οργανισμό Αποκατάστασης  Προσφύγων, που χρησιμοποίησε διάφορα δάνεια από το εξωτερικό με ασύμφορους όρους, γεγονός που αποδείκνυε ότι ξένα συμφέροντα, και κυρίως η Αγγλία, επωφελήθηκαν εμμέσως από την καταστροφή του Μικρασιατικού Πολέμου[59]. Τέλος από την βενιζελική πολιτική, παραλείπεται ο νόμος του «ιδιωνύμου» του 1929, με τον οποίο κηρύχθηκε πόλεμος εναντίον του εργατικού και σοσιαλιστικού κινήματος και των πρωτεργατών του, [60] με αποτέλεσμα και την ευκολότερη επικράτηση του φασισμού το 1936.

                       Στη «Διεθνή Οικονομική Κρίση και τις συνέπειές της» ως αίτιο αναφέρεται η αιφνίδια πτώση τιμών στο χρηματιστήριο της Ν. Υόρκης [61]΄Ετσι αδυνατούν οι μαθητές να κατανοήσουν ότι οι οικονομικές κρίσεις είναι συχνές και σύμφυτες με το καπιταλιστικό σύστημα και ότι η συγκεκριμένη οφειλόταν στις τραπεζικές πιστώσεις και στην ανεξέλεγκτη άνοδο των μετοχών, που δημιούργησαν μια επίπλαστη ευημερία στο Δυτικό κόσμο και κυρίως στις ΗΠΑ,  μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο[62]. Επίσης ως μία από τις συνέπειες της κρίσης σωστά τονίζεται η ανάπτυξη του εθνικοσοσιαλισμού στη Γερμανία.  Η επιβολή όμως του Χίτλερ δεν έγινε μόνο με τη χρήση βίας, αλλά και με τη συναίνεση της γερμανικής αστικής τάξης και την ανοχή των κρατών της Δύσης, που έβλεπαν στον ηγέτη αυτόν έναν πολέμιο του κομμουνισμού[63].                        

                      Αποφεύγεται η αναφορά συνεπειών, όπως η μεγαλύτερη κεφαλαιοκρατική συγκέντρωση με την εξαγορά μικρότερων επιχειρήσεων και τραπεζών, που χρεωκόπησαν, γεγονός που αποδεικνύει ότι από την κρίση μόνο το μεγάλο  κεφάλαιο βγήκε κερδισμένο. Δεν αναφέρεται επίσης η ανάπτυξη του εργατικού κινήματος και κατεπέκταση ο φόβος της αστικής τάξης για κοινωνικές ανατροπές από τους πενόμενους, που αμφισβητούσαν το αστικό πολίτευμα,. Για αυτό οι μεγαλοαστοί στράφηκαν  σε ολοκληρωτικές λύσεις, που εξασφάλιζαν τα συμφέροντά τους[64]. Αυτή την διέξοδο επέλεξαν και τα μικροαστικά στρώματα που φοβόταν την προλεταριοποίηση [65]

              Στο κεφάλαιο «ο Υπόλοιπος Κόσμος»[66] κακώς χαρακτηρίζονται τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα κατά της αποικιοκρατίας ως εθνικιστικά, γιατί τότε θα δικαιωνόταν η αποικιοκρατική πολιτική. Άλλωστε την περίοδο αυτή του Μεσοπολέμου και στην Ευρώπη, αλλά και σ’ όλο τον κόσμο είχαν εξάπλωση οι σοσιαλιστικές ιδέες που ενθαρρύνουν και τα εθνικά κινήματα του «Τρίτου Κόσμου»   

               Επίσης  η άποψη ότι οι ΗΠΑ διέβλεψαν από νωρίς την επικράτηση των ολοκληρωτικών δυνάμεων και καταπολέμησαν την ψυχολογία του «απομονωτισμού» και την ουδετεροφιλία της πλειονότητας της αμερικανικής κοινής γνώμης[67] δεν κρίνεται ορθή, γιατί οι ΗΠΑ ανέχθηκαν την άνοδο του Χίτλερ.[68] Έπειτα ενδιαφερόταν κυρίως για την προώθηση των ιμπεριαλιστικών τους συμφερόντων, που  τη δεκαετία του 1930 πίστευαν ότι απειλούνταν από τη Σοβιετική Ένωση. Όταν η Γερμανία και η Ιαπωνία άρχισαν να διαφαίνονται ως ο κύριος αντίπαλος για την αμερικανική ιμπεριαλιστική πολιτική προτιμήθηκε μια αντιναζιστική και φιλοσοβιετική πολιτική.[69] Όσο για «την πλειονότητα της κοινής γνώμης» είναι γνωστό πώς και βάσει ποιων συμφερόντων αυτή διαμορφώνεται.[70]

                Τέλος ο επεκτατισμός της Ιαπωνίας δεν οφείλεται μόνο στο στρατοκρατικό καθεστώς της, αλλά κυρίως στο ότι η χώρα μπήκε στην τροχιά των βιομηχανικών κρατών από την αρχή του αιώνα και  ισχυροποιήθηκε γιατί, όπως και οι ΗΠΑ, δεν επλήγη από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επομένως αναζητούσε αγορές,  πρώτες ύλες (κασσίτερο, καουτσούκ, πετρέλαιο)[71] και στρατηγικούς στόχους στις γειτονικές της χώρες καταλαμβάνοντάς τις. 

