Alfavita Newsroom Στη συνέντευξη του στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του Alpha μετά το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέλυσε τις επόμενες κυβερνητικές πρωτοβουλίες
Ολόκληρη η συνέντευξη
Αντώνης Σρόιτερ: Κύριε Πρόεδρε, να σας ευχαριστήσω πολύ για αυτή τη συζήτηση. Είναι η πρώτη συνέντευξη μετά τις ευρωεκλογές, είμαστε δυο μέρες μετά τις ευρωεκλογές. Έχουμε ένα αποτέλεσμα το οποίο είναι περίπου πέντε μονάδες κάτω από τον πήχη ή τον στόχο που είχατε θέσει ως Νέα Δημοκρατία. Συναισθήματα.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Κύριε Σρόιτερ, ήταν μια δύσκολη προεκλογική εκστρατεία, κουραστική, όπως πάντα. Πιστεύω ότι έδωσα τον καλύτερο εαυτό μου. Θέλω να πω ένα μεγάλο «ευχαριστώ» στους συνεργάτες μου, σε όλα τα στελέχη μας, στον κομματικό μας μηχανισμό για τον αγώνα τον οποίο έκαναν.
Αλλά, σίγουρα, δεν θα το κρύψω, το αποτέλεσμα δεν ήταν αυτό που περιμέναμε. Κι αυτό με κάνει ταυτόχρονα να είμαι και προβληματισμένος, αλλά με έναν παράξενο τρόπο και ανακουφισμένος.
Και αν σας αιφνιδιάζει το δεύτερο επίθετο, είναι γιατί πιστεύω πάντα στη σοφία του ελληνικού λαού. Αν ο ελληνικός λαός ήθελε με τον τρόπο του -και νομίζω θα το εξηγήσουμε και στη συνέχεια- να μας στείλει ένα μήνυμα, νομίζω ότι είναι καλύτερα που το έστειλε τώρα.
Γιατί έχουμε ακόμα τρία χρόνια μπροστά μας, είμαστε στην αρχή της δεύτερης τετραετίας και νομίζω ότι χρέος μου είναι να αποκωδικοποιήσω σωστά τα μηνύματα των εκλογών και, προφανώς, να προβώ σε όλες εκείνες τις διορθωτικές κινήσεις οι οποίες θα δείξουν στους πολίτες ότι λάβαμε υπόψη το μήνυμά τους.
Γιατί, ξέρετε, ένα εκατομμύριο συμπολίτες μας που μας εμπιστεύθηκαν το 2023, δεν μας ψήφισαν. Ως επί το πλείστον δεν πήγαν κάπου αλλού, έκατσαν σπίτι τους, κάποιοι μπορεί από κούραση από τις επαναλαμβανόμενες εκλογές, κάποιοι γιατί θεωρούσαν ενδεχομένως ότι αυτές οι κάλπες δεν είχαν τόσο μεγάλη σημασία και κάποιοι για να μας στείλουν μήνυμα. Αλλά δεν πήγαν αλλού.
Άρα, θα έλεγα ότι μας είπαν με τον τρόπο τους: «σας εμπιστευόμαστε αλλά γίνετε καλύτεροι, πηγαίνετε πιο γρήγορα». Και θα σας πω και στη συνέχεια ποια πιστεύω ότι είναι τα πεδία εκείνα της πολιτικής τα οποία θέλω να προτεραιοποιήσω για να αποδείξω ότι με τον τρόπο μου έλαβα το μήνυμα το οποίο μας έστειλαν οι πολίτες.
Αντώνης Σρόιτερ: Ωραία. Ακούγοντάς σας μετά τις ευρωεκλογές, στο πρώτο σας μήνυμα, είπατε ότι «ακούσατε τη φωνή και την εντολή του λαού». Θα κρατήσω ότι η φωνή είναι το τι συνέβη, τι δυσαρέστησε ίσως τους πολίτες, και η εντολή είναι το τι πρέπει να κάνετε από εδώ και πέρα. Να ξεκινήσουμε από τη φωνή, λοιπόν. Τι είναι αυτό που πιστεύετε ότι δυσαρέστησε τους πολίτες στην πολιτική σας;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Κοιτάξτε, είμαστε στην αρχή της δεύτερης τετραετίας μας. Σίγουρα, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι υπήρχαν πολίτες οι οποίοι δεν πήγαν να ψηφίσουν διότι πολύ απλά δεν τους πείσαμε ότι οι κάλπες αυτές ήταν αρκετά σημαντικές και δεν καταφέραμε τελικά να δώσουμε περιεχόμενο στην ευρωπαϊκή διάσταση των εκλογών.
Υπήρχαν, όμως, σίγουρα και πολλοί πολίτες οι οποίοι ήθελαν με αυτόν τον τρόπο να μας στείλουν ένα μήνυμα. Ξέρετε, τα μηνύματα εγώ τα είχα εισπράξει και πριν από την κάλπη. Μιλούσα συνέχεια, παραδείγματος χάρη, για το ζήτημα της ακρίβειας, για το πώς η ανάπτυξη, η οποία υπάρχει στην ελληνική οικονομία, πρέπει τελικά να φτάσει σε όλους, για τις παθογένειες του βαθέος κράτους, τις οποίες έχουμε προτάξει ως απόλυτη προτεραιότητα για τη δεύτερη τετραετία.
Έβλεπα τα προβλήματα και σε έναν βαθμό, τώρα, με την απόσταση του λίγου χρόνου από τις εκλογές, αντιλαμβάνομαι και γιατί κάποιοι πολίτες επέλεξαν μέσα από την ψήφο τους ή τη σιωπή τους, μέσα από τη φωνή τους ή τη σιωπή τους -διότι και η αποχή είναι μία πολιτική στάση-, να μας στείλουν αυτό το μήνυμα.
Ταυτόχρονα όμως -και θέλω να το τονίσω αυτό, γιατί θα μπορεί κάποιος να έβλεπε αυτή τη συνέντευξη και να νόμιζε ότι χάσαμε τις εκλογές αν δεν ήξερε το εκλογικό αποτέλεσμα-, νομίζω ότι αποδοκιμάστηκε σύσσωμη και η αντιπολίτευση. Ειδικά η «αντιπολίτευση των λεφτόδεντρων». Δηλαδή, αυτοί που έταξαν 45 δισεκατομμύρια πήραν λίγο παραπάνω από 14,5% ποσοστό.
Και αυτό είναι μία ένδειξη ωριμότητας της κοινωνίας, ότι αποκήρυξε τις εύκολες λύσεις. Ξεράθηκαν τα «λεφτόδεντρα», για ακόμα μία φορά. Ελπίζω να μην επιχειρήσουν κάποιοι να τα ξαναφυτέψουν, διότι δεν προσφέρεται το έδαφος της πατρίδας μας για τέτοιου είδους φυτά.
Αντώνης Σρόιτερ: Πάμε λοιπόν να πιάσουμε, αν θέλετε, ένα-ένα τα θέματα τα οποία, με βάση και τις πρώτες αναλύσεις που βλέπουμε -προφανώς εσείς έχετε τις δικές σας αναλύσεις-, οδήγησαν σε έναν βαθμό σε αυτό το αποτέλεσμα.
Μιλήσατε για την ακρίβεια. Αντιλαμβάνεστε και εσείς, φαντάζομαι, ότι ο μέσος Έλληνας εξακολουθεί να πονάει πάρα πολύ, κ. Πρόεδρε. Πηγαίνει στο σούπερ μάρκετ και βλέπει ότι παρά το γεγονός ότι το συζητάμε δύο χρόνια, οι τιμές μόνο προς τα πάνω αλλάζουν, στην ουσία του και στην πλειοψηφία του. Δεν θα μπούμε τώρα σε ένα debate εδώ τι έχει γίνει σωστά, τι έχει γίνει λάθος, γιατί έχουμε ένα εκλογικό αποτέλεσμα. Άρα, εδώ πρέπει να γίνει, φαντάζομαι, πολύ περισσότερη δουλειά. Χτύπησε, πόνεσε η ακρίβεια στο αποτέλεσμα;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Βεβαίως, χωρίς καμία αμφιβολία. Όχι μόνο, θα έλεγα, τη δική μας κυβέρνηση, αλλά πολλές κυβερνήσεις. Οπότε και εμείς μάλλον συγκριτικά τα πήγαμε πολύ καλύτερα από ό,τι άλλες κυβερνήσεις. Δείτε, ας πούμε, τι έγινε στη Γαλλία και στη Γερμανία, τις δύο ισχυρότερες χώρες της Ευρώπης, όπου οι κυβερνήσεις ουσιαστικά καταποντίστηκαν, σε έναν βαθμό και λόγω του κόστους ζωής.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η ακρίβεια… Tο λέγαμε και προεκλογικά, μας το είπαν και οι πολίτες με τον τρόπο τους, άρα ζητούν περισσότερα και γρηγορότερα. Αυτό σημαίνει και περισσότερες παρεμβάσεις στη λειτουργία της αγοράς και μεγαλύτερη έμφαση στη βελτίωση του διαθέσιμου εισοδήματος και πραγματική εστίαση στις περιπτώσεις εκείνες όπου έχουμε ολιγοπωλιακές συμπεριφορές, τις οποίες μπορεί να έχουμε εντοπίσει και πρέπει με μεγαλύτερη αυστηρότητα να τις κυνηγήσουμε, μαζί με την Επιτροπή Ανταγωνισμού, γιατί δεν είναι μόνο δική μας δουλειά να το κάνουμε αυτό.
