Alfavita Newsroom Ωστόσο λίγα πράγματα είναι γνωστά για τον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένο, τις αξίες που προωθεί, τους / τις εκπαιδευτικούς, καθώς και τις προβληματικές που αντιμετωπίζει. Με αφορμή τις συζητήσεις για τα επαγγελματικά δικαιώματα στον χώρο της προσχολικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα θα ήταν ενδιαφέρον να ρίξουμε μια ματιά στο λεγόμενο ενοποιημένο μοντέλο προσχολικής εκπαίδευσης στη Σουηδία.
Το σουηδικό εκπαιδευτικό σύστημα
Το εκπαιδευτικό σύστημα της Σουηδίας αποτελείται από την υποχρεωτική και τη μη υποχρεωτική εκπαίδευση. Η υποχρεωτική εκπαίδευση είναι 9 χρόνια και σε αυτήν περιλαμβάνονται το Δημοτικό Σχολείο (Grundskola) και το Γυμνάσιο (Gymnasieskola), καθώς και τα Sameskola, σχολεία που απευθύνονται στον πληθυσμό Sami της Σουηδίας, και τα ειδικά σχολεία (Specialskola). Στη μη υποχρεωτική εκπαίδευση βρίσκονται το Νηπιαγωγείο (Förskola) και η Προσχολική Τάξη (Förskoleklassen), η Ανώτερη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, το Πανεπιστήμιο και η Εκπαίδευση Ενηλίκων. Στο διάγραμμα παρακάτω παρουσιάζεται η δομή του εκπαιδευτικού συστήματος από τον εθνικό σουηδικό εκπαιδευτικό φορέα, το Skolverket:
Η προσχολική εκπαίδευση
Το σουηδικό υπουργείο Παιδείας και Επιστημών είναι υπεύθυνο για την εκπαιδευτική πολιτική, τους στόχους, τις κατευθυντήριες γραμμές και το δημοσιονομικό πλαίσιο των εκπαιδευτικών ινστιτούτων. Η Προσχολική Εκπαίδευση πέρασε υπό τον έλεγχο του υπουργείου μόλις το 1996, ενώ το πρώτο αναλυτικό πρόγραμμα για την Προσχολική Εκπαίδευση θεσπίστηκε το 1998. Πρότερα η προσχολική εκπαίδευση ανήκε στο υπουργείο Υγείας και Κοινωνικών Υποθέσεων και ονομαζόταν παιδικός σταθμός (dagis). Οι δήμοι είναι υπεύθυνοι για τη λειτουργία των εκπαιδευτικών προγραμμάτων με τη διαχείριση κρατικών επιδοτήσεων και δημοτικών φόρων. Εκτός από τα δημόσια νηπιαγωγεία, υπάρχουν και ιδιωτικά νηπιαγωγεία, τα οποία χρηματοδοτούνται επίσης από τον δήμο και από τις μηνιαίες εισφορές των γονέων.
Τα νηπιαγωγεία στη Σουηδία προσφέρουν εκπαιδευτικές δραστηριότητες για παιδιά ηλικίας 1-6 χρόνων. Υπολογίζεται ότι το 75% των παιδιών πηγαίνουν στο νηπιαγωγείο, ποσοστό που κυμαίνεται από 40% για τα παιδιά ηλικίας 1 έτους ως 89% για τα παιδιά ηλικίας 5 ετών. Κατά κανόνα τα νηπιαγωγεία είναι ανοιχτά όλο τον χρόνο, εξαιρουμένων των επίσημων αργιών, και για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, συνήθως από τις 7.00 μέχρι τις 18.00.
Οι οικογένειες χρεώνονται όχι περισσότερο από 3%, 2% ή 1% του εισοδήματός τους για το πρώτο, δεύτερο και τρίτο παιδί τους αντίστοιχα. Συνολικά το 50% του προσωπικού είναι νηπιαγωγοί (πανεπιστημιακό επίπεδο) και το 42% είναι ειδικευόμενοι στη φροντίδα παιδιών (τεχνική εκπαίδευση). Το 94% των εξάχρονων στη Σουηδία παρακολουθούν μια προπαρασκευαστική τάξη που ονομάζεται Προσχολική Τάξη (Förskoleklass), η οποία είναι συνδετική με την υποχρεωτική εκπαίδευση.
