Νίκος Μάστορας Θα έχετε ακούσει το απαράδεκτο οπαδικό-σοβινιστικό σύνθημα «Δε θα γίνεις Ελληνας ποτέ, Αλβανέ, Αλβανέ». Τώρα φανταστείτε να βρεθείτε στη Φινλανδία. Οχι μόνο δεν θα ακούσετε ποτέ σύνθημα τύπου «Δε θα γίνεις Φινλανδός ποτέ, Ελληνα και Αλβανέ», αλλά αν το παιδί σας είναι μαθητής και η καταγωγή σας μεικτή, θα του διδάξουν ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΥΟ γλώσσες, στο δημόσιο σχολείο, με έξοδα του κράτους.
Ενα παράδειγμα του γιατί η χώρα μας δε θα γίνει ποτέ Φινλανδία στον τομέα της εκπαίδευσης, αφιερώνουμε σήμερα στην κ.Κεραμέως, η οποία επικαλείται ενίοτε αυτήν τη βόρεια ευρωπαϊκή χώρα, αλλά και άλλες, ως παραδείγματα προς μίμηση.
Την ίδια στιγμή που η χώρα μας έχει ακόμα (Ιανουάριο...) πάμπολλα κενά στα σχολεία και αφήνει στην εγκατάλειψη τα λεγόμενα «ΤΕΓ» (Τμήματα Ελληνικής Γλώσσας) με αποτέλεσμα να καταγράφονται οργισμένες δηλώσεις των Συλλόγων γονέων και των ελληνικών κοινοτήτων από το Παρίσι, Χάγη, Ελβετία, Βέλγιο, στα Φινλανδικά σχολεία ακόμα κι ένας αλλοδαπός μαθητής να θέλει να διδαχθεί τη μητρική του γλώσσα, ή ακόμα κι αν έχει δύο μητρικές γλώσσες και επιθυμεί να διδαχθεί και τις δύο, το σχολείο βρίσκει αμέσως εκπαιδευτικούς!
Δεν τα λέμε εμείς αυτά. Ακολουθεί ανάρτηση μητέρας (τα στοιχεία στη διάθεσή μας) με καταγωγή από Ελλάδα και Αλβανία, η οποία ζει κι εργάζεται στη Φινλανδία, για να καταλάβετε τη διαφορά:
«Με βλέπουν για όλα όσα είμαι»
«Μένουμε στη Φινλανδία όπου τα παιδιά ξεκινάνε την πρώτη δημοτικού στην ηλικία των 7 και εφόσον ο γιος μου είναι 6 είχαμε ενημέρωση σχετικά με το τι προβλέπεται από του χρόνου. Το σχολείο στο οποίο θα πάει έχει εκτός των βασικών μαθημάτων και κάποια ειδικά μαθήματα για παιδιά με κλίση προς συγκεκριμένη κατεύθυνση. Στην ενημέρωση που μας έκαναν λοιπόν, ανέφεραν πως όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως κατεύθυνσης (science, media, arts, music, sports), ξεκινάνε από την πρώτη δημοτικού και την εκμάθηση της αγγλικής ως ξένης γλώσσας.
Όμως, όσα παιδιά μιλούν στο σπίτι άλλη γλώσσα από τα Φινλανδικά έχουν επιπλέον τη δυνατότητα εκμάθησης της γλώσσας που μιλιέται στο σπίτι. Μερικές από τις γλώσσες που προσφέρονται για εκμάθηση είναι οι εξής: αλβανικά, αραβικά, βοσνιακά, ελληνικά, κουρδικά, σομαλικά, ρωσικά, βιετναμέζικα.
Όταν ρωτήσαμε αν μπορεί το παιδί μας να παρακολουθήσει και αλβανικά και ελληνικά μας απάντησαν με περίσσιο ενθουσιασμό πως αφού τις ομιλεί στο σπίτι και τις δυο τότε κάτι τέτοιο ‘’επιβάλλεται’’!