Και, φυσικά, ακόμα μεγαλύτερη έμφαση στην ανάπτυξη και στο διαθέσιμο εισόδημα, το οποίο θα αυξάνεται με γρηγορότερο ρυθμό από ό,τι η ακρίβεια.
Πιστεύω, θα το ξαναπώ, ότι αυτές οι εκλογές μας βρήκαν, ίσως, στο δυσκολότερο σημείο. Νομίζω ότι το βλέπετε, το είδαμε και τον τελευταίο μήνα, αρχίζουμε να βλέπουμε όχι πια μια μείωση του πληθωρισμού -δεν με καλύπτει αυτό-, αρχίζουμε να βλέπουμε μια αποκλιμάκωση κάποιων τιμών στο σούπερ μάρκετ. Και αυτό πρέπει να το δούμε σε πολύ μεγαλύτερη ένταση.
Αλλά μας είπαν οι πολίτες ξεκάθαρα ότι «η ακρίβεια είναι το πρώτο θέμα. Δεν είμαστε ικανοποιημένοι από αυτά τα οποία κάνατε. Πρέπει να κάνετε περισσότερα». Αλλά, να το τονίσω, τα περισσότερα στα πλαίσια των αντοχών του Προϋπολογισμού.
Αν πιστεύουν κάποιοι ότι αυτή η κυβέρνηση θα κάνει κινήσεις πανικού, θα μειώσει τον ΦΠΑ, όταν πιστεύω ακράδαντα ότι δεν το αντέχει η ελληνική οικονομία, μόνο και μόνο για να διαχειριστώ ένα αποτέλεσμα που μπορεί να μην ήταν το προσδοκώμενο, κάνουν λάθος.
Θα αντιμετωπίσουμε την ακρίβεια με τα όπλα τα οποία έχουμε στη διάθεση μας, αλλά χωρίς να θέσουμε σε κίνδυνο τη δημοσιονομική σταθερότητα. Γιατί αυτό θα δημιουργούσε πολλαπλάσια προβλήματα στη συνέχεια.
Αντώνης Σρόιτερ: Φορολόγηση ελεύθερων επαγγελματιών, ένα ζήτημα που προκάλεσε πάρα πολλές αντιδράσεις τότε. Το τεκμαρτό εισόδημα. Τα πρώτα στοιχεία, με βάση τις δημοσκοπήσεις που βλέπω εγώ, δείχνουν ότι το πληρώσατε πολύ αυτό.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Το καταλαβαίνω, αλλά ξέρετε, θα κάνω μια εισαγωγική παρατήρηση, δεν είμαστε εδώ για τα εύκολα και τα ευχάριστα. Η φορολογική συμμόρφωση υπήρχε στο πρόγραμμα μας. Καταλαβαίνω απόλυτα την αντίδραση του επιχειρηματία…
Αντώνης Σρόιτερ: Το τεκμαρτό εισόδημα, πάλι, δεν υπήρχε στο πρόγραμμα σας.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Και το αίσθημα της αδικίας, το οποίο μπορεί κάποιος να αισθάνεται. Θέλω να επαναλάβω ότι το τεκμήριο είναι μαχητό. Όποιος πιστεύει ότι αδικείται πρέπει να προσφύγει και να δικαιωθεί. Και θα δικαιωθεί αν πραγματικά…
Αντώνης Σρόιτερ: Επιτρέψτε μου εδώ, βεβαίως, ότι έτσι όπως είναι το θέμα δομημένο, είναι ότι «έλα εσύ να το αμφισβητήσεις και θα δεις τι έχεις να πάθεις», έτσι;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Από την άλλη, αντιμετωπίσαμε μια πραγματικότητα. Δεν πρόκειται να κάνουμε πίσω σε αυτή την μεταρρύθμιση. Αν υπάρχουν σημειακές διορθώσεις οι οποίες πρέπει να γίνουν, μπορούμε να τις κάνουμε, αλλά ο πυρήνας της μεταρρύθμισης δεν πρόκειται να αλλάξει. Ίσως μερικές φορές αυτό το οποίο κάναμε ήταν να χρησιμοποιήσουμε μια λάθος γλώσσα. Έπρεπε, ίσως, να το επικοινωνήσουμε με διαφορετικό τρόπο.
Ξέρετε, η προσδοκία, κ. Σρόιτερ, είναι οι ελεύθεροι επαγγελματίες, τα εισοδήματα τους να είναι πολύ πάνω από το τεκμαρτό και να μην τους αφορά. Αυτό σημαίνει πραγματική ανάπτυξη. Δεν νομίζω ότι κάποιος θέλει να ζει με 5.000 ή 7.000 ή 8.000 ευρώ εισόδημα τελικά τον χρόνο. Αυτή είναι η προσδοκία μιας ανάπτυξης: να κερδίζουν πολύ παραπάνω από το τεκμαρτό και στη συνέχεια να φορολογούνται προφανώς γι’ αυτό το οποίο δηλώνουν.
Αντώνης Σρόιτερ: Να κρατήσω ότι θα έχουμε κάποιες αλλαγές στο θέμα;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Όχι. Να κρατήσετε ότι θα έχουμε μόνο επιμέρους διορθώσεις, αν υπάρχουν κάποιες κατάφορες αδικίες, τις οποίες θα βρούμε τώρα στην πορεία. Αλλαγή στον κεντρικό πυρήνα της πολιτικής μας δεν θα υπάρξει.
Αντώνης Σρόιτερ: Γάμος ομόφυλων ζευγαριών. Υπήρχε ήδη αντίδραση από το κόμμα σας και ειδικά από το δεξιό, αν θέλετε, κομμάτι του κόμματός σας, ότι αυτό δημιουργεί πάρα πολλές αντιδράσεις σε ένα συγκεκριμένο κομμάτι ψηφοφόρων της Νέας Δημοκρατίας. Έχω την εντύπωση -φαντάζομαι συμφωνείτε- ότι αυτό εκφράστηκε και στην κάλπη.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Σίγουρα η Νέα Δημοκρατία υπέστη ζημιά πολιτική από αυτή τη νομοθετική πρωτοβουλία.
Ξέρετε, είμαι ένας άνθρωπος βαθιά συμπεριληπτικός. Πιστεύω πολύ στα ανθρώπινα δικαιώματα και πιστεύω στην ισότητα. Το πιστεύω βαθιά. Αυτός ήταν και ο λόγος που εισηγήθηκα αυτή την πρωτοβουλία.
Από την άλλη, καταλαβαίνω ότι ίσως είμαστε ένα βήμα πιο μπροστά από αυτό το οποίο άντεχε το κόμμα μας.
Αντώνης Σρόιτερ: Βιαστήκατε, λέτε.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Όχι βιαστήκαμε, ήμασταν ένα βήμα πιο μπροστά. Δεν βιαστήκαμε. Γιατί; Να το έκανα μετά τις εκλογές για να κοροϊδέψω τους πολίτες, να μην εισπράξω πολιτικό κόστος; Αυτό κι αν θα ήταν ανέντιμο.
Νομίζω το άλλο το οποίο έγινε με το θέμα της ισότητας στον πολιτικό γάμο, κ. Σρόιτερ, αν αναλογιστείτε την εποχή του δημόσιου διαλόγου, είναι ότι για ένα θέμα το οποίο τελικά, εν τοις πράγμασι, αφορούσε πολύ λίγους συμπολίτες μας, συζητούσαμε επί έναν μήνα ωσάν να μην υπήρχε τίποτα άλλο στην ειδησεογραφία. Και αυτό ενόχλησε κάποιους συμπολίτες μας.
Δεν το επιδιώξαμε εμείς, αλλά καταλαβαίνω γιατί ένα τέτοιο ζήτημα θα προκαλέσει το ενδιαφέρον -και δεν είναι μομφή αυτό για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Νομίζω ότι αν τα βάλετε αυτά τα δύο μαζί, σίγουρα κάναμε κάτι το οποίο, όπως είπα, πιστεύω ότι είναι το σωστό και το δίκαιο. Αλλά δεν μπορώ να μην αναγνωρίσω ότι στεναχωρήσαμε παραδοσιακούς ψηφοφόρους της Νέας Δημοκρατίας, κάποιοι οι οποίοι επέλεξαν σε αυτή την κάλπη, επειδή είναι και κοντά, να εκφράσουν ενδεχομένως τη διαμαρτυρία τους.
