Alfavita Newsroom «Οι σπείρες ενός ερπετού είναι ακόμα πιο πολύπλοκες από τις τρύπες ενός τυφλοπόντικα»
(Deleuze, 2001: 16).
Οι ρυθμίσεις οι οποίες πάρθηκαν τον τελευταίο καιρό, με αφορμή την εκδήλωση της πανδημίας, σε παγκόσμιο επίπεδο δεν φαίνονται να γίνονται σύμφωνα με μια απροσδιόριστη σοφία η οποία δημιουργήθηκε εν μια νυκτί. Πρόκειται για μια υπολογιστική προσέγγιση κάθε παρόμοιου φαινομένου με εργαλεία και τακτικές που έχουν μελετηθεί και μελετώνται όλα αυτά τα χρόνια με βάση την ορθολογικότητα. Και για να γίνουμε πιο ξεκάθαροι, το φαινόμενο της πανδημίας κατάφερε να δείξει την οργάνωση ενός «μηχανισμού» που δουλεύει ακατάπαυστα καθ’ όλη την διάρκεια των σύντομων ζωών μας. Η συνεργασία κράτους - αφεντικών, τραπεζών και κυβερνήσεων, πολυεθνικών εταιρειών και μηχανισμών καταστολής και ελέγχου φαίνεται να είναι αποδοτικότερη σε μια συνθήκη έκτακτης ανάγκης και αυτό οφείλεται στην από πριν σύμπλευσή τους. Δεν πρόκειται για σκοτεινές δυνάμεις που τις κινούν κάποιοι τερατόμορφοι άνθρωποι που έχουν εξουσία και πλούτο, είναι απλά ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί ο «μηχανισμός». Φυσικά μέσα σε αυτόν τον «μηχανισμό» υπάρχουν και οι άνθρωποι ως ξεχωριστές μονάδες, οι οποίοι από την μία θεωρούμαστε μοναδικοί και σημαντικοί και από την άλλη μας αντιμετωπίζουν ως μια παραγωγική δύναμη η οποία άλλοτε επιφέρει κέρδος και άλλοτε ζημία. Το πότε επιφέρουμε κέρδος και πότε ζημία είναι αποκλειστική ευθύνη του «μηχανισμού» να μας το πει (το κέρδος και η ζημία φυσικά δεν μεταφράζονται μόνο με οικονομικούς όρους). Το πιο σημαντικό κομμάτι για να μπορούμε να επιφέρουμε συνεχώς κέρδος, είναι η ενότητα και όχι η σύγκρουση, η πειθάρχηση και όχι η ανυπακοή, η ανάγκη και όχι η επιθυμία.
[εδώ αξίζει να αναφερθεί πως η ανάγκη και η επιθυμία είναι έννοιες συνδεδεμένες μεταξύ τους. Το τι είναι ανάγκη και τι επιθυμία όμως για τα αφεντικά και το κράτος είναι που πρέπει να μας απασχολήσει. Για αυτούς είναι έννοιες αποκομμένες, για αυτό και όταν αναφέρονται στις ανάγκες μας, εννοούν όλα εκείνα τα πράγματα που μπορούν να μας κρατήσουν ζωντανούς και λειτουργικούς. Οι επιθυμίες ξεχωρίζονται από τις ανάγκες γιατί είναι εκείνες που δεν μπορούν να υπακούσουν σε μια θεσμική διαχείριση και οργάνωση. Οι επιθυμίες είναι οι μαύρες σελίδες στην ομαλή λειτουργία της κοινωνίας που πρέπει να εξαφανιστούν από το μυαλό μας διότι φέρνουν στην επιφάνεια καινούργιες ανάγκες. Ανάγκες που δεν ταιριάζουν σε εκείνες που μας έχουν επιβάλει και που θα δημιουργήσουν αγώνες για να εκπληρωθούν]
Ας δούμε λίγο καλύτερα τι συμβαίνει όμως με την ενότητα και την σύγκρουση. Τα έθνη-κράτη και αν μιλήσουμε για την Ελλάδα ίσως γίνει πιο ξεκάθαρο, βασίζουν την ύπαρξή τους σε ένα φαντασιακό, αφού στην πραγματικότητα δεν έχουν να προσφέρουν κάτι άλλο, πέρα από καταπίεση. Η κοινή ιστορία, η ελληνική γλώσσα ως ένα ενιαίο στοιχείο, η εθνική ενότητα και υπερηφάνεια, οι εξωτερικοί εχθροί που ποτέ δεν σταματάν να μας απειλούν είναι κάποια από τα φαντασιακά που μας πουλάν για πραγματικότητα. Όλα αυτά βέβαια έχουν υλικές συνέπειες πάνω στα σώματα και την προσωπικότητά μας και κυρίως για όσους και όσες δεν είναι «γέννημα θρέμμα» του «ελληνικού» πολιτισμού. Η σύγκρουση που δημιουργείται μέσα στην «κοινωνία» παράγει ζημία, ενώ η ενότητα κέρδος (και σίγουρα όχι για εμάς). Η πειθάρχηση σε οποιαδήποτε εντολή η οποία έρχεται από τις αυθεντίες αυτού του κόσμου (π.