Τα βιντεοπαιχνίδια αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας των παιδιών και εφήβων, με την αγορά τους να εξελίσσεται διαρκώς. Αλλά ποια είναι τα είδη παιχνιδιών που επιλέγουν πιο συχνά οι μαθητές; Και τι αποκαλύπτουν αυτές οι επιλογές για τις ψυχολογικές και κοινωνικές τους ανάγκες;
Έρευνες που διεξήχθησαν τα τελευταία χρόνια από εκπαιδευτικά ιδρύματα και φορείς όπως το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου, δείχνουν ότι οι μαθητές δημοτικού και γυμνασίου προτιμούν συγκεκριμένες κατηγορίες βιντεοπαιχνιδιών:
1. Παιχνίδια δράσης και επιβίωσης (π.χ. Fortnite, Call of Duty, Apex Legends)
Υψηλή αδρεναλίνη, ανταγωνιστικότητα και αίσθηση επίτευξης.
Συχνά προσφέρουν δυνατότητες για συνεργατικό παιχνίδι (multiplayer), κάτι που ευνοεί την κοινωνικοποίηση.
2. Sandbox/Ανοιχτού κόσμου (π.χ. Minecraft, Roblox)
Ενισχύουν τη δημιουργικότητα, την εξερεύνηση και την ελευθερία έκφρασης.
Χρησιμοποιούνται και σε εκπαιδευτικά πλαίσια για ανάπτυξη δεξιοτήτων STEM.
3. Αθλητικά και προσομοίωσης (π.χ. FIFA, NBA 2K)
Δίνουν έμφαση στη στρατηγική, στον ανταγωνισμό και στη σύνδεση με πραγματικά πρότυπα (π.χ. αθλητές).
4. Παιχνίδια ρόλων (RPGs) και φαντασίας (π.χ. Genshin Impact, The Legend of Zelda)
Καλλιεργούν την αφήγηση και τη φαντασία.
Συχνά συνδέονται με την εσωτερική αναζήτηση και την ανάγκη διαφυγής.
Γιατί τα επιλέγουν;
Οι λόγοι επιλογής βιντεοπαιχνιδιών ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία, το φύλο, το κοινωνικό περιβάλλον αλλά και τις ατομικές ανάγκες των παιδιών:
Ανάγκη για ταύτιση και αυτονομία
Πολλά παιχνίδια προσφέρουν τη δυνατότητα στον παίκτη να δημιουργήσει έναν δικό του ήρωα. Αυτό ενισχύει την αυτοεικόνα και επιτρέπει στα παιδιά να δοκιμάσουν ρόλους που στην πραγματική ζωή δεν μπορούν να βιώσουν.
Αίσθηση κοινωνικής σύνδεσης
Τα multiplayer παιχνίδια (όπως το Fortnite) επιτρέπουν την επικοινωνία με συνομήλικους, ενισχύοντας το αίσθημα κοινότητας – ιδιαίτερα σημαντικό στις ηλικίες όπου η κοινωνική ένταξη αποτελεί προτεραιότητα.
Πνευματική πρόκληση και επίλυση προβλημάτων
Ιδιαίτερα στα παιχνίδια τύπου sandbox και στρατηγικής, τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με σύνθετες προκλήσεις, που απαιτούν δημιουργικότητα και λογική σκέψη.
Διαχείριση άγχους και συναισθηματική εκτόνωση
Πολλά παιδιά χρησιμοποιούν τα παιχνίδια ως "ασφαλή χώρο" διαφυγής από το άγχος του σχολείου, την πίεση των γονέων ή την κοινωνική απομόνωση.
Εκπαιδευτική Οπτική και Προβληματισμοί
Η σύνδεση των βιντεοπαιχνιδιών με την εκπαίδευση έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις. Από τη μία πλευρά, έχουμε την ανάπτυξη των λεγόμενων serious games που ενισχύουν μαθησιακές δεξιότητες. Από την άλλη, υπάρχουν ανησυχίες για εθισμό, βία και απομόνωση.
Ενδεικτικά δεδομένα:
Σύμφωνα με έρευνα του ΕΚΠΑ (2023), το 61% των εφήβων παίζει καθημερινά πάνω από 2 ώρες.
Το 34% δήλωσε ότι τα βιντεοπαιχνίδια τους βοηθούν να ηρεμήσουν όταν νιώθουν άγχος ή θυμό.
Το 17% ανέφερε ότι αισθάνεται «εξαρτημένο» από τα παιχνίδια.