Αντώνης Σρόιτερ: Θα έχουμε κάποιες αλλαγές σε ό,τι αφορά το σύμφωνο συμβίωσης, τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών για να είμαι ακριβής, μετά το αποτέλεσμα;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Δεν θα έχουμε καμία αλλαγή. Άμα με ρωτάτε αν θα το πάρουμε πίσω, προφανώς και η απάντηση είναι «όχι». Δεν το συζητάμε αυτό. Αλλά, επειδή είχαν ανοίξει και πολλές συζητήσεις για άλλα ζητήματα, δεν πρόκειται να υπάρξει καμία άλλη, όπως έχω δεσμευτεί, αλλαγή στο οικογενειακό δίκαιο.
Αντώνης Σρόιτερ: Άρα, δεν έχουμε ζήτημα τεκνοθεσίας αυτή τη στιγμή, το οποίο θα προχωρήσει μετά.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Κανένα απολύτως. Είναι κάτι το οποίο το ξεκαθάρισα και από την πρώτη στιγμή. Κάναμε κάτι το οποίο υπήρχε στο πρόγραμμα και στη στρατηγική μας. Επαναλαμβάνω το σκεπτικό μου. Ενδεχομένως και εγώ να μην μπόρεσα να το επικοινωνήσω με τον τρόπο με τον οποίο θα έπρεπε. Είναι σίγουρο, όμως, ότι για ένα παραδοσιακό κομμάτι των ψηφοφόρων μας, αυτό είναι κάτι που τους στεναχώρησε, ενδεχομένως περισσότερο από ό,τι το είχαμε εκτιμήσει.
Αντώνης Σρόιτερ: Μάλιστα. Άλλο αποτέλεσμα της κάλπης, μια σημαντική άνοδος των κομμάτων δεξιότερα της Νέας Δημοκρατίας, όχι απαραίτητα λόγω περισσότερων ψήφων αλλά λόγω του γεγονότος ότι εκείνοι τουλάχιστον πήγαν να ψηφίσουν, για να είμαστε ακριβείς. Υπάρχει όμως μια σημαντική άνοδος, ειδικά στο κόμμα του κ. Βελόπουλου.
Αν προσθέσουμε όλα αυτά τα κόμματα, κ. Πρόεδρε, έχετε ένα περίπου 20% ψηφοφόρων δεξιά της Νέας Δημοκρατίας. Πώς το βλέπετε όλο αυτό και αν σας προβληματίζει.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Λιγότερο του 20% και έχετε δίκιο να επισημαίνετε ότι σε απόλυτο αριθμό ψήφων ουσιαστικά μιλάμε για περίπου τον ίδιο αριθμό ψηφοφόρων και το 2019 και το 2023 και το 2024. Ανακατανεμήθηκαν σε άλλα κόμματα.
Αντώνης Σρόιτερ: Ο κ. Βελόπουλος είχε αύξηση, για να είμαι ακριβής.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Είχε μια αύξηση, ναι, αλήθεια είναι αυτό, αλλά σταγόνα στον ωκεανό μπροστά στα εκατομμύρια των συμπολιτών μας οι οποίοι δεν πήγαν να ψηφίσουν. Γι’ αυτό θεωρώ τελείως λάθος και παντελώς αποπροσανατολιστική αυτή τη συζήτηση περί δήθεν δεξιάς στροφής της Νέας Δημοκρατίας.
Είναι μια συζήτηση η οποία πραγματικά δεν με αφορά καθόλου. Δεν είναι αυτό το ζήτημά μας, αν θα πάμε στο κέντρο ή αν θα πάμε δεξιά. Είναι αν θα είμαστε πιο αποτελεσματικοί, αν θα υλοποιήσουμε με μεγαλύτερη ταχύτητα το πρόγραμμα αυτό για το οποίο εκλεγήκαμε και γι’ αυτό θα λογοδοτήσουμε τελικά στον ελληνικό λαό μετά από τρία χρόνια, όταν θα γίνουν οι εθνικές εκλογές.
Υπάρχουν 700.000 συμπολίτες μας, τουλάχιστον στην κάλπη, οι οποίοι τοποθετούνται σε κόμματα δεξιότερα της Νέας Δημοκρατίας. Κάνουν την επιλογή τους, αλλά οι πολιτικές της Νέας Δημοκρατίας ως προς τα ζητήματα του υπεύθυνου πατριωτισμού -μεταναστευτικό, φύλαξη των συνόρων, ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων, ενίσχυση της θέσης της χώρας και του διεθνούς της κύρους- θα συνεχιστούν αμετάβλητες. Όχι για να «κλείσουμε το μάτι» σε αυτούς τους συμπολίτες μας -εξάλλου το κάναμε και δεν μας εμπιστεύθηκαν σε αυτές τις εκλογές. Γιατί είναι υπεύθυνες και σωστές πολιτικές για τη χώρα.
Αντώνης Σρόιτερ: Άρα, ανάμεσα στα μηνύματα που έχετε εισπράξει δεν είναι το μήνυμα, «κ. Μητσοτάκη, είστε λιγότερο δεξιός από ό,τι θα θέλαμε», από τους ψηφοφόρους σας. Δεν αισθάνεσθε κάτι τέτοιο.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Όχι, όχι. Δεν το εκλαμβάνω έτσι. Να δώσω ένα παράδειγμα, γιατί ακούσαμε, ας πούμε, πολλά θέματα για το ζήτημα της υγείας. Όταν κάποιος ταλαιπωρείται έξι ώρες στα επείγοντα περιστατικά και πρέπει να επιταχύνουμε την αντιμετώπισή του, καταρχάς να φτιάξουμε καινούργια τμήματα επειγόντων και να μπορεί να εξυπηρετείται πιο γρήγορα, αυτό τι πολιτική είναι ακριβώς; Είναι δεξιά, είναι κεντρώα, είναι αριστερή;
Όταν έχουμε ζητήματα τα οποία αφορούν ολιγοπωλιακές πρακτικές κάποιων μεγάλων επιχειρήσεων, έχει αυτό ιδεολογική ταμπέλα; Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι ενδεχομένως έχει, αλλά σίγουρα δεν θα τη χαρακτήριζε κανείς ούτε κατ’ ανάγκη δεξιά, ούτε κεντρώα, μάλλον πιο παρεμβατική θα τη χαρακτήριζε ως προς τον τρόπο λειτουργίας της αγοράς.
Ή όταν αντιμετωπίζουμε ζητήματα καθημερινότητας, πόσο γρήγορα θα έρθουν τα ηλεκτρικά λεωφορεία, γιατί ταλαιπωρείται ο κόσμος σήμερα στα μέσα μαζικής μεταφοράς από κάτι λεωφορεία τα οποία είναι σαράβαλα και τα οποία σταδιακά αλλάζουμε. Τι πολιτική είναι αυτό; Είναι δεξιά πολιτική ή είναι κεντρώα πολιτική ή αριστερή;
Αυτά απασχολούν τον κόσμο. Τουλάχιστον εγώ αυτά άκουσα. Γιατί, ξέρετε, η προεκλογική εκστρατεία είναι και μία ευκαιρία όχι μόνο να μιλήσουμε αλλά και να ακούσουμε. Και εγώ όπου πήγαινα, επειδή έχω αυτή τη συνήθεια να έχω το μπλοκάκι μου και τους συνεργάτες μου, σημείωνα και επιμέρους ζητήματα τα οποία απασχολούσαν τους πολίτες. Γι’ αυτά βασικά, πέρα από τα μεγάλα στα οποία αναφερθήκαμε, μου μίλησαν.
Αντώνης Σρόιτερ: Για να το κλείσουμε αυτό, στα ζητήματα που απασχολούσαν τους πολίτες, ζητήματα που «έτρεξαν» στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου και νωρίτερα, Τέμπη, υποκλοπές, θέματα δημοκρατίας και τα βάζω ουσιαστικά μαζί για να μου πείτε αν κάποιο από αυτά αισθάνεστε εσείς ότι έπαιξε ρόλο.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Όχι, δεν τα υποτιμώ, δεν αισθάνθηκα όμως ότι ήταν καθοριστικά στην επιλογή των πολιτών. Έχω μιλήσει πολλές φορές για τα θέματα αυτά. Αλλά πάλι εγώ κάνω τη δική μου ανάγνωση, τη δική μου εκτίμηση, με την εμπειρία μου και βλέποντας φυσικά και τα επιστημονικά δεδομένα.
Δεν θεωρώ ότι τα θέματα αυτά ήταν καθοριστικά. Εξάλλου, να πω κιόλας, ότι το ένα κόμμα το οποίο, και ο ένας πολιτικός αρχηγός ο οποίος τα θέματα κράτους δικαίου τα προέταξε στην προμετωπίδα του πολιτικού του λόγου, δεν κατάφερε καν να είναι δεύτερος. Διότι το ΠΑΣΟΚ είχε έναν ξεκάθαρο στόχο απέναντι, κατά την άποψή μου, σε έναν αδύναμο και νέο τουλάχιστον -για να μην τον χαρακτηρίσω-, σε έναν νέο, άπειρο αρχηγό του ΣΥΡΙΖΑ είχε θέσει ένα ξεκάθαρο στόχο: να είναι δεύτερος. Και απέτυχε, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ σημείωσε σημαντική πτώση, δεν είναι ότι ανέβηκε.
