Ο μεγάλος αδερφός σε παρακολουθεί

Ο μεγάλος αδερφός σε παρακολουθεί

 

 

Πληθαίνουν τα φαινόμενα παραβίασης της ιδιωτικότητας στο Διαδίκτυο, η παράδοση από την Google στο FBI των στοιχείων 8.000 Αμερικανών και η χρήση του καταναλωτικού μας προφίλ από το facebook είναι μόνο κάποια από τα ανησυχητικά παραδείγματα

 

Του Ματθαίου Τσιμιτάκη

«Στο internet κανείς δεν ξέρει ότι είσαι σκύλος» έλεγε μια παροιμία που ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη κατά τη δεκαετία του 1990 στηλιτεύοντας ακριβώς το φαινόμενο της ανωνυμίας κατά την εποχή των αποκεντρωμένων λιστών επικοινωνίας, των chat rooms και του δικτύου καναλιών συζήτησης irc. Ηδη από τότε, έρχεται και επανέρχεται στον δημόσιο διάλογο η συζήτηση για τα προβλήματα που δημιουργεί αυτή η ανωνυμία, όπως είναι η συκοφαντική δυσφήμηση και η διασπορά ψευδών ειδήσεων. Το φάρμακο που προτείνεται είναι η ταυτοποίηση όσων αρθρώνουν λόγο, ζητούν δηλαδή την αυστηρή αστυνόμευσή του.

 

To Διαδίκτυο σήμερα πόρρω απέχει από αυτό της δεκαετίας του 1990, αφού είναι πλέον το μαζικότερο παγκόσμιο μέσο επικοινωνίας και ενημέρωσης με περισσότερους από 2 δισ. χρήστες. Οι βασικές λειτουργίες του, όπως είναι αυτή του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, της αναζήτησης πληροφοριών, της τηλεφωνίας online και της κοινωνικής δικτύωσης, ελέγχονται από μια χούφτα πολυεθνικών εταιρειών που ρυθμίζουν το πεδίο παγκοσμίως, ενώ κυβερνητικοί και διακρατικοί θεσμοί ακολουθούν ασθμαίνοντας. Από αυτή την οπτική γωνία, όμως, το ζήτημα της ανωνυμίας γυρίζει ανάποδα και αποκαλύπτεται το πρόβλημα του σεβασμού της ιδιωτικότητας.

 

Εταιρείες όπως η Google ή το Facebook με εκατομμύρια χρήστες θυμίζουν το πανοπτικό του Βρετανού φιλοσόφου Τζέρεμι Μπένθαμ, αφού έχουν πρόσβαση στα προσωπικά online δεδομένα των χρηστών τους, ενώ οι ίδιοι έχουν την ψευδαίσθηση πως επικοινωνούν αποκεντρωμένα και οριζόντια. Στην πραγματικότητα ο λόγος για τον οποίο τα κοινωνικά δίκτυα είναι δωρεάν είναι επειδή (σε έναν βαθμό τουλάχιστον) η πλουτοπαραγωγική πηγή που εκμεταλλεύονται δεν είναι άλλη από τα δεδομένα που παράγουμε και οι επικοινωνίες μας.

 

Μόλις στα τέλη του Δεκέμβρη η Google ανακοίνωσε (χαμηλόφωνα) την έναρξη μιας υπηρεσίας που επιτρέπει σε εταιρείες να συνδυάζουν τα προσωπικά δεδομένα των πελατών τους με τα στοιχεία που διαθέτει η μηχανή αναζήτησης γι” αυτούς, με στόχο να καταλαβαίνουν καλύτερα τις καταναλωτικές συμπεριφορές των χρηστών του Δικτύου on και off line (conversions API). Τα δεδομένα των συναλλαγών ενός καταναλωτή σε οποιοδήποτε κατάστημα, η πληρωμή μέσω πιστωτικής κάρτας είναι στοιχεία που ήδη χρησιμοποιούνται για τη σκιαγράφηση καταναλωτικών προφίλ. Ο συνδυασμός τους όμως με τα online δεδομένα επισκεψιμότητας ιστοτόπων, των αναζητήσεων που πραγματοποιούμε και των συζητήσεων μας δίνουν λεπτομέρεια σε αυτά τα προφίλ που μόνο φόβο μπορεί να προκαλεί.

 

H Google δήλωσε πως όλα τα δεδομένα κρυπτογραφούνται ώστε να μην αποκαλύπτονται οι ταυτότητες ιδιωτών αλλά μόνο τάσεις και συνήθειες, όμως κι έτσι ακόμα ο κίνδυνος της παραβίασης της ιδιωτικότητας δεν αναιρείται αφού δεν αποκλείεται ότι θα μπορεί να στοχεύεται κάθε χρήστης ανάλογα με την καταναλωτική συμπεριφορά του, ασχέτως αν γίνονται γνωστά τα προσωπικά του στοιχεία. Με απλά λόγια κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ότι αν κάποιος αγοράσει ένα παντελόνι δεν θα δεχτεί βομβαρδισμό διαφημιστικών μηνυμάτων στις ιστοσελίδες που επισκέπτεται με συμπληρωματικά προϊόντα.

