Alfavita Newsroom «Δημιουργική εργασία», portfolio και αξιολόγηση ή αλλιώς «αποτίμηση» στην εποχή της πολιτικής κακοποιητικής γλωσσοπλαστικής, της δημιουργικής λογιστικής και της αποδόμησης στην εκπαίδευση. (Ο Ντεριντά στις δόξες του)
Στην Ελλάδα, τη χώρα της πλήρους απαξίωσης των πάντων, τελευταία μιλάμε όλο και συχνότερα για «αξιολόγηση» παντού. Τόσο στο επίπεδο άσκησης της κυβερνητικής πολιτικής, στην τμηματικά, κατά φάσεις εφαρμογή των μνημονίων και στην τήρηση των εφαρμοστικών νόμων τους, όσο και στην εκπαίδευση, που μας ενδιαφέρει εδώ.
Στη μεν πρώτη-στη δεύτερη δεν έχει διαφανεί πλήρως ακόμα-φαίνεται να την περνάμε σαν τον κάβουρα κάθε φορά την αξιολόγηση των ξένων εμπειρογνωμόνων κι όλο μετεξεταστέοι να είμαστε…όλο και πιο κάτω να πηγαίνουμε.
Στη χώρα των αλλεπάλληλων μνημονίων και των αλλεπάλληλων περικοπών, πρωτίστως στην υγεία και την παιδεία, στη χώρα και στην εποχή του δημοσιονομικού κόφτη είναι ανέκδοτο να ζητάμε προώθηση, εμπέδωση κι εφαρμογή κι άλλων, νέων, σύγχρονων μεθόδων αξιολόγησης στην εκπαίδευση. Είναι ανέκδοτο να μιλάμε για αξιολόγηση, που αποσκοπεί στην αναβάθμιση και βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης, αφού αξιολόγηση σε όλα τα επίπεδα πια σημαίνει υποτίμηση με πολιτική επιλογή. Αλήθεια, ποιον «έλεγχο ποιότητας» θα κάνουμε σ΄αυτούς, που σε λίγο θα τους χορηγούνται κουπόνια αξίας του ενός ευρώ; Είναι ανέκδοτο να ζητάμε Portfolios και τα συναφή. Γιατί; Γιατί αυτά απαιτούνται σε μια κοινωνία και μια οικονομία άκρως ανταγωνιστική κι όχι σε μια κοινωνία και μια οικονομία, που η ανταγωνιστικότητά της αγγίζει το ναδίρ με πολιτική απόφαση-και δεν θα ανέβει πάνω από αυτό με αυτά, υπάρχουν άλλα προαπαιτούμενα- κα η έννοια του ανταγωνισμού έχει καταλήξει να εξαντλείται στα πλαίσια του τεχνηέντως καλλιεργούμενου κοινωνικού αυτοματισμού στο «να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα».
Η σημερινή κατάσταση στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι λίγο ως πολύ γνωστή. Τα δημοτικά θεωρητικά γίνονται όλα ολοήμερα, αλλά λόγω προϋποθέσεων τα ολοήμερα στην πράξη λιγοστεύουν, τα ίδια τα σχολεία και τα προγράμματά τους τα ροκανίζουν οι περικοπές προσωπικού και δαπανών, τα γυμνάσια με τις νέες ρυθμίσεις ουσιαστικά απορρυθμίζονται, πολλά γνωστικά αντικείμενα σ΄αυτά ουσιαστικά απαξιώνονται θεσμικά ως β΄και γ΄ομάδας-κατηγορίας, δίνεται μάλιστα η δυνατότητα πολλά από αυτά να εξεταστούν προφορικά χωρίς καν να διδαχθούν! Τα ΕΠΑΛ χάνουν τομείς και τμήματα, κάποια κλείνουν. Για τα λύκεια υπάρχει σαφής πρόθεση και προοπτική να συρρικνωθούν χρονικά, σε διάρκεια-είναι γνωστές οι δηλώσεις των ιθυνόντων για το διετές λύκειο-και αριθμητικά στη συνέχεια να περιοριστούν.