χ την επιστήμη) παράγει μια ηρεμία που εθελοντικά δημιουργείται από εμάς τους ίδιους και βοηθάει στην ενότητα που μας πουλιέται με το κιλό καθημερινά. Η ανυπακοή από την άλλη βοηθά στην αμφισβήτηση και την κατάλυση της αυθεντίας, στην συνεχή εναντίωση σε οτιδήποτε μας δίνεται για να το καταπιούμε αμάσητο. Τραντάζει τα θεμέλια της κυριαρχίας και της δύναμης, καταστρέφει την (εθνική) ενότητα και την ιδέα ότι βρισκόμαστε όλοι στην ίδια μοίρα. Η ανάγκη για επιβίωση, καταπίνει την επιθυμία και μας κάνει να μην μπορούμε να κοιτάξουμε τον μέλλον με αισιοδοξία, το παρόν με κριτική και καθαρή ματιά, το παρελθόν με συλλογική μνήμη. Όσο λιγότερα προνόμια έχουμε, , τόσο περισσότερο καταπίνουμε τις επιθυμίες μας, τόσο περισσότερο δυσκολευόμαστε να επιβιώσουμε. Η πραγματικότητα είναι μια και είναι αυτή που μας πλασάρουν. Ή μήπως όχι ;
Ο εξωτερικός εχθρός αλλάζει πολλές φορές μορφές αναλόγως με το τι θέλει να εξυπηρετήσει κάθε φορά. Με την έννοια εξωτερικός δεν εννοούμε αυτό που βρίσκεται εκτός συνόρων, αλλά αυτό που βρίσκεται εκτός της (εθνικής) ενότητας. Άλλοτε οι γερμανοί και οι τούρκοι, άλλοτε οι ρομά και οι τσιγγάνοι, οι πόντιοι και οι μικρασιάτες, οι σλαβομακεδόνες, οι πρόσφυγες και οι μετανάστριες, τα αντικοινωνικά στοιχεία (άστεγοι, άεργοι, αναρχικοί, τρανς και πολλά άλλα) και σε μια γενικότερη έννοια οι χαρακτηριζόμενες ως μειοψηφίες, «οι άλλοι». Οι απειλές των εξωτερικών εχθρών αφορούν την εθνική μας κυριαρχία, την αλλοίωση του πολιτισμού, τις αρρώστιες που θα φέρουν μαζί τους (οι πρόσφυγες έχουν κορονοϊό, τι κι αν ήρθε τελικά από τους ιερούς τόπους και τις λέσχες πλουσίων), την υποτίμηση της εργασίας (μας παίρνουν τις δουλειές) και ό,τι άλλο καταφέρει να σκαρφιστεί ο «μηχανισμός» και οι παρατρεχάμενοί του. Οι μειοψηφίες αντιμετωπίζονται ως αυτοί που κάνουν κάτι λάθος και το λάθος τους είναι ότι υπάρχουν. Μερικές φορές βέβαια τους δίνεται ένα δίκιο αλλά εν ονόματι της δημοκρατίας (η πλειοψηφία πάντα παίρνει τις αποφάσεις) δεν έχουν δικαίωμα να εναντιωθούν στους πολλούς. Με αυτόν τον τρόπο η ενότητα δεν είναι κάτι ενιαίο που μας αφορά όλους και όλες. Η πλειοψηφία κατασκευάζεται από πολλές μειοψηφίες που συγκυριακά τα συμφέροντα της είναι κοινά. Ας μας γίνει ξεκάθαρο λοιπόν πως κάθε φορά που τα συμφέροντα μιας μειοψηφίας (που ανήκει στην πλειοψηφία) δεν θα συμφωνούν με τα συμφέροντα της κυριαρχίας, αμέσως θα αποκόπτεται η εκάστοτε μειοψηφία και θα θεωρείται εχθρός. Κάθε φορά λοιπόν που ακούμε τους κυβερνητικούς εκπροσώπους και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να αναφέρονται σε φράσεις του τύπου «Όλοι μαζί» και «Η αλληλεγγύη θα νικήσει», ας ψυλλιαζόμαστε για ποιους μιλάνε.