                 Στη «νέα ένοπλη αναμέτρηση» δεν αναφέρεται ότι ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν αποτέλεσμα των ανταγωνισμών του ιμπεριαλιστικού συστήματος για το μοίρασμα του κόσμου, αλλά στη συνέχεια και ειδικά μετά την επίθεση στην ΕΣΣΔ, μεταλλάχθηκε ως αντιπαλότητα δύο ιδεολογικών συστημάτων, σε πόλεμο αντιναζιστικό, αντιφασιστικό.[72] Επίσης στο Σύμφωνο Μολότοφ – Ρίμπεντροπ [73] δεν αναφέρονται  οι λόγοι που οδήγησαν σ’ αυτή τη συνθήκη. Οι Σοβιετικοί περίμεναν  επίθεση εκ μέρους της Γερμανίας, μετά τις διώξεις  κομμουνιστών από τους  Ναζί, το «αντικομμουνιστικό σύμφωνο» του 1937 με την Ιαπωνία και την ανοχή της Βρετανίας και της Γαλλίας στην επεκτατική ναζιστική πολιτική. Άλλωστε ο φασισμός και ο ναζισμός ήταν μέρος της αντικομμουνιστικής σταυροφορίας και τα φασιστικά κινήματα έδειχναν μια απέχθεια προς τη Σοβιετική Ένωση.[74].  Για αυτό μετά και τις τελευταίες προσπάθειές της για συμμαχίες με την Μ. Βρετανία και τις ΗΠΑ, που οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο προσπάθησε να εξασφαλίσει μονόπλευρα τη χώρα της, έστω και για λίγο διάστημα, για να προετοιμαστεί.[75] Όσον αφορά τον διαμελισμό της Πολωνίας, εκτός από τις ρωσοπολωνικές  διαφορές από την τσαρική εποχή,[76] η Σοβιετική Ένωση ήλπιζε στην επιστροφή των εδαφών που έχασε το 1917[77] και κυρίως στη δημιουργία ενός κράτους ανάσχεσης.[78] μπροστά στη διαφαινόμενη γερμανική επιθετικότητα.

                   Στην «επικράτηση της Γερμανίας στη Δυτική Ευρώπη και την επέκταση του πολέμου»[79]  δεν αναφέρεται η προδοτική πολιτική των γαλλικών κυβερνήσεων, που δεν προετοιμάστηκαν έναντι του ναζιστικού κινδύνου, αλλά και ότι ο στρατάρχής Πεταίν, «ο ήρωας του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου» ήταν ο πρωθυπουργός της υποτελούς κυβέρνησης του Βισύ.[80]  Και βέβαια δεν αναφέρεται ο σκοπός της γερμανικής εισβολής στην ΕΣΣΔ το 1941, δηλαδή η πλήρης συντριβή των Σλάβων – μπολσεβίκων.[81]