Και μετά από όλα αυτά κάποιοι καμώνονται λεκτικά πως φροντίζουν για τη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Ακόμα κι αν είναι έτσι-η πράξη βεβαίως μέχρι στιγμής αποδεικνύει το αντίθετο-αυτή η όποια βελτίωση δεν αγγίζει όλους τους μαθητές, αλλά λίγους, αυτούς τους λίγους που θα αντέξουν να αποπερατώσουν τις σπουδές τους στο νέο ελιτιστικό λύκειο, που ετοιμάζουν…Αυτό βέβαια δεν μας το λένε. Για τους υπόλοιπους άμεσα δεν διαφαίνεται κάποια κυβερνητική μέριμνα.΄Αλλωστε στο νεοφιλελευθερισμό το πρόβλημα του κάθε ανθρώπου είναι αποκλειστικά δικό του. Μόνο η χασούρα των επιχειρήσεων και των τραπεζών είναι πρόβλημα όλων μας. Μόνο αυτή κοινωνικοποιείται….
Κι ερχόμαστε στο προκείμενο: ΠΔ 46/2016, ΦΕΚ 74 Α΄/22-4-2016, που αφορά στην αξιολόγηση των μαθητών των ΓΕΛ. Μεταξύ όλων των άλλων, λίγο-πολύ γνωστών, της διαγνωστικής, της διαμορφωτικής και της τελικής αξιολόγησης των μαθητών, στο άρθρο 8 προβλέπονται «δημιουργικές εργασίες», συνθετικές, ατομικές μαθητών ή και ομαδικές, που θα έχουν τη μορφή μικρής πραγματείας ή συλλογών ή κατασκευών ή καλλιτεχνικών συνθέσεων. Μια εργασία τουλάχιστον για κάθε μαθητή/μαθήτρια της Α΄ και της Β΄ λυκείου προβλέπεται υποχρεωτικά σε ένα γραπτώς εξεταζόμενο μάθημα της επιλογής του/της. Για τους μαθητές της Γ΄ λυκείου η δημιουργική αυτή εργασία είναι προαιρετική. Ο κάθε μαθητής δηλώνει γραπτώς στον υπεύθυνο του τμήματός του σε ποιο μάθημα επιθυμεί να εκπονήσει τη δημιουργική του εργασία και δηλώνει και δυο ακόμη εναλλακτικά μαθήματα στο πρώτο δίμηνο της σχολικής χρονιάς. Προτείνει και το θέμα της εργασίας, αλλιώς το επιλέγει ο διδάσκων το μάθημα, ο επιβλέπων καθηγητής, ο οποίος τον κατευθύνει ως προς τη διαδικασία και τις μεθόδους έρευνας και ως προς την αναζήτηση των πηγών εκτός ωρολογίου προγράμματος και εκτός βεβαίως του διδακτικού του ωραρίου.
Κάθε καθηγητής εποπτεύει τουλάχιστον 10 τέτοιες δημιουργικές εργασίες-δέκα διαφορετικά θέματα- εκτός κι αν έχει δηλωθεί μικρότερο ενδιαφέρον από την πλευρά των μαθητών. Σε περίπτωση μεγάλης ζήτησης σε ένα μάθημα ο καθηγητής του μαθήματος αυτού θα διαλέγει τους μαθητές των οποίων την εργασία θα εποπτεύσει, σύμφωνα με το άρθρο 8, «με κριτήρια που καθορίζει ο ίδιος»!
Στο άρθρο 9 προβλέπεται να τηρείται στο σχολείο φάκελος επιδόσεων και δραστηριοτήτων του μαθητή, το λεγόμενο portfolio, όπου είναι δυνατόν. Προβλεπόταν και παλιότερα, αλλά δεν είχε εφαρμοστεί. Στην παράγραφο 2 αναφέρεται τι μπορεί να περιλαμβάνει το portfolio στο οποίο μπαίνουν και οι «δημιουργικές εργασίες» του μαθητή, εφόσον συνεκτιμώνται μόνο θετικά στην αξιολόγηση της επίδοσης του μαθητή. Μάλιστα πριν την κατάθεση της προφορικής τους βαθμολογίας για κάθε μαθητή όλοι οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να συνεκτιμήσουν και το όλο περιεχόμενο του φακέλου του. Κι εδώ έχω την εξής απορία: στην πολιτική παιδεία, για παράδειγμα, που διδάσκω, ας υποθέσουμε ότι έχω μια μαθήτρια με φασιστικές, ρατσιστικές αντιλήψεις και θέσεις, η οποία αυτές τις θέσεις τις εκφράζει και στο μάθημα, στο οποίο κατά τα λοιπά δεν παρουσιάζει καμιά αξιοσημείωτη επίδοση. Είναι όμως εξαιρετικών επιδόσεων αθλήτρια με διακρίσεις. Εγώ πριν την κατάθεση της προφορικής της βαθμολογίας στο μάθημα θα πρέπει να συνεκτιμήσω τις εξαιρετικές επιδόσεις της στο άλμα εις τριπλούν για παράδειγμα, που θα περιλαμβάνονται στο portfolio της, όπως προβλέπεται, και να μετατρέψω την κρίση μου από το γεγονός αυτό κατά τη βαθμολόγηση από μένα της επίδοσης της αποκλειστικά στο γνωστικό μου αντικείμενο; Σ’ αυτό μόνο αξιολογείται από μένα, το ξαναλέω…την αθλητική επίδοση/διάκριση βεβαίως θα μπορούσε να την συνεκτιμήσει πιθανά ο ΠΕ11.Και γιατί να μην αποτιμήσω τις θέσεις της αυτές, εφόσον έχουν εκφραστεί στα πλαίσια του μαθήματος και άπτονται του αντικειμένου μου; Μάλλον στο ΠΔ έχουμε χάσει λίγο τη μπάλα περί αξιολόγησης, νομίζω.