Στην σημερινή συνθήκη της πανδημίας η μειοψηφία είναι κάποιοι «ανεύθυνοι» πολίτες. Που δεν τηρούν τα μέτρα που έθεσε η κυβέρνηση, αρνούνται να εφαρμόσουν κατά γράμμα τις κυβερνητικές εντολές και είναι με μια αοριστία «ανυπάκουοι». Με την ίδια αοριστία που αντικρίζονται όλες οι μειοψηφίες ως ένα ενιαίο σώμα. Με αυτόν τον τρόπο «ο εχθρός» για ακόμη μια περίπτωση φοράει μια συγκεκριμένη ταυτότητα και αντιμετωπίζεται με περισσότερο έλεγχο και με περισσότερη ενδυνάμωση της εξουσίας (με την έννοια αυτών που έχουν την δύναμη). Ο μόνος λόγος που πρέπει να αντιμετωπιστεί με αυτόν τον τρόπο «ο εχθρός» είναι γιατί κάνει «κακό» σε ολόκληρη την κοινωνία. Έτσι νομιμοποιούνται κοινωνικά όλα εκείνα τα μέτρα που πρέπει να παρθούν, για το καλό όλων μας. Χωρίς όμως να καταλαβαίνουμε ότι αυτά τα μέτρα που μας αφορούν όλους λαμβάνονται ώστε τα άτομα που αναφέραμε πιο πάνω να επιφέρουν μονάχα κέρδος και όχι ζημία. Ενοποιώντας τα διαφορετικά κοινωνικά στοιχεία, διαλύοντας τις μειοψηφίες ως εχθρό, αορατοποιώντας ανθρώπους, επιβάλλουν την επικράτηση της ηρεμίας, καταφέρνουν την ομαλή λειτουργία της «μηχανής».
Λίγο καιρό πριν, ο εχθρός ήταν οι πρόσφυγες στα σύνορα και η Τουρκία που τους στέλνει εδώ. Ακόμη πιο πριν ήταν το ΔΝΤ και η Γερμανία. Όσο πίσω κι αν πάμε συναντάμε εχθρούς που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Σήμερα ο εχθρός είναι αόρατος (λες και πριν ήταν ορατός) και απαντά στο όνομα covid-19. Ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί έρχεται από τα πάνω και εμείς πρέπει να υπακούσουμε. Μένουμε σπίτι, πλένουμε καλά τα χέρια μας, τηρούμε την κοινωνική αποστασιοποίηση και άλλες τέτοιες μπούρδες που προσπαθούν να καλύψουν το γεγονός ότι όλα αυτά συμβαίνουν επειδή θέλουν να σώσουν την οικονομία και όχι εμάς. Στη πραγματικότητα θέλουν να μας σώσουν στο βαθμό που δεν θα τους προκαλέσουμε ζημιές στην οικονομία και στην συσσώρευση κεφαλαίου μέσω της παραγωγής (να θυμίσουμε ότι πολλά εργοστάσια παραμένουν ανοιχτά ασχέτως αν εξυπηρετούν τις κοινωνικές ανάγκες εν μέσω πανδημίας). Συμπληρωματικά ένας ακόμη λόγος που θέλουν να μας σώσουν (όχι όλους) είναι το γεγονός ότι αν αρχίσουν να πεθαίνουν πολλοί άνθρωποι, υπάρχει κίνδυνος για αποσταθεροποίηση των πολιτικών ηγεσιών μέσω κοινωνικών εξεγέρσεων και αντιστάσεων. Αντί λοιπόν να στηρίξουν το σύστημα υγείας και τους γιατρούς που αγωνίζονται μέσα στα νοσοκομεία (με ικανοποίηση των αιτημάτων τους) λαμβάνουν μέτρα καραντίνας, μέτρα τόνωσης της οικονομίας και των αφεντικών, δίνουν δώρα σε ΜΜΕ και καναλάρχες και αμολάνε στους δρόμους κατά δεκάδες τις αστυνομικές δυνάμεις προς συμμόρφωση των ανεύθυνων πολιτών. Εδώ να κάνουμε μια σημείωση ότι ανεύθυνοι πολίτες είναι και οι άστεγοι που δεν μένουν σπίτι επειδή δεν έχουν σπίτι, οπότε προφανώς πρέπει να τους κοπεί πρόστιμο. Γυρνώντας πίσω στον αόρατο εχθρό εκτός από την καταστολή που έχει δημιουργηθεί γύρω από την προσπάθεια μη διάδοσής του, έχουμε να αντιμετωπίσουμε και τις συνέπειες που έχει προκαλέσει στην παραγωγική διαδικασία. Και αυτή χωρίζεται σε δύο τομείς που προφανώς συνδέονται μεταξύ τους.
