Και η φετινή σχολική χρονιά χαρακτηρίστηκε από τις επιπτώσεις της πανδημίας. Ο όρος «ημιτελής μάθηση» (unfinished learning) έχει ενταχθεί, δυστυχώς, στο λεξιλόγιο της εκπαιδευτικής κοινότητας, προσδιορίζοντας το εκπαιδευτικό κενό που άφησε και αυτό το έτος η πανδημία στα παιδιά σε παγκόσμιο επίπεδο.
Σύμφωνα με σχετική έρευνα[i], οι εκπαιδευτικές συνέπειες της πανδημίας στους μαθητές των ΗΠΑ της ηλικιακής ομάδας Κ-12 (για τα ελληνικά δεδομένα των μαθητών της υποχρεωτικής και της μεταϋποχρεωτικής Λυκειακής εκπαίδευσης) είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές: οι μαθητές υστερούν στην εκπαιδευτική τους πρόοδο κατά μέσο όρο πέντε μήνες στα μαθηματικά και τέσσερις μήνες στην ανάγνωση, με τις συνέπειες να εκτιμώνται σε ακόμη δυσμενέστερα επίπεδα για τους μαθητές από υστερούντα κοινωνικοοικονομικά περιβάλλοντα. Επισημαίνεται ακόμη, στην έρευνα αυτή, η μεγάλη μαθητική διαρροή, ιδιαίτερα από οικογένειες χαμηλού εισοδήματος.
Τα αρνητικά αποτελέσματα της πανδημίας στην εκπαίδευση των παιδιών ανέδειξε έρευνα στην Αμερική[ii], η οποία πραγματοποιήθηκε σε περισσότερους από 1,6 εκατομμύρια μαθητές δημοτικού για το σχολικό έτος 2020 – 2021. Σύμφωνα με τα ευρήματα αυτής της έρευνας, μαθητές της Α΄ και της Β΄ τάξης παρουσίασαν μείωση στους βαθμούς προόδου τους κατά δύο ή περισσότερες μονάδες, εύρημα ιδιαίτερα ανησυχητικό, με δεδομένο το γεγονός της σημαντικότητας της εκπαίδευσης των παιδιών στις ηλικιακές αυτές ομάδες, ιδιαίτερα για την κατάκτηση του μηχανισμού της ανάγνωσης, καθώς και για την απόκτηση θεμελιωδών γνώσεων. Στην ίδια έρευνα επιβεβαιώθηκαν οι προβλέψεις για ακόμη δυσμενέστερες επιπτώσεις στα μαύρα παιδιά και στα παιδιά από οικογένειες χαμηλού κοινωνικοοικονομικού περιβάλλοντος.
Είναι ενδεικτικό ότι οι μαύροι μαθητές, καθώς και οι μαθητές από μειονεκτούντα κοινωνικοοικονομικά περιβάλλοντα, ολοκλήρωσαν το σχολικό έτος 2020 – 2021 με μαθησιακό έλλειμμα στα μαθηματικά κα στην ανάγνωση κατά έξι μήνες, όταν οι μαθητές της πλειονότητας των σχολείων με λευκά παιδιά είχαν μαθησιακό έλλειμμα στα μαθηματικά κατά τέσσερις μήνες και στην ανάγνωση κατά τρεις μήνες. Η ίδια έρευνα έδειξε ότι οι οργανωμένες προσπάθειες μείωσης των μαθησιακών ελλειμμάτων που δημιουργεί η απουσία από την δια ζώσης διδασκαλία απέδωσαν καλύτερα στον τομέα των μαθηματικών και λιγότερο στον αντίστοιχο της ανάγνωσης, ενώσω τα μαθήματα πραγματοποιούνταν εξ αποστάσεως[iii].
Όμως οι επιπτώσεις της πανδημίας δεν εστιάζονται μόνο στο εκπαιδευτικό μέρος.
Είναι αυτονόητο ότι η μαθησιακή πρόοδος των παιδιών δεν βαδίζει ανεξάρτητα από την ψυχική και συναισθηματική τους υγεία. Έρευνες έχουν δείξει τον θετικό συσχετισμό μεταξύ της ψυχικής υγείας των μαθητών και της εκπαιδευτικής τους διαδρομής[iv]. Πολλές οικογένειες απώλεσαν μέλη τους, άλλες είδαν μέλη τους να χάνουν τις εργασίες τους, αρκετές το σύνολο του εισοδήματός τους, όλες τις κοινωνικές τους συναναστροφές.
