Το αίσθημα της δίκαιης μοιρασιάς είναι εμφυτευμένο στην ανθρώπινη φύση;

Η πανανθρώπινη τάση για δίκαιη μοιρασιά είναι πιθανό να έχει πολύ πιο βαθιές εξελικτικές ρίζες, από ό,τι πίστευαν ως τώρα οι επιστήμονες...

 

Μια νέα αμερικανική έρευνα υποστηρίζει ότι ακόμα και οι χιμπατζήδες διαθέτουν ένα αίσθημα δικαιοσύνης, που φαίνεται πως τελικά δεν είναι αποκλειστικό ανθρώπινο προνόμιο.

 

Οι ερευνητές του Εθνικού Κέντρου Ερευνών στα Πρωτεύοντα Γιέρκες του πανεπιστημίου Έμορι της Τζόρτζια, με επικεφαλής τον Φρανς ντε Βάαλ και την Ντάρμπι Πρόκτορ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), σύμφωνα με το BBC και το "Science", έβαλαν τους στενότερους γενετικά συγγενείς του ανθρώπου να παίξουν ένα οικονομικό παίγνιο (το λεγόμενο «τελεσιγραφικό παίγνιο» ή "Ultimatum Game").

 

Το εν λόγω παιχνίδι, στο οποίο δύο άτομα καλούνται να συμφωνήσουν για να μοιράσουν μεταξύ τους ένα ποσό χρημάτων ή άλλων αγαθών, χρησιμοποιείται κατ’ εξοχήν από τους οικονομολόγους σε πειράματα δίκαιης οικονομικής συμπεριφοράς με τους ανθρώπους. Συνήθως οι άνθρωποι προσφέρονται να δώσουν το 40% έως 50% των χρημάτων στον άλλο, ενώ δεν δέχονται να πάρουν κάτω από το 20%.

 

Στην τροποποιημένη εκδοχή του τεστ, δύο χιμπατζήδες κλήθηκαν να μοιράσουν χρωματιστές μάρκες (που αντιστοιχούσαν σε κομμάτια μπανάνας) και, όπως φάνηκε, δεν τους έλειψε η γενναιοδωρία, καθώς μια έμφυτη αίσθηση δίκαιης μοιρασιάς τους απέτρεψε από το να τα κρατήσουν όλα για τον εαυτό τους. Το ποσοστό των απόλυτα δίκαιων προσφορών (50%-50%) κυμάνθηκε μεταξύ 58% και 92%.

 

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, το πείραμα αυτό αποτελεί μια ακόμα ένδειξη για το γεγονός ότι η δίκαιη μοιρασιά βρίσκεται στα θεμέλια των λίγο-πολύ συνεργατικών ανθρώπινων κοινωνιών (και πιθανώς εξηγεί γιατί οι άνθρωποι ενδόμυχα ενοχλούνται τόσο πολύ από την άδικη διανομή των αγαθών σε μια κοινωνία).

 

Η νέα έρευνα -που πειραματίστηκε με τρία ζευγάρια χιμπατζήδων- αφού έδειξε ότι τα ζώα είχαν την τάση να προσφέρουν στους άλλους ένα δίκαιο και ίσο μερίδιο τροφής, επανέλαβε το πείραμα με παιδιά ηλικίας δύο έως επτά ετών. Όπως φάνηκε, τόσο οι χιμπατζήδες όσο και οι άνθρωποι σε μικρή ηλικία τείνουν να μοιράζουν δίκαια την τροφή τους.

 

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, τα δύο είδη -άνθρωποι και πίθηκοι- εξελίχτηκαν σε ένα δύσκολο περιβάλλον όπου ήταν ανάγκη να συνεργάζονται για να επιβιώσουν. Έτσι, έχουν πλέον αφομοιώσει ότι, αν θέλουν να αποκομίζουν τα οφέλη της συνεργασίας, πρέπει να μοιράζονται δίκαια με τους άλλους. Αλλά πάντα καιροφυλακτεί η παράλληλη τάση για εγωιστική συμπεριφορά.

 

Άλλοι, πιο σκεπτικιστές επιστήμονες, χαρακτήρισαν ενδιαφέρουσα την έρευνα, αν και, όπως είπαν, θα έπρεπε να γίνουν πειράματα με περισσότερους χιμπατζήδες για να φανεί πέρα από κάθε αμφισβήτηση ότι όντως έχουν μια εγγενή τάση για δικαιοσύνη.

 

Μια άλλη μελέτη έχει δείξει ότι μερικά είδη πιθήκων είναι πιο γενναιόδωρα από άλλα, ενώ μια άλλη ότι οι πίθηκοι τείνουν να είναι αλτρουιστές με τους συγγενείς και συντρόφους τους, αλλά όχι με αγνώστους.