Το πρώτο πρόβλημα που έχει προκαλέσει η παύση (σε έναν μεγάλο βαθμό) των υπηρεσιών και των δουλειών σε συγκεκριμένους κλάδους είναι το υπαρξιακό κενό. Αρκετός κόσμος ήταν η δουλειά του, ένιωθε χρήσιμος λόγω μιας λειτουργικής του διαδικασίας. Ένιωθε ότι επειδή παράγει είναι και σημαντικός. Εδώ φυσικά να πούμε ότι οι περισσότεροι εργαζόμενοι πιστεύουν ότι αυτό που κάνουν έχει θετικό αντίκρισμα στην κοινωνία και για αυτό νιώθουν σημαντικοί, ενώ στην πραγματικότητα το μόνο που καταφέρνουν είναι «να κάνουν τους πλούσιους πλουσιότερους». Έτσι με το που σταματήσαν να παράγουν, σταματήσαν και να υπάρχουν. Ή τουλάχιστον αυτό θα συνέβαινε εάν δεν υπήρχε η τηλεργασία. Η ψυχολογία των εργατών πρέπει πάντα να είναι ακμαία και να πιστεύει στις δυνάμεις της. Έτσι θα καταφέρει να παράγει ακόμη περισσότερο πλούτο, με αυταπάρνηση κιόλας αφού νομίζει ότι τον παράγει για την ίδια την κοινωνία. Για τον λόγο αυτό ο «μηχανισμός» δεν θα επέτρεπε την ψυχική κατάρρευση των γραναζιών του. Μέχρι να τον ξαναβάλει στην μηχανή παραγωγής τον μπούκωσε με μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ελεύθερες πλατφόρμες πορνό, παιχνίδια με free trial για έναν μήνα, ταινίες, εκπομπές μαγειρικής, επαναλήψεις παλιών σειρών και ανάγκη για δημιουργικότητα. Μια δημιουργικότητα με κανένα ίχνος φαντασίας, μια δημιουργικότητα καθοδηγούμενη, με κανόνες και συγκεκριμένη. «Καθίστε σπίτι να γνωρίσετε καλύτερα τους δικούς σας ανθρώπους», «περάστε χρόνο με τα παιδιά σας», «γνώθι σαυτόν» ακουγόταν από τα πρωθυπουργικά διαγγέλματα, «μέχρι να σας ξαναβάλουμε πίσω στην παραγωγική διαδικασία» ακουγόταν πίσω από την πρωθυπουργική καρέκλα. Έτσι εκμεταλλεύτηκαν πλατφόρμες τηλεργασίας για ένα πολύ μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού. Ενώ συγχρόνως εμφανίστηκε και ο όρος τηλεκπαίδευση ως κάτι το απλό για να μπορέσει να το οικειοποιηθεί ο καθένας. Μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά είναι το μέλλον. Το μέλλον του παραγωγικού μας πλούτου, άρα πρέπει κι αυτά να μην μείνουν πίσω γιατί θα είναι οι αυριανοί εργαζόμενοι. Αυτό το αύριο έρχεται γρήγορα και αν μείνει άδειο ή ανοργάνωτο χαθήκαμε.
«Η κοινωνική πολιτική δεν θα έπρεπε να είναι πιο γενναιόδωρη απ’ όσο το επιτρέπει η οικονομική ανάπτυξη» (Foucault, 2012: 144).