Άρα, αυτό είναι ενδεχομένως κάτι το οποίο πρέπει να προβληματίσει και τα άλλα κόμματα. Θέλω να ελπίζω ότι κάνουν αυτή τη συζήτηση και αντιλαμβάνονται τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να κινηθούν από τώρα.
Και να συγκρατήσω κάτι το οποίο νομίζω ότι είναι ωφέλιμο τελικά: εγώ διέκρινα από τους εκπροσώπους των κομμάτων, των μεγάλων κομμάτων τουλάχιστον, μία σεμνότητα το βράδυ των εκλογών. Έπεσαν οι τόνοι. Καλό είναι αυτό για όλους μας.
Αντώνης Σρόιτερ: Συμβαίνει συνήθως μετά τις εκλογές.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Καλό είναι για όλους. Να σας πω και κάτι ακόμα: το 41% ήταν ένα ποσοστό το οποίο μας έδωσε ο ελληνικός λαός σε μία χρονική στιγμή. Το 41% είναι 158 έδρες, είναι η κοινοβουλευτική μας πλειοψηφία. Αυτό, το 41%, δεν υπάρχει πια σήμερα. Και αυτό μπορεί να είναι ανακουφιστικό, ξέρετε, κ. Σρόιτερ.
Αντώνης Σρόιτερ: Άρα, τίθεται τέλος στο ζήτημα της αλαζονείας για το οποίο κατηγορούσαν την κυβέρνηση;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Για εμένα, οριστικά. Αλλά πρέπει να το αποδείξω και έμπρακτα, όχι, νομίζω, μόνο με τη δική μου συμπεριφορά, γιατί δεν νομίζω πραγματικά ότι μπορεί εύκολα να με κατηγορήσει κάποιος. Αλλά, πάλι, θα ακούσω κάθε κριτική για αλαζονική συμπεριφορά.
Αν κάποιοι, λοιπόν, είδαν τον κόσμο από πολύ ψηλά -το 41% είναι πολύ ψηλά-, είναι καιρός να τον δουν και από λίγο πιο χαμηλά. Δεν είναι κακό αυτό.
Αντώνης Σρόιτερ: Ναι. Είδα, για παράδειγμα, την κα Μπακογιάννη σήμερα, να είναι σύμφωνη με αυτό που λέτε και να λέει ότι είναι μια καλή ευκαιρία «να ξεκαβαλήσουν, να κρεμάσουν τα καλάμια» και κάποιοι μέσα στην κυβέρνηση οι οποίοι πήγαιναν έτσι, σε ανύποπτο διάστημα.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Σε ανύποπτο χρόνο έχω πει ότι αξιολογώ αποτελεσματικότητα και συμπεριφορά.
Αντώνης Σρόιτερ: Θα μου πείτε και πώς θα την αξιολογήσετε και στην πορεία. Βόρεια Ελλάδα. Αισθάνεστε ότι έχει πρόβλημα η Νέα Δημοκρατία στη βόρεια Ελλάδα;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Σίγουρα υπάρχει μια πιο συμπυκνωμένη δύναμη κομμάτων δεξιότερα της Νέας Δημοκρατίας στη βόρεια Ελλάδα. Είναι κάτι το οποίο πρέπει να μας απασχολήσει.
Έχω δώσει πολύ μεγάλη έμφαση στη βόρεια Ελλάδα, ειδικά στη Θεσσαλονίκη. Και πιστεύω ότι σε βάθος χρόνου -θα αρχίσουμε πολύ σύντομα, με τα εγκαίνια του Μετρό- θα περάσουμε από το στάδιο της επιφυλακτικότητας απέναντι σε σημαντικές παρεμβάσεις που θα γίνουν, σε έργα τα οποία θα έχουν υλοποιηθεί.
Η βόρεια Ελλάδα έχει έναν καθοριστικό ρόλο να παίξει, ειδικά η Κεντρική Μακεδονία -είναι η δεύτερη μεγαλύτερη Περιφέρεια της χώρας-, γιατί εκεί θα έλεγα ότι εστιάζεται ίσως και περισσότερο το πρόβλημα. Υπάρχει πάντα και αυτή η αίσθηση, ξέρετε, μιας σχετικής αδικίας
Αντώνης Σρόιτερ: Η οποία αποτυπώθηκε και δεν ξέρω αν την αναγνωρίζετε.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Σε έναν βαθμό, δικαιολογημένη, γι’ αυτό και έχουμε σκύψει τόσο πολύ πάνω από τη βόρεια Ελλάδα, και ειδικά πάνω στη Θεσσαλονίκη.
Αλλά, όπως σας είπα, ο τελικός απολογισμός θα γίνει στα τέσσερα χρόνια. Και αισθάνομαι μερικές φορές -και το καταλαβαίνω αυτό, σε κάθε εκλογή γίνεται- ότι οι προσδοκίες μιας τετραετίας συμπιέστηκαν σε έναν χρόνο.
Δεν μπορώ να φτιάξω το «Flyover» σε έναν χρόνο στη Θεσσαλονίκη. Το Μετρό θα το παραδώσουμε μέχρι το τέλος του χρόνου, περάσαμε από 40 κύματα. Δεν μπορώ να χτίσω το παιδιατρικό νοσοκομείο μέσα σε έναν χρόνο, αλλά το 2027 θα είναι έτοιμο. Οπότε τότε, νομίζω, θα κριθούμε και συνολικά.
Αντώνης Σρόιτερ: Για να κλείσουμε το τι έφταιξε, έφταιξε η προεκλογική εκστρατεία -θα μιλήσω για το δικό σας κόμμα- έτσι όπως έγινε; Έφταιξε το γεγονός ότι αντί να συζητάμε για Ευρώπη ή για μεγάλα θέματα, συζητούσαμε μια βδομάδα, ειδικά στο τέλος, για το πόθεν έσχες του κ. Κασσελάκη;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Καταρχάς, δεν μπορώ να κατηγορήσω κανέναν, απευθύνομαι και στα στελέχη μας και στους Υπουργούς μας. Νομίζω όλοι τρέξαμε. Εγώ έτρεξα πάρα πολύ πάντως.
Αντώνης Σρόιτερ: Όλοι έτρεξαν;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Πιστεύω ότι όλοι έτρεξαν. Τώρα, αν κάποιοι έτρεξαν λίγο λιγότερο, λίγο περισσότερο, αυτό θα το αξιολογήσω εγώ. Αλλά δεν αισθάνθηκα ότι από τους Υπουργούς μας, από τα πρωτοκλασάτα μας στελέχη, έκατσαν κάποιοι στο περιθώριο.
Μπορούσαμε να τρέξουμε περισσότερο; Σίγουρα. Τελικά απεδείχθη διότι δεν καταφέραμε να κινητοποιήσουμε δικό μας κόσμο. Αυτό δεν είναι μόνο δική μου ευθύνη, είναι ευθύνη όλων μας, αν θέλουμε να κάνουμε την αυτοκριτική μας.
Μπορεί και να είχαμε τρέξει περισσότερο, πάλι να μην είχε αποτέλεσμα, αλλά εγώ δεν έχω μάθει να αντιμετωπίζω τις προεκλογικές περιόδους με οποιαδήποτε αλαζονεία.
Χρέος μου είναι να γυρίσω όλη την Ελλάδα. Τη γύρισα. Ίδρωσα τη φανέλα, όπως το κάνω πάντα, και δεν έχω τύψεις γι’ αυτό.
Τώρα, αν μπορούσαμε να ήμασταν λίγο πιο εύστοχοι σε κάποιο μήνυμα, μπορεί ναι, μπορεί όχι. Δεν νομίζω ότι τελικά έκανε κάποια μεγάλη διαφορά. Είχαμε να αντιμετωπίσουμε κάτι μεγαλύτερο σε αυτή την…
Αντώνης Σρόιτερ: Ειδικά η συζήτηση για το πόθεν έσχες, μια εβδομάδα, κ. Πρόεδρε, δεν…
Κυριάκος Μητσοτάκης: Δεν την ανοίξαμε εμείς αυτή τη συζήτηση, κ. Σρόιτερ. Πραγματικά δεν την ανοίξαμε εμείς, ούτε επιδίωξα εγώ να τη συντηρήσω, με την έννοια ότι αν ο κ. Κασσελάκης είχε δώσει το πόθεν έσχες του στη δημοσιότητα έξι μήνες πριν, ως όφειλε, δεν θα υπήρχε αυτή τη συζήτηση.
Νομίζω ότι αδικούν κάποιοι τη Νέα Δημοκρατία και εμένα προσωπικά. Άμα δείτε τις συνεντεύξεις μου και τις ομιλίες μου, τα 2/3 των ομιλιών μου ήταν για τα ζητήματα της Ευρώπης και τη θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη.