Ο μικρός ήταν σχεδόν εκστασιασμένος γιατί όπως μας είπε ένιωσε πολύ τυχερός που θα μπορεί να κάνει πράγματα στα αλβανικά και στα ελληνικά παράλληλα με τα φινλανδικά και που δεν χρειάζεται να αφήσει καμία από τις γλώσσες του πίσω. Μας είπε πως νιώθει υπέροχα που μπαίνοντας στο σχολείο υπάρχει το welcome και στις τρεις πρώτες γλώσσες του. Μας είπε πως νιώθει όμορφα στη Φινλανδία γιατί τον βλέπουν για ΌΛΑ ΌΣΑ ΕΊΝΑΙ, δεν χρειάζεται όπως στην Ελλάδα να εξηγεί αν νιώθει Φινλανδός ή Έλληνας ή Αλβανός, εδώ μπορεί να είναι όλα μαζί και όλοι απλά καταλαβαίνουν γιατί είναι τόσο φυσιολογικό. Όχι σαν την Ελλάδα μου είπε που τα παιδιά μιλάνε μόνο μια γλώσσα (ακόμα του φαίνεται αδιανόητο κάτι τέτοιο).
Είπε όλα όσα εγώ ποτέ στην ηλικία του δεν μπορούσα ούτε να φανταστώ σε μια Ελλάδα, που παρά το μέγεθος της Αλβανικής μειονότητας δεν μπορούσες ούτε κατά διάνοια να νιώσεις άνετα να μιλάς τη γλώσσα του σπιτιού σου σε δημόσιο χώρο, πόσο μάλλον να αιτηθείς να τη διδαχτείς στο σχολείο. Δεν μπορούσα να πω πολλά, ήμουν τόσο χαρούμενη γι’ αυτόν όσο και λυπημένη για όλα εμάς τα Αλβανάκια της Ελλάδας. Για όσα μας έπεισαν πως ήταν μειονέκτημα, για όσα μας έκαναν να ντρεπόμαστε, για την ανεμελιά που μας στέρησαν και το άγχος που μας φόρτωσαν.
Αυτό το «με βλεπουν για όλα όσα είμαι» ενέχει την ορατότητα, την αποδοχή, τον σεβασμό. Όλα όσα δεν είχαμε επειδή ήμασταν Αλβανά μεταναστά. Και συνειδητοποιώ πως έχουμε ακόμα πολλή δουλειά να κάνουμε για να διαχειριστούμε τον θυμό (για όσα μας έκαναν), τη ματαίωση και το πένθος (για όσα στερηθήκαμε). Η διαδικασία του healing δεν είναι ούτε γραμμική, ούτε σύντομη. Και για ένα τέτοιο συλλογικό τραύμα δεν μπορεί να είναι ούτε μόνο προσωπική»
Φανταζόμαστε ότι είναι αντιληπτή η κολοσσιαία διαφορά.
Η «Φινλανδία του νότου» δεν μοιάζει με του βορρά
Ισως ορισμένοι θυμούνται, ότι επί Γ,.Παπανδρέου ακόμα, η χώρα μας φιλοδοξούσε να γίνει ένα είδος «Φινλανδίας του νότου». Ας δούμε, πέρα από το γλωσσικό ζήτημα που παρουσιάσαμε προηγουμένως, γιατί αυτό μοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας με τα σημερινά δεδομένα:
Στα νηπιαγωγεία της χώρα του βορρά, προβλέπεται ένας δάσκαλος ανά 4 παιδιά κάτω των 3 ετών κι ένας ανά 7 παιδιά ανω των 7 ετών. Συγκρίνετε με τα δικά μας. Και συνεχίζουμε:
Oι φινλανδικές αρχές συνειδητοποιήσαν την σημασία της εκπαίδευσης για το μέλλον της χώρας ήδη από την δεκαετία του 60. Υπήρχε συναίνεση μεταξύ των πολιτικών κομμάτων για την ανάγκη αναβάθμισης του εκπαιδευτικού συστήματος, και τα θεμέλια του σημερινού συστήματος εκπαίδευσης χτίστηκαν τότε με προσεκτικά βήματα. Οι μετέπειτα αλλαγές απλώς βελτιώνουν το σύστημα βασιζόμενες στην έρευνα και στη παρακολούθηση των εξελίξεων.
Η Φινλανδία εφαρμόζει το μοντέλο της αποκεντρωμένης διοίκησης που ισχύει και για την εκπαίδευση. Το Υπουργείο Παιδείας καθορίζει τους γενικούς στόχους μόρφωσης, τα μαθήματα που διδάσκονται και τις ελάχιστες ώρες διδασκαλίας κάθε μαθήματος. Οι γενικοί στόχοι του υπουργείου εξειδικεύονται από το Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας που καθορίζει και το περιεχόμενο του κάθε μαθημάτος. Σε τοπικό επίπεδο (οι δήμοι σε συνεργασία με τα σχολεία) αποφασίζεται η τελική μορφή του αναλυτικού προγράμματος.