Οι επιπτώσεις αυτών των απωλειών δεν είναι λιγότερο σημαντικές στην ψυχολογία των μαθητών. Η αύξηση του άγχους και της κατάθλιψης αποτελεί συνέπεια της πανδημίας στα παιδιά[v], με την κοινωνική απόσυρση, τον λήθαργο, την απομόνωση, τις παράλογες φοβίες να κυριαρχούν πλέον στην καθημερινότητα πολλών παιδιών[vi].
Η μαθητική διαρροή αποτελεί μια ακόμη αρνητική συνέπεια της πανδημίας, αφού φαίνεται πως το χρονικό διάστημα που τα σχολεία ήταν κλειστά λόγω του Covid-19, τα σχετικά ποσοστά παρουσίασαν αυξητική τάση[vii]. Στην Ελλάδα, η κατάσταση δεν είναι διαφορετική. Δυστυχώς, οι προβλέψεις επιστροφής των μαθητών αυτών στα σχολεία μετά το πέρας της πανδημίας δεν φαίνεται να ακολουθεί σε ποσοστά την ίδια – πτωτική τώρα – πορεία.
Με άλλα λόγια, εκτιμάται πως πολλά από τα παιδιά που απομακρύνθηκαν από τα σχολικά θρανία στην εποχή της πανδημίας, δεν θα επιστρέψουν πάλι σε αυτά. Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές οι εκτιμήσεις ότι στην Αμερική 617.000 – 1.200.000 μαθητές είναι πιθανόν να μην επιστρέψουν πάλι στα θρανία αν δεν αναληφθούν οι κατάλληλες προσπάθειες επανένταξής τους στην εκπαίδευση το επόμενο σχολικό έτος[viii]. Στην ίδια έρευνα, οι εκτιμήσεις αναδεικνύουν το πρόβλημα της εγκατάλειψης της συνέχισης των σπουδών μετά το Λύκειο από ένα μεγάλο ποσοστό μαθητών (17%), το οποίο πριν την πανδημία σχεδίαζε να συνεχίσει τις μεταλυκειακές του σπουδές, εγκατάλειψη που αποδίδεται είτε στην πρόωρη ένταξη στην αγορά εργασίας εξαιτίας των οικονομικών πιέσεων είτε στην αύξηση του κόστους σπουδών σε κάποιο κολλέγιο. Μάλιστα, το ποσοστό αυτό εκτινάσσεται στο 26% όταν το αντικείμενο αναφοράς είναι οι μαθητές με χαμηλό εισόδημα.
Είναι ενδεικτικό το γεγονός της μείωσης των συνολικών εγγραφών στα κολλέγια της Αμερικής λόγω είτε του χαμηλού εισοδήματος είτε των υψηλών επιπέδων φτώχειας, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εντυπωσιακή μείωση των εγγραφών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση κατά 3,5%, επτά φορές χειρότερη από τις εγγραφές του προηγούμενου έτους[ix]. Αν ληφθεί υπόψη το γεγονός της σημαντικότητας του επιπέδου εκπαίδευσης στην τοποθέτηση ενός εργαζομένου στην αγορά εργασίας, γίνεται αντιληπτή η έκταση του προβλήματος. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Υπουργείου Εργασίας των Ηνωμένων Πολιτειών[x], τον Απρίλιο του 2020, εποχή της κορύφωσης της πανδημίας, οι εργαζόμενοι χωρίς πτυχίο κολεγίου είχαν ποσοστό ανεργίας 19,6%, ενώ όσοι διέθεταν τουλάχιστον ένα πτυχίο είδαν το ποσοστό ανεργίας τους να κυμαίνεται στο 11,2%.
Αν και τα ποσοστά αυτά από τότε έχουν μειωθεί (9,1% για τους μη διαθέτοντες πτυχίο κολεγίου και 5,2% για όσους διαθέτουν κάποιο πτυχίο) η σημαντικότητα των σπουδών στην τοποθέτηση στην αγορά εργασίας είναι φανερή[xi]. Στην Ελλάδα, στην εποχή της πανδημίας, τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας παρατηρούνται στα άτομα που έχουν ολοκληρώσει έως λίγες τάξεις Δημοτικού (29,5%) (με μικρό όμως απόλυτο αριθμό εργατικού δυναμικού στο σύνολο των απασχολουμένων) και τα χαμηλότερα ποσοστά στα άτομα που έχουν Πτυχίο Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης (12,5%)[xii].
Περισσότερο συγκρίσιμα αριθμητικά είναι τα στοιχεία που αφορούν στην ανεργία των αποφοίτων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με τα αντίστοιχα των αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης: οι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης το Δ΄ τρίμηνο του 2020 εμφάνιζαν ποσοστό ανεργίας 18,3%, με το αντίστοιχο ποσοστό για τους αποφοίτους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να προσδιορίζεται (όπως παραπάνω ειπώθηκε) στο 12,5%[xiii].