Και επειδή αυτά τα θέματα θα ανοίξουν ούτως ή αλλιώς, γιατί αυτή είναι μία πραγματικότητα την οποία πρέπει να διαχειριστούμε, νομίζω ότι και εμείς πρέπει να κάνουμε μία καλύτερη επικοινωνιακή δουλειά σε βάθος πενταετίας -αναφέρομαι στην πενταετία, γιατί αυτός είναι ο κύκλος του Ευρωκοινοβουλίου και ο ευρωπαϊκός κύκλος- να εξηγήσουμε τι γίνεται ακριβώς στην Ευρώπη και γιατί αυτά που γίνονται μας αφορούν.
Ξέρετε, μερικές φορές βλέπουμε, ενσωματώνουμε οδηγίες. Κανείς δεν ασχολείται, κανείς δεν καταλαβαίνει, κανείς δεν βρίσκεται ίσως μπροστά από τις εξελίξεις, στη διαμόρφωση…
Αντώνης Σρόιτερ: Τώρα είναι αργά, βεβαίως. Αυτό το μήνυμα έπρεπε να είχε περάσει πριν τις εκλογές. Τώρα το ταμείο έκλεισε, που λένε.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Το ταμείο έκλεισε, αλλά αυτό είναι μία υποχρέωση, να εξηγήσουμε τι σημαίνει πραγματικά η Ευρώπη στη ζωή μας, πέραν από τα έργα.
Αντώνης Σρόιτερ: Έστω και εκ των υστέρων.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Γιατί σημαίνει και πολλά άλλα. Δεν είναι μόνο τα λεφτά, δεν είναι μόνο τα έργα.
Αντώνης Σρόιτερ: Αλήθεια είναι αυτό. Εκ του αποτελέσματος της αποχής, θεωρείτε ότι ήταν λάθος που δεν έγιναν οι αυτοδιοικητικές εκλογές μαζί με τις ευρωεκλογές;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Αυτό είναι μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση και νομίζω ότι έχει ένα ενδιαφέρον να δούμε πώς μπορούμε να αυξήσουμε τη συμμετοχή. Υπάρχει κούραση. Για μένα ήταν οι πέμπτες…
Αντώνης Σρόιτερ: Έπρεπε να είχατε κάνει μαζί και τις αυτοδιοικητικές, κ. Πρόεδρε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Δεν μπορούσα να το κάνω. Δεν μπορούσαμε να παρατείνουμε τη θητεία των αυτοδιοικητικών και δεν μπορούσαμε να φέρουμε μπροστά τις ευρωεκλογές. Υπήρχε αυτό το αντικειμενικό πρόβλημα. Θα είχαμε παρατείνει την θητεία των αυτοδιοικητικών σχεδόν έναν χρόνο. Δεν μπορούσαμε να το κάνουμε και συνταγματικά.
Κοιτάξτε, για εμένα, αν το σκεφτείτε, είναι οι έβδομες εκλογές από το 2019: πέντε εθνικές, δηλαδή τρεις εθνικές κάλπες, το 2019, δύο το 2023, δύο ευρωεκλογές, δύο αυτοδιοικητικές. Κουράστηκε ο κόσμος.
Από τη στιγμή, μάλιστα, που αισθάνθηκε ότι «κυβέρνηση έχουμε», δεν καταφέραμε να κινητοποιήσουμε την ευρωπαϊκή διάσταση. Υπήρχε, ναι, και αρκετός κόσμος ο οποίος δεν ανήκει στους διαμαρτυρόμενους κατά ανάγκην, ο οποίος απλά είπε: «δεν θα χαλάσω το Σαββατοκύριακό μου». Μην κοροϊδευόμαστε. Είμαι σίγουρος ότι κάποιοι, ίσως αν έβλεπαν το αποτέλεσμα και ήξεραν ποιο είναι, να πήγαιναν. Αλλά τώρα, όπως είπατε, μετά την απομάκρυνση από το ταμείο…
Αντώνης Σρόιτερ: Πάμε στην εντολή. Μιλήσαμε για τη φωνή, το τι έφταιξε. Εντολή, λοιπόν. Θα το πω πολύ απλά μήπως δεν χρειάζεται να συζητήσουμε περαιτέρω, κ. Πρόεδρε. Αισθάνεστε ότι έχετε εντολή να πάτε σε πρόωρες εκλογές και ότι αυτό το αποτέλεσμα δεν νομιμοποιεί την κυβέρνηση από εδώ και πέρα;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Καθόλου.
Αντώνης Σρόιτερ: Θα έχουμε ζήτημα πρόωρων εκλογών στη χώρα;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Όχι, κατηγορηματικά. Η κυβέρνηση έχει ισχυρή πλειοψηφία και ισχυρή εντολή τετραετίας. Οι εκλογές θα γίνουν το 2027. Θυμάστε ότι πολλές φορές και στη διάρκεια της πρώτης θητείας μου είχατε κάνει αντίστοιχα ερωτήματα και τελικά διαψεύστηκαν όσοι προέβλεπαν πρόωρες εκλογές.
Αντώνης Σρόιτερ: Δεν είχαμε ένα 28% τότε βεβαίως να συζητάμε.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ναι, είχαμε ενδεχομένως άλλες συνθήκες. Είχαμε συνθήκες που μπορεί να ήταν πολύ ευνοϊκές για την κυβέρνηση, έτσι δεν είναι; Ποσοστά εξαιρετικά θετικά μετά την πανδημία. Πιστεύω στους τετραετείς κύκλους και πιστεύω ότι η τετραετία είναι ένας ικανός χρόνος για να κριθεί ένα κυβερνητικό έργο, όπως το έκριναν οι πολίτες στην πρώτη τετραετία.
Άρα, δεν υπάρχει κανένα ζήτημα πρόωρων εκλογών.
Αντώνης Σρόιτερ: Το κρατάω αυτό. Βεβαίως, είχαμε συζητήσει μαζί και πάλι πριν τις ευρωεκλογές και μου είχατε πει ότι ένα κακό ποσοστό για την κυβέρνηση θα δυσκολέψει πολύ τη διακυβέρνηση.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ναι.
Αντώνης Σρόιτερ: Και θέλω να ρωτήσω: τι δυσκολίες θα έχετε λοιπόν από εδώ και πέρα και αν αυτές οι δυσκολίες στην ουσία σας απαγορεύουν ή σας δυσχεραίνουν πάρα πολύ την προσπάθεια να κυβερνήσετε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Όχι. Ποιος είναι ο κίνδυνος; Ο κίνδυνος είναι… Όπως σας είπα, είναι άλλο να προβλέπεις τι θα γίνει και άλλο να βιώνεις το αποτέλεσμα αφότου ήρθε. Όπως σας είπα, μπορεί να είναι και λυτρωτικό ένα τέτοιο αποτέλεσμα, και απελευθερωτικό. Θα προχωρήσουμε στις μεγάλες αλλαγές.
Αντώνης Σρόιτερ: Δεν σας φέρνει δυσκολίες;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Άρα, δεν θα πατήσουμε φρένο, θα πατήσουμε γκάζι. Αυτό ζητούν οι πολίτες από εμάς. Εγώ δεν άκουσα κανέναν… Καταλαβαίνω την επιμέρους γκρίνια για πολιτικές που είχαν κόστος, το καταλαβαίνω, αλλά αυτό σημαίνει. Διαχείριση δεν σημαίνει, δεν εθίζουμε τον λαό στα ευχάριστα. Μερικές φορές κάνουμε και πράγματα τα οποία μπορεί να είναι πιο δύσκολα ή να θίγουν κάποιες συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες.
Αντώνης Σρόιτερ: Συνήθως, βεβαίως, οι κυβερνήσεις μετά από ένα κακό αποτέλεσμα, είτε σε αυτοδιοικητικές είτε σε ευρωεκλογές, ανάμεσα σε εθνικές εκλογές, το πρώτο πράγμα που κάνουν είναι να σταματήσουν τις μεταρρυθμίσεις, να τραβήξουν χειρόφρενο, ειδικά σε όποιες εκτιμούν ότι θα έχουν πολιτικό κόστος και να πάμε σε μια χαλαρωτική διακυβέρνηση τα επόμενα χρόνια.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Εμείς θα κάνουμε… Κοιτάξτε, όπως σας είπα, δεν με ενδιαφέρει να είμαι ένας Πρωθυπουργός ο οποίος στο τέλος της τετραετίας μου θα έχει κάνει απλή διαχείριση. Έχω, νομίζω, πάρει μια άλλη εντολή.
Μερικές φορές αισθάνομαι, ξέρετε, ότι και οι πολίτες είναι πολύ αυστηροί μαζί μου. Το καταλαβαίνω. Εγώ ανέβασα τον πήχη των προσδοκιών ο ίδιος και όταν για οποιονδήποτε λόγο περνάω από κάτω -δεν νομίζω ότι περνάω συνέχεια, νομίζω ότι έχω κάνει πολλά πράγματα για τη χώρα-, αλλά οφείλω να ανασκουμπωθώ και να δω τι μπορώ να κάνω για να περάσω από πάνω από τον πήχη των προσδοκιών.