Έτσι λοιπόν περνάμε στο δεύτερο κομμάτι του προβλήματος της παύσης της παραγωγικής διαδικασίας. Στην διακοπή της ομαλής λειτουργίας της «μηχανής» με όρους πιο υλικούς από αυτούς που θέσαμε παραπάνω. Ουσιαστικά εδώ δεν μας ενδιαφέρει πόσο θα άντεχε ψυχικά το εργατικό δυναμικό, αλλά πόσο θα άντεχε η μηχανή χωρίς το εργατικό της δυναμικό. Σε μια διατύπωση του ο διευθυντής ενός εργοστασίου αυτοκινήτων λέει «Χρειάζονται περίπου δυόμιση χιλιάδες εξαρτήματα για να φτιαχτεί ένα αμάξι, αλλά μονάχα ένα για να μην φτιαχτεί». Σε αυτή την φράση μπορεί να αποτυπωθεί η αλυσιδωτή αντίδραση που μπορεί να δημιουργηθεί εάν κάτι πάει λάθος στην μηχανή παραγωγής. Όλα πρέπει να λειτουργούν, αλλιώς τίποτα δεν λειτουργεί. Στην συγκεκριμένη περίπτωση με τον πανικό που σπέρνει ο «μηχανισμός» για την πανδημία, δεν θα μπορούσαν όλοι να γυρίσουν πίσω στις δουλειές τους έτσι απλά. Διότι τότε θα κατέρριπταν αυτό που οι ίδιοι δημιούργησαν εξ’ αρχής. Τον έλεγχο με βάση τον φόβο. Έτσι έπρεπε να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες του ψηφιακού κόσμου. Η μηχανή δεν θα κατάφερνε να ταΐζει για πολύ τους χασομέρηδες εργάτες της. Ήδη ταΐζει τους συνταξιούχους, τους άνεργους, τις ευπαθείς ομάδες, δίνει κονδύλια για κοινωνική πολιτική. Τα λεφτά που χάνει (τα οποία είναι δικά μας λεφτά) είναι ήδη πολλά. Δεν την παίρνει να ανοιχτεί περισσότερο γιατί τότε θα κλονιστεί η κυριαρχία της. Αντιλαμβανόμενη λοιπόν την σημασία της επιστροφής των εργατών της στην παραγωγική διαδικασία και αναλογιζόμενη την πανδημία ως ένα εμπόδιο που πρέπει να ξεπεραστεί με λεπτούς χειρισμούς, δημιουργεί δομές (ή της φέρνει στο προσκήνιο για περισσότερο κόσμο) δουλειάς από το σπίτι. Η επιστροφή στην κανονικότητα πλέον είναι αδύνατη. Ίσως να λέγαμε ευτυχώς, μιας και για εμάς η κανονικότητα ήταν το πρόβλημα, αλλά αυτό που θα ακολουθήσει δεν θα είναι καλύτερο από πριν.
Με μια πρώτη ματιά, ίσως να μην είναι τόσο κακό να δουλεύεις από το σπίτι σου, φορώντας τις πιτζάμες σου, καπνίζοντας ένα τσιγάρο και πίνοντας τον ζεστό καφέ της επιλογής σου. Σχεδόν φαίνεται ειδυλλιακό. Όμως τι συμβαίνει όταν ο χώρος εργασίας σου γίνεται το σπίτι σου ; Τι συμβαίνει όταν το σπίτι δεν είναι ένα ασφαλές μέρος, αλλά ένα κακοποιητικό περιβάλλον που θα λειτουργεία και ως χώρος εργασίας ; Τι συμβαίνει όταν το ωράριο σου δεν είναι συγκεκριμένο αλλά μεταβλητό και αόριστο ; Τι συμβαίνει όταν χρειάζεται να επενδύσεις ο ίδιος ένα κεφάλαιο (μεγάλα ή μικρά χρηματικά ποσά) για να αγοράσεις καλύτερο εξοπλισμό έτσι ώστε να είσαι πιο παραγωγικός στην δουλειά ; Τι συμβαίνει εάν θες να απεργήσεις ; Εάν θες να μιλήσεις με ένα συνάδερφο στο διάλειμμά σου ; Ο ψηφιακός κόσμος μπορεί ίσως να κάνει τον κόσμο καλύτερο, αλλά μόνο εάν χρησιμοποιείται από εμάς για εμάς. Η χωροταξική σύμπτυξη δουλειάς και σπιτιού θα φέρει αλλαγές στο ωράριο της εργασίας, στα δικαιώματα που έχει η κάθε εργαζόμενη, στην ίδια την εργασία όπως την γνωρίζουμε. Η αόρατη εργασία και το νοικοκυριό θα επιφορτιστεί κι άλλες υποχρεώσεις κι άλλες απλήρωτες εργατοώρες. Και η αλλαγή δεν θα’ ναι αισιόδοξη. Προβλέπεται ελαστικοποίηση των ωραρίων, μείωση του προσωπικού χρόνου, μικρότεροι μισθοί (αφού πλέον το κόστος εργασίας θα το φορτώνεται ο ίδιος ο εργαζόμενος) με μεγαλύτερα κέρδη για τα αφεντικά. Ο ψηφιακός έλεγχος είναι αποδοτικότερος από τους ρουφιάνους της εργοδοσίας που υπάρχουν ανάμεσα μας. Ο πιθανός αποκλεισμός του χώρου που δουλεύουμε σε μια απεργία ως μέσο πίεσης θα είναι αδύνατος. Η επικοινωνία με συναδέλφους θα υπάρχει μόνο μέσω μιας πλατφόρμας επικοινωνίας που θα ελέγχεται 24 ώρες το 24ωρο. Οι αντιστάσεις θα μειωθούν αφού για να παρέμβεις στον ψηφιακό κόσμο (με χαρακτηριστικά εκβιασμού, όπως μια απεργία) χρειάζονται τεχνικές γνώσεις που οι περισσότεροι εργάτες δεν διαθέτουν. Ο νέος ανθρωπολογικός τύπος, αυτός του τηλεργάτη, δεν έχει παρά να φέρει περισσότερους αποκλεισμούς και μεγαλύτερη καταπίεση στους χώρους εργασίας, δηλαδή στα σπίτια μας. Όλα αυτά πάντα στη βάση της βιοψυχικής, νοητικής και κοινωνικής ζωής του ανθρώπινου πληθυσμού, που πρέπει να συντείνει στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, με τη μείωση του κόστους εργασίας, την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων και τη διαρκή επανακατάρτιση, με στόχο την ανάκαμψη της κερδοφορίας του κεφαλαίου.