Tο σύστημα εκπαίδευσης έχει δημόσιο χαρακτήρα στην Φινλανδία. Οι λίγοι ιδιωτικοί φορείς που παρέχουν σχολικές υπηρεσίες επιδοτούνται από το κράτος.
Το σχολείο
Τα φινλανδόπουλα ξεκινάνε το σχολείο όταν είναι 7 ετών έχοντας κάνει και ένα χρόνο νηπιαγωγείο πριν. Στις πρώτες τάξεις οι ελάχιστες ώρες μαθημάτων είναι 20 ώρες την εβδομάδα και στο γυμνάσιο 30 ώρες την εβδομάδα. Στο σχολείο προσφέρεται ένα ζεστό γεύμα δωρεάν σε όλους τους μαθητές κατά την διάρκεια της ημέρας. Αυτό δίνει ευελιξία ως πρός τις συνολικές ώρες μαθημάτων ημερησίως. Στην τάξη, τα παιδιά επιτρέπεται, ενίοτε, να κάνουν πλάκα και να ονειροπολούν. Το σύνθημα των δασκάλων τους είναι «Ας αφήσουμε τα παιδιά να είναι παιδιά». Και πεποίθησή τους, ότι ο καλύτερος τρόπος να μαθαίνουν τα παιδιά είναι μέσα από το παιχνίδι. Τα σχολεία διευκολύνουν τους εργαζόμενους γονείς δίνοντας τη δυνατότητα παραμονής των μικρών μαθητών σε ελεγχόμενο περιβάλλον μέχρι της 4 μμ. Τις ώρες αυτές στους μαθητές προσφέρονται δημιουργικές δραστηριότητες και βοήθεια στο διάβασμα των μαθημάτων της επόμενης ημέρας εάν το επιθυμούν οι γονείς. Δεν είναι απλά «παιδοφυλακτήρια» όπως λειτουργούν τα περισσότερα ελληνικά Ολοήμερα...
Η αξιολόγηση των μαθητών και στις εννέα (υποχρεωτικές) τάξεις του σχολείου, γίνεται από τους εκπαιδευτικούς της τάξης. Ειδικά στις τρεις πρώτες τάξεις του σχολείου, όταν εντοπίζεται μαθητής με μαθησιακά προβλήματα, υποστηρίζεται συμπληρωματικά με ειδικό πρόγραμμα αντιμετώπισης τους, μέχρι του σημείου που θα κριθεί ότι μπορεί να παρακολουθήσει το κανονικό πρόγραμμα της τάξης του. Στο Εθνικό πρόγραμμα σπουδών έχουν θεσπιστεί τυποποιημένα κριτήρια αξιολόγησης των μαθητών στο τέλος της 6ης τάξης, τα οποία ενσωματώνονται όπως είναι και στα τοπικά προγράμματα σπουδών, ώστε να υπάρχει μέτρο σύγκρισης σε εθνικό επίπεδο. Από την 1η έως την 7η τάξη, η αξιολόγηση είναι λεκτική και στην 8η και 9η τάξη αριθμητική με κλίμακα από το 4 έως το 10, με αποδεκτή βαθμολογία για την επόμενη τάξη το 5. Οι μαθητές που ολοκληρώνουν επιτυχώς τη φοίτηση μέχρι και την 9η τάξη του σχολείου, λαμβάνουν το αντίστοιχο πιστοποιητικό Βασικής εκπαίδευσης, όπου αναγράφονται οι αριθμητικές επιδόσεις τους στα μαθήματα.
Στα σχολικά βιβλία ο ρόλος του κράτους περιορίζεται στον καθορισμό του περιεχόμενου κάθε μαθήματος και οι εκδοτικοί οίκοι της χώρας προετοιμάζουν και εκδίδουν τα σχολικά βιβλία σε συνεργασία με ειδικούς. Τα σχολεία της περιοχής μαζί με το αρμόδιο τμήμα του δήμου αποφασίζουν ποία σειρά σχολικών βιβλίων τους εξυπηρετεί.