Τον βάλαμε ψηλά τον πήχη των προσδοκιών. Δεν θα κατεβάσουμε τον πήχη, θα πηδήξουμε πιο ψηλά. Είμαι πολύ κατηγορηματικός σε αυτό. Το αν θα τα καταφέρουμε ή όχι, θα το κρίνουν οι πολίτες στο τέλος της τετραετίας. Αλλά δεν πρόκειται να κατέβει ο πήχης των προσδοκιών αυτής της κυβέρνησης.
Αντώνης Σρόιτερ: Πάμε να προχωρήσουμε, λοιπόν, μιλώντας για εντολή. Θέλω πάρα πολύ απλά να ρωτήσω αν το Υπουργικό Συμβούλιο της Παρασκευής θα γίνει με τη σημερινή σύνθεση της κυβέρνησης ή με τη νέα σύνθεση της κυβέρνησης.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ήμουν σίγουρος ότι θα μου κάνατε αυτή την ερώτηση.
Αντώνης Σρόιτερ: Δεν σας έκανα την ερώτηση που περιμένατε. Δεν μίλησα για ανασχηματισμό. Ρωτάω, με ποια σύνθεση κυβέρνησης θα γίνει το Υπουργικό Συμβούλιο της Παρασκευής.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Με τη σημερινή.
Αντώνης Σρόιτερ: Με τη σημερινή.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ναι.
Αντώνης Σρόιτερ: Άρα, μην περιμένουμε εξελίξεις ως την Παρασκευή, μου λέτε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Με τη σημερινή. Έχω Υπουργικό Συμβούλιο την Παρασκευή. Κοιτάξτε, μου κάνετε μία ερώτηση την οποία έχετε υποχρέωση να κάνετε και σας δίνω την απάντηση την οποία κι εγώ έχω υποχρέωση να σας δώσω.
Αντώνης Σρόιτερ: Μάλιστα. Αν έχουμε εξελίξεις, είναι δικαίωμά σας ο ανασχηματισμός, βεβαίως, είναι μία επιλογή σας. Έχω την εντύπωση ότι είναι ένα κομμάτι της εντολής που σας έδωσαν. Εσείς, βεβαίως, είστε ο άνθρωπος ο οποίος θα ερμηνεύσει αυτή την εντολή.
Θέλω να ρωτήσω, κ. Πρόεδρε, αν αισθάνεστε -γιατί υπάρχει αυτή η αίσθηση και αυτή η συζήτηση έξω- ότι ήρθε ο καιρός να ξεκουραστούν κάποιοι άνθρωποι σε αυτή την κυβέρνηση. Έχετε αλλάξει μία κυβέρνηση, έχετε αλλάξει τη σύνθεσή της και έχετε κάνει πολύ λίγους ανασχηματισμούς αυτή την πενταετία, αλλά στην ουσία κυβερνάτε με τους ίδιους ανθρώπους. Άλλαξαν καρέκλες, άλλαξαν πολύ λίγα πρόσωπα. Θέλω να ρωτήσω αν αισθάνεστε και εσείς ότι ήρθε η ώρα να γίνουν σημαντικές αλλαγές προσώπων πλέον.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Πάλι δεν θα σας απαντήσω ευθέως. Θα πω μόνο ότι σε κάθε κυβερνητική αλλαγή υπάρχουν δύο επιλογές. Ή να αλλάξει κάποιος αρμοδιότητα και θέση….
Αντώνης Σρόιτερ: Έχετε αυτό επιλέξει ως τώρα.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ναι. Ή να πάει σπίτι του. Σπίτι του, δεν πάει σπίτι του, συγγνώμη, γιατί έχω αποδείξει κιόλας σε ανασχηματισμούς ότι μπορεί κάποιος να…
Αντώνης Σρόιτερ: Να κάτσει στον πάγκο, έχετε πει. Κακή λέξη ο πάγκος. Να ξεκουραστεί λίγο.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ναι, ας μην χρησιμοποιήσουμε άλλες αθλητικές αναλογίες. Να επιτελέσει κάποιος τα καθήκοντά του ως μέλος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας και ουκ ολίγοι συνάδελφοι έχουν επανέλθει στο κυβερνητικό σχήμα.
Άρα, δεν είναι η απομάκρυνση από την κυβέρνηση η τιμωρία ή η οριστική αποκοπή από οποιαδήποτε κυβερνητική φιλοδοξία. Όπως είναι επίσης σαφές ότι δεν μπορούν όλοι οι βουλευτές μας να γίνουν Υπουργοί. Γιατί αλλιώς θα είχαμε 158, συν εμένα, 157 υπουργικές καρέκλες.
Αντώνης Σρόιτερ: Άσχετα με τον ανασχηματισμό, κ. Πρόεδρε, που αντιλαμβάνομαι ότι δεν μπορείτε ούτε να τον προαναγγείλετε σήμερα ούτε να τον ανακοινώσετε εδώ, που συζητάμε εμείς, αισθάνεστε ότι έχουν δίκιο όσοι εκτιμούν ότι κυβερνάτε με τα ίδια πρόσωπα εδώ και πέντε χρόνια σε έναν πολύ μεγάλο βαθμό και ίσως πρέπει και εκεί να δούμε αλλαγές προσώπων;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Δεν νομίζω, αν συγκρίνετε την αρχική κυβέρνηση με τη σημερινή, θα δείτε αρκετές αλλαγές, θα δείτε καινούργια στελέχη τα οποία εξελίχθηκαν. Το ανθρώπινο δυναμικό είναι συγκεκριμένο. Υπάρχει πάντα μία ισορροπία, την οποία πρέπει να σεβόμαστε, μεταξύ της Κοινοβουλευτικής Ομάδας και των εκλεγμένων αντιπροσώπων και αυτών -που είναι λιγότεροι εκ των πραγμάτων- των εξωκοινοβουλευτικών στελεχών.
Έχουμε μια κοινοβουλευτική δημοκρατία. Άρα, η πλειοψηφία του Υπουργικού Συμβουλίου είναι άνθρωποι οι οποίοι προέρχονται από τη Βουλή. Αυτή είναι η πραγματικότητα μας.
Από την άλλη, έχουμε τη δυνατότητα να επιλέγουμε και ανθρώπους οι οποίοι δεν είναι βουλευτές. Έχω προσπαθήσει να σεβαστώ αυτή την ισορροπία, έτσι ώστε να μπορώ να συνδυάζω πολιτικά με τεχνοκρατικά χαρακτηριστικά. Από εκεί και πέρα, ο χρόνος θα δείξει, κ. Σρόιτερ.
Αντώνης Σρόιτερ: Βεβαίως θα δείξει. Εσάς περιμένουμε να πάρετε τις πρωτοβουλίες. Οι ανασχηματισμοί βεβαίως έχουν ένα κακό, κ. Πρόεδρε, ειδικά όταν μιλάμε για επερχόμενες μεταρρυθμίσεις και επιτάχυνσή τους. Ένας νέος Υπουργός ο οποίος μπαίνει σε ένα γραφείο, τα ξέρετε πολύ καλύτερα από εμένα, χρειάζεται πολύ χρόνο για να ενημερωθεί, να καταλάβει πού βρίσκεται, να μιλήσει με τους συνεργάτες του, να δει τι τρέχει και να πάρει τις πρώτες αποφάσεις. Εγώ θα το έλεγα ένα εξάμηνο αυτό. Μπορεί να κάνω λάθος. Άρα, ένας ανασχηματισμός δεν φρενάρει στην ουσία και τις όποιες μεταρρυθμίσεις;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Αυτό είναι, για να μιλήσω πιο φιλοσοφικά, αυτό που πρέπει να ζυγίσει κάποιος: αν είναι απαραίτητη μια αλλαγή προσώπου, δηλαδή αν θα έχει μεγαλύτερο όφελος τελικά από το κόστος. Αυτό είναι το ζύγι και, θα το τονίσω, είναι ζύγι για εμένα αμιγώς επιχειρησιακό.
Νομίζω έχω αποδείξει ότι δεν κάνω τέτοιες κινήσεις με πολιτικά χαρακτηριστικά, «πρέπει ένας από δω, ένας από κει, κάποιος να εκπροσωπεί τη μια περιοχή ή την άλλη». Προσπαθώ να διαλέγω ανθρώπους που είναι κατάλληλοι ή -κατάλληλοι, δεν το ξέρουμε ποτέ, αυτό φαίνεται στην πορεία- που πιστεύω ότι έχουν τις προϋποθέσεις να κάνουν καλά τη δουλειά τους.
Αντώνης Σρόιτερ: Το πολύ «βαρύ» κυβερνητικό σχήμα που έχετε επιλέξει, και το λέω «βαρύ» υπό την έννοια ότι είναι πολυμελές, εξαιρετικά πολυμελές, εκτιμάτε ότι λειτούργησε; Ότι λειτουργεί; Έχετε κάτι το οποίο πρέπει να αλλάξετε και σε επίπεδο αριθμού Υπουργών;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Δεν νομίζω ότι αυτό είναι το ζήτημα, αυτή τη στιγμή, της αποτελεσματικότητας της κυβέρνησης.