                   Στη «συμμετοχή της Ελλάδας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Εθνική Αντίσταση»[82] υπάρχουν τα πολεμικά γεγονότα στο αλβανικό μέτωπο και κατά τη γερμανική επίθεση, αλλά λείπει η εθνική αντίσταση, αν εξαιρεθεί η δράση του ελληνικού στρατού στη Μ. Ανατολή.  Παραλείπονται η ίδρυση, οι στόχοι και η δράση του ΕΑΜ[83], που εξομοιώνεται  με τις άλλες πολύ μικρές αντιστασιακές οργανώσεις,[84] η μάχη στον Γοργοπόταμο[85] και οι άλλες μάχες του ΕΑΜ στην Ευρυτανία και Παρνασσίδα,[86] η ύπαρξη της «Ελεύθερης Ελλάδας» στην απελευθερωμένη Στερεά και Θεσσαλία μέσα σε ένα κράτος με τριπλή κατοχή. Δεν αναφέρεται η αντίσταση στις πόλεις με πρώτη ηρωική πράξη το κατέβασμα της γερμανικής σημαίας από τους Γλέζο και Σάντα,[87] τα συσσίτια που οργάνωσαν οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί και τα εργατικά συνδικάτα[88] και το άνοιγμα των αποθηκών των μαυραγοριτών,[89] για να σώσουν το λαό από την πείνα του 41, η δράση της ΕΠΟΝ, που με την αντιστασιακή δράση στις πόλεις εμψύχωνε τους Έλληνες με συνθήματα στους τοίχους, με προκηρύξεις και με το γνωστό τηλεβόα.[90]. Αγνοούνται τα μεγάλα συλλαλητήρια και οι απεργίες στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη, που είχαν οικονομικό και πολιτικό χαρακτήρα και συχνά ακύρωσαν  αποφάσεις των Γερμανών κατακτητών.[91] Από την άλλη πλευρά παραλείπεται ο δοσιλογισμός, τα επανδρωμένα από Έλληνες «τάγματα ασφαλείας»[92], η «μαύρη αγορά», [93]οι κατοχικές κυβερνήσεις,.[94] Μπορεί να σκεφθεί λοιπόν κανείς ότι εσκεμμένα δεν αναφέρεται η Εθνική Αντίσταση, για να μην μάθουν οι μαθητές ποιοι απελευθέρωσαν τη χώρα με τους αγώνες τους και ποιοι υπήρξαν υποτελείς στους Γερμανούς κατακτητές, έβλαψαν την Ελλάδα με την προδοτική τους στάση στην Κατοχή, αλλά και στους μετέπειτα χρόνους, όταν απέκτησαν την πολιτική και οικονομική ηγεσία της χώρας..[95]

                        Στο κεφάλαιο για τις συνέπειες του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου[96] δεν αναφέρεται ότι η Ιαπωνία ήταν έτοιμη να παραδοθεί στους νικητές λόγω των απωλειών του πολέμου και οι Αμερικανοί το ήξεραν. Εντούτοις έριξαν τις ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, γιατί είχαν δαπανηθεί τεράστια ποσά για την κατασκευή τους και  το σημαντικότερο, για να μην εμπλακεί σε πόλεμο με την Ιαπωνία η Σοβιετική Ένωση και αποδεχθεί την παράδοσή της αντί των ΗΠΑ.[97] Άλλωστε η ρίψη των ατομικών βομβών σηματοδοτεί το αμερικανικό imperium στη μεταπολεμική εποχή. Δεν λέγεται επίσης ότι ο πόλεμος βοήθησε τις ΗΠΑ να ηγεμονεύσουν σε μεγάλο μέρος του κόσμου, αλλά δημιούργησε και τις κατάλληλες συνθήκες για αποτελεσματικότερο έλεγχο στο εσωτερικό της χώρας με την μεγάλη αύξηση στα κέρδη των εταιρειών και την αποτροπή κοινωνικών εκρήξεων με αύξηση στους μισθούς των εργατών και των κερδών των αγροτών, που είχαν υποφέρει την περίοδο της οικονομικής κρίσης.[98]

                         Στον «ανταγωνισμό στο στρατόπεδο των νικητών», [99] απενοχοποιείται ο Φ. Ρούσβελτ και η πολιτική του, όταν αναφέρεται «ότι αγνοείται αν η σκλήρυνση της αμερικανικής στάσης ή όχι ήταν επιλογή του διαδόχου του Χάρυ Τρούμαν», ενώ τους χειρισμούς για τον μετέπειτα χωρισμό του κόσμου τους αφήνει στον Τσώρτσιλ και Στάλιν που «ενήργησαν ερήμην του αμερικανού προέδρου».  

                       Στα «Δεκεμβριανά»[100] δεν αναφέρονται η συμφωνία του Λιβάνου,[101] το κίνημα της Μέσης Ανατολής, που οδήγησαν Έλληνες στρατιώτες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Αφρική και στο θάνατο,[102] οι εκλογές της Π.Ε.Ε.Α. στην «Ελεύθερη Ελλάδα», με το 1, 5 εκατομμύριο ψηφοφόρους .μεταξύ των οποίων και γυναίκες,[103] η απελευθέρωση της Αθήνας από τον ΕΛΑΣ, [104] όπως και άλλων περιοχών της Ελλάδας. Η κατάπτυστη επίθεση των αγγλικού εκστρατευτικού σώματος εναντίον των άμαχων Ελλήνων διαδηλωτών τον Δεκέμβρη του 1944, που οδήγησε στα «Δεκεμβριανά»[105]και στις μάχες στις συνοικίες της Αθήνας σχολιάζεται ως εξής από το συγγραφέα του βιβλίου: «η απελευθέρωση της Αθήνας συνοδεύτηκε από ενδοκυβερνητικές διαφωνίες και την παραίτηση των εαμικών υπουργών, με αποτέλεσμα να συγκρουστούν μικρό τμήμα του ελληνικού στρατού, χωροφυλακή και το βρετανικό εκστρατευτικό σώμα με τις δυνάμεις του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ»[106] Με αυτή την ιστορική καταγραφή είναι σαν να επιμερίζεται η ευθύνη για τη σφαγή του λαού της Αθήνας σ’ όλους τους εμπλεκομένους  το ίδιο.  Τέλος στην παρατήρηση του συγγραφέα ότι δύο προτάσεις είχαν διατυπωθεί για την πορεία της Ελλάδας μετά την απελευθέρωση, η οδός της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας που εφαρμοζόταν στη Δύση ή του υπαρκτού σοσιαλισμού της Σοβιετικής Ένωσης,[107] μπορεί να αντιταχθεί ότι η εξόριστη βασιλική κυβέρνηση που τασσόταν με την πρώτη επιλογή, δεν έπειθε για την ειλικρίνεια των προθέσεών της, γιατί ήταν δεμένη στο άρμα της Αγγλίας, που κυρίως ευθυνόταν  για την προηγούμενη δεινή κατάσταση της χώρας και από το 1943 στρεφόταν φανερά κατά των δυνάμεων του ΕΑΜ.[108] Άλλωστε ο βασιλιάς ενίσχυσε με τις πράξεις του το προηγούμενο δικτατορικό καθεστώς.[109]

