Τα θέματα που πέφτουν στις Πανελλήνιες εξετάσεις εύλογα προκαλούν ενδιαφέρον στην κοινή γνώμη -και ακόμα πιο εύλογα, κυρίως σχολιάζονται τα θέματα στις εξετάσεις της γλώσσας, διότι αυτά τα καταλαβαίνει περισσότερος κόσμος, ενώ ακόμα κι αν υπάρχουν κραυγαλέα λάθη σε μια άσκηση Μαθηματικών ή σε έναν χημικό τύπο, ελάχιστοι αμύητοι είναι σε θέση να το εκτιμήσουν.
Πάντως, το μακρινό 2015 είχαμε αφιερώσει άρθρο για μια ερώτηση στη θεωρία της Φυσικής, όπου υπήρχε πρόβλημα με την έννοια του φωρατή -και με την ευκαιρία λεξιλογήσαμε. Αλλά στο ιστολόγιο έχουμε ασχοληθεί κι άλλες φορές με θέματα εξετάσεων -πριν από μερικά χρόνια, μάλιστα, εδώ είχαμε αποκαλύψει ότι το κείμενο που είχε πέσει στο μάθημα της γλώσσας ήταν προϊόν λογοκλοπής.
Το σημερινό άρθρο είναι σύνοψη διαφόρων σχολίων που έγιναν στο ιστολόγιο μέσα στο σαββατοκύριακο, σε σχέση (κυρίως) με το θέμα της Γλώσσας στις εξετάσεις των ΓΕΛ, που έπεσε την περασμένη Παρασκευή. Δεν το κάνω για να λουφάρω: τα σχόλια δεν έχουν την ίδια προβολή, τα βλέπουν πολύ λιγότεροι και κυρίως όσοι έχουν ήδη πάρει μέρος στη συζήτηση. δηλαδή εμείς κι εμείς.
Λοιπόν, στις φετινές εξετάσεις, η ΚΕΕ, δηλαδή η Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων (και με τελείες γράφεται: Κ.Ε.Ε.) έχει ήδη προλάβει να κάνει κάμποσα στραβοπατήματα που αξίζουν σχολιασμό.
Το πρελούδιο, ας πούμε, στα στραβοπατήματα το είδαμε την Πέμπτη, στις εξετάσεις των ΕΠΑΛ. Στο πρώτο κείμενο που δόθηκε στις εξετάσεις αυτές, το μη λογοτεχνικό, δεν υπήρχε αναφορά στον συγγραφέα (!), απλώς δινόταν η πληροφορία «Διασκευασμένο κείμενο από το διαδίκτυο».
Υπάρχει όμως στις μέρες μας αδέσποτο κείμενο; Άγνωστου δημιουργού; Ανωνύμου του Έλληνος; Όχι βέβαια. Εύκολα ο φίλος μας ο Στάζιμπος βρήκε (ένα γκούγκλισμα αρκεί) ότι το κείμενο που μπήκε στις εξετάσεις είχε δημοσιευτεί, με τον ίδιο τίτλο, στο ηλεπεριοδικό maxmag.gr τον Νοέμβριο του 2022.
Οι θεματοθέτες της ΚΕΕ ήξεραν πολύ καλά από πού πήραν το κείμενο. Γιατί τέτοια περιφρόνηση στον συντάκτη του -ή μάλλον, γενικότερα, στα πνευματικά δικαιώματα; Γιατί να μη γράψουν «Διασκευασμένο κείμενο του Δημήτρη Υφαντή που αρχικά δημοσιεύτηκε στο περιοδικό maxmag.gr»;
Η αποσιώπηση του ονόματος του δημιουργού με ενοχλεί ιδιαίτερα όχι μόνο επειδή είναι κατάφωρη περιφρόνηση των πνευματικών δικαιωμάτων αλλά και επειδή ενισχύει την ολέθρια εντύπωση ότι κάθε κείμενο που δημοσιεύεται στο Διαδίκτυο χάνει με κάποιο μαγικό τρόπο τα δικαιώματά του, γίνεται ελεύθερο προς αναπαραγωγή και προς ιδιοποίηση ανερώτητα.
Την Παρασκευή, στις εξετάσεις των Γενικών Λυκείων, η ΚΕΕ έβαλε άλλο κείμενο «από το διαδίκτυο» αλλά αυτή τη φορά, ευτυχώς, εδέησε να ονομάσει τον συντάκτη ή μάλλον τη συντάκτρια, με την αναφορά: «Κείμενο της Ηλέκτρας Χατζηδημητρίου από το διαδίκτυο 12-08-2016, ελαφρώς διασκευασμένο για τις ανάγκες της εξέτασης». Πολύ καλύτερα, αλλά όχι εντελώς καλά, διότι παραλείφθηκε ο ιστότοπος της δημοσίευσης, το inzone.gr (εδώ η αρχική δημοσίευση). Αλήθεια, αν διάλεγαν άρθρο εφημερίδας, όπως έχει μπει στο παρελθόν, θα τολμούσαν να παραλείψουν το όνομα της εφημερίδας; Όχι βέβαια. Αλλά, βλέπετε, οι δημοσιεύσεις στο Διαδίκτυο θεωρούνται υποδεέστερες.