Να επισημάνουμε επίσης ότι στα ελληνικά σχολεία σήμερα στην πράξη με τις δυσμενείς συνθήκες εκπαίδευσης, που επικρατούν σ΄αυτά, με τις συνεχιζόμενες συγχωνεύσεις τμημάτων και την αύξηση του αριθμού των μαθητών τους και με τις παρά πολλές ανομοιογένειες αυτών, η εξατομικευμένη διδασκαλία, η προβεβλημένη των από καθέδρας παιδαγωγών, είναι από μηδαμινή έως ανύπαρκτη. Έτσι επί της ουσίας ακυρώνονται οι περισσότεροι σκοποί τήρησης του ατομικού φακέλου του κάθε μαθητή, που αναφέρονται στην παράγραφο 3 του άρθρου 9 και ο φάκελος μένει στην πράξη εν πολλοίς αναξιοποίητος, ο μαθητής, που το χρειάζεται, μη υποβοηθούμενος περαιτέρω και η ανατροφοδότηση του μαθητή στην καθημερινότητα της σχολικής του ζωής μάλλον πενιχρή. Δηλαδή το portfolio και το περιεχόμενο του από μόνο του στη σημερινή εκπαιδευτική δομή, οργάνωση και διεξαγωγή της διδασκαλίας στα σχολεία μας δεν λέει κάτι. Σε άλλες χώρες, που η εκπαίδευση είναι αλλιώς δομημένη και λειτουργεί διαφορετικά από μας, προφανώς/πιθανώς λέει περισσότερα.
Στην παράγραφο 4 του άρθρου 9 προβλέπεται ποιοτική αξιολόγηση του μαθητή χωρίς ειδικές, εξειδικευμένες γνώσεις για εκτίμηση ικανοτήτων, αλλά με «απλή αναγραφή σχολίων», παρακαλώ!!! Σαν τις κουτσομπόλες, ένα πράγμα…Κατά τα άλλα μιλάμε για «πληρέστερη ενημέρωση του μαθητή και των γονέων του» για την επίδοσή του και για τη γενικότερη εικόνα του….μη συζητάτε…τραγικό.
Portfolio εκπαιδευτικών: το άλλο μισό του παζλ.
Μετά το portfolio των μαθητών, έρχεται το portfolio των εκπαιδευτικών. Σήμερα στην ελληνική εκπαίδευση υπάρχει ο ατομικός φάκελος των εκπαιδευτικών….αλλά δεν είναι τόσο εξελιγμένος, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες πολλών να τον εμπλουτίσουν….ακόμη και με άσχετα, περιττά προσόντα και πιστοποιητικά.
Το portfolio των εκπαιδευτικών υπάρχει σε πολλές χώρες του εξωτερικού. Μ΄αυτό δίνουν συνέντευξη εκπαιδευτικοί για αναζήτηση εργασίας. Με αυτό πηγαίνουν στους διευθυντές σχολείων, αλλά και τους γονείς μαθητών. Το έχουν και οι εν ενεργεία εκπαιδευτικοί και οι εν δυνάμει.
Το Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον στο Σεντ Λούις προτείνει στους διδάσκοντες να περιλαμβάνουν απαραιτήτως τα εξής στο portfolio τους:
- Σύντομο βιογραφικό.
- Εκπαιδευτική φιλοσοφία και διδακτικούς στόχους.
- Μαθήματα, που έχουν διδάξει ή που προγραμματίζουν(!, άλλη πραγματικότητα εδώ) να διδάξουν.
- Σχέδια μαθημάτων και εκπαιδευτικό υλικό.
- Παραδείγματα/υποδείγματα ασκήσεων, τεστ, διαγωνισμάτων.