«Μακροπρόθεσμα, η παραγωγικότητα είναι σχεδόν το παν»
Paul Krugman
Το ανθρώπινο κεφάλαιο είναι ο δυνητικά σημαντικότερος συντελεστής καπιταλιστικής ανάπτυξης. Η σημασία που δίνεται στην θετική κινητοποίηση του εργατικού δυναμικού να παράγει, έχει να κάνει με την όξυνση της κερδοφορίας και την άμβλυνση της κοινωνικής δυσαρέσκειας. Οι εργάτες του σήμερα ίσως να μην φανούν αρκετά ικανοί να ανταποκριθούν στην νέα κατάσταση που δημιουργείται. Επομένως οι επόμενοι εργάτες που είναι οι μαθητές και οι φοιτήτριες χρειάζεται να εξοικειωθούν ακόμη περισσότερο με τον ψηφιακό κόσμο ως μέσο εργασίας και όχι διασκέδασης. Η εισαγωγή της τηλεκπαίδευσης φροντίζει να συνηθίσουμε την τηλεργασία. Να συνηθίσουμε σε μια γενικότερη έννοια την τηλεζωή. Φορώντας την μάσκα εικονικής πραγματικότητας (virtual reallity glasses) θα κοιτάμε το φεγγάρι μαγεμένοι ξεχνώντας πως το φεγγάρι βρίσκεται έξω από το παράθυρό μας. Μακροπρόθεσμα η παραγωγικότητα είναι σχεδόν το παν και όποιος δεν είναι μέρος της πετιέται στα σκουπίδια. Εάν επιθυμούμε να επιβιώσουμε σε αυτόν τον κόσμο που φτιάχνεται πρέπει να γίνουμε μέρος του. Όπως είμαστε όλα αυτά τα χρόνια. Η τηλεκπαίδευση δεν διαμορφώνει απλά έναν διαφορετικό τρόπο μάθησης, προμηνύει τον κόσμο που έρχεται. Μια δυστοπία που ενσαρκώνει την ποιότητα της ζωής και με τρόπο αισθητικό. Να τονίσουμε ξανά πως η κριτική μας σε νέες μορφές εργασίας που δημιουργούν νέου τύπου εργάτες δεν βασίζεται σε μια δαιμονική θεώρηση της τεχνολογίας και του ψηφιακού κόσμου. Είναι διαχρονικό φαινόμενο η απότομη αλλαγή της εργασίας και ο τρόπος με τον οποίο αυτή πραγματώνεται. Λέμε πως κάθε αλλαγή γίνεται με βάση την όλο και μεγαλύτερη εκμετάλλευσή μας, την όλο και μεγαλύτερη κερδοφορία τους, την αυξανομένη συσσώρευση κεφαλαίου και δύναμης που θέλουν να έχουν. Λέμε πως η τεχνολογία η οποία παράγεται από τον καπιταλιστικό ανταγωνισμό τείνει να ενσαρκώνει και να επιβάλλει τη λογική του. Αν θέλουμε να ξεφύγουμε από αυτή τη λογική, δεν πρέπει να θεωρήσουμε ποτέ τα εργαλεία του ως δεδομένα. Όταν χρησιμοποιούμε εργαλεία, τα εργαλεία μας χρησιμοποιούν κι αυτά με τη σειρά τους. Ας είμαστε ψυλλιασμένες λοιπόν για όλα αυτά που έρχονται (για να μείνουν; ).