Αυτό το οποίο έχουμε πετύχει είναι ένας πολύ καλός κεντρικός συντονισμός της λειτουργίας του κυβερνητικού έργου. Αυτό είναι κάτι το οποίο δεν υπήρχε στον τρόπο με τον οποίο γινόταν το κυβερνητικό έργο. Με ετήσια σχέδια, με παρακολούθηση, με προγράμματα δράσης, με σύζευξη με τις σημαντικές ευρωπαϊκές προτεραιότητες. Υπάρχει ένας -θα μπορεί κάποιος να τον χαρακτηρίσει και βαρύ αλλά απαραίτητο- συντονισμός από τη Γραμματεία της Κυβέρνησης. Αυτό νομίζω ότι είναι μια κατάκτηση η οποία θα μείνει, παρακαταθήκη νομίζω στο πρωθυπουργικό γραφείο και όταν εγώ δεν θα είμαι εδώ.
Αντώνης Σρόιτερ: Είμαστε στα μέσα του Ιουνίου. Συνήθως τέτοιες εποχές οι κυβερνήσεις αρχίζουν σιγά-σιγά να χαλαρώνουν ρυθμούς. Οι Υπουργοί συζητάνε και πού θα πάνε διακοπές. Μπαίνουμε σε ένα κλίμα θερινής ραστώνης. Έχουμε και 42 βαθμούς έξω αυτές τις ημέρες. Μπαίνουμε σε καλοκαιρινό mood, να το πω εγώ, ή, λόγω και του αποτελέσματος, θα δούμε «γκάζια» από δω και πέρα, με ό,τι σημαίνει αυτό;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Νομίζω ότι οι όποιες φιλοδοξίες κάποιων για ένα πιο ξεκούραστο καλοκαίρι, τουλάχιστον να μιλήσω για τη δική μας ομάδα…
Αντώνης Σρόιτερ: Μόλις καταστράφηκαν;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Νομίζω ότι εκ των πραγμάτων θα διαψευστούν. Κοιτάξτε, ακούγεται κλισέ, αλλά όταν λες στους πολίτες ότι «αυτούσιο μας στείλατε ένα μήνυμα, πρέπει κάτι να κάνουμε καλύτερο, κάπου πρέπει να τρέξουμε πιο γρήγορα, κάπου πρέπει να κάνουμε διορθώσεις», πρέπει να το αποδείξεις και στην πράξη αυτό, έτσι δεν είναι; Δεν νομίζω ότι κάποιος με έχει κατηγορήσει ότι δεν δουλεύω πάρα πολύ. Αλλά αυτοί είναι οι ρυθμοί και αυτοί θα συνεχιστούν.
Αντώνης Σρόιτερ: Τι θα δούμε, λοιπόν, από εδώ και πέρα, κ. Πρόεδρε; Έχετε λάβει μία εντολή, «Μητσοτάκη, κάνε αλλαγές». Φαντάζομαι το εισπράττετε αυτό…
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ή «πήγαινε πιο γρήγορα».
Αντώνης Σρόιτερ: Ή «πήγαινε πιο γρήγορα». Τι αλλάζει λοιπόν; Από σήμερα, αύριο, Δευτέρα, δεν ξέρω πότε θα επιλέξετε εσείς να κάνετε και τις κινήσεις.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Καταρχάς, έχουμε δύο επίπεδα στα οποία θέλω να κινηθούμε: το ένα είναι το εθνικό και το δεύτερο είναι το ευρωπαϊκό. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είμαστε στην αρχή ενός μεγάλου ευρωπαϊκού κύκλου. Τουλάχιστον τώρα μπορούμε να συζητήσουμε, ίσως χωρίς το άγχος της προεκλογικής περιόδου, για τις σημαντικές ευρωπαϊκές εξελίξεις.
Αντώνης Σρόιτερ: Να ξεκινήσουμε από τα δικά μας, αν συμφωνείτε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Να ξεκινήσω, όμως, με τα δικά μας. Σας ανέφερα την ανάγκη να εστιάσουμε ακόμα πιο αποτελεσματικά στα ζητήματα της ακρίβειας, στον τρόπο λειτουργίας συγκεκριμένων αγορών, σε μεγαλύτερη λεπτομέρεια: τράπεζες, τηλεπικοινωνίες, ζητήματα των προϊόντων ταχείας κυκλοφορίας. Εκεί που μπορεί να ξέρουμε πραγματικά ότι μπορεί να υπάρχουν ακόμα στρεβλώσεις, οι οποίες πρέπει να αντιμετωπιστούν. Αυτό ως προς τον τρόπο λειτουργίας της αγοράς.
Αν και εκτιμώ, σας το επαναλαμβάνω, ότι είμαστε στο τέλος. Βλέπετε ότι και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει αρχίσει να μειώνει τα επιτόκια -κι αυτό είναι μια πρώτη μικρή ανακούφιση για τους δανειολήπτες.
Θα δούμε πιο αποτελεσματικά ζητήματα για τα οποία μας μίλησαν οι πολίτες. Το θέμα της στέγης, το ζήτημα, ας πούμε, του να έχουμε ένα καινούργιο πρόγραμμα «Σπίτι μου». Είναι προσωπικό στοίχημα για εμένα να βρούμε ακόμα ένα σημαντικό ποσό, για να τρέξουμε ένα νέο πρόγραμμα «Σπίτι μου», όπως το πρώτο, για πολύ περισσότερους νέους, που είπαμε μάλιστα να το πάμε και μέχρι την ηλικία των 50, για να αποκτήσουν σπίτι.
Θα εξετάσουμε αν πρέπει να κάνουμε παρεμβάσεις -δεν είμαστε έτοιμοι να το πούμε αυτό ακόμα αλλά θα είμαστε πολύ σύντομα-, αν πρέπει να κάνουμε παρεμβάσεις στη βραχυχρόνια μίσθωση, πάλι για να απελευθερώσουμε περισσότερα σπίτια για ενοικίαση.
Έχουμε σημαντικότατες δουλειές να κάνουμε στα θέματα του κράτους. Θέλω να δώσω ένα παράδειγμα: το ΑΣΕΠ. Δεν λειτουργεί το ΑΣΕΠ. Λυπάμαι που το λέω έτσι ξερά. Οι ρυθμοί του είναι απογοητευτικοί. Δεν γίνεται να περιμένουμε τόσο χρόνο για να πάνε να διοριστούν οι νοσηλευτές στα νοσοκομεία μας, πρέπει κάτι να κάνουμε. Είναι πρώτη προτεραιότητα για εμένα αυτό το ζήτημα. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο πρέπει να το αντιμετωπίσω. Διότι είναι άλλο να λέμε προσλάβαμε και άλλο να λέμε στα χαρτιά…
Αντώνης Σρόιτερ: Θα προσλάβουμε.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Και άλλο να λέμε ότι έκατσαν και δουλεύουν. Μιλάμε για 3.000 νοσηλευτές, δεν είναι μικρό το νούμερο.
Λοιπόν, στα ζητήματα της υγείας: τμήματα επειγόντων περιστατικών, το πώς αυτή τη στιγμή δουλεύουμε να ολοκληρώσουμε τις σημαντικές επενδύσεις οι οποίες έχουν γίνει. Οι προληπτικές εξετάσεις είναι σε έναν καλό ρυθμό, συνεχίζονται με μεγάλη ταχύτητα.
Μεγαλύτερη έμφαση στα θέματα της ασφάλειας. Έχει γίνει, πιστεύω, έχει αρχίσει να γίνεται μια καλύτερη δουλειά -τουλάχιστον φαίνεται αυτό το πράγμα, μας το λένε οι πολίτες-, με πιο ορατή αστυνόμευση.
Έμφαση στα θέματα της καθημερινότητας και ειδικά στα μέσα μαζικής μεταφοράς, με πρώτη απάντηση τα λεωφορεία. Το Μετρό της Θεσσαλονίκης θα παραδοθεί, αλλά Μετρό στην Αθήνα δεν θα έχουμε για αρκετά χρόνια ακόμα. Σημαντικές παρεμβάσεις σε τοπικό επίπεδο με έργα τα οποία…
Αντώνης Σρόιτερ: Εννοείτε επεκτάσεις στο Μετρό της Αθήνας.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ναι, έχουμε τη Γραμμή 4, η οποία είναι τεράστιο έργο, είναι το μεγαλύτερο έργο, έχουν ήδη μπει οι δύο μετροπόντικες, αλλά δεν θα είναι έτοιμη… Άρα, η γρήγορη απάντηση είναι περισσότερα και καλύτερα λεωφορεία.
Είναι μόνο κάποια από τα παραδείγματα των παρεμβάσεων που αφορούν την καθημερινότητα του πολίτη, είναι ζητήματα τα οποία οι πολίτες μάς λένε, «αυτά μας ενδιαφέρουν».