Σύμφωνα με την παραπάνω έρευνα της McKinsey[xiv], οι πιθανότητες να αποτραπεί η συνέχιση των σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ή σε εκπαιδευτικές διαδρομές μετά το Λύκειο εξ αιτίας της πανδημίας είναι σημαντικές. Το γεγονός αυτό θα οδηγήσει στην μείωση των πιθανοτήτων βελτίωσης των ευνοϊκών προϋποθέσεων ένταξης στην αγορά εργασίας. Η ανάλυση αυτής της έρευνας έδειξε ότι η μη λήψη κατάλληλων μέτρων αντιμετώπισης του φαινομένου της «ημιτελούς μάθησης» μπορεί να οδηγήσει τους σημερινούς μαθητές και αυριανούς εργαζομένους σε απώλεια μισθών της τάξης των 49.000 – 61.000 δολαρίων κατά την διάρκεια της εργασιακής τους σταδιοδρομίας, γεγονός που θα επιφέρει στην αμερικανική οικονομία απώλειες της τάξης των 128 – 188 δισεκατομμυρίων δολαρίων κάθε έτος, εξαιτίας της ημιτελούς μάθησης της ηλικιακής αυτής ομάδας των σημερινών μαθητών (Κ-12). Εκτιμάται ότι αυτή η ομάδα μαθητών θα εισέλθει στην πλειονότητά της στην αγορά εργασίας μέχρι το 2040, παραμένοντας στο εργατικό δυναμικό για περίπου 35 – 40 χρόνια, καθιστώντας τις εκτιμήσεις των δυσμενών επιπτώσεων τόσο σε προσωπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο ακόμη δυσμενέστερες. Επισημαίνεται στην ίδια έρευνα ότι οι αρνητικές αυτές εκτιμήσεις είναι περισσότερο δυσοίωνες για τους μαύρους και για τους ισπανόφωνους μαθητές, γεγονός που επίσης καταδεικνύει την επίδραση των αρνητικών επιπτώσεων του φαινομένου της ημιτελούς μάθησης στις περισσότερο ευάλωτες ομάδες.
Το χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης οδηγεί σε χαμηλότερα εισοδήματα, σε λιγότερη καινοτομία, σε μειωμένη παραγωγικότητα, σε εκπτώσεις στην ποιότητα υπηρεσιών υγείας, σε χαμηλότερη ποιότητα ζωής.
Έρευνα της McKinsey σε 16.000 γονείς στην Αμερική[xv], ανέδειξε το γεγονός ότι το 33% των γονέων δηλώνει πως ακόμη και όταν τελειώσει η πανδημία θα επιθυμούσαν η εκπαίδευση του παιδιού τους να συνδυάζει την δια ζώσης με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, εμφανιζόμενοι θετικοί στην χρήση νέας τεχνολογίας στην κατεύθυνση της υποστήριξης της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η εμπειρία της πανδημίας δημιούργησε δυσάρεστες συνέπειες, αλλά ανέδειξε και καινοτόμες ιδέες, μερικές από τις οποίες φάνηκε ότι εξυπηρετούσαν καλύτερα τις ανάγκες των παιδιών.
Ο συγκερασμός των παραδοσιακών με τις νέες προσεγγίσεις θα μπορούσε να δημιουργήσει καλύτερες εκπαιδευτικές συνθήκες στα σχολεία μας, προσφέροντας στους εκπαιδευτικούς μας τις ευκαιρίες να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία προς το συμφέρον των παιδιών, της εκπαίδευσης, της κοινωνίας μας.
Σε κάθε περίπτωση, η γενιά του Covid-19 κινδυνεύει να ολοκληρώσει τις σπουδές στην υποχρεωτική εκπαίδευση, καθώς και στο Λύκειο με σημαντικό έλλειμμα γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων και νοοτροπιών που είναι απαραίτητες για την συνέχιση των σπουδών τους ή – και – την ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Τα αρνητικά αποτελέσματα της πανδημίας στην εκπαίδευση είναι φανερά τόσο για τους μαθητές που συνεχίζουν στην επόμενη τάξη με λιγότερα από τα απαραίτητα μαθησιακά εφόδια, όσο και γι’ αυτούς που είναι αναγκασμένοι να επαναλάβουν την τάξη, αφού οι πιθανότητες να ολοκληρώσουν την υποχρεωτική εκπαίδευση ή τις λυκειακές τους σπουδές φαίνεται να μειώνονται. Η ανάγκη κάλυψης των μαθησιακών κενών και των εμπειριών που η σχολική ζωή προσφέρει είναι επιτακτική.