               Στην «μεταπολεμική οργάνωση της Διεθνούς Κοινωνίας και τη  σύσταση του Ο.Η.Ε.», [110] εξομοιώνεται η πολιτική της  Ε.Σ.Σ.Δ. με αυτή των Η.Π.Α., ώστε ο αναγνώστης να μένει με την εντύπωση  ότι για τα δεινά του σύγχρονου κόσμου είναι συνυπεύθυνες και οι δύο υπερδυνάμεις, όταν η στάση της ΕΣΣΔ μετά τον πόλεμο ήταν αμυντική και όχι επιθετική και όταν η ΗΠΑ είχε δημιουργήσει το απειλητικό πυρηνικό της εργοστάσιο[111]. Επίσης δεν αναφέρεται για ποιο λόγο ο Ο.Η.Ε. δεν κατάφερε να διαχειριστεί τα προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει, όπως το Κυπριακό. Είναι φανερό ότι ο συγγραφέας δεν ήθελε να θίξει τις επεμβάσεις των Η. Π.Α. για εξυπηρέτηση των οικονομικών και γεωπολιτικών τους συμφερόντων σε διάφορα σημεία του πλανήτη, που,  με τη συμβολή των συμμάχων τους,, ήταν  η κύρια αιτία της μη διασφάλισης της ειρήνης.

                   Στο κεφάλαιο «η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου και οι επιπτώσεις του στην Ελλάδα»[112] αποσιωπάται ότι η αμερικανική πολιτική, εκφραζόμενη από τον Χάρυ Τρούμαν, προσπαθούσε να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα κρίσης και Ψυχρού Πολέμου στις ΗΠΑ, παρουσιάζοντας τη Σοβιετική Ένωση ως μια άμεση απειλή.[113] Με μια σειρά ενέργειες στο εξωτερικό, όπως την εμπλοκή στον ελληνικό Εμφύλιο ή τον πόλεμο στην Κορέα[114], και στο εσωτερικό, με την αντικομμουνιστική υστερία και την εμφάνιση των απελευθερωτικών και επαναστατικών κινημάτων ως σοβιετικό επεκτατισμό, αυξάνει τα στρατιωτικά κονδύλια και τονώνει την αμερικανική πολεμική οικονομία.[115] Αποσιωπάται επίσης ο λόγος για τον οποίο αποκλείστηκε το Βερολίνο το 1949 από τους Σοβιετικούς, λόγω της δημιουργίας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας από τους Αμερικανούς, Άγγλους και Γάλλους με πρωτεύουσα τη Βόννη, σε αντίθεση με τον πόθο του γερμανικού λαού για ενοποίηση, που προπαγάνδιζε και η Σοβιετική Ένωση,[116] Το γεγονός αυτό, όπως ο πόλεμος στην Κορέα ή η νίκη των κομμουνιστών στην Κίνα, εμφανίστηκε στην Αμερική από την κυβέρνηση Τρούμαν ως ένδειξη κομμουνιστικής συνωμοσίας.[117]