Τα παραπάνω αποτελούν κάποιες γενικές πληροφορίες για το πώς θεσμοθετήθηκε η προσχολική εκπαίδευση στη Σουηδία, καθώς και τον ρόλο που έχει στη σουηδική κοινωνία. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι, μέχρι αρκετά πρόσφατα, τα νηπιαγωγεία εξυπηρετούσαν τους εργαζόμενους γονείς και έδιναν έμφαση στην ανατροφή των παιδιών αντί της εκπαίδευσής τους. Αυτό επηρεάζει την προσχολική εκπαίδευση μέχρι και σήμερα, καθώς φαίνεται να βρίσκεται ακόμη σε μία μεταβατική φάση από το παλαιό σύστημα, που προσπαθεί να συνδυάσει την ανατροφή των παιδιών με την παιδαγωγική τους ανάπλαση. Το σύστημα αυτό ονομάζεται Educare.
Το σουηδικό αναλυτικό πρόγραμμα εστιάζει ιδιαίτερα στο κομμάτι της ανεξαρτησίας των παιδιών, καθώς βασικό μέλημα των εκπαιδευτικών είναι τα παιδιά να αναπτύξουν αυτοπεποίθηση και αυτονομία. Η λειτουργία του σουηδικού Νηπιαγωγείου βασίζεται στο ελεύθερο παιχνίδι, καθώς οι εκπαιδευτικοί φροντίζουν να δημιουργούν το κατάλληλο περιβάλλον και ερεθίσματα, ώστε κατά τη διάρκεια του ελεύθερου παιχνιδιού τα παιδιά να το εκμεταλλευτούν ανάλογα με τις ανάγκες τους. Επίσης μεγάλο μέρος του ελεύθερου παιχνιδιού λαμβάνει χώρα καθημερινά σε εξωτερικούς χώρους, κοντά στη φύση, ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών. Έμφαση επίσης δίνεται και στη λειτουργία των παιδιών σε μικρές ομάδες, στην ισότητα των φύλων, στις δημοκρατικές διαδικασίες και στο φυσικό περιβάλλον.
Η δομή του νηπιαγωγείου
Πώς λειτουργεί στην καθημερινή ζωή ενός νηπιαγωγείου; Θα λέγαμε αρχικά ότι ποικίλλει ανάλογα με τους στόχους που βάζει σε προτεραιότητα το σχολείο, καθώς και τον δήμο και τη χρηματοδότησή του και φυσικά τον τρόπο οργάνωσης του από διευθυντή-ντρια και εκπαιδευτικούς. Ένα τυπικό σχολείο έχει συνήθως 4 τάξεις: 1 - 2,5 ετών, 2,5 - 3,5 ετών, 3,5 - 4,5 ετών και 4,5 - 5,5. Σε πολλές περιπτώσεις όμως οι εκπαιδευτικοί προτιμούν να δημιουργούν τάξεις με μεικτές ηλικίες.
Η αναλογία ενηλίκων - παιδιών είναι 1 προς 6, οπότε σε μία τάξη περίπου 20 παιδιών υπάρχει ένας ή μία νηπιαγωγός (förskollärare) και δύο βρεφονηπιοκόμοι (barnskötare) σε ρόλο βοηθών. Προκειμένου να διατηρηθεί η παραπάνω αναλογία, σε περίπτωση απουσίας ατόμου από το μόνιμο προσωπικό, η διεύθυνση καλεί αναπληρωτές-τριες (vikarie).