Και βέβαια, δεν άφησα στην άκρη τη μεγάλη εικόνα: όλα αυτά δεν γίνονται αν η οικονομία δεν έχει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, αν δεν αυξάνονται οι μισθοί, αν δεν μειώνεται η ανεργία και αν δεν προσελκύουμε επενδύσεις.
Και κάτι ακόμα, που μπορεί λίγο να σας αιφνιδιάσει: επιδοματική μας πολιτική. Πρέπει να δούμε πώς θα γίνει πιο αποτελεσματική. Δεν θέλω εγώ, για παράδειγμα, το επίδομα ανεργίας να είναι αντικίνητρο για την εργασία.
Αντώνης Σρόιτερ: Που συμβαίνει.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Που συμβαίνει. Να το δούμε. Να το δούμε με ανοιχτό μυαλό. Και να συνεχίσουμε με αυτόν τον τρόπο και την πολιτική μείωσης των φόρων. Θέλουμε να μειώσουμε τους φόρους, αλλά πρέπει να δούμε και πόσο αποτελεσματικοί είμαστε και τελικά αν λύνουμε το πρόβλημα. Διότι δεν θέλουμε τους ανθρώπους να είναι εθισμένοι σε κάποια επιδόματα, μόνο και μόνο για να μην δουλεύουν. Άρα, παραπάνω έμφαση στις ενεργητικές πολιτικές από τη Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΠΑ).
Σας είπα, είναι πολλά αυτά που σας είπα αλλά νομίζω ότι…
Αντώνης Σρόιτερ: Κρατάω και είναι οι άξονες οι οποίοι…
Κυριάκος Μητσοτάκης: Είναι πολύ καθαρό στο μυαλό μου, πού, κατά την άποψή μου, πρέπει να..
Αντώνης Σρόιτερ: Στην Ευρώπη, κ. Πρόεδρε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Στην Ευρώπη έχουμε πολλά να κάνουμε. Καταρχάς θα είμαι ένας εκ των δύο διαπραγματευτών, μαζί με τον Πολωνό Πρωθυπουργό, τον Donald Tusk, για λογαριασμό του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, για να «κλειδώσουμε» τις θέσεις ευθύνης.
Η προεδρία της Επιτροπής θεωρώ ότι έχει κλειδώσει, θα είναι η κα von der Leyen, Πρόεδρος του Συμβουλίου, Πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου, Ύπατος Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυτές είναι οι τέσσερις μεγάλες θέσεις. Θα τις διαπραγματευτούμε -ξεκινάμε από τη Δευτέρα- με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές δυνάμεις. Μετά, φυσικά, θα ακολουθήσουν και οι ψηφοφορίες στο Ευρωκοινοβούλιο.
Αλλά έχουμε πολύ απλωμένο τραχανά στην Ευρώπη στα θέματα για τα οποία μιλήσαμε προεκλογικά. Άμυνα, μας αφορά άμεσα. Ζητήματα τιμών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Δεν θα το ξεχάσω. Μου είπαν κάποιοι ότι έστειλα μία επιστολή προεκλογικά, τώρα πέρασαν οι εκλογές, αλλά θα με δείτε να επανέρχομαι στο ζήτημα, γιατί είναι μεγάλο, πραγματικό πρόβλημα. Και η Ευρώπη έχει κανονιστική δυνατότητα «να βάλει τα δύο πόδια σε ένα παπούτσι» στις πολυεθνικές εκείνες που ουσιαστικά βγάζουν λεφτά στην πλάτη κάποιων μικρότερων αγορών. Δεν μπορούμε να το ανεχτούμε αυτό.
Δεν θα το ανεχτώ και προσωπικά και αν χρειάζεται, που λέει ο λόγος, να κάνω και καμπάνια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να το αναδείξω, θα το κάνω. Διότι δεν είμαστε κορόιδα εμείς, επειδή είμαστε μία μικρότερη αγορά να πληρώνουμε το ίδιο προϊόν πολύ πιο ακριβά από ό,τι μια μεγαλύτερη αγορά.
Αγροτικά ζητήματα. Κρίσιμο για την Ελλάδα το μέλλον της αγροτικής πολιτικής και πώς θα κάνουμε την πράσινη μετάβαση, αλλά με έναν τρόπο που δεν θα εξοντώσει τους αγρότες μας, τους κτηνοτρόφους μας, τους αλιείς μας.
Ευρύτερα ζητήματα τα οποία έχουν να κάνουν με την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Ηνωμένες Πολιτείες, Κίνα, Ινδία, εμείς πώς τοποθετούμαστε; Και πώς οι ελληνικές επιχειρήσεις γίνονται πιο ανταγωνιστικές, επενδύουν στην έρευνα, στην καινοτομία, για να μπορούν να επιζήσουν σε αυτό το πολύ ανταγωνιστικό παγκόσμιο περιβάλλον; Και τι πρέπει να κάνει η Ευρώπη για να διαφυλάξει τη θέση της;
Οπότε έχουμε πάρα πολλά να κάνουμε. Είχα μάλιστα μία πρώτη σύσκεψη με τους εκλεγμένους ευρωβουλευτές μας, με τον Φρέντη Μπελέρη από τη φυλακή στην οποία βρίσκεται. Εύχομαι και ελπίζω το θέμα αυτό να δρομολογηθεί σύντομα, να μπορέσει να ορκιστεί μαζί με τους υπόλοιπους ευρωβουλευτές και να αναλάβει τα καθήκοντά του. Οπότε πηγαίνουμε και σε έναν, θα έλεγα, μεγαλύτερο συντονισμό και με την ομάδα των ευρωβουλευτών μας.
Αντώνης Σρόιτερ: Να κλείσω με αυτό;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Και βέβαια, να πω κάτι, εκεί θα χρειαστούμε συνεργασία και με τους άλλους ευρωβουλευτές. Αν κάτι άντεξε είναι ότι το ευρωπαϊκό κέντρο άντεξε.
Τι είναι το κέντρο; Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, Σοσιαλιστές και Φιλελεύθεροι. Εμείς θα κάνουμε, δεν θα πω «κουμάντο», αλλά θα πάρουμε τις σημαντικές αποφάσεις στην Ευρώπη. Και τίποτα δεν μπορεί να γίνει χωρίς το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα. Αυτό είναι καλό, γιατί αυξήθηκε μεν η ακροδεξιά αλλά δεν είναι απαραίτητη σήμερα η ακροδεξιά για να παρθούν σημαντικές αποφάσεις στην Ευρώπη.
Αντώνης Σρόιτερ: Να κλείσω με αυτό, αν μου επιτρέπετε, γιατί μας πιέζει και ο χρόνος. Αποτελέσματα ευρωεκλογών, λοιπόν, σε ό,τι αφορά το κόμμα σας, για εκείνους που εκλέχθηκαν θα πω. Τέσσερα κομματικά στελέχη, δύο δημοσιογράφοι και ο κ. Μπελέρης. Κανένας τεχνοκράτης, κανένας επιστήμονας, από εκείνους που ήταν στο ψηφοδέλτιο, ειδικά στα θέματα Ευρώπης. Είναι ικανοποιητικό το αποτέλεσμα για να δώσετε τη μάχη στην Ευρώπη;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Έχουμε μία καλή κοινοβουλευτική ομάδα, με νέους ευρωβουλευτές, οι οποίοι πρέπει να μάθουν, και με εμπειρότερους. Δηλαδή, δύο από τους ευρωβουλευτές μας εκλέγονται για τρίτη φορά -συνηθισμένο αυτό, επιβραβεύει το Ευρωκοινοβούλιο και την εμπειρία-, ο ένας εκλέγεται για δεύτερη φορά και οι τέσσερις εκλέγονται για πρώτη φορά. Άρα, υπάρχει ένα καλό μείγμα παλιών και νέων.
Από εκεί και πέρα, ο σταυρός είναι μια βαθιά δημοκρατική διαδικασία. Αυτούς επέλεξαν οι πολίτες.
Οφείλουν να μάθουν οι ευρωβουλευτές, όμως. Και επειδή κανείς δεν εκλέγεται ειδικός και ειδήμων στον τρόπο λειτουργίας του Ευρωκοινοβουλίου, πρέπει να μάθουν γρήγορα, ειδικά οι νέοι. Θα αξιολογηθούν αυτή τη φορά πιο αυστηρά και από εμένα για τις επιδόσεις τους. Θα επιδιώξω καλύτερο συντονισμό και της ευρωκοινοβουλευτικής μας ομάδας.
Αντώνης Σρόιτερ: Κύριε Πρόεδρε, να σας ευχαριστήσω πολύ.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Εγώ σας ευχαριστώ.
Αντώνης Σρόιτερ: Να είστε καλά.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Είσαι άνεργος στο κέντρο της Αθήνας; ΠΑΡΕ ΤΩΡΑ έκτακτο επίδομα 1000 ευρώ
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 24/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