 

Μια άλλη πτυχή της βιομηχανίας συγκέντρωσης και επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων σε εκατομμύρια servers σε όλο τον πλανήτη από την Google και άλλες εταιρείες αφορά ευθέως στις πολιτικές ελευθερίες. Σε ένα δημοσίευμά του το Business Insider αναφέρει πως σύμφωνα με ανακοίνωση της Google μόνο τους πρώτους μήνες του 2012 παραδόθηκαν στην κυβέρνηση των ΗΠΑ τα προσωπικά δεδομένα 8.000 Αμερικανών πολιτών, ενώ ώς τα τέλη Οκτώβρη είχαν παραδοθεί τα στοιχεία 20.000 πολιτών σε διάφορες κυβερνήσεις ανά τον κόσμο.

 

Η διαδικασία παράδοσης στοιχείων είναι μάλλον απλή, όπως μας έδειξε στην Ελλάδα η περίπτωση της σατιρικής σελίδας στο facebook του Γέροντα Παστίτσιου, του οποίου τα δεδομένα παραδόθηκαν στην αρχή δίωξης ηλεκτρονικού εγκλήματος με συνοπτικές διαδικασίες και παρά τις πλημμεληματικού χαρακτήρα κατηγορίες εναντίον του. Ηδη από το 2010 η Google χρηματοδοτεί από κοινού με τη CIA μια εταιρεία που ελέγχει όλες τις δημοσιεύσεις στο Διαδίκτυο σε πραγματικό χρόνο (real time). 

 

Η εταιρεία Recorded Future σκανάρει και συσχετίζει αναρτήσεις που γίνονται σε ειδησεογραφικά sites, blogs, λογαριασμούς στο twitter, το facebook αλλά και σε ψηφιακούς χάρτες, όπως το google earth με σκοπό να προβλέψει τρομοκρατικές ενέργειες ή ό,τι άλλο μπορεί να ενδιαφέρει τις υπηρεσίες ασφαλείας. Οπως και στην περίπτωση των conversions API, η έρευνα δεν εξαντλείται στο Διαδίκτυο και δη στις πληροφορίες που η μηχανή αναζήτησης συλλέγει, αλλά προσπαθεί να κάνει αναλύσεις συναισθήματος, εντοπισμένες και σε πραγματικό χρόνο συνδυάζοντας κάθε πρόσφορη πηγή.

 

Ο πρώτος διδάξας, όμως, στην καταπάτηση του δικαιώματος της ιδιωτικότητας δεν είναι άλλος από το facebook. Σε μια προσπάθεια να αυξήσει την κερδοφορία του, το facebook εγκαινίασε τις «κοινωνικές διαφημίσεις», οι οποίες δεν είναι άλλο από τη χρήση του προφίλ ενός χρήστη για την προβολή διαφημίσεων σε άλλους. Πρακτικά οι φίλοι σας μπορεί να βλέπουν ότι δηλώνετε πως σας αρέσει μια διαφήμιση, παρότι εσείς ποτέ δεν δηλώσατε κάτι τέτοιο.

 

Η συγκεκριμένη εφαρμογή στηρίζεται σε τεχνική ανάλυση των προτιμήσεών σας (likes), όμως στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει ήδη ξεσηκωθεί σάλος από τις οργανώσεις ψηφιακών δικαιωμάτων, αφού ακόμα και νεκροί εμφανίζονται να προωθούν εμπορικές σελίδες. Η πάγια τακτική του facebook προκειμένου να αποτρέπει τους χρήστες από το να αποχωρούν από εφαρμογές που πλήττουν τα δικαιώματά τους, είναι να αλλάζει συνεχώς αυτές τις ρυθμίσεις και να κάνει πολύπλοκη τη διόρθωσή τους.

 

Πρόσφατα η αρχή διασφάλισης του απορρήτου των επικοινωνιών ενός κρατιδίου της Γερμανίας απείλησε ότι θα επιβάλει πρόστιμο στην εταιρεία αν δεν αλλάξει τον όρο που υποχρεώνει τους χρήστες του να είναι επώνυμοι, αφού έτσι παραβιάζεται η ιδιωτικότητα. Εντούτοις δεν είναι σωστό να υποθέσει κανείς πως κράτη και πολυεθνικές εταιρείες του Διαδικτύου βρίσκονται σε αντιπαράθεση, όπως φάνηκε να συμβαίνει με τη διακρατική συμφωνία ACTA πέρυσι, αλλά και με την αναδιαπραγμάτευση του Διεθνούς κανονισμού τηλεπικοινωνιών από τη Διεθνή Ενωση Τηλεπικοινωνιών (ITU) προ λίγων εβδομάδων στο Ντουμπάι. Αντιθέτως, φαίνεται πως στο παιχνίδι της ρύθμισης των ψηφιακών επικοινωνιών οι εταιρείες επιβάλλουν σε κρατικές και υπερκρατικές υπηρεσίες τον τρόπο τους, ενώ οι δεύτερες συμπλέουν.

efsyn.gr