Οι νηπιαγωγοί είναι υπεύθυνοι για την τάξη και την ομαλή ροή της καθημερινότητας, καθώς και για το παιδαγωγικό κομμάτι. Οι ευθύνες τους αφορούν κατά βάση στο παιδαγωγικό κομμάτι. Παράλληλα οι βοηθοί αναλαμβάνουν το κομμάτι της ανατροφής των παιδιών, καθώς είναι υπεύθυνοι για τις φυσικές ανάγκες των παιδιών (φαγητό, τουαλέτα, ρουχισμός) και τη δημιουργική απασχόλησή τους, ενώ πολλές φορές θα αναλάβουν και καθήκοντα καθαριότητας του σχολείου. Συνήθως και οι βοηθοί θα ασχοληθούν με οργανωμένες παιδαγωγικές δραστηριότητες, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό, περίπου μία φορά τον μήνα. Ωστόσο το μοίρασμα των ρόλων διαφέρει ανάλογα με το σχολείο και τον τρόπο οργάνωσής του.
Η διαφοροποίηση των ρόλων μεταξύ νηπιαγωγών και βοηθών αφορά και τις χρηματικές τους απολαβές, καθώς ο μισθός των νηπιαγωγών ξεκινάει από περίπου 2.300 ευρώ και μπορεί να φτάσει μέχρι 3.000 ευρώ, ενώ των βοηθών ξεκινάει από τον βασικό, περίπου 1.500 ευρώ, και φτάνει μάξιμουμ τα 2.400 ευρώ. Σε κάθε περίπτωση, η διαπραγμάτευση βασίζεται στους νόμους της ελεύθερης αγοράς και οι μισθοί διαφέρουν ανάλογα με το σχολείο, τα οικονομικά του δήμου, την πρότερη εκπαίδευση και εμπειρία των εργαζομένων, την τοποθεσία κ.λπ. Νηπιαγωγοί και βοηθοί εργάζονται 40 ώρες την εβδομάδα, δηλαδή πενθήμερο / οκτάωρο.
Η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών
Τα πανεπιστημιακά προγράμματα για νηπιαγωγούς στη Σουηδία είναι 3,5 χρόνια και ισότιμα με 210 μονάδες. Ένα τυπικό πρόγραμμα σπουδών χωρίζεται σε τρία μέρη: τις διδακτικές, το θεωρητικό κομμάτι της εκπαίδευσης και την πρακτική. Με τις διδακτικές δίνεται έμφαση στον τρόπο διδασκαλίας συγκεκριμένων θεματικών, όπως μαθηματικά, επιστήμη, τεχνολογία και γλώσσα. Το θεωρητικό κομμάτι της εκπαίδευσης περιλαμβάνει μαθήματα όπως ιστορία της εκπαίδευσης, παιδαγωγικές θεωρίες, μεθοδολογία, αξιολόγηση, κοινωνικές σχέσεις και επίλυση συγκρούσεων κ.ά. Ένα εξάμηνο οι φοιτητές και φοιτήτριες κάνουν πρακτική άσκηση σε νηπιαγωγεία και συγγράφουν την πτυχιακή τους εργασία.
Όσον αφορά την εκπαίδευση των βοηθών, το σκηνικό είναι αρκετά διαφορετικό, καθώς η εκπαίδευσή τους δεν εντάσσεται στις πανεπιστημιακές σπουδές, αλλά στην τεχνική εκπαίδευση ή σε προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων, όπως τα Komvux και τα Hermods. Η εκπαίδευση πάνω στη φροντίδα παιδιών διαρκεί περίπου ένα χρόνο και περιλαμβάνει συνήθως μαθήματα όπως παιδαγωγικές θεωρίες και πρακτικές, βρεφική, νηπιακή και παιδική ανάπτυξη, δημιουργική απασχόληση παιδιών, επικοινωνία κ.ά.
Σημαντικό είναι να ειπωθεί ότι κριτήρια πρόσβασης σε αυτά τα προγράμματα είναι η ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και η γνώση αγγλικών, ενώ οι νηπιαγωγοί συμμετέχουν σε εθνικές εξετάσεις στις οποίες πρέπει να επιτύχουν υψηλό βαθμό στις φυσικές επιστήμες και την κοινωνιολογία, καθώς και να έχουν υψηλό επίπεδο της αγγλικής γλώσσας.
