Η νεολαία λέει «φτάνει πια»

→Οι φοιτητές, με μαζικές διαδηλώσεις που αγνοούν την καταστολή, θέλουν να γκρεμίσουν το μοντέλο του Πινοτσέτ και να αποκτήσουν ξανά δωρεάν παιδεία

 

Της Κορίνας Βασιλοπούλου

 

Δακρυγόνα και ξύλο αυτές τις μέρες στην Τουρκία, όπως είθισται τα τελευταία χρόνια και στις διαδηλώσεις στην Αθήνα. Δακρυγόνα και ξύλο πριν από λίγες μέρες και στη Χιλή, κατά των φοιτητών που διαδήλωναν στο Σαντιάγο απαιτώντας δωρεάν και ποιοτική παιδεία. Οι φοιτητές αποκρούστηκαν με αγριότητα από τα αντίστοιχα ΜΑΤ γιατί επέμεναν παρά τη σχετική απαγόρευση να διαδηλώσουν στην Αλαμέδα, την κεντρικότερη λεωφόρο της πρωτεύουσας. Η καταστολή δεν τους πτόησε. Αντίθετα, η Συνομοσπονδία Φοιτητών της Χιλής (Confech) εξήγγειλε νέα διαδήλωση για τις 13 Ιουνίου και μεγάλη πανεθνική απεργία για τις 26 του ίδιου μήνα.

 

 

Αν και στο νότιο ημισφαίριο έχει ξεκινήσει ο χειμώνας, το πολιτικό κλίμα είναι ιδιαίτερα θερμό. Η χώρα βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο, καθώς στις 17 Νοεμβρίου θα γίνουν προεδρικές εκλογές.

 

 

 

Η πρώην πρόεδρος, η σοσιαλίστρια Μισέλ Μπατσελέτ, επέστρεψε στην εθνική πολιτική σκηνή ύστερα από δυόμισι χρόνια απουσίας ως διευθύντρια του παραρτήματος του ΟΗΕ για την ισότητα των δύο φύλων, προκαλώντας πονοκεφάλους τόσο στους ομοϊδεάτες της όσο και στον δεξιό πρόεδρο Σεμπαστιάν Πινιέρα. Μέσα σε αυτό το κλίμα, οι φοιτητές, με διαδηλώσεις και καταλήψεις πανεπιστημιακών σχολών, δείχνουν αποφασισμένοι να γίνουν «σφήνα» στους υποψηφίους όλων των παρατάξεων και να διεκδικήσουν πίσω ένα αγαθό που τους έχει αφαιρεθεί από την εποχή του Πινοτσέτ: τη δωρεάν παιδεία.

 

«Τώρα πέφτει, τώρα πέφτει η παιδεία του Πινοτσέτ». Με συνθήματα όπως αυτό, οι φοιτητές της Χιλής βγήκαν μαζικά πριν από δύο χρόνια στους δρόμους. Εκτοτε, με τις κινητοποιήσεις τους δεν σταματούν να υπενθυμίζουν σε μια χώρα που προβάλλεται προς τα έξω ως υπόδειγμα «ανάπτυξης» ότι όσο κι αν η χούντα του Πινοτσέτ έπεσε πριν από 24 χρόνια, το οικονομικό του μοντέλο παραμένει σχεδόν άθικτο.

 

Ο πρώην δικτάτορας, ακολουθώντας τις επιταγές του Μίλτον Φρίντμαν και της σχολής του Σικάγου, προχώρησε σε μαζικές ιδιωτικοποιήσεις και μετέτρεψε την παιδεία και την υγεία από δημόσια αγαθά σε εμπόρευμα. Ουσιαστικά, μόνον η πρωτοβάθμια εκπαίδευση, η οποία διαρκεί 8 έτη και ήταν μέχρι πρότινος υποχρεωτική (η Μπατσελέτ την ανέβασε στα 12 έτη) παραμένει δωρεάν, αν και πολύ χαμηλής ποιότητας στα περισσότερα δημόσια σχολεία. Από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η παιδεία αρχίζει να κοστίζει, καθώς οι γονείς καλούνται πολύ συχνά να συμβάλουν στη χρηματοδότηση των σχολείων. Η έννοια του «δωρεάν» έχει καταργηθεί εντελώς στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπου οι φοιτητές καλούνται να καταβάλουν ακριβά δίδακτρα είτε σπουδάζουν σε δημόσιο είτε σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο.