Πέρα όμως από τα δεοντολογικά, έχει σημασία και το περιεχόμενο του κειμένου που επιλέχτηκε. Ήδη, το κωμικό απαρέμφατο του τίτλου είναι σχεδόν κριντζ, για να χρησιμοποιήσω την ορολογία των υποψηφίων. Ως προς το περιεχόμενο γενικά, θα συμφωνήσω με μιαν ανάρτηση του φίλου μας του Ρογήρου:
Η ακατανίκητη δεξιότητα του «απελπίζειν»
Δεν σας άρεσε ο Παπανούτσος, έ; Ήταν ξεπερασμένος. Ανήκε σε άλλη εποχή. Σωστά! Πράγματι!
Απολαύστε τώρα τον πνευματικό χυλό, σερβιρισμένο με μια γλώσσα ξύλινη, κενή, οικτρά επιτηδευμένη, εμπλουτισμένη με σφάλματα γραμματικής και συντακτικού. Χαρείτε τον, απολύτως σύγχρονο, ευνουχισμό του ανθρώπινου πνεύματος, της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης.
«Θεματοθέτες», σας ζηλεύω. Θα πρέπει να πλησιάσατε τη θέωση, αφού κάποια ανώτερη δύναμη σας υπέδειξε τέτοιες επιλογές.
Και ως προς την απαρεμφατολαγνία, ξεσηκώνω άλλο σχόλιο, του Γιάννη Χάρη:
η αξία του ταξιδιού; όχι, η αξία του ταξιδεύειν
η απόλαυση του φαγητού; όχι, η απόλαυση του τρώγειν
η χαρά της μαγειρικής; όχι, η χαρά του μαγειρεύειν
η σημασία του διαβάσματος; όχι, η σημασία του διαβάζειν
η χαρά του παιχνιδιού; όχι, η χαρά του παίζειν
η βλακεία του αρχοντοχωριατισμού; όχι, η βλακεία του αρχοντοχωριατεύειν
Διότι πράγματι, το απαρέμφατο τίποτα δεν προσφέρει, εκτός από το να χαροποιεί τον κ. Θεοδωρόπουλο.
Και περνάμε στον Παλαμά. Διότι στις ίδιες εξετάσεις δόθηκε, ως δεύτερο κείμενο ένα ταξιδιωτικό του Ν. Καζαντζάκη, και ως τρίτο κείμενο ένα ποίημα του Κωστή Παλαμά, Το ταξίδι.
Και δόθηκε ως εξής:
Το πρώτο που χτυπάει στο μάτι είναι η πηγή που δίνεται: Τα 100 καλύτερα ελληνικά ποιήματα, εκδόσεις Γλάρος. Δηλαδή μια απροκάλυπτα εμπορική έκδοση, που έχει γίνει χωρίς όνομα επιμελητή και χωρίς καμιά φιλολογική απαίτηση -και, όπως θα δούμε, με λάθη.
Ενώ μιλάμε για τον Παλαμά, έναν ποιητή που έχουν εκδοθεί τα Άπαντά του (τώρα βρίσκονται σε φάση επανέκδοσης) και που το έργο του βρίσκεται ολόκληρο διαθέσιμο στην Ανεμόσκαλα, έναν ιστότοπο του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας.
Δηλαδή, οι θεματοθέτες, που κανονικά θα έπρεπε να είναι γεροί φιλόλογοι, που θα έπρεπε να επισκέπτονται τρεις φορές τη μέρα τον ιστότοπο greek-language.gr και να ξέρουν απέξω το περιεχόμενό του, διότι προσφέρει πολύτιμο υλικό για τη δουλειά τους, αφενός αγνοούν τους πόρους που έχει θέσει το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας στη διάθεσή τους και αφετέρου εμπιστεύονται φιλολογικά ανυπόληπτες εκδόσεις.
Και βέβαια, όπως αμέσως πρόσεξε ένας πραγματικός (έστω και παγκοσμίως άγνωστος) φιλόλογος, ο φίλος μας ο Πέπε, ο 14ος στίχος του ποιήματος, έτσι που δόθηκε στους υποψήφιους, κουτσαίνει, έχει μετρικό λάθος.
Πράγματι, το «ατέλειωτο, έρμο, σ’ άγνωστη χώρα» έχει μια συλλαβή λιγότερη. Μετρικά λάθη ο Παλαμάς δεν κάνει. Αν οι θεματοθέτες έκαναν τον κόπο να πάνε στην Ανεμόσκαλα, αντί να εναποθέσουν τις τύχες των υποψηφίων στους Γλάρους, θα έβλεπαν ότι ο επίμαχος στίχος είναι:
ατέλειωτο, έρμο, σ’ αγνώριστη χώρα
Αγνώριστη, όχι άγνωστη.