Σε μια πιο θεωρητική προσέγγιση της τηλεζωής αυτό που θα έρθει αύριο έχεις ως αφετηρία του το σήμερα. Και ως δεξί του χέρι το χθες. Καθημερινά βλέπουμε σε πόσο μεγάλο βαθμό έχει διεισδύσει η τεχνολογία στην καθημερινή μας ζωή. Βγαίνουμε έξω για τρέξιμο με τα ακουστικά μας, στο μετρό και το λεωφορείο είμαστε καρφωμένοι στο κινητό, κάθε ερώτηση βρίσκει την απάντησή της σε μια πλατφόρμα αναζήτησης. Προτιμούμε να τα λέμε από το τσάτ, να στέλνουμε αστείες φωτογραφίες με διάφορα χαζά φίλτρα, να νιώθουμε κοντά όταν είμαστε τόσο μακριά. Να κατασκοπεύουμε όσες μας αρέσουν και πατώντας ένα λάικ να εκδηλώνουμε το ενδιαφέρον μας σε αυτόν που γουστάρουμε. Ο τόπος γίνεται «μη τόπος», αφού δεν αποτελείται από ανθρώπους που θα του δώσουν λειτουργίες, αλλά από αλγόριθμους και πίξελς. Τα μάτια γίνονται βαριά μπροστά από την οθόνη και ξεχνάνε πως είναι να κοιτάς άλλα μάτια. Το μόνο που υπάρχει είναι ένα φωτάκι που δείχνει ότι η κάμερά σου είναι σε λειτουργία. Και όλα αυτά είναι μερικά παραδείγματα για το πόσο γρήγορα ο κόσμος αλλάζει. Για το πόσο γρήγορα ο άνθρωπος ξεχνά τις παλιές του συνήθειες και γίνεται ένα με το σήμερα. Ο μόνος τρόπος να την παλέψουμε σε όλο αυτό είναι να αρνηθούμε κατηγορηματικά το χθες. Να βάλουμε σε νέα συζήτηση από κοινού το πώς θα δομήσουμε το σήμερα με δικούς μας όρους. Και αυτό δεν θα γίνει με το να ανταποκριθούμε στην τελεργασία ή την τηλεκπαίδευση.
Αλλά ας μιλήσουμε λίγο πιο εδαφικοποιημένα. Η συζήτηση που ανοίγει με βάση την τηλεκπαίδευση αφορά και την υλική πλευρά της νέας αυτής συνθήκης. Για να γίνει εφικτή μια διαδικτυακή συνάντηση μαθητών και καθηγητών προϋποθέτει να έχεις ένα κινητό ή ένα λάπτοπ. Να έχεις τα απαραίτητα gigabites ή να έχει σύνδεση στο ίντερνετ. Αν δεν τα έχεις όλα αυτά σου φτάνει ένα τηλέφωνο που με αστική χρέωση θα σε εξυπηρετεί (να πώς σιγά σιγά θα βάζουμε λεφτά από την τσέπη μας για να γινόμαστε αποδοτικότεροι για την παραγωγή). Στην περίπτωση που δεν τα έχεις όλα αυτά, θα παραμείνεις αποκλεισμένος. Επομένως όσα περισσότερα προνόμια έχεις, τόσο καλύτερη πρόσβαση έχεις στην εκπαίδευση. Όσοι μένουν σε σπίτια που τους έχουν κόψει το ρεύμα, οι οικογένειες που δεν έχουν να πληρώσουν τους λογαριασμούς του ίντερνετ, θα παραμείνουν αποκλεισμένοι. Πολλοί αναπληρωτές, καθηγητές και δάσκαλοι δεν θα χρειάζονται πια σε μόνιμη βάση. Τα ωράριά τους θα μειωθούν, οι μισθοί θα πέσουν αλλά το κόστος ζωής θα ανεβαίνει. Αυτή είναι η πραγματικότητα που υπάρχει και θα δημιουργηθεί στον καιρό της καραντίνας. Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά ότι όλο αυτό θα συνεχιστεί και αργότερα. Όμως μπορούμε να πούμε σίγουρα ότι από εδώ και πέρα κάθε φορά που τα ιδρύματα (σχολεία και πανεπιστήμια) θα κλείνουν λόγω καιρικών συνθηκών το μάθημα δεν θα χάνεται. Θα υπάρχει ήδη έτοιμη η υποδομή και η εξοικείωση του έμψυχου δυναμικού, που θα ανταποκρίνεται άμεσα. Έτσι ούτε μια μέρα από την ζωή μας δεν θα πηγαίνει χαμένη. Όλα θα είναι στις υπηρεσίες της μηχανής. Όλες μας θα την βοηθάμε να λειτουργεί ομαλά χωρίς να χάνει ούτε ένα ευρώ. Ίσα ίσα θα την τροφοδοτούμε ακόμη περισσότερο με δικό μας χρήμα.