Στην διαδικασία της εκμάθησης η έμφαση δίνεται στην συμμετοχή των παιδιών όσο το δυνατό πιο ενεργά σε κάθε μάθημα. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται οι ομαδικές εργασίες, η εξέταση φυσικών φαινόμενων με όλα τα διαθέσιμα μέσα, οι ασκήσεις με πραγματικά προβλήματα, οι επισκέψεις στην φύση, σε μουσεία και σε ερευνητικά ινστιτούτα. Ο εκπαιδευτικός παίρνει συχνά τον ρόλο του προπονητή ή καθοδηγητή στην διαδικασία εκμάθησης.
Πέρα από τα συνηθισμένα μαθήματα, όπως η μητρική γλώσσα, τα μαθηματικά και η ιστορία, το φινλανδικό σχολείο δίνει την δυνατότητα εκμάθησης τριών ξένων γλωσσών στην βασική εκπαίδευση. Στα πρακτικά μαθήματα συμπεριλαμβάνονται η ζωγραφική, η μουσική με διάφορα όργανα, οι χειροτεχνίες, η γυμναστική, η μαγειρική, η ξυλουργική και η ραπτική. Ας θυμηθούμε τι έχει γίνει στην Ελλάδα με την καλλιτεχνική εκπαίδευση...
Επίσης, οι διαφορές μεταξύ των ασθενέστερων και των πιο δυνατών μαθητών είναι οι μικρότερες στον κόσμο, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ΟΟΣΑ. Για όλες τις Φινλανδικές κυβερνήσεις, συντηρητικές ή προοδευτικές, η ισότητα είναι η πιο σημαντική λέξη στην εκπαίδευση.
Μετά την βασική εκπαίδευση
Οι Φινλανδοί μαθητές δεν συνεχίζουν μετά το γυμνάσιο αυτόματα στο λύκειο όπου απαιτείται η μέση βαθμολογία απολυτηρίου γυμνασίου να είναι αρκετά καλή. Περίπου το 42 % των απόφοιτων γυμνασίου επιλέγει την δευτεροβάθμια επαγγελματική εκπαίδευση για να συνεχίσει τις σπουδές του. Τα πτυχία της δευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης αναγνωρίζονται από την αγορά εργασίας στην Φινλανδία. Η προϋπόθεση για την αναγνώριση αυτή ήταν η διαμόρφωση του περιεχόμενο των σπουδών μαζί με τους επαγγελματικούς φορείς κάθε κλάδου ώστε οι δεξιότητες που αποκτούνται να αντιστοιχούν στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας. Οι απόφοιτοι επαγγελματικής εκπαίδευσης έχουν το δικαίωμα να συνεχίσουν τις σπουδές τους στα ανάλογα των δικών μας ΤΕΙ και στα πανεπιστήμια, συμμετέχοντας στις εισαγωγικές εξετάσεις όπως και οι απόφοιτοι λυκείου όπου αυτό απαιτείται.
Ο ρόλος των εκπαιδευτικών
Το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των εκπαιδευτικών θεωρείται από τα σημαντικότερα στοιχεία για την επιτυχία του φινλανδικού συστήματος εκπαίδευσης. Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές είναι κάτοχοι πτυχίων Μάστερ, και οι σπουδές τους συμπεριλαμβάνουν πρακτική εξάσκηση έξη μηνών σε σχολεία. Η εισαγωγή στις παιδαγωγικές σχολές γίνεται με γραπτές εξετάσεις και ακολουθεί η προσωπική συνέντευξη των υποψηφίων. Οι εκπαιδευτικοί δεν διορίζονται από το κράτος αλλά αντιθέτως πρέπει να δραστηριοποιηθούν οι ίδιοι κάνοντας αίτησεις πρόσληψης για τις κενές θέσεις εκπαιδευτικών που υπάρχουν σε διάφορους δήμους. Οι δήμοι επιθυμούν να έχουν τους καλύτερους εκπαιδευτικούς στα σχολεία της περιοχής τους και έτσι η επιλογή γίνεται αξιοκρατικά. Οι εκπαιδευτικοί αμείβονται καλά και έχουν αυτονομία στην δουλειά τους. Σημειώστε όμως: Παρότι οι προσλήψεις δεν γίνονται κεντρικά, τα παιδιά πηγαίνουν στο κοντινότερο σχολείο, γιατί όλα είναι εξίσου καλά και δεν υπάρχουν «σχολεία ελίτ». Όπου και αν ζει ένα παιδί, έχει πρόσβαση σε ένα καλό σχολείο, με έμπειρους καθηγητές. Οι εκπαιδευτικοί παίρνουν μέρος σε σεμινάρια επιμόρφωσης κάθε χρόνο μετά το τέλος της σχολικής χρονιάς όπου συζητιούνται επίκαιρα θέματα εκπαίδευσης και δίνεται η δυνατότητα βελτίωσης των γνώσεων της καινούργιας τεχνολογίας.