Οι ενέργειες για την επούλωση των πληγών της πανδημίας στα παιδιά μας θα πρέπει να εστιάσουν τόσο στην μείωση των μαθησιακών κενών που έχουν δημιουργηθεί το χρονικό διάστημα που τα σχολεία αναγκάστηκαν να προσφέρουν τα μαθήματα με την διαδικασία της σύγχρονης εξ αποστάσεως διδασκαλίας, όσο και στην προσπάθεια άμβλυνσης των ήδη υφιστάμενων εκπαιδευτικών ανισοτήτων για τα παιδιά από μειονεκτούντα κοινωνικοοικονομικά περιβάλλοντα. Επιπρόσθετα, άμεση και συντονισμένη μέριμνα θα πρέπει να ληφθεί για την αντιμετώπιση της αυξημένης, λόγω της πανδημίας, μαθητικής διαρροής, με τις προσπάθειες να εστιάζονται στην ένταξη στο μαθητικό δυναμικό των παιδιών που εγκατέλειψαν τα σχολικά θρανία. Με την ίδια ένταση θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της ψυχικής υγείας των μαθητών/-τριών, η οποία έχει κλονιστεί ισχυρά, λόγω των προβλημάτων που η πανδημία δημιούργησε στις οικογένειες και στις κοινωνικές συναναστροφές.
Οι δυσμενείς συνέπειες της πανδημίας στις προοπτικές αυτής της γενιάς είναι πλέον προβλέψιμες, γεγονός που καθιστά τις έγκαιρες διορθωτικές παρεμβάσεις ικανές να οδηγήσουν σε διορθωτικά αποτελέσματα. Καθιστά όμως και την Πολιτεία υπεύθυνη για την άμεση λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων και την εφαρμογή των απαιτούμενων παρεμβάσεων, προκειμένου η σημερινή γενιά των μαθητών/-τριών μας να μην λάβει τον χαρακτηρισμό της «γενιάς της ημιτελούς μάθησης» ως κληρονομιά της πανδημίας. Μια κληρονομιά, που θα τους συνοδεύει σε όλη την υπόλοιπη ζωή τους, υπενθυμίζοντας σε καθημερινή βάση τις αρνητικές συνέπειες αυτού του προσδιορισμού τους, τόσο στους ίδιους όσο και στην κοινωνία μας.
[i] Dorn, E., Hancock, B. & Viruleg, E. (2021). COVID-19 and education: The lingering effects of unfinished learning, McKinsey & Company.
[ii] Academic Achievement at the End of the 2020–2021 School Year Curriculum Associates Research Brief | June 2021. Insights after More Than a Year of Disrupted Teaching and Learning. https://www.curriculumassociates.com/-/media/mainsite/files/i-ready/iready-understanding-student-needs-paper-spring-results-2021.pdf
[iii] Στο ίδιο.
[iv] Suldo, Sh., Gormley, M., DuPaul, F. & Anderson-Butcher, D. (2014). The Impact of School Mental Health on Student and School-Level Academic Outcomes: Current Status of the Research and Future Directions, School Mental Health, 2014, Volume 6, pp. 84–98. doi:10.1007/s12310-013-9116-2
[v] Σε έρευνα της McKinsey καταγράφηκε στα παιδιά αύξηση του άγχους κατά πέντε ποσοστιαίες μονάδες και αύξηση της κατάθλιψης κατά έξι ποσοστιαίες μονάδες (McKinsey survey of 16.370 parents across all 50 states. In: Dorn, E., Hancock, B. & Viruleg, E. (2021). COVID-19 and education: The lingering effects of unfinished learning, McKinsey & Company).
[vi] Στο ίδιο.
[vii] Dorn et al., ό. π.
[viii] Στο ίδιο.
[ix] National Student Clearinghouse Research Center. (2021). Overview: Spring 2021 Enrollment Estimates. https://nscresearchcenter.org/wp-content/uploads/CTEE_Report_Spring_2021.pdf
[x] The employment situation—April 2020,” US Bureau of Labor Statistics, May 8, 2020, https://www.bls.gov/news.release/archives/empsit_05082020.pdf
[xi] Cheng W., L., Law, J. & Pinder D. (2021). COVID-19 crisis pushes US students into an uncertain job market, Mckinsey & Company, https://www.mckinsey.com/about-us/covid-response-center/inclusive-economy/covid-19-crisis-pushes-us-students-into-an-uncertain-job-market
[xii] Έρευνα Εργατικού Δυναμικού – Δ΄ τρίμηνο 2020. Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή
[xiii] Στο ίδιο.
[xiv] Dorn et al., ό. π.
[xv] Στο ίδιο.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 3/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