Τα πανεπιστήμια αποκτούν σιγά σιγά έναν αποστειρωμένο χαρακτήρα που τα πάντα ελέγχονται. Από την κατάργηση ασύλου μέχρι τα σχέδια για προφυλάξεις των χώρων με κάμερες και σεκιούριτι. Σχολές με μεταπτυχιακά και διδακτορικά που αφορούν τεχνολογίες 5G, στρατιωτικό εξοπλισμό, μέσα επιτήρησης και μεγάλες βάσεις δεδομένων. Κονδύλια εγκρίνονται για την συνεργασία ιδιωτικών επιχειρήσεων με πανεπιστήμια, οι οποίες εκμεταλλεύονται φοιτητικό εργατικό δυναμικό με «αστείους» μισθούς της τάξης των 200 ευρώ τον μήνα. Διαλέξεις για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων και την πράσινη ενέργεια. Όλα προσανατολισμένα σε κεντρικές οδηγίες που αφορούν νέες τεχνολογίες και καινούργιους τρόπους εκμετάλλευσης της φύσης για μεγιστοποίηση του κέρδους. Οι φοιτητές καλούνται να ακολουθήσουν πιστά τα προγράμματα σπουδών. Καλούνται να υπακούσουν στις σύγχρονες ανάγκες της εκπαίδευσης και της εργασίας. Η εκμετάλλευση των πανεπιστημιακών χώρων ως εργαστήρια δημιουργίας νέων μορφών ελέγχου έχει ξεκινήσει ήδη. Όμως το πέρασμα της καθημερινής τριβής των φοιτητών από ένα ζωντανό περιβάλλον σε ένα ψηφιακό, θα καταστρέψει κάθε προοπτική δημιουργίας αντιστάσεων. Η στατικοποίηση των ζωών μας δεν είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Όλο αυτό που δημιουργείται με βάση την πανδημία αποσκοπεί στον καλύτερο έλεγχο των μαζών. Το καλύτερο διάβασμα των αντιδράσεων μας. Με αυτόν τον τρόπο θα καθίσταται δυνατή η αποτροπή του «εγκλήματος». Θα μελετώνται ακόμη καλύτερα τα μέτρα που θα πρέπει να παρθούν για την ομαλή λειτουργία του συνόλου. Και τα πανεπιστήμια ως χώρος παραγωγής εργαλείων, γνώσης και αξιών είναι αναγκαίο να απαντήσουν στις εξελίξεις.
Μπορούμε να συνεχίσουμε να βολευόμαστε θεωρώντας «το μη χείρον, βέλτιστο». Ή μπορούμε να κάνουμε λίγο στην άκρη την λειτουργία της μηχανής που θέλουν να λέμε ζωή. Να μην γυρίσουμε πίσω στην μισθωτή εργασία, να μη κάνουμε τα σπίτια μας εργοστάσια παραγωγής και τα σώματα μας πίξελς που θα μεγαλώνουν με ένα ζουμ. Να υπερασπιστούμε την γνώση και το μοίρασμά της. Δεν θέλουμε ούτε δημόσια, ούτε δωρεάν παιδεία. Θέλουμε να έχουμε την ελευθερία να μάθουμε αυτά που θέλουμε και όχι αυτά που θα μας κάνουν πιο παραγωγικούς. Δεν θέλουμε περισσότερα λάπτοπ και καλύτερες υποδομές στα σχολεία, θέλουμε να φτιάξουμε τα εργαλεία με τα οποία θα μαθαίνει ο ένας στον άλλον αυτά που ξέρει. Πότε δεν μας άρεσε έτσι κι αλλιώς το σχολείο ή το πανεπιστήμιο. Το μόνο που μετρούσε για εμάς ήταν οι άνθρωποι και οι σχέσεις μας μέσα ή έξω από αυτό, τα πάρτυ και οι εκδρομές, οι βόλτες και τα βιβλία που μοιραζόμασταν. Οι θυελλώδεις έρωτες και οι μεγάλες αγάπες, τα όνειρα μας που ποτέ δεν γίναν πραγματικότητα.
Δεν διεκδικούμε τίποτα περισσότερο από τα πάντα και τίποτα λιγότερο από το τίποτα.
Υγ. Η συμμετοχή μας στους κοινωνικούς και ταξικούς αγώνες είναι αδιαπραγμάτευτη και σταθερή. Έχουμε συνειδητοποιήσει πως όσο πιο συχνά εξεγειρόμαστε, όσο πιο δυνατά είναι τα εργατικά σωματεία βάσης, όσο πιο δυνατοί είναι οι φοιτητικοί σύλλογοι, όσο περισσότεροι άνθρωποι αναγνωρίζονται ως πολίτες και τους παρέχονται δικαιώματα ίσα με των υπολοίπων, όσο καλύτερη ποιότητα ζωής κατακτάμε, τόσο πιο κοντά φτάνουμε στο να ζήσουμε όπως θέλουμε εμείς.
* φοιτητής αρχιτεκτονικής στο Πολυτεχνείο Κρήτης.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 19/7
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