Βλέπετε, οι Γλάροι πήραν στο λαιμό τους τούς θεματοθέτες, διότι στο βιβλίο «Τα 100 καλύτερα ποιήματα…» το ποίημα δίνεται ως εξής, με λανθασμένο τον 14ο στίχο:
Θα πει κάποιος: Άρα, αθώοι οι θεματοθέτες, αφού το λάθος το έκανε ο επιμελητής των εκδόσεων Γλάρος.
Όχι, δεν πάει έτσι. Πρώτον, ένας καλός φιλόλογος δεν διαλέγει ποίημα από φιλολογικά ανυπόληπτη έκδοση, ιδίως όταν έχει μπροστά του, σε απόσταση δύο κλικ του ποντικιού του, τον θησαυρό του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας. Δεύτερον, ο καλός φιλόλογος, ακόμα κι αν ο συνάδελφός του προτείνει κάποιο ποίημα, θα διαβάσει το ποίημα. Και ο καλός φιλόλογος θα αντιληφθεί το μετρικό σφάλμα στον 14ο στίχο και θα ανατρέξει σε κάποια άλλη πηγή. Και τότε θα βρει το λάθος, ειδικά εφόσον το συγκεκριμένο ποίημα δεν είναι δα και τελείως άγνωστο, μέχρι που έχει μελοποιηθεί από τον Κραουνάκη (ο Μητροπάνος το λέει),
Οπότε, οι θεματοθέτες της ΚΕΕ δεν φέρθηκαν σαν καλοί φιλόλογοι. Εμείς βέβαια, που φιλολογούμε μετ’ ευτελείας, προσέχουμε ακόμα και τον αστερίσκο στην Ανεμόσκαλα, που λέει ότι το ποίημα είχε δημοσιευτεί στο περιοδικό Ποικίλη Στοά με πολύ διαφορετικούς τους τελευταίους στίχους, και χάριν περιεργείας το βρίσκουμε:
Το έγραψε νέος, 24 χρονών. Αργότερα, ο Παλαμάς έκανε κάποιες αλλαγές και δημοσίευσε το ποίημα στα Τραγούδια της πατρίδας μου, την πρώτη του συλλογή, ως εξής:
Φυσικά, τόσο στην έκδοση της Ανεμόσκαλας όσο και στου Γλάρου, το κείμενο έχει μονοτονιστεί, και σωστά, ενώ έχει επίσης εναρμονιστεί η ορθογραφία με τη σημερινή, διότι μόνο περιττή ταραχή θα έφερνε στους υποψηφίους η διατήρηση τύπων όπως ταξείδι και φείδι.
Με βάση την αρχή «το κρέας δικό σου τα κόκαλα δικά μου» αναρωτιέμαι αν θα έπρεπε να διατηρηθεί ο τύπος «ντζάκια» του Παλαμά ή αν καλώς έγινε «τζάκια». Στην Ανεμόσκαλα, αλλά και στον Γλάρο, εξομαλύνεται σε τζάκια. Οριακή απόφαση.
Και ενώ παίνεψα την έκδοση της Ανεμόσκαλας, πρέπει, για να είμαι δίκαιος, να πω ότι και αυτή έχει ένα λαθάκι. Προσέξτε:
O τελευταίος στίχος μάλλον κακώς αρχίζει με Α κεφαλαίο. Ο Παλαμάς το τύπωσε αρχίζοντας κάθε στίχο με κεφαλαίο, όπως ήταν η σύμβαση τότε. Αν δεν τηρήσεις αυτή τη σύμβαση, είναι πολύ αμφίβολο αν πρέπει το «αγάπη» να το έχεις με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα.
Αλλά αυτά είναι λεπτομέρειες.
Από την άλλη, η τσαπατσουλιά των θεματοθετών μάλλον δεν επηρέασε τους υποψηφίους, οπότε, θα πει κάποιος, πολύ κακό για το τίποτα. Ούτε θα συμφωνήσω με την ένσταση της Εταιρείας Ελλήνων Φιλολόγων, ότι πρέπει να ακυρωθεί εκείνη η ερώτηση στην οποία δινόταν ως επιλογή απάντησης η φράση «τα ταξίδια αμβλύνουν τους πνευματικούς ορίζοντες». Αυτή ήταν μία από τις λάθος απαντήσεις, οπότε κανείς μαθητής δεν έπρεπε να την επιλέξει. Βέβαια, θα ήταν καλύτερο να επιλεγεί κάποιο άλλο ρήμα, ας πούμε «στενεύουν» τους ορίζοντες.
Τέλος πάντων, καλή επιτυχία σε όλα τα παιδιά -και του χρόνου με λιγότερες τσαπατσουλιές.
Πηγή: sarantakos.wordpress.com
Ειδήσεις, θέματα και λύσεις για Πανελλήνιες 2024 - Βάσεις εισαγωγής
Μηχανογραφικό: Διαφοροποιήσεις στις επιλογές των υποψηφίων και επιλογές που εκπλήσσουν
Βάσεις εισαγωγής: Πτώση σε Πολυτεχνεία και Νομικές αλλά οι Ιατρικές