- Σχόλια και παρατηρήσεις σε εργασίες μαθητών.
- Βαθμολογίες μαθητών και στατιστικά στοιχεία τάξης.
- Βραβεία και αξιολογήσεις από συναδέλφους ή διευθυντές.
Το portfolio των εκπαιδευτικών κατά τον Κ. Γουλφ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Κολοράντο στο Ντένβερ, κρίνεται απαραίτητο «επειδή η καλή διδασκαλία χάνεται χωρίς να αφήσει κανένα ίχνος, επειδή δεν υπάρχει καμιά παράδοση ή δομή για τη διατήρηση της άριστης δουλειάς των εκπαιδευτικών». Δύο σχόλια έχω να κάνω πάνω στην άποψη αυτή: α) αν η διδασκαλία δεν αφήνει κανένα ίχνος, τότε δεν είναι καλή και β) μήπως σε ένα επόμενο βήμα θα βιντεοσκοπούνται οι διδασκαλίες και θα κυκλοφορούν στα παρατηρητήρια;
Η δική μας πραγματικότητα: η εκπαιδευτική πολιτική της εποχής Αρβανιτόπουλου επαναλαμβάνεται, ολίγον καμουφλαρισμένη αυτή τη φορά. Ήδη από το 2014 διαφαινόταν η πρόθεση του υπουργείου παιδείας να αξιολογήσει τους εκπαιδευτικούς με βάση τους ατομικούς τους φακέλους και τα εκπαιδευτικά τους σενάρια. Μάλιστα ο ατομικός φάκελος των εκπαιδευτικών υπήρχε προαιρετικά και στο ΠΔ 152/2013, που αφορούσε στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών-και νομικά παραμένει σε ισχύ σήμερα, όπως και η Α.ΔΙ.Π.Π.Δ.Ε.- μαζί με την έκθεση της αυτοαξιολόγησης του εκπαιδευτικού, που υποβαλλόταν στον αξιολογητή κατά τη μετα-αξιολόγησή του. Όσο για το portfolio των μαθητών υπενθυμίζουμε ότι αυτό γινόταν αντικείμενο αποτίμησης και στην απολύτως κατευθυνόμενη Αυτοαξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου (ΑΕΕ) και μάλιστα στο δείκτη 3.2, που αφορούσε στην ανάπτυξη κι εφαρμογή πρακτικών αξιολόγησης των μαθητών, καθώς και στο δείκτη 6.2, που αφορούσε στα επιτεύγματα των μαθητών. Στο ΠΔ 152/2013 μάλιστα για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, στο άρθρο 14 ως προς το κριτήριο της αξιολόγησης των μαθητών, εκπαιδευτικός που μεταξύ άλλων αξιοποιεί τον ατομικό φάκελο, το portfolio του μαθητή, αξιολογείται ως εξαιρετικός. Να λοιπόν πως το portfolio του μαθητή χρησιμοποιείται όχι μόνο στη δική του αξιολόγηση και κατηγοριοποίηση-η τελευταία σημαίνει ότι το 12χρονο ενιαίο σχολείο για όλους τους μαθητές, που αιτείται και η ΟΛΜΕ γίνεται όνειρο θερινής νυκτός- αλλά και στην αξιολόγηση του εκπαιδευτικού του.
Κριτικές παρατηρήσεις.
Πως είναι δυνατόν στην υποχρεωτική βαθμίδα της εκπαίδευσης, στο γυμνάσιο, να υπάρχουν πια 4 γραπτώς εξεταζόμενα μαθήματα στις τελικές εξετάσεις-ποιος είπε ότι ό,τι είναι υποχρεωτικό είναι και ελάσσονος προσπάθειας;- και στη μη υποχρεωτική βαθμίδα, στο λύκειο, να είναι όλα εξεταζόμενα (πλην Φ.Α. και ερευνητικής εργασίας (project)) κι επιπλέον να υπάρχουν ερευνητικές εργασίες εντός ωρολογίου προγράμματος, που μπαίνουν στον έλεγχο επίδοσης του μαθητή και ταυτόχρονα «δημιουργικές εργασίες» εκτός ωρολογίου προγράμματος στο στενότερο πλαίσιο των γνωστικών αντικειμένων, οι οποίες να μπαίνουν στο portfolio του μαθητή; Αυτό είναι αντιπαιδαγωγικός πλεονασμός σε βάρος των ήδη επιβαρυμένων μαθητών των λυκείων. Κανείς από αυτούς, που κάνει τις σχετικές-άσχετες εισηγήσεις, δεν τα σκέφτεται αυτά;
Οι «δημιουργικές εργασίες» του ΠΔ 46/20016 προωθούν αλλότριους σκοπούς, όχι παιδαγωγικούς και ενισχύουν θεσμικά την ανισότητα μεταξύ των μαθητών. Στους φακέλους των μαθητών θα μπαίνουν οι εργασίες, που αξιολογούνται θετικά. Όσων δεν αξιολογούνται θετικά, δεν θα μπαίνουν….και οι άδειοι φάκελοι θα λένε πολλά αρνητικά στο κυνήγι της γραφειοκρατικής αριστείας. Και ο ρόλος εδώ του καθηγητή δεν είναι του καθοδηγητή-εμπνευστή του μαθητή, αλλά μόνο του υπάκουου και σιωπηλού γραφειοκράτη…χωρίς κράτος. Του γραφειοκράτη των τελευταίων γραφείων, του απλού διεκπεραιωτή μόνο.