Προβλήματα στο σουηδικό σύστημα
Τα παραπάνω αποτελούν τις τυπικές πληροφορίες περί του σουηδικού συστήματος προσχολικής εκπαίδευσης, καθώς η πραγματικότητα φαίνεται να είναι πιο περίπλοκη. Μέχρι το 1996 τα νηπιαγωγεία δεν θεωρούνταν κομμάτι της εκπαίδευσης και οι εκπαιδευτικές αλλαγές με την προσθήκη του αναλυτικού προγράμματος επέφεραν επιπλέον φόρτο εργασίας στην ήδη απαιτητική δουλειά των εργαζομένων στα νηπιαγωγεία, ενώ το κύρος της εργασίας των εκπαιδευτικών στη σουηδική κοινωνία παρέμεινε χαμηλό, όπως χαμηλοί παρέμειναν και οι μισθοί σε σύγκριση με άλλα επαγγέλματα. Όλα τα παραπάνω είχαν αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη έλλειψη σε νηπιαγωγούς με κατάλληλη εκπαίδευση.
Σύμφωνα με το περιοδικό «Förskolan», το οποίο εκδίδει η Ένωση Νηπιαγωγών, μέχρι το 2019 θα υπάρχει έλλειψη 3.800 νηπιαγωγών, ενώ τα επόμενα χρόνια περιμένουν αύξηση αυτού του αριθμού λόγω συνταξιοδότησης ή αλλαγής καριέρας των ήδη υπαρχόντων εκπαιδευτικών και του χαμηλού αριθμού εισαχθέντων στις αντίστοιχες σχολές. Ως αποτέλεσμα, στα νηπιαγωγεία της Σουηδίας εργάζεται μεγάλος αριθμός ανεκπαίδευτων νηπιαγωγών προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες στα σχολεία. Όσον αφορά τους βοηθούς, η μονοετής φοίτηση σε τεχνική σχολή φαίνεται να αποτελεί ικανοποιητικό κριτήριο, αν αναλογιστούμε πως μέχρι πρόσφατα ήταν ικανοποιητικό κριτήριο πρόσληψής τους το να είναι κάποιος γονιός.
Επιπλέον, σύμφωνα με την Ένωση Εκπαιδευτικών (Lärarförbundet), η έλλειψη εκπαιδευμένου προσωπικού φαίνεται να είναι μεγαλύτερη σε κοινωνικοοικονομικά ευάλωτες περιοχές, όπου οι συνθήκες εργασίας είναι δυσκολότερες και οι μισθοί χαμηλότεροι. Η σουηδική κυβέρνηση παραδέχεται πως βασικός παράγοντας αυτών των προβλημάτων αποτελούν μεταρρυθμίσεις στις αρχές της δεκαετίας του 1990 που είχαν αποτέλεσμα περικοπές στην εκπαίδευση και τελικώς την υποβάθμιση της ποιότητας του εκπαιδευτικού προσωπικού. Αυτήν την περίοδο αποτελεί κεντρικό θέμα των πολιτικών συζητήσεων στη Σουηδία, χωρίς όμως να διαφαίνεται κάποια λύση για τα επόμενα χρόνια.
Το σουηδικό παράδειγμα σίγουρα αποτελεί μια σοβαρή προειδοποίηση για το πού μπορεί να οδηγηθεί ένα εκπαιδευτικό σύστημα με την εφαρμογή πολιτικών οικονομικής λιτότητας, την υποβάθμιση του ρόλου της προσχολικής εκπαίδευσης και την υποτίμηση του εκπαιδευτικού έργου. Ωστόσο η σουηδική φιλοσοφία περί ανάπτυξης και μάθησης των παιδιών είναι αρκετά αξιέπαινη και θα ήταν σημαντικό να ληφθεί σοβαρά υπ’ όψιν στον σχεδιασμό των αναλυτικών προγραμμάτων των νηπιαγωγείων.
Πηγή: Η Αυγή
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 18/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