                Τέλος ως συνέπεια του Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα τονίζονται τα βαθειά ψυχολογικά τραύματα στην ελληνική κοινωνία[118] και αποσιωπώνται οι εκτελέσεις, οι φυλακίσεις, η εξορία, η κοινωνική απομόνωση και η κοινωνική υποταγή όσων βρέθηκαν στην πλευρά των ηττημένων, [119] ο εξοβελισμός του κομμουνιστικού κόμματος. Δεν αναφέρεται η θεσμική θέση του στρατού και του παλατιού στο πολιτικό προσκήνιο, που έφθανε μέχρι και την ανοικτή παρέμβασή τους, ούτε ότι ο ουσιαστικός τοποτηρητής για τις πολιτικές εξελίξεις ήταν οι ΗΠΑ.[120]   Παραλείπεται η ανέχεια, ο υποσιτισμός και ο αναλφαβητισμός που υφίσταντο σε μεγάλη κλίμακα. στην ελληνική κοινωνία, παρά τα επενδυτικά κεφάλαια αμερικανικών εταιρειών στη χώρα  και το Σχέδιο Μάρσαλ, [121]που τα αρχικά του κονδύλια χρησιμοποιήθηκαν για μετακινήσεις πληθυσμού της υπαίθρου, τις περίφημες παιδοπόλεις της βασιλικής πρόνοιας και για στρατόπεδα, όπως αυτό της Μακρονήσου.[122] Εσκεμμένα ασφαλώς αποφεύγονται από το συγγραφέα του βιβλίου οι συνέπειες αυτές, στο πλαίσιο της εθνικής συμφιλίωσης, αλλά από την άλλη πλευρά θα μπορούσε να αντιταχθεί ότι αποφεύγεται η ιστορική αλήθεια.

               Στο κεφάλαιο «η εξέλιξη και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου»[123] η αναφορά  στην επικράτηση των κομμουνιστών στον κινέζικο εμφύλιο δεν συνοδεύεται από το  ότι οι δυνάμεις του αντιπάλου, του διεφθαρμένου δικτάτορα Τσιανγκ Κάι Σεκ ενισχύονταν από τις Η.Π.Α. και ότι οι κομμουνιστές του Μάο είχαν τεράστια απήχηση στο λαό.[124]                       

            Στον Πόλεμο της Κορέας παραλείπεται η εμπλοκή των Αμερικανών στον πόλεμο[125], που με τη χρησιμοποίηση βομβών ναπάλμ εναντίον αντιπάλων και φίλων, ανάγκασε την κομμουνιστική Κίνα να παρέμβει [126]  υπέρ της Βορείου Κορέας

           Στο ίδιο κεφάλαιο η δημιουργία τείχους στο Βερολίνο από τους Σοβιετικούς αποδίδεται στην αποτροπή της διαφυγής Ανατολικογερμανών  και στην παρεμπόδιση της επικοινωνίας. Δεν αναφέρεται δηλαδή καθόλου η δράση των αντιπάλων πρακτόρων[127] και η προσπάθεια αποδιοργάνωσης του νέου καθεστώτος που εγκαθιδρύθηκε στην Ανατολική Γερμανία..

           Στην κρίση της Κούβας[128] παραλείπεται τελείως η επανάσταση του κουβανέζικου λαού κατά του διεφθαρμένου καθεστώτος του Μπατίστα, που στηριζόταν από τις Η.Π.Α. και ότι για αυτό το λόγο ο Φιντέλ Κάστρο στράφηκε προς τη Σοβιετική Ένωση. Αυτή η στροφή έγινε επιτακτική, όταν οι ΗΠΑ, που έλεγχαν το Νομισματικό Ταμείο δεν έδιναν δάνειο στο νέο καθεστώς για τις ανάγκες του, αλλά και έκαναν απόπειρες για την ανατροπή του κουβανού ηγέτη.[129]

             Στον πόλεμο του Βιετνάμ δεν λέγεται ότι οι ΗΠΑ στην ουσία δημιούργησαν το Νότιο Βιετνάμ αμέσως μετά την απόσυρση των Γάλλων το 1954, αφενός για να αποτρέψουν τον κομμουνιστικό κίνδυνο και αφετέρου, γιατί η περιοχή της Ινδοκίνας ήταν πλούσια σε καουτσούκ, ρύζι, άνθρακα και σιδηρομετάλλευμα, που ενδιέφεραν την Αμερική, όπως και η στρατηγική της θέση.[130]   Ο συγγραφέας λέει μόνο ότι οι Αμερικανοί αποφάσισαν να παρέμβουν  στη διαμάχη Βορείου και Νοτίου Βιετνάμ, χωρίς να τονίζονται τα συμφέροντά τους στην περιοχή και ο υπονομευτικός τους ρόλος. Τέλος στους Αραβοϊσραηλινούς πολέμους παρακάμπτεται πάλι ο ιδιαίτερος ρόλος των ΗΠΑ και τα συμφέροντά τους, οικονομικά και στρατηγικά, στην περιοχή 