Πώς επηρεάζουν τα βιντεοπαιχνίδια την αντίληψη και τη συμπεριφορά των μαθητών;
Η έντονη και αυξανόμενη ενασχόληση των μαθητών με τα βιντεοπαιχνίδια φέρνει στο προσκήνιο ένα ερώτημα καίριο για γονείς και εκπαιδευτικούς: πώς επηρεάζει το περιεχόμενο των παιχνιδιών τον τρόπο σκέψης, την κοινωνική συμπεριφορά και τις αξιακές προσεγγίσεις των παιδιών;
Η "αισθητικοποίηση" της βίας
Πολλά δημοφιλή παιχνίδια δράσης (π.χ. Call of Duty, PUBG) προβάλλουν σκηνές βίας σε γραφικό και ρεαλιστικό πλαίσιο, μετατρέποντας τον ανταγωνισμό σε τρόπο επιβίωσης. Αν και οι περισσότερες μελέτες δεν επιβεβαιώνουν άμεση σύνδεση με επιθετική συμπεριφορά στην πραγματική ζωή, εγείρονται ανησυχίες για απευαισθητοποίηση απέναντι στον πόνο του άλλου και για αναπαραγωγή στερεοτύπων που σχετίζονται με τη βία ως "λύση".
Αναπαραστάσεις φύλου και ρόλων
Τα βιντεοπαιχνίδια συχνά ενισχύουν παραδοσιακά ή ακόμα και σεξιστικά στερεότυπα: υπερσεξουαλικοποιημένες γυναικείες φιγούρες, ανδρικά πρότυπα βασισμένα στη δύναμη και την επιβολή. Αν οι μαθητές εκτίθενται ανεξέλεγκτα σε τέτοια πρότυπα, υπάρχει κίνδυνος να εσωτερικεύσουν μια περιοριστική εικόνα του τι σημαίνει "άντρας" ή "γυναίκα".
Διαμόρφωση αξιών και αντίληψης του κόσμου
Πολλά παιχνίδια λειτουργούν ως "μικροσύμπαντα" με δικούς τους κανόνες, ιεραρχίες και αφηγήσεις. Τα παιδιά συχνά μαθαίνουν μέσα από αυτά ότι:
η επιτυχία μετριέται κυρίως με πόντους, νίκες ή αποκτήματα,
η ταχύτητα και η ανταπόκριση υπερτερούν της σκέψης και της συνεργασίας,
η ηθική μπορεί να υποχωρεί μπροστά στην "αποστολή".
Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα παιχνίδια προάγουν ανησυχητικές αξίες. Πολλά RPGs ή παιχνίδια στρατηγικής εμπεριέχουν ηθικά διλήμματα, προβληματισμό και ανάπτυξη ενσυναίσθησης. Το ζήτημα είναι τι επιλέγουν τα παιδιά – και γιατί.
Εθιστική δομή και επιρροή στον ψυχισμό
Τα περισσότερα παιχνίδια βασίζονται σε μηχανισμούς επιβράβευσης (rewards, achievements, skins) που ενεργοποιούν το σύστημα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Έτσι, δημιουργείται συναισθηματική εξάρτηση, με αποτέλεσμα:
μειωμένη αντοχή στη ματαίωση,
δυσκολία συγκέντρωσης σε καθήκοντα χωρίς άμεση ανταμοιβή (π.χ. διάβασμα),
αυξημένο στρες όταν δεν μπορούν να παίξουν.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί;
Καθοδήγηση χωρίς δαιμονοποίηση: Η απαγόρευση ή η δαιμονοποίηση των βιντεοπαιχνιδιών έχει συχνά αντίθετα αποτελέσματα.
Ενίσχυση της κριτικής σκέψης: Συζήτηση με τα παιδιά για τα μηνύματα, τους ρόλους και τις αξίες που προβάλλονται στα παιχνίδια.
Συμμετοχή: Παίζοντας περιστασιακά μαζί τους, οι γονείς μπορούν να χτίσουν εμπιστοσύνη και να κατανοήσουν καλύτερα τις ανάγκες τους.
Εκπαιδευτική αξιοποίηση: Προτάσεις για παιχνίδια που ενισχύουν τη γλωσσική, μαθηματική ή συναισθηματική ανάπτυξη.
Ο Γάλλος κοινωνιολόγος Roger Caillois είχε πει ότι το παιχνίδι είναι "μια ελεύθερη δραστηριότητα, έξω από την καθημερινή ζωή, που επιτελείται κατά τρόπο καθορισμένο, μέσα σε ορισμένα όρια." Τα βιντεοπαιχνίδια σήμερα δεν είναι απλώς «χόμπι», αλλά ένας καθρέφτης του τι αναζητά και τι φοβάται η νέα γενιά. Μια γενιά που αναζητά ήρωες, ανοιχτούς κόσμους, δεύτερες ευκαιρίες και –ίσως πάνω απ’ όλα– κατανόηση.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Πανελλήνιος γραπτός διαγωνισμός: Βγήκε η προκήρυξη - Αιτήσεις από 29/4 έως 14/5
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 21/04
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