 

Σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ, οι γονείς είναι αυτοί που χρηματοδοτούν το 22% της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στην τριτοβάθμια, το ποσοστό αυτό ανεβαίνει στο 85%, με το κράτος να αποτελεί έναν ελάσσονα χρηματοδότη. Η Χιλή, εξάλλου, δαπανά μόνο το 4,6% του προϋπολογισμού της για την παιδεία, κάτω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (6%). Αποτέλεσμα: Στη Χιλή, το 70% των φοιτητών αναγκάζονται να προστρέξουν σε φοιτητικό δάνειο, πάλι κατά τα αμερικανικά πρότυπα.

 

Γονείς και φοιτητές γονατίζουν οικονομικά για χρόνια έως ότου ξεχρεώσουν το δάνειο. Ο μέσος όρος ετήσιων διδάκτρων για μια πανεπιστημιακή σχολή ανέρχεται στα 3.400 ώς 4.000 δολάρια, ποσό ιδιαίτερα υψηλό για μια χώρα όπου το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι 12.280 δολάρια. Υπάρχουν βέβαια και υποτροφίες, οι οποίες όμως καλύπτουν σήμερα μόνο το 13,8% των φοιτητών, τη στιγμή που οι ανάγκες είναι πολύ μεγαλύτερες.

 

Ο πρόεδρος Πινιέρα, σε μια προσπάθεια να χρυσώσει το χάπι, υπόσχεται τη χορήγηση περισσότερων υποτροφιών για τα παιδιά των φτωχών οικογενειών και να χαμηλώσει τα επιτόκια των φοιτητικών δανείων, απορρίπτει ωστόσο την όποια αλλαγή του ισχύοντος μοντέλου. «Τίποτα δεν είναι δωρεάν σε αυτή τη ζωή. Κάποιος πρέπει να πληρώσει», είναι η κυνική του απάντηση.

 

Στην πατρίδα του Νερούδα και του Αλιέντε, το νεοφιλελεύθερο μοντέλο έχει επιφέρει τέτοιο εκμαυλισμό ώστε η έννοια της δωρεάν οικουμενικής παιδείας να απουσιάζει από το λεξιλόγιο και την ατζέντα και των σοσιαλιστών. «Δωρεάν παιδεία ναι, αλλά όχι για όλους. Η κόρη μου μπορεί να πληρώσει τις σπουδές της και δεν χρειάζεται δωρεάν παιδεία», δήλωσε πρόσφατα η Μισέλ Μπατσελέτ. Η πρώην πρόεδρος είχε έρθει αντιμέτωπη και αυτή το 2006 με τις δυναμικές κινητοποιήσεις των μαθητών οι οποίοι διεκδικούσαν δωρεάν και ποιοτική παιδεία. Εκείνες οι κινητοποιήσεις πιστεύεται πως αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τον μετέπειτα ξεσηκωμό των φοιτητών οι οποίοι επιμένουν να διεκδικούν το αυτονόητο και με τις κινητοποιήσεις να υπενθυμίζουν ότι η χώρα χρειάζεται «επανεκκίνηση».

 

 

Εξάλλου, οι ίδιοι οι αριθμοί καταρρίπτουν τον μύθο περί «θαύματος της Χιλής». Σύμφωνα με τον Δείκτη Καλύτερης Ζωής (Better life index) που εξέδωσε πρόσφατα ο ΟΟΣΑ, οι Χιλιανοί είναι από τους πιο δυστυχισμένους ανθρώπους μεταξύ των αναπτυγμένων βιομηχανικά χωρών. Συγκεκριμένα, η Χιλή κατατάσσεται στην 32η θέση (μεταξύ 34 χωρών) σε ό,τι αφορά την ποιότητα ζωής, πάνω από το Μεξικό και την Τουρκία. Το γεγονός αυτό αποδίδεται στις εισοδηματικές ανισότητες που είναι από τις υψηλότερες στον κόσμο.

 

Αυτή η ανισότητα φαίνεται περίτρανα σε μια παιδεία κομμένη και ραμμένη για λίγους. «Στη Χιλή αποσυμπιέστηκε η βαλβίδα ασφαλείας που καταπίεζε καταστάσεις για πολλά χρόνια», είχε πει σε παλιότερη συνέντευξή της η Καμίλα Βαγέχο, η πρώην πρόεδρος της Confech και εμβληματική φιγούρα του φοιτητικού κινήματος. Οι φοιτητές της Χιλής δείχνουν τι πηγαίνει στραβά στη δική τους χώρα. Με τον τρόπο τους, μεταφέρουν ένα μήνυμα και προς όλες τις χώρες που ευαγγελίζονται την ιδιωτικοποίηση, έστω και μερική, ως «μονόδρομο» για την επίλυση των προβλημάτων της παιδείας.