             Στην «Αποαποικιοποίηση και τον Τρίτο Κόσμο»[131] ο συγγραφέας θεωρεί ότι θετική προς την αποικιοκρατία δεν ήταν καμία από τις υπερδυνάμεις «ούτε η σοσιαλιστική ΕΣΣΔ ούτε οι ΗΠΑ, η πρώτη αποικία που απέκτησε την ανεξαρτησία της». Εντούτοις ο στόχος τους διέφερε πολύ. Η Σοβιετική Ένωση ενίσχυε τα απελευθερωτικά, επαναστατικά κινήματα των αποικιών, ενώ οι ΗΠΑ ήθελαν την αποσταθεροποίηση των αποικιοκρατικών ευρωπαϊκών δυνάμεων και την απώλεια της μέχρι τότε ισχύος τους. Παράλληλα οργάνωναν την δική τους οικονομική διείσδυση, όπως στην Νοτιοανατολική Ασία, στην Ελλάδα και στη Μέση Ανατολή. Τέλος παραλείπεται ότι συχνά, μετά  την απελευθέρωση των αποικιών, βρίσκονταν πίσω από τους εμφυλίους πολέμους, για να αποδιοργανώσουν και  να εξαρτήσουν τις νέες χώρες.  

                Στο ίδιο κεφάλαιο αναφέρεται ότι «ο Γάλλος ηγέτης Κάρολος Ντε Γκολ με μια θαρραλέα πολιτική παραχώρησε ανεξαρτησία στις γαλλικές αποικίες της Αφρικής» χωρίς να λέγεται ότι η «θαρραλέα» αυτή  πολιτική ήταν συνέπεια του μεγάλου εθνικού πατριωτικού κινήματος, ειδικά στην Αλγερία. και ότι προηγήθηκαν φοβερές διώξεις, εκτελέσεις, βασανιστήρια  εναντίον των απελευθερωτικών δυνάμεων.

               Στην «Ελλάδα έως το 1974»[132] η μεγαλύτερη παράλειψη είναι των αιτίων για τα οποία η χώρα οδηγήθηκε στην Δικτατορία του 1967. Δεν υπάρχουν οι ευθύνες του αστικού πολιτικού κόσμου,[133] με εξαίρεση την Αριστερά, η δράση του παρακράτους, που υποθαλπόταν από τις κυβερνήσεις ή το λιγότερο δεν υπολογιζόταν,  ο «διμέτωπος» αγώνας του Γ. Παπανδρέου, που περιθωριοποιούσε τις αριστερές δυνάμεις[134] και κυρίως ο ρόλος των ΗΠΑ, που αφενός ήθελαν να αποτρέψουν τον κομμουνιστικό κίνδυνο και την άνοδο της ΕΔΑ και κυρίως ήθελαν να επιβάλλουν τα σχέδιά τους στην περιοχή. [135] Μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, με τη συνέργεια και των χουντικών δυνάμεων, δεν υπήρχε λόγος να συνεχίσουν  την ενίσχυση του δικτατορικού καθεστώτος..           

                Κάνει εντύπωση στο ίδιο κεφάλαιο η αναφορά στην αντιστασιακή δράση όλου του παλιού πολιτικού κόσμου (Παπανδρέου, Κανελλόπουλος, Μαύρος, Ράλλης) και στη δράση των επιφανών Ελλήνων του εξωτερικού και δεν αναφέρονται καθόλου οι αριστερές οργανώσεις που σήκωσαν το βάρος της αντίστασης στη χούντα και «ανταμείφθηκαν» για αυτό με φυλακές, βασανιστήρια και εξορία.[136] Ο πιθανότερος σκοπός του συγγραφέα είναι να καταλάβει ο μαθητής ότι η αντίσταση στο δικτατορικό καθεστώς ήταν παλλαϊκή.  Αν όμως  αυτή η παραδοχή ήταν αληθής, δεν θα είχε τέτοια διάρκεια, το διεφθαρμένο αυτό καθεστώς.

                 Στην «Ελλάδα της Μεταπολίτευσης και την ένταξη της Ελλάδας στην Ενωμένη Ευρώπη»[137] ο συγγραφέας ως μεγαλύτερο επίτευγμα της περιόδου θεωρεί την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ ως πλήρους μέλους, τον Ιανουάριο του 1981, μετά  πολλών χρόνων προσπάθειες της κυβέρνησης Καραμανλή. Ανάλογης βαρύτητας θεωρεί και την ένταξη  στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση, επί κυβερνήσεως Σημίτη, το 2001. Παραθέτει μάλιστα τους λόγους, πολιτικούς και οικονομικούς, για  τους οποίους  υπήρξε μεγάλη επιτυχία το γεγονός. Εντούτοις η ένταξη σε μια υπερεθνική καπιταλιστική ολοκλήρωση, που συχνότατα εξαρτά την πολιτική της, οικονομική και στρατιωτικοπολιτική, από τις ΗΠΑ, που δεν αντιμετωπίζει όλους τους εταίρους ισότιμα, ήταν επόμενο να έχει δυσμενείς συνέπειες για την Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες της περιφέρειας. Οι συνέπειες δυστυχώς επιβεβαιώθηκαν με την ανάδειξη της  οικονομικής κρίσης του 2008 και της συνακόλουθης οικονομικής ύφεσης, εξέλιξη που ίσως δεν θα μπορούσε να προβλέψει ο συγγραφέας, αν και ο ιστορικός οφείλει να αντιμετωπίζει τα ιστορικά  γεγονότα και από την πολιγγγτική τους πλευρά.   