15 σημεία προσοχής
Αυτα συνοπτικά. Τέλος, σύμφωνα με τον εκπαιδευτικό κ.Φ.Ποντικάκη*, χρήσιμο είναι να προσέξουμε 15 σημεία του Φινλανδικού συστήματος.
Εχοντας την ευκαιρία να βρεθούμε σε σεμινάριο στο Ελσίνκι της Φινλανδίας, στα πλαίσια προγράμματος Erasmus+, ανάμεσα στα άλλα μάθαμε και μερικά πράγματα για το φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο θεωρείται κορυφαίο παγκοσμίως, όπως μας τα παρουσίασε η Φινλανδή εκπαιδευτικός Mia Tortilla:
1. Δεν έχει αξιολόγηση κι επιθεωρητές. Θεμέλιό του είναι η εμπιστοσύνη.
2. Όλοι οι εκπαιδευτικοί έχουν κάνει δωρεάν μεταπτυχιακές σπουδές.
3. Η εκπαίδευση είναι δημόσια και δωρεάν.
4. Τα παιδιά έχουν δωρεάν γεύμα στο σχολείο. Στη δε διάρκεια της πανδημίας δήμοι και διοίκηση του σχολείου παρέδιδαν κάθε Δευτέρα το φαγητό των παιδιών στους γονείς σε κουτιά για τη βδομάδα.
5. Οι παιδαγωγικές σχολές είναι περιζήτητες. 500-1.000 άτομα δίνουν εξετάσεις (με ευθύνη τού πανεπιστημίου) σε κάθε παιδαγωγική σχολή και μπαίνουν 60-80, μετά και από συνέντευξη. Ειδίκευση (πχ Ειδική Αγωγή) παίρνουν μέσα στη σχολή στη συνέχεια.
6. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση είναι υποχρεωτική στη διάρκεια της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών.
7. Τα παιδιά έχουν δωρεάν μεταφορά στο σχολείο.
8. Οι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί πληρώνονται περισσότερο.
9. Προωθώντας ακόμη περισσότερο το θέμα της δωρεάν υγιεινής διατροφής, ήδη τα μισά σχολεία δίνουν τη δυνατότητα επιλογής vegetarian ή vegan διατροφής.
10. Τα αναλυτικά προγράμματα δεν είναι θέμα ειδικών, σχεδιάζονται από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς.
11. Καθώς υπάρχουν 2 επίσημες γλώσσες, τα φινλανδικά και τα σουηδικά, και οι δυο διδάσκονται υποχρεωτικά σε όλα τα σχολεία από την Πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
12. Βαθμοί υπάρχουν για αυτοβελτίωση των μαθητών, στις δε μικρές τάξεις μόνο περιγραφική αξιολόγηση (πχ «χρειάζεσαι να προσπαθήσεις περισσότερο στα μαθηματικά»).
13. Υπάρχει ένα εθνικό τεστ, στατιστικό, για διαπίστωση της κατάστασης στην 9η τάξη (γ’ γυμνασίου), το οποίο όμως δεν κατατάσσει, ούτε δίνει αποτελέσματα ατομικά για κάθε παιδί ή σχολείο. Μόνο σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
14. Τα παιδιά έχουν δωρεάν οδοντιατρική περίθαλψη, λογοθεραπεία κοκ.
15. Βασικές ιδέες είναι ότι κάθε παιδί είναι μοναδικό και ότι το σχολείο εστιάζει στη μάθηση κι όχι στα τεστ. Πηγαίνεις ως μαθητής στο σχολείο και μαθαίνεις όχι για το σχολείο ή για τους γονείς αλλά για τη δική σου ζωή.
* O Φώτης Ποντικάκης είναι Υπεύθυνος του Κέντρου Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία (ΚΕΠΕΑ) Βάμου
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Είσαι άνεργος στο κέντρο της Αθήνας; ΠΑΡΕ ΤΩΡΑ έκτακτο επίδομα 1000 ευρώ
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 24/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