Ποιο θα είναι εν πολλοίς το αποτέλεσμα της εκπόνησης των «δημιουργικών εργασιών»; Φάκελοι γεμάτοι και μισοάδειοι με προϊόντα κυρίως κοπτοραπτικής μέσα. Ποια «ανάπτυξη δημιουργικής ικανότητας» των μαθητών; Μήπως δεν το έχουμε ξαναδεί στο project; «Δημιουργική ικανότητα» σε ποιο εκπαιδευτικό σύστημα; Σ΄αυτό που προωθεί με όλους τους τρόπους την αποσπασματική γνώση, την παπαγαλία, τις μονοσήμαντες απαντήσεις και το λειτουργικό αναλφαβητισμό; Ποια «καλλιέργεια ερευνητικού πνεύματος», επικαλείται το ΠΔ; Το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι πολύ μακριά και με τα μέτρα, που λαμβάνονται, απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την ανακαλυπτική μάθηση. Όταν π.χ. καταργείτε εργαστήρια γιατί έχουν κάποιο κόστος, μάλλον δεν τα σκέφτεστε αυτά, κύριοι του υπουργείου παιδείας και συνυπεύθυνοι ειδήμονες του ΙΕΠ. Όταν στα ΑΠΣ και στα βιβλία των περισσοτέρων γνωστικών αντικειμένων απουσιάζει η σύζευξη της θεωρίας με την πράξη, προφανώς πάλι δεν τα σκέφτεστε αυτά. Αλλά τους μαθητές της Α΄ λυκείου τους βάζετε να συμμετέχουν, θέλουν, δεν θέλουν, σταθερά στο διαγωνισμό ΠΙΖΑ, που δίνει κυρίως και σχεδόν αποκλειστικά έμφαση σ΄αυτή την πρακτική διάσταση, που λείπει από τα παιδιά μας με δική σας απόφαση κι ευθύνη. Στην εκπαίδευση εδώ και χρόνια ζούμε το απόλυτα παράλογο….και δεν είναι μόνο ένα… Αόμματο υπουργείο, αυτό που δεν διαθέτεις για τα μαθήματα και τις δραστηριότητες εντός ωρολογίου προγράμματος, αυτό στο οποίο δεν εκπαιδεύεις τους μαθητές, δεν μπορεί να το ζητάς για δραστηριότητες εκτός ωρολογίου προγράμματος. Δεν στέκει. Έτσι που έχεις αποφασίσει να εκπαιδεύσεις το μαθητή, έτσι θα συνεχίσει…εντός, εκτός και επί τα αυτά ίδιος. Αυτό πολύ θα έπρεπε να σε προβληματίσει-αλλά μάλλον δεν…γιατί τα νερά της εκπαίδευσης δεν θα έπρεπε να είναι λιμνάζοντα, αλλά τρεχούμενα, γάργαρα και καθαρά…κι αυτός ο έρμος ο εκπαιδευτικός όσο και να κάνει τη σφουγγαρίστρα, δεν μπορεί να τα καθαρίσει. Αλλά είναι βλέπεις που κοιτάς ουσιαστικά μόνο τα ποσοτικά δεδομένα κι όχι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Αυτό είναι το λάθος σου χρόνια τώρα και τα τελευταία ακόμη περισσότερο…κι έχουμε πέσει στην παγίδα σου κι εμείς οι εκπαιδευτικοί και τρέχουμε περισσότερο πίσω από αυτά.
Έφη Ψωίνου
Εκπαιδευτικός ΠΕ13-ΠΕ01.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