                  Στο «Κυπριακό πρόβλημα»[138] παραλείπεται ο ρόλος των Άγγλων που υπονόμευαν  την  πολιτική σταθερότητα στην Κύπρο χρησιμοποιώντας ως όργανά τους  Τουρκοκύπριους.[139] Παραλείπεται η προδοτική στάση των Ελλήνων χουντικών,[140] που, εξυπηρετώντας άλλα συμφέροντα, άφησαν ανοχύρωτο το νησί, και κυρίως ο ρόλος των Αμερικανών, που ευνόησαν την τουρκική εισβολή, για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους στη Μέση Ανατολή.[141]

                   Τέλος στο κεφάλαιο «οι προκλήσεις του 21^ου αιώνα»[142] θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς ότι, ενώ παρατίθενται τα μεγάλα προβλήματα της εποχής μας, δεν αναφέρονται οι αιτίες τους.  Αποσιωπώνται οι αιτίες των πολέμων, που σήμερα εκπορεύονται από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους. Δεν αναφέρονται οι λόγοι της ανισομέρειας στην κατανομή πόρων του πλανήτη,  η πολιτική δηλαδή του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου, που αναζητά φθηνές πρώτες ύλες, φθηνό εργατικό δυναμικό, αγορές για τα προϊόντα του. Αγνοείται ότι η μεγαλύτερη αιτία για τα παγκόσμια. περιβαλλοντικά προβλήματα είναι η δράση των μεγάλων εταιρειών και βιομηχανιών και η άρνηση των μεγάλων καπιταλιστικών χωρών να πάρουν μέτρα (π.χ. συνθήκη Κιότο), για να λυθούν. Τέλος,  αν, κατά τη συγγραφέα,  η αιτία  της βίας και της τρομοκρατίας, είναι η φτώχεια, δεν θα αντιμετωπιστεί βέβαια αυτή από εκείνους που τη δημιουργούν.  Έτσι, ενώ σωστά επιλέγονται τα σημαντικότερα ζητήματα του καιρού μας, το κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται ως  μια  ωραία έκθεση ιδεών. Όταν μάλιστα καλούνται οι μαθητές να ενεργήσουν ως πολίτες και «να ενταχθούν σε κινήσεις πολιτών σε οικολογικά κινήματα και μη κυβερνητικούς οργανισμούς» χωρίς να υποδεικνύεται εναντίον ποιου παλεύουν, για να λύσουν τα σημαντικά αυτά ζητήματα της ανθρωπότητας, τότε η συγγραφέας αποπροσανατολίζει τους νέους ανθρώπους και τους στερεί το όραμα, αφού χωρίς να καταπολεμήσουν τις αιτίες δεν θα έχουν εφικτές λύσεις

                          Στον τομέα των ιστορικών πηγών, που εμπλουτίζουν την ιστορική αφήγηση και διευκολύνουν το μαθητή να προσεγγίσει τα γεγονότα,  υπάρχει  μονομέρεια σε συγγραφείς και απόψεις, ώστε να μην υπάρχει δυνατότητα να δει ο διδασκόμενος και την αντίθετη άποψη και να οδηγηθεί μετά από κριτική προσέγγιση στα πιο ασφαλή συμπεράσματα. 

                         Επομένως, στο βιβλίο αυτό λόγω  της αποσπασματικότητάς του, αλλά κυρίως λόγω της ιδεολογικής αντιμετώπισης των ιστορικών γεγονότων δεν γίνεται προσπάθεια να βρεθούν οι αιτίες τους και οι συνέπειές τους, ώστε να κατανοήσει ο μαθητής ποιος επωφελήθηκε από την τάδε σύρραξη ή από την δείνα κρίση. Με τη γραμμική παράθεση των μαχών είναι αδύνατο να εντοπίσει ο νέος άνθρωπος ποιοι είναι οι κοινωνικοί, οικονομικοί, ταξικοί λόγοι, που οδήγησαν στην Ελληνική Επανάσταση, ποιες κοινωνικές δυνάμεις αντιπαρατιθόταν κατά τη διάρκειά της, ποιοι ευθύνονταν για το ότι ο δεκάχρονος Αγώνας των Ελλήνων έληξε με συντηρητικό πολίτευμα.

                     Δεν είναι εύκολο χωρίς την ανάδειξη των καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων να ερμηνευτεί η Βιομηχανική Επανάσταση ή να αναλυθεί το φαινόμενο της αποικιοκρατίας χωρίς να συνδεθεί  με την μεγάλη ανάπτυξη της καπιταλιστικής παραγωγής, την ανάγκη εύρεσης νέων αγορών και πόρων και εξ αυτής, τον εντεινόμενο ανταγωνισμό των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στον «Τρίτο Κόσμο».

                   Πώς  να ερμηνευθούν οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι από τους μαθητές, όταν το κύριο αίτιο  στο βιβλίο τους είναι «οι εθνικοί ανταγωνισμοί» στον Α΄ Παγκόσμιο και «η εμμονή του Χίτλερ να επιβάλλει τη θέλησή του εις βάρος της διεθνούς νομιμότητας» στο Β΄ Παγκόσμιο; Χωρίς δηλαδή να προτάσσονται ο ανταγωνισμός των καπιταλιστικών χωρών και η αναδιανομή των ζωνών επιρροής, που στον Β΄ Παγκόσμιο συνεπικουρούνταν από το φαινόμενο του φασισμού και ναζισμού, που το ίδιο το μεγάλο κεφάλαιο άφησε να «ανθίσουν» και να αναπτυχθούν, για να αντιμετωπιστεί  ο «κομμουνιστικός κίνδυνος»; Και βέβαια όταν δεν αξιολογείται η οικονομική κρίση του 1929 και δεν συνδέεται με οικονομικούς όρους με την άνοδο του Χίτλερ.

                   Γιατί να μην θεωρήσει ο νέος άνθρωπος τις δύο Υπερδυνάμεις συνυπεύθυνες για την έναρξη και την επιβολή του «Ψυχρού Πολέμου», όταν εξομοιώνονται τα πολιτικοοικονομικά τους συστήματα και δεν δίνονται τα αίτια των μικρότερων πολέμων, Κορέας, Βιετνάμ, Περσικού Κόλπου, όπου ενεπλάκησαν οι ΗΠΑ; Γιατί δεν ερμηνεύεται η συνεχής παραγωγή οπλικών συστημάτων από την κερδοφόρα πολεμική βιομηχανία και η ένταση της αντικομμουνιστικής υστερίας, που ιδεολογικά την στήριζε  και συνέτεινε στην συνέχιση του «Ψυχρού Πολέμου»; Πώς θα εξηγηθεί  γιατί, ενώ σήμερα εξέλειπε ο κίνδυνος της κραταιάς ΕΣΣΔ, αυτός αντικαταστάθηκε από άλλον, του ισλαμισμού και της τρομοκρατίας; 

                       Τέλος, όσον αφορά στην ελληνική ιστορία του 20^ου αιώνα, ο μαθητής δεν μπορεί να εξάγει αληθή συμπεράσματα, εφόσον δεν προτάσσεται ο ρόλος της εξάρτησης

της χώρας καταρχήν από τις θελήσεις της Αγγλίας, και μετά των ΗΠΑ, όπως και η υποτελής στάση της αστικής τάξης.. Έτσι θα ερμηνευόταν και οι συνέπειες του Μικρασιατικού πολέμου, η επιβολή της μεταξικής δικτατορίας, η έναρξη και οι συνέπειες του Εμφυλίου, το Κυπριακό, η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

                      Είναι φανερό λοιπόν ότι οι συγγραφείς του βιβλίου  δεν ήθελαν να θίξουν ούτε τις ευθύνες τις ελληνικής πολιτικής και οικονομικής ηγεσίας, ούτε και το ρόλο των μεγάλων καπιταλιστικών χωρών και κυρίως των ΗΠΑ για τα δεινά του 20^ου αιώνα. Αλλά τότε μπορεί και ο υποψιασμένος αναγνώστης να κρίνει την ιστορική τους προσέγγιση ως ιδεολογικά φορτισμένη και την επιστημονική τους μέθοδο ως αντιεπιστημονική.   

Η πρότασή μας λοιπόν είναι ώσπου να γραφεί μια νέα Ιστορία ανταποκρινόμενη στα  επιστημονικά δεδομένα και στις ανάγκες της εκπαιδευτικής διαδικασίας και των μαθητών να χρησιμοποιηθούν τα τρία τεύχη της Ιστορίας των Β. Σκουλάτου – Ν.  Δημακόπουλου – Σ. Κόνδη για την κάθε μία από τις τάξεις του Λυκείου, εφόσον και τα βιβλία Ιστορίας και των δύο προηγουμένων τάξεων έχουν σημαντικά προβλήματα. 

Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα

ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση

Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό

ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)

Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11

ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ

2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη

Ακολουθήστε το Alfavita στo Google News Ακολουθήστε το Alfavita στo Viber